Besluit in zaak 6891 - NMa

Openbare versie
Nederlandse Mededingingsautoriteit
BESLUIT
Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in
artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
Nummer 6891 / 97
Betreft zaak: 6891 / Van Drie - Alpuro
I. MELDING
1. Op 15 februari 2010 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse
Mededingingsautoriteit (hierna: NMa) een melding ontvangen van een voorgenomen
concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Van
Drie Holding B.V., een onderdeel van de Van Drie Groep, voornemens is zeggenschap te
verkrijgen, in de zin van artikel 27, eerste lid, onder b, van de Mededingingswet, over Alpuro
Holding B.V., een onderdeel van de Alpuro Groep. Van de melding is mededeling gedaan in
Staatscourant 2674 van 22 februari 2010. Naar aanleiding van de melding in de Staatscourant zijn
zienswijzen van derden naar voren gebracht. Deze zienswijzen worden, voorzover er
overwegingen aan zijn ontleend die dragend zijn voor dit besluit, in het navolgende nader
uiteengezet. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen.
II. PARTIJEN
2. Van Drie Holding B.V. (hierna: Van Drie) is een besloten vennootschap naar Nederlands
recht. Van Drie is actief op het gebied van de productie en groothandel van weipoeder,
weivetconcentraat en magere melkpoeder, de productie van kalvermelk, de inkoop van
nieuwgeboren kalveren, het mesten van kalveren, de handel in vetgemeste kalveren, de inkoop
van vetgemeste kalveren en jonge runderen ten behoeve van de slacht en de bewerking en
verkoop van kalfsvlees en jong rundvlees.
3. Alpuro Holding B.V. (hierna: Alpuro) is een besloten vennootschap naar Nederlands
recht. Alpuro is actief op het gebied van de productie van kalvermelk, de inkoop van
nieuwgeboren kalveren, het mesten van kalveren, de inkoop van vetgemeste kalveren en jonge
runderen ten behoeve van de slacht en de verkoop van kalfsvlees en jong rundvlees.
1 Openbare versie

Openbare versie
III. GEMELDE OPERATIE
4. De gemelde operatie betreft het voornemen van Van Drie om in augustus 2010 het
gehele geplaatste en nog uit te geven aandelenkapitaal van Alpuro over te nemen. De hierover
tussen Van Drie en Alpuro gemaakte afspraken zijn vastgelegd in een intentieverklaring d.d. 10
juli 2009.
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
5. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, eerste lid, onder b, van
de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt er toe dat Van
Drie uitsluitende zeggenschap verkrijgt over Alpuro.
6. Betrokken ondernemingen zijn Van Drie en Alpuro (hierna gezamenlijk: partijen).
7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde
concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde
concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING
A. BESCHRIJVING VAN DE KALFSVLEESKETEN
8. De kalfsvleesketen kent een aantal spelers, waaronder partijen, dat op meerdere niveaus
van de keten voor de productie en verkoop van kalfsvlees actief is, de zogenaamde
ketenintegraties. Onderstaand zullen de verschillende niveaus van de kalfsvleesketen worden
beschreven (zie figuur 1).
2 Openbare versie

Openbare versie
MELKVEEHOUDERIJ
9. De benodigde input voor de productie van kalfsvlees is afkomstig van de
melkveehouderij. Koeien die zijn bestemd voor de melkproductie moeten ongeveer elk jaar een
kalf ter wereld brengen om melk te kunnen blijven produceren. Een klein deel van de
nieuwgeboren kalveren is bestemd om op den duur andere melkkoeien te vervangen. De overige
kalveren inclusief alle stieren worden, als ze ongeveer veertien dagen oud zijn, door de
melkveehouder verkocht aan ketenintegraties, handelaren of kalvermesters om te worden
vetgemest voor de uiteindelijke productie en verkoop van kalfsvlees. Deze kalveren worden
nuchtere kalveren genoemd. Het melkquotum is bepalend voor het aantal nuchtere kalveren dat
een melkveehouder kan houden.
Inkoop van nucht er e kal ver en
10. De ketenintegraties, handelaren en kalvermesters kopen de nuchtere kalveren in die door
de veehandelaar of melkveehouder op handelsplaatsen (plaatsen waar de kalveren worden
verzameld, doorgaans verzamelplaatsen genoemd) en veemarkten worden aangeboden.
Nuchtere kalveren worden veelal verkocht op verzamelplaatsen. Er zijn in Nederland circa veertig
verzamelplaatsen verspreid over het land. Deze verzamelplaatsen kunnen (gedeeltelijk) eigendom
zijn van ketenintegraties of handelaren. Ook kan een verzamelplaats worden gehuurd door een
handelaar of een ketenintegratie. Zo huren Van Drie en Alpuro verzamelplaatsen. Het aantal
veemarkten is in Nederland de afgelopen jaren afgenomen om de verspreiding van dierziekten te
voorkomen. Van Drie koopt ook nuchtere kalveren in op de veemarkt, Alpuro niet.
3 Openbare versie

Openbare versie
11. Nederland kent, ten opzichte van het aantal in Nederland geslachte kalveren, een beperkt
aanbod van nuchtere kalveren. Meer dan de helft van de in Nederland voor de productie van
kalfsvlees gehouden nuchtere kalveren wordt geïmporteerd vanuit onder meer Duitsland, Polen
en België. Op beperkte schaal worden nuchtere kalveren vanuit Nederland geëxporteerd.
Kal ver houder ij/mest dienst en
12. De nuchtere kalveren worden vervolgens gedurende een periode van 22 tot 32 weken
door kalverhouders, ook wel aangeduid als kalvermesters, gemest tot zogeheten vette kalveren.
De periode waarin een nuchter kalf wordt vetgemest wordt aangeduid als mestronde.
Kalverhouders kunnen de kalveren mesten op basis van een contract met handelaren,
(buitenlandse) ketenintegraties of voor eigen rekening en risico (vrij mesten). Indien de kalveren
op basis van een contract worden vetgemest, zijn de risico’s voor rekening van de handelaar of
ketenintegratie. Een contract wordt (doorgaans) voor een periode van twee of meer mestrondes
afgesloten.
13. Partijen sluiten overeenkomsten met kalverhouders die een vaste vergoeding ontvangen
voor onder meer afschrijving van de stal, mestafvoer, energiekosten, rente, arbeid, etc. Voorts
voorzien partijen de contractkalvermester van voer (kalvermelk en ruwvoer dat onder meer
bestaat uit gras en maïs) en veterinaire ondersteuning.
Voeding van nucht er e kal ver en
14. De nuchtere kalveren kunnen gedurende de mestperiode op verschillende manieren
worden gevoerd. Kalveren die zijn bestemd voor de productie en verkoop van kalfsvlees worden
gevoerd met (gedroogde dan wel vloeibare) kalvermelk en/of ruwvoer. Kalvermelk is speciaal voor
kalveren ontwikkeld voer. De voornaamste grondstoffen van kalvermelk zijn wei en
weivetconcentraat, dierlijk en plantaardig vet en andere plantaardige grondstoffen en
melkproteïnen. Wei is een vloeibaar product dat ontstaat bij de productie van kaas en caseïne.
Wei is beschikbaar in zowel gedroogde vorm als in vloeibare vorm. Weivetconcentraat is een
mengsel van vloeibare wei en plantaardige olie. Daarnaast kan kalvermelk magere melkpoeder
bevatten. Magere melkpoeder is een product dat ontstaat bij de productie van boter.
15. Van Drie is producent van en groothandel in weipoeder, weivetconcentraat en magere
melkpoeder. Van Drie verkoopt de door haar geproduceerde weipoeder, weivetconcentraat en
magere melkpoeder vrijwel uitsluitend binnen de Van Drie Groep. Alpuro koopt de grondstoffen
voor kalvermelk in bij derden.
16. Kalvermelk kan zowel in vloeibare vorm als in gedroogde vorm worden geproduceerd.
Partijen produceren kalvermelk in gedroogde vorm. De door Van Drie geproduceerde kalvermelk
is in overwegende mate bestemd voor gebruik binnen de Van Drie Groep. Daarnaast verkoopt
4 Openbare versie

