Economie-samenvatting-eindexamen

Hogere collectieve lasten kunnen ook leiden tot belasting- en premieontwijking, en –
ontduiking. Werknemers zullen meer zwart gaan werken. Echter, zwart werken heeft ook
nadelen: het is in strijd met de wet, bij baanverlies geen WW, verkleint draagvlak van de
sociale zekerheid en geen arbeidsongeschiktheidsuitkering.
Wanneer iemand onterecht een sociale uitkering geniet spreken we van sociale fraude.
Het overheidsbeleid is erop gericht om enerzijds het beroep op de sociale zekerheid terug te
dringen en mensen deel te laten nemen aan het arbeidsproces (het volumebeleid). Ook
hanteert de overheid het prijsbeleid: beleid ten aanzien van de hoogte van uitkeringen.
Premieheffing en uitkeringen hebben grote invloed op de economie:
- Inkomensverdeling: grote groepen niet-actieven hebben nu toch inkomen, door
het overdrachtsinkomen (een sociale uitkering). Personele inkomensverschillen
worden hierdoor kleiner.
- Conjunctuur: stabiliserend element in de nationale consumptie en dus afzwakking
van conjunctuurschommelingen. Grote werkloosheid zorgt voor meer uitkeringen
toch consumptie bestedingen lopen niet te ver terug.
- Structuur: premies zorgen voor hogere loonkosten. Deze worden doorberekend in
de prijs (afwenteling). Dit verslechtert de concurrentiepositie. Dit stimuleert de
ondernemer tot diepte-investeringen. Structurele werkloosheid neemt toe. Gevolg:
premies stijgen, prijs stijgt: vicieuze cirkel.
Hoofdstuk 3
De totale last van de overheid heet staatsschuld of nationale schuld. Het verschil tussen
begrote ontvangsten en uitgaven heet begrotingssaldo. Het begrotingstekort is het bedrag
dat geleend moet worden om haar niet gedekte uitgaven te kunnen betalen. Dit heet ook
wel de totale financieringsbehoefte. Het financieringstekort is de toename van de
staatsschuld (begrotingstekort – aflossingen).
Het EMU-saldo en de EMU-schuld betreffen ook de saldi van de lagere overheden.
Eenmalige opbrengsten worden niet meegeteld in het EMU-saldo, maar verkleinen wel het
EMU-schuld. EMU-saldo is dus niet gelijk aan EMU-schuld.
Wat belangrijk is, is het EMU-financieringsquote: saldo in procenten van het BBP. Zo heb je
ook het EMU-schuldquote.
De overheid kan op verschillende manieren geld lenen voor het begrotingstekort. Dit gebeurt
op de vermogensmarkt, ingedeeld in geldmarkt (looptijd korter dan 1-2 jaar) en
kapitaalmarkt (2 jaar of langer).
Het grootste deel van het tekort wordt gedekt op de kapitaalmarkt met onderhandse
leningen (1 vrager, 1 aanbieder, bepalen samen voorwaarden) en openbare leningen
(iedereen mag inschrijven, stukken zijn vrij verhandelbaar), waaronder obligatieleningen .
Merendeel van obligaties worden gekocht door institutionele beleggers: Instellingen die
grote bedragen aan premies ontvangen waarvoor ze een veilige belegging zoeken.
De aanbevelingen van verschillende theorieën over de begrotingstekort, in een algemene
regel, noemen we de begrotingsnorm.
27