nr.1 2006 - KFB

More documents

Recommendations

Info

20 l EIGA FANGEBOK FRÅ OTTOSEN Kristian Ottosen har skrive ei rekkje bøker om konsen trasjonsleirane, verk som det knapt fins maken til nokon stad i verda. Først då han vart 85 år, kom hans eiga krigssoge. Han hadde eigentleg ikkje tenkt å skrive denne soga, men let seg overtale av Wilhelm Nygaard, og takk for det. Det er ein verdig sluttstein i eit stort forfattarverk. Kristian Ottosen kom allreie som gymnasiast med i etterretningstenesta. Han vart arrestert og spela galen for å kome på sjukehus og så røme. Han vart mishandla grovt, men greidde å halde tett om dei andre i gruppa. Han kom ikkje på sjukehus, men på Grini, og vidare til ei rekkje fangeleirar i Tyskland, Sachsenhausen, Natzweiler, Dartmergen, Vaihingen m.fl. I tre år sat han i dei ymse leirane og kom heim med dei kvite bussane i 1945. Boka gjer eit sterkt inntrykk. Han er nøktern i framstillinga si, lågmælt kan ein seie, og får fram både det vonde og det gode. Brutaliteten i fangeleirane var stor. Ottosen skriv om det, men han skriv også om samhaldet mellom fangane. Det er rørande å lese om korleis medfangar tok vare på den nattblinde Arnulf Øverland, slik at han ikkje virra seg bort i det elektriske gjerdet. Julaftan 1943 las Øverland sitt nyskrivne dikt ”Jul i Sachsenhausen”. Allereie etter dei første linene var kontakten mellom diktaren og hans publikum etablert, skriv Ottosen. Han fortel om fangekameratar, dei som er yngre enn han, og personar som Einar Gerhardsen og Trygve Bratteli. Vi har fått eit ordskifte om at i eit framlegg til ny læreplan går ein inn for at verdskrigen skal ut av obligatorisk historiepensum. Rart i denne samanheng å lese slutt linene i Ottosen si bok, der han understrekar kor viktig det er at minnet om dei tragiske hendingane som den andre verdskrigen førde til, vert haldne levande. Så sant, så sant. Alle, ikkje minst dei unge, burde lese Ottosen sine bøker. Kristian Ottosen: Motstand, fangenskap og frihet Erindringer 1940 -1945 Aschehoug forlag FANGE I KINA Mange minnest sikkert Tore på sporet sitt program om Anwei Jensen, som vart fødd i Kina av norske misjonærar under 2. verdskrigen. Ho var berre eit halvt år gamal då faren vart skoten av japanarane. Mora og den vesle jenta vart sett i japansk fangenskap i fangeleiren Weihsien. Der måtte dei vere til august 1945. I 1946 var dei trygt attende i Noreg. Anwei var då seks år gamal, og det var ikkje lett å bearbeide dei traumatiske minna frå den japanske fangeleiren, den tapte barndomen. Tore på sporet fekk høyre om Anwei Jensen, som ho heiter i dag, og ville gjerne lage eit fjernsynsprogram. <strong>KFB</strong> 1. KVARTAL 06 I 1997 reiste han og Anwei til Kina, der ho opplevde fangeleiren, og fekk oppspora opp faren si grav. No er det blitt bok, og ei mykje lesverdig slik. Ho byrjar med å fortelje om foreldra Gerhard og Inger Danielsen som reiste til Kina som misjonærar, han først, sidan ho. I 1940 vart Anwei fødd. Dei var på reise til ein ny arbeidsplass då faren vart skoten av japanske soldatar, eller som ho skriv, røvarar. Då japanarane gjekk til åtak på Pearl Harboar, vart alle utlendingar sett på som fiendar. Mor og dotter vart internert, og i mars – april 1943 kom dei til Weihsien. Anwei minnes ein god del frå åra i leiren og fortel mykje om det i boka, mykje vondt, men også positive opplevingar. Via Hong Kong og England kom dei til Noreg og Grimstad, der besteforeldra budde. Det var ei sterk oppleving for Anwei å kome attende til Kina, til fangeleiren og til faren si grav. Ho fann rett nok ikkje grava. Men ei gamal kinesisk kvinne kunne peike på det ho var sikker på var gravplassen i si tid. Det har alltid vore noko i livet hennar som vanta. Etter Kinaturen kjende ho seg som eit heilt menneske. Buketten med dei turka blomane ho hadde med for å leggja på faren si grav, gav ho til den kinesiske kvinna. Med seg heim tok ho ein kvist av ein sypress som også stod der i 1940. No heng den på stoveveggen. Siste del i puslespelet har falle på plass. Anwei Jensen: Med mor Fange i Kina 1941 – 45. Fra konsentrasjonsleiren Weihsien. Lunde forlag Nye l bøker KVIFOR OPPLEVDE VI KRIGEN SÅ ULIKT? For alle som er interessert i okkupasjonsåra 1940 – 1945 vil boka ”Der veien skiltes”, med undertittelen ”Hvorfor opplevde vi krigen så ulikt”, vere av stor interesse. Boka har tre forfattarar. Ole Kristian Grimnes gir ei samla vurdering av okkupasjonsåra og dei vegval ein stod ovanfor. Anders Christian Gogstad tek for seg ei rekkje sider ved einskildgrupper under krigen, både på alliert og tysk side. Kjartan Rødland har redigert og gjeve att ca 25 timelange videointervju, der han tek sikte på å kaste lys over dei personlege vala einskildmenneske måtte ta. For dei som har lese mykje av vår okkupasjonshistorie vil mykje av det som Grimnes og Gogstad skriv vere kjent. Difor vil kan hende intervjua være det mest interessante. For denne lesarane er ein del av intervjuobjekta kjende frå før, andre ikkje. Av dei vi møter er mellom anna motstandskvinnene Eva Kløvstad og Klara Nybø. Det er også intervju med kvinner som var på den andre sida – frontsøstre, kvinner som