Openbare versie
Van Drie de door haar geproduceerde kalvermelk aan derden. De kalvermelk geproduceerd door
Alpuro is nagenoeg geheel bestemd voor eigen gebruik.
Inkoop van vet t e kal ver en
17. Vette kalveren die zijn gemest door contractmesters van ketenintegraties met eigen
slachtcapaciteit, waaronder Van Drie en Alpuro, worden onder de voorwaarden van het contract
geleverd aan de slachterij (zie ook punt 12 en punt 21). De overige vette kalveren worden na de
mestronde direct of door tussenkomst van een handelaar aan een slachterij verkocht (zie ook
figuur 1).
18. Verkoop van vette kalveren aan buitenlandse handelaren en slachterijen gebeurt op dit
moment op beperkte schaal. In Nederland werden in 2008 754.000 stuks nuchtere kalveren
geboren en 772.000 stuks nuchtere kalveren geïmporteerd (zie figuur 2). In 2008 werden er in
totaal 76.000 stuks vette kalveren (5%) geëxporteerd naar met name België (61%), Frankrijk
(24%) en Spanje (11%). 1
Pr oduct ie en ver koop van kal f svl ees
19. De vette kalveren worden uiteindelijk geslacht om te worden verwerkt tot en verkocht als
vlees. Op grond van Europese regelgeving wordt onderscheid gemaakt tussen vlees van runderen
met een leeftijd van acht maanden of jonger (kalfsvlees), vlees van runderen met een leeftijd van
tussen de acht en twaalf maanden (jong rundvlees) en vlees van runderen ouder dan twaalf
maanden (rundvlees).
20. Afnemers van kalfsvlees kunnen het hele karkas of delen van het karkas kopen in welk
geval het kalfsvlees in verschillende delen (al dan niet uitgebeend) wordt gesneden,
overeenkomstig de specifieke snijvoorschriften van de afnemer. Dit proces leidt tot verschillende
kalfsvleesproducten, waaronder lever, haas, borstvang, staart en hartzwezerik.
21. Jaarlijks worden er in Nederland bijna 1,1 miljoen kalveren geslacht en bijna 360.000
jonge runderen (zie figuur 2). Van Drie en Alpuro zijn beide actief op het gebied van het slachten
van vette kalveren. Van Drie benut haar slachtcapaciteit voornamelijk voor het slachten van vette
kalveren die zij inkoopt bij derden (zie punt 17). Alpuro slacht slechts op beperkte schaal vette
kalveren van vrije mesters en handelaren maar slacht voornamelijk de vette kalveren die door
haar contractmesters zijn gemest. Partijen slachten niet alleen kalveren, maar ook op beperkte
schaal jonge runderen.
1 Zie Productschappen Vee, Vlees en Eieren, Kengetallen Vee, Vlees en Eieren – 2008.
5 Openbare versie

Openbare versie
22. Het merendeel (meer dan 90%) van het in Nederland geproduceerde kalfsvlees wordt
geëxporteerd, met name naar Italië (38%), Duitsland (23%) en Frankrijk (19%). 2 De consumptie
van kalfsvlees in Italië en Frankrijk ligt per hoofd van de bevolking veel hoger dan in Nederland. 3
Bron: Productschappen Vee, Vlees en Eieren, Kengetallen Vee, Vlees en Eieren – 2008.
B. RELATIE INKOOPMARKTEN – VERKOOPMARKTEN
23. Partijen zijn actief op meerdere niveaus van de productieketen, die uiteindelijk leidt tot
de productie en verkoop van diverse soorten kalfsvlees. Spelers die actief zijn in opeenvolgende
schakels binnen de productieketen staan in een inkoop-verkoop-relatie tot elkaar (zie onderdeel
A).
24. De NMa heeft zich eerder over de vraag uitgesproken hoe inkoopmarkten en
verkoopmarkten mededingingsrechtelijk moeten worden beoordeeld. De NMa heeft haar
2 Ibid.
3 Zie Productschappen Vee, Vlees en Eieren, Statistisch Jaarverslag 2009 (voorlopig), april 2010.
6 Openbare versie

