Economie-samenvatting-eindexamen

Hoofdstuk 6
De wijze waarop het economische leven is georganiseerd heet economische orde. De
economische orde geeft antwoord op de vraag welke instantie het recht heeft gekregen op
allocatie. De economische orde geeft ook aan hoe het inkomen dat voortkomt uit het
productieproces verdeeld wordt.
Er zijn drie allocatiemechanismen:
- Vrijemarkteconomie of gedecentraliseerde economie
Bij vrijemarkteconomie is het particulier initiatief beslissend. In het bedrijfsleven staat
het streven naar maximale winst centraal en deze winst komt ten goede aan de
bezitters van de productiemiddelen die in particuliere handen zijn (kapitalisme). De
overheid produceert alleen collectieve goederen. Bij marktmechanisme gaat men
ervan uit dat als iedereen naar eigen individueel belang streeft, dit ook het beste is
voor algemeen belang (liberalisme).
De klant bepaalt welke producten op de markt komen; de klant is koning
(consumentensoevereiniteit).
- Centraal gelede economie
In plaats van het marktmechanisme wordt hier gebruik gemaakt van het
planmechanisme. De staat heeft het voor het zeggen en staat centraal in de
productie. De opbrengsten gaan naar de staat en dus naar de gemeenschap
(socialisme of communisme). De staat bepaald de plannen en ook de begroting
(budget). Daarom spreekt men ook wel van bureaucratische budgetmechanisme.
- Gemengde economische orde
De overheid speelt, naast de werking van de vrije markt, een grote rol bij de allocatie.
Deze economische orde wordt ook wel de georiënteerde economie genoemd. Het
parlement stelt de begroting vast en bepaalt daarmede hoe het budget wordt
uitgegeven. We spreken ook wel van een democratisch budgetmechanisme, omdat
het parlement door het volk wordt gekozen. De politieke partijen die dit streven, zijn
vooral van christendemocratische en sociaaldemocratische huize.
Stagflatie is de situatie van stagnerende productie en inflatie.
Het draagvlaktheorie gaat ervan uit dat vooral bedrijven de middelen verschaffen voor de
financiering van de collectieve sector.
Bedrijven moeten ruimte krijgen winst te maken zodat investeringen op peil kunnen blijven en
de werkgelegenheid gegarandeerd is. Dit heet de winst-werkgedachte.
21