Economie-samenvatting-eindexamen

- De WTO (Wereldhandelsorganisatie, voorheen de GATT). Deze organisatie streeft naar
zoveel mogelijk vrijhandel in de wereld (dus tegen protectionistische maatregelen).
Tarifaire en non-tarifaire handelsbelemmeringen werden afgeschaft. De WTO kent
onder andere de meestbegunstigingsclausule: een handelsvoorrecht dat een lidstaat
aan een andere lidstaat geeft, moet ook gelden voor alle andere lidstaten.
Daarnaast kan de WTO een antidumpingheffing instellen (dumping = verkopen van
producten in andere landen onder de kostprijs, bedoeld om andere producenten
weg te concurreren). De WTO kan vrijhandel niet afdwingen; ze kan alleen de
onderhandelingen daarover steeds stimuleren.
Multinationals hebben een zeer groot aandeel in de buitenlandse directe investeringen. Dit
lijkt nadelig voor de multinationals (extra kosten, verschil in taal, arbeidscultuur of
organisatorische problemen). Het heeft toch voordelen:
- De onderneming heeft een voorsprong in kennis. Kennis in een ruime betekenis:
technische kennis, kennis van verkoop en het organiseren van bedrijven.
- De onderneming kent schaalvoordelen. Hierdoor daalt kostprijs.
- De onderneming voert een merk dat ook op de buitenlandse markt bekend is.
- Ondernemingen hebben in die landen toegang tot kapitaalmarkt, arbeidsmarkt en
grondstoffenmarkt. Ze staan ook sterker tegenover vakbonden, want ze kunnen hun
productie verplaatsen.
Investeringen, zoals ook die van multinationals, zijn goed voor de werkgelegenheid als de
productie toeneemt. Bij een opening van nieuwe vestiging groeit het aantal arbeidsplaatsen
(bouw, inrichting, bemensing).
De komst van multinationals heeft ook nadelen. De plaatselijke ondernemingen in zelfde
bedrijfstak weg concurreren of dwingen tot diepte-investeringen. Hierdoor gaat er
wekgelegenheid verloren.
Ook zonder zich te vestigen, kan een onderneming delen van de productie verplaatsen naar
het buitenland. De productie wordt dan uitbesteed. Dit heet outsourcing.
Het komt steeds vaker voor dat een klein aantal grote multinationals een bedrijfstak
beheersen. Dit is onder andere het geval op de oliemarkt. Als deze groep gaat
samenwerken, is de kans op concurrentieafspraken groot.
Grote multinationals kunnen ook belasting ontduiken. Er vinden dan buitenlandse transacties
plaats binnen een onderneming. Dit heet intra-concernhandel. De producten worden dan
verkocht tegen een transactieprijs. Winsten sluizen de multinationals door naar landen met
de laagste belastingtarieven.
Multinationals moeten veel geld uitgeven aan de ontwikkeling van nieuwe kennis om hun
concurrentiepositie te behouden en te verbeteren. Dit gaat vaak in samenwerking met
universiteiten. De overheid geeft vaak innovatiesubsidies. Een octrooi of patent geeft het
alleenrecht voor het gebruik van een uitvinding gedurende een bepaalde periode. Tegen
betaling kunnen andere ondernemingen er gebruik van maken; ze krijgen een licentie.
Door privatisering, deregulering en liberalisering wordt alles overgelaten aan de markt, want
voortdurende concurrentie zorgt voor de meest efficiënte productie. De macht van de staat
is hierdoor nationaal en internationaal flink teruggedrongen.
20