Openbare versie
standpunt verwoord in het Visiedocument Inkoopmacht uit 2004 4 (hierna: Visiedocument
Inkoopmacht), waarvan de lijn recentelijk specifiek voor zorgmarkten is bevestigd. 5
25. De visie van de NMa komt er op neer dat (het ontstaan of versterken van) inkoopmacht
als zodanig niet problematisch is. Centraal staan de gevolgen voor de consument of
eindgebruiker. Onder bepaalde omstandigheden kan inkoopmacht tot negatieve gevolgen leiden
voor de consument, maar er zijn ook situaties denkbaar waarin inkoopmacht juist tot voordelen
voor de consument leidt. De gedachte hierachter is dat, indien de inkoper stevig moet
concurreren (op de ‘verkoopmarkt’), het aannemelijk is dat hij zal proberen om de voordelen die
hij verkrijgt door zijn machtige inkooppositie ten goede te laten komen aan de consument. 6
Inkoopmacht als zodanig leidt derhalve niet tot nadelige effecten voor de consument.
Integendeel, het is juist aannemelijk dat de consument meeprofiteert van een toename van
inkoopmacht doordat in deze situatie inkoopmacht de productiekosten verlaagt zonder dat de
mededinging op de downstream markt (de verkoopmarkt) wordt beperkt. 7 Kostenbesparingen, die
een gevolg van inkoopmacht zijn, zullen in geval van een concurrerende verkoopmarkt in ieder
geval deels worden doorgegeven in de vorm van lagere prijzen voor de consument.
26. Het Visiedocument Inkoopmacht begint dan ook met voorbeelden waarin de consument
in het algemeen van inkoopmacht zal profiteren. 8 Nadelige gevolgen van inkoopmacht voor de
consument beoordeelt de NMa slechts in combinatie met te voorziene gevolgen voor de
concurrentie op de verkoopmarkt. 9
27. De visie van de NMa sluit aan bij het Europese mededingingsrecht, meer specifiek de
Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies 10 (hierna: Richtsnoeren horizontale
fusies) 11 en recente Nederlandse rechtspraak. 12
4 NMa, Visiedocument Inkoopmacht, Den Haag, december 2004, zie www.nmanet.nl.
5 NMa, Individueel en collectief onderhandelen tussen vrijgevestigde extramurale zorgaanbieders en zorgverzekeraars,
Visiedocument, Den Haag, december 2009, zie www.nmanet.nl.
6 Visiedocument Inkoopmacht, pagina 45.
7 Zie Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies op grond van de Verordening van de Raad inzake de
controle op concentraties van ondernemingen, 2004/C 31/03, punt 62.
8 Visiedocument Inkoopmacht, punt 1.
9 Zie de voorbeelden zoals genoemd in punt 2 van het Visiedocument Inkoopmacht. In punt 72 van het Visiedocument
Inkoopmacht stelt de NMa: "Concentraties aan de inkoopzijde waarbij het om grote marktaandelen gaat en waarbij sprake
is van veel, kleine toeleveranciers, alsmede van een machtige positie op de eigen downstream-markten voor de
geconcentreerde ondernemingen kunnen op mededingingsrechtelijke bezwaren stuiten. (...)".
10 Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies op grond van de Verordening van de Raad inzake de controle
op concentraties van ondernemingen, 2004/C 31/03.
7 Openbare versie

Openbare versie
28. De in deze documenten gevolgde visie heeft consequenties voor de beantwoording van
de vraag in hoeverre de gevolgen van de onderhavige concentratie op de verschillende inkoop-
verkoop-relaties op zichzelf staand moeten worden beoordeeld dan wel dat dient te worden
gekeken naar de gevolgen van de concentratie voor afnemers van kalfsvlees, in het bijzonder op
de prijs en de kwaliteit van kalfsvleesproducten. De visie van de NMa is van groot belang in het
licht van de mededingingsrechtelijke beoordeling van de in onderhavige zaak ingediende
zienswijzen. Deze zijn gegeven door (vertegenwoordigers van) diverse spelers die zonder
uitzondering actief zijn in het upstream segment van de productieketen: handelaren in nuchtere
en vette kalveren, melkveehouders en (vrije) kalvermesters. De ingediende zienswijzen zien met
name op de mogelijke gevolgen van onderhavige concentratie in het upstream gedeelte van de
keten en richten zich in veel mindere mate op de gevolgen voor de consument.
Toet singskader in onder havige zaak
29. Gezien het voorgaande zullen de gevolgen van onderhavige concentratie op de
verschillende upstream activiteiten worden beoordeeld in het licht van de uiteindelijke gevolgen
voor de consument. Dat betekent dat de beoordeling van de gevolgen op de verkoopmarkt leidt
tot het eindoordeel van de NMa in onderhavige zaak. Deze beoordeling staat in het teken van de
vraag of als gevolg van het samengaan van Van Drie en Alpuro de daadwerkelijke mededinging
op die markt op significante wijze wordt belemmerd. Bij deze beoordeling worden eventueel te
behalen inkoopvoordelen in de mededingingsrechtelijke beoordeling betrokken, in zoverre deze
leiden tot een verstoring van de concurrentie op de verkoopmarkt. De verstoring van de
concurrentie op de verkoopmarkt kan onder andere plaatsvinden doordat de toegang voor
concurrenten tot belangrijke upstream inputs wordt verhinderd of doordat partijen tijdelijk zodanig
lage verkoopprijzen hanteren waardoor concurrenten de markt moeten verlaten. In beide gevallen
zouden partijen vervolgens in staat zijn de verkoopprijzen van kalfsvlees blijvend winstgevend te
kunnen verhogen.
11 Zie ook de relatief uitgebreide bespreking van het onderwerp inkoopmacht bij concentraties in Lindsay A. The EC Merger
regulation: substantive issues, Sweet & Maxwell, 2006, pagina 365 tot en met 373. Dit handboek illustreert de lijn van de
Richtsnoeren aan de hand van diverse beschikkingen van de Commissie.
12 Een recent arrest van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (hierna: CBb), waarin het zich uitsprak over een
vermeende overtreding van artikel 24 Mededingingswet (misbruik van economische machtspositie van een
zorgverzekeraar ten opzichte van mondhygiënisten) ligt eveneens in de lijn van het Visiedocument Inkoopmacht. Hierin
legt het CBb de nadruk op de gevolgen voor de consument. Mede omdat op de downstream markt (waarop de
zorgverzekeraars actief zijn) voldoende keuzemogelijkheden bestaan voor patiënten/consumenten gaat het CBb niet mee
in het betoog van een aantal klagers dat er op neerkwam dat de NMa ten onrechte geen onderzoek had ingesteld naar de
gevolgen voor producenten (in casu de mondhygiënisten) van een bepaald inkoopbeleid van afnemers (in casu de
zorgverzekeraars). Zie CBb, 24 november 2009, AWB 07/736 en 07/737.
8 Openbare versie

Openbare versie
30. De analyse van de gevolgen op de upstream activiteiten (op de ‘inkoopmarkten’) staat
hiermee derhalve ten dienste van de mededingingsrechtelijke beoordeling van de gevolgen van
onderhavige concentratie op de verkoopmarkt en leidt dus als zodanig niet tot een zelfstandige
mededingingsrechtelijke conclusie. Bij de behandeling van de gevolgen op de inkoopmarkten
staat de vraag centraal of als gevolg van het wegvallen van alternatieven voor upstream spelers er
in substantiële mate inkoopmacht ontstaat of wordt versterkt, die zal leiden tot substantiële
inkoopvoordelen.
C. RELEVANTE MARKTEN
31. De activiteiten van partijen overlappen op zowel de markt voor de productie en verkoop
van kalfsvlees als op een aantal upstream ketenactiviteiten (zie figuur 1).
Samenhang upstream activiteiten
32. Zoals aangegeven in het toetsingskader (zie met name punt 30) beoordeelt de NMa de
vraag of door de concentratie inkoopmacht ontstaat door te beoordelen in hoeverre er als gevolg
van de concentratie belangrijke alternatieven voor leveranciers wegvallen. De marktafbakening
van de inkoopmarkten staat ten doel van deze beoordeling. Zo komt bij de behandeling van de
productmarkt aan de orde in hoeverre alternatieve slachtcapaciteit (met name van slachterijen die
voornamelijk runderen slachten) als alternatief voor aanbieders van vette kalveren kan dienen. Bij
de behandeling van de geografische markt wordt bezien in hoeverre slachtcapaciteit in het
buitenland als alternatief voor deze aanbieders kan worden aangemerkt.
33. De upstream activiteiten van partijen op het gebied van kalvermelkproductie,
kalverhouderijen en de handel in nuchtere en vette kalveren zijn direct en indirect verbonden met,
en afhankelijk van, de activiteiten op het gebied van het slachten van kalveren en de verkoop van
kalfsvlees. De activiteiten van partijen op het gebied van de productie van kalvermelk worden
(grotendeels) verricht in het kader van het mesten van de nuchtere kalveren. De activiteiten van
partijen op het gebied van de inkoop van nuchtere kalveren worden verricht in het kader van het
mesten van kalveren door kalverhouders. Het mesten vindt plaats in het kader van het slachten
van vette kalveren en de verkoop van kalfsvlees.
34. Het feit dat partijen op meerdere niveaus van de kalfsvleesketen actief zijn, betekent
volgens enkele klagers dat Van Drie en Alpuro over inkoopvoordelen beschikken die niet
behoeven te worden doorgegeven aan volgende schakels in de keten. Meer in het bijzonder
hebben enkele klagers aangegeven dat als gevolg van de voorgenomen concentratie één van de
drie ketenintegraties met slachtcapaciteit in Nederland verdwijnt waardoor zowel de inkoop van
nuchtere kalveren als de inkoop van vette kalveren in handen zal komen van nagenoeg één partij,
namelijk de combinatie Van Drie/Alpuro. Zij vrezen dat de prijzen die de melkveehouders voor
nuchtere kalveren, en de handelaren en vrije mesters voor vette kalveren ontvangen, zullen dalen.
9 Openbare versie

