Economie-samenvatting-eindexamen

Hoofdredenen voor privatisering zijn:
- Bezuinigingen.
- De hoop dat particuliere bedrijven het goedkoper kunnen regelen (door concurrentie
kunnen de prijzen dalen).
- De ideologie dat de overheid veel meer aan de mensen zelf moet overlaten.
De overheid kan ook doen aan deregulering: afschaffen van allerlei (overbodige) regels,
zodat de overheid zich niet overal mee hoeft te bemoeien en alle regels moet zien te
handhaven.
Sociale Zekerheid wordt gesplitst in sociale voorzieningen en sociale verzekeringen:
- Sociale voorzieningen worden gefinancierd uit de algemene middelen van de
overheid en vormen het vangnet van de sociale zekerheid: je kunt er een beroep op
doen als je op geen enkele andere manier in je levensonderhoud kunt voorzien.
Belangrijkste voorbeeld is de bijstand (ABW).
- Sociale verzekeringen worden gefinancierd uit de sociale premies die de werkenden
in datzelfde jaar betalen (omslagstelsel). Ze worden verdeeld in volksverzekeringen
en werknemersverzekeringen.
└ Volksverzekeringen zijn voor iedereen (het hele volk) die aan de voorwaarden
voldoet, ongeacht of diegene er ooit zelf premie voor betaald heeft of niet.
Voorbeelden: AOW, AWBZ, AKW, ANW (beginnen allemaal met de A van
Algemene…). Sommige verzekeringen zijn bedoeld voor het opvangen van
inkomensverlies, anderen voor het vergoeden van hoge kosten.
└ Werknemersverzekeringen zijn bedoeld voor (ex)werknemers. De uitkering is
meestal gekoppeld aan het loon, dus kan per persoon verschillen.
Voorbeelden zijn: WW, ZW / WULBZ, ZFW, WAO. Ook hier zijn sommige
verzekeringen voor opvangen inkomensverlies en andere voor het opvangen
van hoge kosten.
De inkomsten van de collectieve sector bestaan uit belastingen, sociale premies en overige
ontvangsten. Samen worden dit de collectieve lasten (vanuit de burgers gezien) genoemd.
Ook worden ze vaak uitgedrukt als percentage van het nationale inkomen: de collectieve
lastendruk.
De sociale premies zijn bedoeld om de sociale verzekeringsuitgaven te financieren en
worden hoofdzakelijk opgebracht door de werkenden. De overige ontvangsten bestaan bijv.
uit aardgasopbrengsten, boetes, retributies, etc.
De belastingen worden verdeeld in twee hoofdgroepen:
- Indirecte belastingen (op goederen en diensten), zoals BTW, milieuheffing, accijns,
etc. Ze worden indirect genoemd, omdat degene die ze afdraagt (de winkelier)
normaal gesproken een ander is dan degene die ze betaalt (de consument). Ze
worden dus indirect betaald.
- Directe belastingen (op inkomen en vermogen), zoals loonbelasting, winstbelasting,
etc. Ze worden direct genoemd omdat de betaler zelf verantwoordelijk is voor het
afdragen, dus directe betaling. Voor de persoonlijke directe belastingen is er een
boxenstelsel ontwikkeld, waarbij het inkomen dat iemand verdient terecht komt in
een of meerdere boxen, afhankelijk van de bron waar dat inkomen vandaan komt:
7