Openbare versie
35. De activiteiten van iedere speler in de productieketen staan ten dienste van de productie
van kalfsvlees. Anders dan partijen beschikken veel spelers niet over eigen slachtcapaciteit. De
slachtcapaciteit van partijen behelst een groot deel van de slachtcapaciteit van kalveren binnen
Nederland (zie verder punt 74). Enkele klagers merken in verband hiermee op dat om deze reden
na de voorgenomen concentratie handelaren en vrije mesters voor het slachten van vette kalveren
in Nederland uiteindelijk altijd langs een slachterij van partijen zullen moeten.
36. Partijen zijn van mening dat de verschillende upstream activiteiten, zoals het inkopen van
nuchtere kalveren en mesten van nuchtere kalveren (zie figuur 1), afzonderlijk dienen te worden
beoordeeld. Vanwege de beperkte overlap van partijen in de diverse schakels, alsmede het feit dat
naast partijen in de diverse schakels andere partijen actief zijn (met name handelaren), menen
partijen dat het samengaan van Van Drie en Alpuro slechts tot beperkte gevolgen leidt voor
upstream spelers. Zo koopt Alpuro slechts in zeer beperkte mate vette kalveren in van vrije
mesters en kunnen melkveehouders met hun nuchtere kalveren naast partijen ook terecht bij
handelaren.
37. De NMa volgt het standpunt van partijen niet. Het standpunt van partijen zou er op
neerkomen dat handelaren die nuchtere kalveren van melkveehouders kopen als volwaardige
concurrent van partijen gelden, terwijl diezelfde handelaren uiteindelijk in overwegende mate bij
partijen moeten aankloppen om hun kalveren te laten slachten. Het marktonderzoek bevestigt de
samenhang van de diverse activiteiten binnen de productieketen, alsmede het doorslaggevende
karakter van de slachtcapaciteit. Eén klager merkt in dat kader op dat juist doordat partijen op alle
onderdelen van de productieketen actief zijn een analyse per activiteit van de keten afbreuk doet
aan de feitelijke en economische werkelijkheid. 13 Met andere woorden: het is niet van belang op
welke wijze partijen hun activiteiten upstream in de kalfsvleesketen hebben ingericht, aangezien
alle vette kalveren van alle upstream spelers dienen te worden geslacht. Upstream spelers in de
kalfsvleesketen zullen hiervoor altijd bij een slachterij moeten aankloppen. De NMa deelt deze
opvatting.
38. Een aantal klagers vreest voorts dat partijen niet langer gebruik zullen maken van
veemarkten en enkel gebruik zouden gaan maken van eigen verzamelplaatsen. De NMa ziet geen
reden nader op deze vrees in te gaan, vanwege het ontbreken van mededingingsrechtelijke
relevantie. Voor zover de geuite vrees zou worden bewaarheid, waarbij in ogenschouw dient te
13 Overigens bestaan er geen belemmeringen voor partijen om bepaalde upstream activiteiten aan derden te laten dan wel
aan derden aan te kunnen bieden. Zo kunnen slachterijen gemakkelijk switchen tussen input door eigen contractmesters
en input door handelaren en vrije mesters. Aan de andere kant kunnen mesters/kalverhouderijen switchen van het
aanbieden van kalveren als contractmesters naar het aanbieden van kalveren als vrije mesters en andersom. Ook kunnen
mesters/kalverhouderijen switchen tussen het voeden met gedroogde kalvermelk naar het voeden met vloeibare
grondstoffen.
10 Openbare versie

Openbare versie
worden genomen dat Alpuro reeds nu geen gebruik maakt van veemarkten (zie punt 10), dient te
worden bedacht dat dit punt van de klagers in essentie ziet op de organisatie van de inkoop van
kalveren. Zoals hiervoor, in punt 37 is opgemerkt, is voor de mededingingsrechtelijke beoordeling
van onderhavige zaak de organisatie van de inkoop niet van belang. Van belang is óf onderhavige
concentratie leidt tot substantiële inkoopvoordelen, die uiteindelijk kunnen leiden tot negatieve
gevolgen voor de consument, maar niet hoe deze worden behaald.
(1) Inkoopmarkten ten behoeve van de productie en verkoop van kalfsvlees
(1a) Productmarkt
39. Zoals aangegeven in punt 37 is de slachtcapaciteit doorslaggevend in de keten. In een
eerdere beschikking 14 is het slachten van kalveren onderscheiden van het slachten van andere
diersoorten zoals varkens en kippen. Slachtlijnen in een slachterij verschillen voor deze
verschillende diersoorten en kunnen niet binnen een redelijke tijd en tegen redelijke kosten
geschikt worden gemaakt voor het slachten van een andere diersoort.
40. Partijen stellen dat vette kalveren niet alleen door gespecialiseerde kalverslachterijen
kunnen worden geslacht, maar ook door runderslachterijen. Runderslachterijen vormen volgens
partijen voor handelaren en vrije mesters dan ook een alternatief voor de slachtcapaciteit van
partijen. Partijen wijzen hierbij op het feit dat een aantal Nederlandse runderslachterijen in het
verleden kalveren heeft geslacht en dat in het buitenland verschillende gecombineerde
slachterijen bestaan. Daarnaast geven partijen aan dat er sprake is van universele Europese
regelgeving inzake inrichtings- en hygiëne-eisen. Ook de administratieve processen zijn identiek
als gevolg van de Europese wetgeving met betrekking tot de Identificatie en Registratie (I&R) en
de etikettering voor zowel runderen als kalveren. Volgens partijen behoort er daarom een
productmarkt te worden gedefinieerd voor de inkoop van rundvee ten behoeve van de slacht,
bestaande uit runderen, jonge runderen en kalveren.
41. Uit onderzoek onder kalver- en runderslachterijen komt naar voren dat, gezien de
omvang van kalveren en jonge runderen, dezelfde slachtlijn kan worden gebruikt voor het
slachten van kalveren en jonge runderen.
42. Het onderzoek onder kalver- en runderslachterijen wijst daarnaast uit dat de meeste
slachterijen tegen geringe kosten bepaalde technische aanpassingen kunnen doen zodanig dat de
slachtlijn in een runderslachterij ook geschikt zou kunnen zijn voor het slachten van kalveren.
Andersom, runderen slachten in een kalverslachterij ligt op grond van het marktonderzoek veel
minder voor de hand.
14 Zie de beschikking van de Commissie van 8 december 2004 in zaak COMP/M.3535 – Van Drie/Schils, punt 17.
11 Openbare versie

Openbare versie
43. Echter, naast technische aspecten zijn ook commerciële afwegingen van belang.
Runderslachterijen geven aan dat er wel aanzienlijke economische belemmeringen zijn om over
te stappen op het slachten van kalveren. Door een dalend aanbod van runderen voor de slacht en
gestegen verkoopprijzen voor het kalfsvlees heeft een aantal runderslachterijen afgelopen jaren
op zeer beperkte schaal kalveren geslacht. In ieder geval één runderslachterij is daarmee
inmiddels weer gestopt vanwege onvoldoende financieel rendement. Daarnaast dient het
verkoopproces te worden afgestemd op de verkoop van een ander product. Het kalfsvlees moet
immers worden verkocht. Volgens enkele marktpartijen vergt dit een aanpassing van de
verkooporganisatie van runderslachterijen.
concl usie
44. Gelet op eerdere beschikkingen van de Commissie, de specifieke kenmerken van de
slachtlijnen voor kalveren en de beperkte alternatieven die er bestaan voor de kalverslachterijen
zal in onderhavige zaak, in het kader van de vraag of belangrijke alternatieven voor upstream
spelers wegvallen als gevolg van de c0ncentratie, primair worden uitgegaan van de huidige
slachtcapaciteit van kalverslachterijen.
(1b) Geografische markt
45. De upstream activiteiten van partijen op de verschillende inkoopmarkten ten behoeve van
de slacht vinden op verschillende niveaus plaats, echter zoals aangegeven in punt 37 zijn voor de
beoordeling voornamelijk de activiteiten op het gebied van het inkopen/slachten van vette
kalveren van belang.
46. Uit het marktonderzoek blijkt dat buitenlandse slachterijen niet als volwaardig alternatief
worden beschouwd voor de afzet van vette kalveren/slachtcapaciteit van partijen.
Transportkosten, transportafstanden, veterinaire inspecties en buitenlandse keurmerken worden
door verschillende marktpartijen als belemmering aangemerkt. Daarbij is volgens marktpartijen
de export van vette kalveren niet zonder gevaar aangezien sterfte en gewichtsverlies financiële
risico’s vormen.
47. Partijen geven aan dat vette kalveren naar slachterijen kunnen worden vervoerd over
afstanden tot ongeveer duizend kilometer. Ook zijn volgens partijen de kosten voor het vervoer
van vette kalveren relatief laag.
48. Uit gegevens van partijen blijkt echter dat er nauwelijks slachterijen in het buitenland zijn
die over een vergelijkbare capaciteit als partijen beschikken. Daarnaast blijkt dat deze
buitenlandse slachterijen op ruime afstand van Nederland liggen (minimale reisafstand vanaf
Nederland ongeveer 500 kilometer).
49. Gelet op het bovenstaande lijkt het niet aannemelijk dat buitenlandse slachtcapaciteit
12 Openbare versie

Openbare versie
voor aanbieders van vette kalveren een volwaardig alternatief vormt ten opzichte van de
slachtcapaciteit in Nederland, hoewel het niet ondenkbaar is dat er bij een verslechtering van de
inkoopvoorwaarden enige handelsstromen naar buitenlandse slachterijen op gang zullen komen.
Derhalve zal bij de beoordeling of inkoopmacht ontstaat primair de Nederlandse slachtcapaciteit
worden betrokken.
(1c) Conclusie
50. Gelet op het bovenstaande zal het uitgangspunt bij de beoordeling van de inkoopmarkt
zijn: de Nederlandse slachtcapaciteit voor kalveren.
(2) Productie en verkoop van kalfsvlees
(2a) Productmarkt
inwissel baar heid kal f svl ees t en opzicht e van ander e vl eessoor t en
51. Een klager, de Nederlandse Bond van Handelaren in Vee (hierna: NBHV), is van mening
dat andere vleessoorten niet of nauwelijks concurrentiedruk uitoefenen op kalfsvlees. Partijen
gaan eveneens uit van een aparte markt voor de verkoop van kalfsvlees, maar wijzen op
concurrentiedruk van andere vleessoorten. In het navolgende zal worden onderzocht of, en zo ja
in welke mate, (jong) rundvlees concurrentiedruk uitoefent op kalfsvlees.
52. Ter nadere onderbouwing van haar stelling heeft de NBHV door
PriceWaterhouseCoopers onderzoek laten doen naar de prijselasticiteit van de vraag naar
kalfsvlees. Op basis van onder andere gegevens van onderzoeksbureau GfK met betrekking tot de
prijzen van kalfsvlees, rundvlees en het verkochte volume aan kalfsvlees wordt in dit onderzoek
geconcludeerd dat er geen statistisch significant verband is tussen de prijs van kalfsvlees en het
in de Nederlandse supermarkten verkochte volume.
53. Partijen beargumenteren op grond van een onderzoek van LEI-DLO uit 1999 dat de vraag
naar kalfsvlees juist wel elastisch is en dat er tevens een significante positieve kruislingse
prijselasticiteit is tussen de vraag naar kalfsvlees en de prijs van rundvlees. Op basis hiervan zou
kunnen worden geconcludeerd dat er ten minste een zekere mate van concurrentiedruk uitgaat
van andere vleessoorten, waaronder rundvlees. 15 Het onderzoek heeft betrekking op de periode
1986-1997.
15 Bron: LEI-DLO, The relationship between the prices of veal and beef, rapport voor het ministerie van Landbouw, Natuur en
Visserij, 1999, pagina 5: “[…] this report [...] shows an obvious relationship between beef and veal price developments. This
correlation is regarded as significant both in the long term and short term.”
13 Openbare versie

Openbare versie
54. Het bovengenoemde onderzoek dat de NBHV heeft laten uitvoeren roept een dusdanig
aantal vragen op dat het niet mogelijk is hierop duidelijke conclusies te baseren. Deze vragen
hebben betrekking op het gebruik van de data (onder meer de mate waarin de gebruikte prijs- en
hoeveelheidsgegevens zinvol met elkaar kunnen worden vergeleken), de gebruikte specificatie en
de robuustheid van de conclusies. 16 Daarnaast gaat het onderzoek niet in op de kruislingse
prijselasticiteit van de vraag naar kalfsvlees met de prijzen van andere vleessoorten.
55. De NMa overweegt dat kalfsvlees weliswaar een aantal kenmerken heeft dat andere
vleessoorten niet hebben, maar acht het aannemelijk dat enige concurrentiedruk uitgaat van
andere vleessoorten. Het LEI-DLO-onderzoek is weliswaar gedateerd, maar de NMa gaat er van
uit dat de consumentenvoorkeuren niet dusdanig zijn gewijzigd dat geen sprake meer zou zijn
van een relatie tussen de prijs van kalfsvlees en ander vlees (met name rundvlees). In het
navolgende gaat de NMa uit van aparte markt voor kalfsvlees, waarbij de NMa rekening houdt
met enige concurrentiedruk van andere vleessoorten, met name van vlees van (jonge) runderen. 17
Onder scheid naar t ype af nemer
56. In eerdere beschikkingen 18 van de Europese Commissie is uitgegaan van een aparte
productmarkt voor de verkoop van kalfsvlees waarbij mogelijk een nader onderscheid dient te
worden gemaakt naar de verkoop aan groothandelaren, retailers (supermarkten en slagers),
cateraars en industriële verwerkers.
57. Zodra het kalfsvlees door de slachterijen is gesneden volgens de specifieke
snijvoorschriften van de afnemer (groothandel, retailers, cateraars of industriële verwerkers) is
het kalfsvlees niet langer geschikt voor levering aan andere afnemers. Daarnaast zijn er
substantiële verschillen tussen retailers en cateraars. Zo is er een duidelijk verschil in de
verpakking en etikettering, omdat de voorschriften in dit opzicht voor retailers veel strenger zijn.
Bovendien hebben cateraars alleen bepaalde soorten kalfsvlees nodig voor de specifieke
maaltijden die zij bereiden, terwijl retailers klanten het volledige aanbod aan kalfsvlees willen
aanbieden. Evenals in de hiervoor genoemde beschikkingen kan in onderhavige zaak in het
midden worden gelaten of er nader onderscheid naar afzetkanaal moet worden gemaakt.
Concl usie
58. Gelet op het bovenstaande en evenals in eerdere beschikkingen zal in onderhavige zaak
worden uitgegaan van een aparte markt voor de productie en verkoop van kalfsvlees waarbij een
16 Ook een door partijen ingeschakelde expert wijst op een aantal kwetsbaarheden in het rapport.
17 Zie voor een vergelijkbare aanpak ook de beschikking van de Commissie van 9 maart 1999 in zaak IV/M.1313 – Danish
Crown/Vestjyske Slagterier, punt 29.
18 Zie de beschikking in zaak COMP/M.3535 – Van Drie/Schils, reeds aangehaald, de beschikking van 19 maart 2004 in zaak
COMP/M.3337 – Best Agrifund/Nordfleisch, en de beschikking in zaak IV/M.1313 – Danish Crown/Vestjyske Slagterier, reeds
aangehaald.
14 Openbare versie

Openbare versie
nadere onderverdeling naar type afnemer (groothandel, retailer, cateraar of industriële verwerker)
in het midden kan worden gelaten aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt
beïnvloed (zie de punten 69 en 70 ). In de beoordeling zal rekening worden gehouden met de
concurrentiedruk van vlees van (jonge) runderen (zie punt 71).
(2b) Geografische markt
59. Zoals reeds eerder vermeld in punt 22 wordt het in Nederland geproduceerde kalfsvlees
voornamelijk buiten Nederland verkocht. In een eerdere beschikking 19 van de Commissie is
daarom uitgegaan van een markt die ruimer is dan nationaal en waarschijnlijk Europees is.
60. Uit cijfers van de Productschappen Vee, Vlees en Eieren (hierna: PVE) blijkt dat slechts
een beperkt deel van het in Nederland geslachte kalfsvlees in Nederland wordt verkocht. Het
grootste gedeelte, meer dan 90%, wordt geëxporteerd naar landen als Italië en Frankrijk (zie ook
punt 22). Het marktonderzoek heeft het internationale karakter van de verkoopmarkt voor
kalfsvlees bevestigd. Zo heeft een slachterij aangegeven dat zij haar kalfsvlees onder andere in
deze landen afzet.
61. Daarnaast hebben nagenoeg alle bevraagde Nederlandse afnemers van kalfsvlees
aangegeven dat er voor hen voldoende mogelijkheden zijn om bij andere (buitenlandse)
leveranciers kalfsvlees af te nemen. Als alternatieven werden niet alleen kalfsvlees uit Europese
landen genoemd maar ook bijvoorbeeld kalfsvlees uit Nieuw-Zeeland. Momenteel komt ongeveer
7% van het in Nederland verkochte kalfsvlees uit het buitenland (zie ook figuur 2).
62. Ook één van de klagers, de NBHV, is van mening dat de markt voor de verkoop van
kalfsvlees in algemene zin een Europese markt is. Volgens de NBHV is mogelijk wel sprake van
een nationale markt voor ‘diervriendelijk’ kalfsvlees. Dit omvat volgens haar onder andere
kalfsvlees met het ‘Beter Leven’ kenmerk. Consumenten in andere landen zouden geen
belangstelling hebben voor dit type vlees en buitenlandse slachterijen zouden hiervoor niet in
aanmerking komen.
63. Het ‘Beter Leven’ kenmerk betreft een sterrensysteem omtrent diervriendelijkheid dat
door de Dierenbescherming in het leven is geroepen om het welzijn van dieren in de veehouderij
te verbeteren. De Dierenbescherming heeft aangegeven dat zowel Nederlandse als buitenlandse
spelers in aanmerking kunnen komen voor het ‘Beter Leven’ kenmerk. Dit blijkt ook uit het feit
dat het Franse keurmerk ‘Label Rouge’ het ‘Beter Leven’ kenmerk heeft gekregen. Het ‘Beter
Leven’ kenmerk van de Dierenbescherming vormt derhalve geen significante belemmering voor
de afzet van ‘buitenlands’ kalfsvlees in Nederland. Daarnaast ligt volgens de Dierenbescherming
19 Zie de beschikking van de Commissie in zaak COMP/M.3535 – Van Drie/Schils, reeds aangehaald, punten 25 en 39.
15 Openbare versie

Openbare versie
kalfsvlees met het ‘Beter Leven’ kenmerk tussen gangbaar (buitenlands) vlees en biologisch vlees
in waardoor ook (buitenlands) biologisch kalfsvlees een alternatief voor de consument vormt.
64. Uit een onderzoek door het LEI blijkt verder dat voor de Nederlandse consument de
oorsprong van het vlees geen belangrijk aankoopcriterium is. 20 Het feit dat partijen het
merendeel van hun omzet behalen buiten Nederland is een zeer sterke aanwijzing dat dit ook
voor consumenten in andere Europese lidstaten geldt.
65. De transportkosten voor kalfsvlees zijn gering, zeker in verhouding tot de verkoopprijzen
van kalfsvlees. Op basis van gegevens van partijen bedragen de transportkosten voor kalfsvlees
uit Nederland naar verschillende West-Europese landen [0-10]% * van de verkoopprijs.
66. De meeste Nederlandse en buitenlandse retailers verkopen zowel binnenlands als
buitenlands kalfsvlees. Ook groothandelaren, vleesverwerkers en cateraars kopen kalfsvlees vaak
ongeacht het land van herkomst. Dit internationale inkooppatroon blijkt ook uit de
verkoopprijzen die Van Drie hanteert voor het kalfsvlees uit haar verschillende slachterijen in
Nederland en Frankrijk. Deze verkoopprijzen zijn in heel Europa vrijwel hetzelfde en volgen
dezelfde trends.
(2c) Conclusie
67. Gelet op de aanzienlijke exportstromen van kalfsvlees, de geringe transportkosten, de
mogelijkheid voor de Nederlandse afnemers om kalfsvlees van buiten Nederland te kunnen
betrekken en de afwezigheid van sterke Nederlandse consumentenvoorkeuren en keurmerken zal
in onderhavige zaak worden uitgegaan van een Europese markt voor de productie en verkoop van
kalfsvlees.
D. BEOORDELING GEVOLGEN
Inl eiding
68. Voor de beoordeling van de gevolgen van onderhavige concentratie past de NMa het in
punten 29 en 30 gepresenteerde toetsingskader toe. Eerst vindt een beoordeling plaats van de
gevolgen voor de verkoopmarkt, nog zonder rekening te houden met inkoopvoordelen. Hierna
volgt een beoordeling van de gevolgen op de upstream activiteiten in de keten, waarbij wordt
bezien in hoeverre het aannemelijk is dat onderhavige concentratie kan leiden tot een
20 Bron: LEI, Herkomstaanduiding van vlees: nationaal of Europees?, Rapport 6.06.13, 2006, pagina 29.
* In deze openbare versie van het besluit zijn delen van de tekst vervangen of weggelaten om redenen van
vertrouwelijkheid. Vervangen of weggelaten delen zijn met vierkante haken aangegeven. In geval van getallen
of percentages kan vervanging hebben plaatsgevonden door vermelding van bandbreedtes.
16 Openbare versie

Openbare versie
substantieel wegvallen van alternatieven voor upstream spelers en hiermee leidt tot inkoopmacht
en substantiële inkoopvoordelen. Zoals in het genoemde toetsingskader is aangegeven staat deze
analyse van de inkoopmarkt ten dienste van de mededingingsrechtelijke beoordeling van de
gevolgen van onderhavige concentratie op de verkoopmarkt. Bij de uiteindelijke beoordeling van
de gevolgen van onderhavige zaak wordt derhalve bezien in hoeverre het al dan niet wegvallen
van alternatieven noodzaakt tot aanpassing van de eerste beoordeling van de verkoopmarkt, dan
wel dat deze kan worden gehandhaafd. Van belang hierbij is de vraag in hoeverre partijen als
gevolg van die inkoopvoordelen in staat zullen zijn de verkoopprijzen van kalfsvlees blijvend
winstgevend te verhogen, met name door het in belangrijke mate uitsluiten van concurrenten op
de verkoopmarkt.
Ver koopmar kt
69. Op basis van gegevens van de PVE is de omvang van de Europese markt voor de
productie en verkoop van kalfsvlees circa 800.000 ton. 21 Partijen behalen op de Europese markt
voor de productie en verkoop van kalfsvlees een gezamenlijk marktaandeel van ongeveer 17%. De
toevoeging van Alpuro aan het marktaandeel van Van Drie is beperkt, namelijk [0-10]%. Naast
partijen zijn er op deze markt verschillende grote Belgische, Franse en Italiaanse concurrenten
actief zoals Inalca/JBS, Vanlommel/Verveka, Bigard/Socopa en Lactalis/Tendriade Collet. Een
belangrijke Nederlandse concurrent is Paridaans/Vitelco. Indien een onderscheid zou worden
gemaakt tussen de in punt 57 genoemde afnemerscategorieën is het niet aannemelijk dat voor elk
van die categorieën de hoogte van het gezamenlijke marktaandeel van partijen significant zal
afwijken van de hiervoor genoemde 17% 22
70. Het marktonderzoek bevestigt de internationale dimensie van de markt voor de
productie en verkoop van kalfsvlees (zie ook punt 66). Afnemers uit landen in (met name) Zuid-
Europa nemen daadwerkelijk kalfsvlees af van slachterijen die niet zijn gevestigd in die landen
(zie ook punt 64). 23 Het marktonderzoek onder Nederlandse afnemers heeft het beeld opgeleverd
dat ook deze afnemers hun blikveld niet beperken tot Nederlandse aanbieders van kalfsvlees.
Sommige afnemers geven desgevraagd aan kalfsvlees ook van buitenlandse spelers te betrekken
(soms van buiten de Europese Unie), andere geven aan dat momenteel niet te doen, maar te
overwegen over te stappen naar een buitenlandse leverancier mocht de prijs-kwaliteitverhouding
in Nederland ten opzichte van het buitenland verslechteren. Eén ondervraagde afnemer heeft in
21 Bron: Consumptie per hoofd van de bevolking, Productschappen Vee, Vlees en Eieren, Statistisch Jaaroverzicht 2009 -
voorlopig, pagina 15
22 Gebaseerd op een door partijen ingeschatte onderverdeling naar afnemersgroepen. De NMa heeft geen reden om
hieraan te twijfelen.
23 Verder blijkt dit uit door partijen verstrekte voorbeelden van contracten met buitenlandse afnemers.
17 Openbare versie

Openbare versie
dat verband aangegeven zich voortdurend te oriënteren op het prijsverloop in Nederland en in
het buitenland.
71. Indien ook vlees van jonge runderen tot de markt behoort, is de omvang van de
Europese markt in 2008 circa 1,1 miljoen ton. Het gezamenlijke marktaandeel van partijen op de
markt voor productie en verkoop van kalfsvlees inclusief de verkoop van vlees van jonge runderen
is circa [10-20]%. Nagenoeg alle concurrenten van partijen zijn eveneens actief op het gebied van
de productie en verkoop van (jong) rundvlees. De hierboven genoemde marktaandelen zijn
derhalve mogelijk zelfs een overschatting van de daadwerkelijke concurrentiekracht van partijen.
Tussenconcl usie ver koopmar kt
72. Gelet op bovenstaande marktaandelen is het niet aannemelijk dat de mededinging op de
Europese markt voor de productie en verkoop van kalfsvlees op significante wijze zou kunnen
worden belemmerd. Deze conclusie wijzigt niet indien er een onderscheid wordt gemaakt naar
afnemersgroep.
Upst r eam act ivit eit en
73. Zoals aangegeven in het toetsingkader (punten 29en 30) dienen voor het eindoordeel
van de NMa in onderhavige zaak eventueel te behalen inkoopvoordelen in de
mededingingsrechtelijke beoordeling te worden betrokken in zoverre deze leiden tot een
verstoring van de concurrentie op de verkoopmarkt. Hierna volgt derhalve een inschatting van de
NMa in hoeverre het aannemelijk is dat dergelijke inkoopvoordelen ontstaan.
74. In 2008 werden er in Nederland ongeveer één miljoen kalveren geslacht. Het
gezamenlijke (inkoop)aandeel van partijen op de inkoopmarkt ten behoeve van de productie en
verkoop van kalfsvlees op basis van het aantal slachtingen was circa [90-100]% (Van Drie: [60-
70)70% en Alpuro: [20-30]%).
75. Er zijn in Nederland slechts vier gespecialiseerde kalverslachterijen. Naast die van
partijen zijn dit Abattoir Amsterdam en Paridaans/Vitelco. Daarnaast is in Nederland een aantal
runderslachterijen actief dat ook kalveren slacht of heeft geslacht, waarvan Weyl Beefproducts
B.V., Vion Rundvee en Exportslachterij J. Gosschalk en Zn. B.V. de grootste spelers zijn.
76. Volgens partijen wordt de markt voor het slachten van kalveren gekenmerkt door een
grote mate van overcapaciteit. Concurrenten zouden dus volgens partijen gemakkelijk hun
productie kunnen uitbreiden als partijen de inkoopprijzen zouden verlagen en handelaren en vrije
mesters moeten uitwijken naar alternatieven. Het inkoopaandeel op basis van de door partijen
geschatte capaciteit is in 2008 op de Nederlandse inkoopmarkt ten behoeve van de productie en
verkoop van kalfsvlees circa [60-70]% (Van Drie: [40-50]% en Alpuro: [10-20]%).
18 Openbare versie

Openbare versie
77. Klagers hebben in hun zienswijzen aangegeven bedenkingen te hebben ten aanzien van
de cijfers van partijen. Uit het marktonderzoek blijkt dat de daadwerkelijke capaciteit van de
concurrenten van partijen zelfs nog wat lager is en dat deze pas na aanzienlijke investeringen kan
worden uitgebreid. Eén van de marktpartijen heeft ook aangegeven dat de marktomstandigheden
met zich meebrengen dat er altijd een bepaalde mate van overcapaciteit aanwezig zal moeten zijn
vanwege de grote fluctuaties in de vraag, bijvoorbeeld rond kerst is de vraag veel hoger dan in de
zomermaanden.
78. De NMa heeft kennis genomen van de relativeringen van partijen op het hoge
inkoopaandeel, alsmede de tegenwerpingen van de klagers. Zowel wat betreft het inzetten van
overcapaciteit van kalverslachterijen, als de al eerder behandelde argumenten ten aanzien van de
capaciteit in runderslachterijen en eventuele alternatieven in het buitenland (zie de punten 40 tot
en met 43 en de punten 47 en 48) stelt de NMa vast dat het aannemelijk is dat deze weliswaar in
enige mate een alternatief vormen voor upstream spelers, maar dat deze niet van dusdanige aard
zijn dat hiermee volledig wordt gecompenseerd voor het wegvallen van de afzonderlijke
slachtcapaciteit van Alpuro.
79. Gelet op het bovenstaande acht de NMa het aannemelijk dat met de overname van
Alpuro door Van Drie een substantieel alternatief voor upstream spelers zou kunnen wegvallen. In
hoeverre de hierdoor mogelijk te behalen inkoopmacht, die kan worden ingezet voor te behalen
substantiële inkoopvoordelen kan leiden tot een verstoring van de verkoopmarkt, wordt hierna
behandeld.
Ver koopmar kt incl usief inkoopvoor del en
80. Uit voorgaande beoordeling blijkt dat de voorgenomen concentratie op de verkoopmarkt
in eerste instantie niet leidt tot significante mededingingsrechtelijke bezwaren (zie punt 72). In
punt 79 is echter geoordeeld dat als gevolg van de voorgenomen concentratie er mogelijk
alternatieven wegvallen voor upstream spelers in Nederland. Onderzocht is of als gevolg hiervan
concurrenten van partijen, zoals genoemd in punt 69, in belangrijke mate zouden kunnen worden
uitgesloten zodat partijen vervolgens in staat zouden zijn de verkoopprijzen van kalfsvlees
blijvend winstgevend te kunnen verhogen.
81. Het mogelijk wegvallen van alternatieven voor upstream spelers in Nederland heeft
echter geen significante gevolgen voor de alternatieven voor de concurrenten van partijen. De
analyse van de verkoopmarkt heeft het beeld opgeleverd van een sector waarin vele partijen actief
zijn en in sterke mate met elkaar in concurrentie staan. Het relatief beperkte marktaandeel van
partijen op de verkoopmarkt duidt er op dat afnemers beschikken over voldoende alternatieven.
De consument zou dan ook slechts nadeel van onderhavige concentratie ondervinden als de door
Van Drie en Alpuro mogelijk te behalen inkoopvoordelen ertoe zouden leiden dat de concurrentie
19 Openbare versie

Openbare versie
op de verkoopmarkt in substantiële mate zou worden belemmerd. Dit is niet aannemelijk. De
buitenlandse kalverslachterijen betrekken in zeer beperkte mate nuchtere dan wel vette kalveren
uit Nederland. Het is dus niet zo dat de aanvoer van kalveren voor deze partijen als gevolg van de
concentratie wordt beïnvloed. Hieruit volgt dat er geen verstoring van de concurrentie op de
verkoopmarkt kan plaatsvinden als gevolg van het verhinderen van de toegang voor concurrenten
tot belangrijke upstream inputs (zie punt 29).
Concl usie
82. Gelet op het gezamenlijke marktaandeel van partijen op de Europese markt voor de
productie en verkoop van kalfsvlees en de beperkte toevoeging van Alpuro aan dit marktaandeel
is het niet aannemelijk dat als gevolg van onderhavige concentratie de daadwerkelijke
mededinging op de markt voor de productie en verkoop van kalfsvlees op significante wijze zou
kunnen worden belemmerd, ook als rekening wordt gehouden met eventuele inkoopvoordelen.
VI. CONCLUSIE
83. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse
Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de
werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde
concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat die concentratie de
daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze
zou kunnen belemmeren.
84. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse
Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de
melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 4 mei 2010
De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit,
W.g. P. Kalbfleisch
Voorzitter Raad van Bestuur
20 Openbare versie

Openbare versie
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de
dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de Rechtbank te
Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam
21 Openbare versie