melde seg inn i NS og kvinner som gifte seg med ein frå okkupasjonsmakta. Det er også eit intervju med ei av dei Finnmarks-kvinnene som vart evakuert sørover. I alt er det 7 av dei 25 som er kvinner. Det gjev eit sterkt inntrykk å lese intervjua med dei som var på den gale sida. Nokre av dei fekk nok urettvis handsaming. Det er eit bredt spekter av menneske vi møter. Det er dei mange i motstandsrørsla, ute og heime. Det er folk i Milorg og Shetlandsgjengen, dei som sat i fangeleir, dei som var i etterretningstenesta. Det er frontkjemparar, dei som trudde på naziideologien og var aktive i Fedrelandslaget og NS før krigen, var NS-lærarar og NS-lensmenn osb. Det er mange tankar ein gjer seg etter lesinga av ei slik bok. ”Det avgjerande valet” er overskrifta på eit avsnitt på 14 liner etter føreordet. Det sluttar slik: ”De stod ved skilleveier og de måtte velge. De fleste gikk samme vei, men noen valgte annerledes. Var det to helt forskjellige typer mennesker, eller var de ganske enkelt mennesker som valgte, eller ble tvunget inn i hver sin retning?” Er det noko enkelt svar på kvifor vi opplevde krigen så ulikt? Det er det nok ikkje. Anders Chr. Gogstad, Ole Kristian Grimnes, Kjartan Rødland: Der veiene skiltes Hvorfor opplevde vi krigen så forskjellig? Eide forlag AUST-TYSKLAND – EIN PERFEKT POLITISTAT Australske Anna Funder reiste på 1980-talet til Vest-Berlin som student. Etter at furen fall kom attende til Tyskland for å arbeide der. Ho er journalist, TV- og radioprodusent og internasjonal advokat. No har ho skrive bok om DDR, den perfekte politistat. ”Stasiland” er tittelen på dokumentarboka, ei bok med store litterære kvalitetar. I 40 år eksisterte DDR. Stasi var innanrikshæren som var styremaktene sitt kontrollorgan. Oppgåva var å vite alt om alle, og bruke kva middel som helst. Det var omkring 100 000 tilsette, ein overvakar pr 6,5 innbyggjar. La ein dokumenta frå Stasi sine mapper etter kvarandre, ville rekkja verte 180 kilometer lang. Erik Mielke var minister for tenesta. Maskineriet hans var halvtanna gang å stort som DDRs ståande hær. Han var den personen dei fleste i DDR var mest redd for, partimedlemer, kollegaer, vanlege folk. Stasi si oppgåve var å vere ”skjold og verje” for kommunistpartiet. Dei arresterte og fengsla kven dei ville. Anna Funder hadde ei lysing i avisene om at ho gjerne ville kome i kontakt med tidlegare Stasi-folk, offiserar og uoffisielle medarbeidarar. Det var mange av dei og. Ho intervjua Stasi-offiserar som hadde vore høgt oppe i rekkjene, og som i dag omtalar DDR med nostalgi, ei tapt tid då alt var så mykje betre. Det var det nok og for mange av Stasi-folka, men eit brutalt samfunn for andre. Nokre var pragmatiske og tilpassa seg så godt ei kunne. Andre freista opponere og fekk kraftig svi for det. Det er mange ulike lagnader vi møter i Funder si bok, menneske som fekk livet sitt totalt øydelagt, og på den andre side dei som ønskjer seg attende til politistaten. Anna Funder skriv godt, og ho er opprørd. Det vert lesaren også. Anna Funder: Stasiland Cappelen forlag SPEER SINE MEMOARAR Albert Speer sine memoarar vart første gong gjevne ut her i landet i 1970. I 1978 vart dei gjevne ut på nytt. Nå er dei kome for tredje gong – i billegbokutgåve. Albert Speer var Hitler sin arkitekt, og frå 1942 var han rustningsminister. I 1946 vart han dømd til 20 års fengsel. Speer høyrde til Hitler sin innarste krins, og han var kan hende det næraste Hitler nokon gong kom til å ha ein ven. Under rettssaka i Nürnberg var Speer den einaste som fortalde om det indre livet i det øverste nazihierarkiet. Det har vorte spurt kva motiv han hadde for å fortelje. Under rettssaka hevda han at det var for å hindre at noko liknande kunne hende på nytt. Han sa at det var ikkje berre Hitler sin personlegdom, men også den nye teknologien som skapte så katastrofale følgjer. Hadde ikkje Hitler blitt stansa, ville krigen slutta med fjernstyrte rakettar, overlydsfly, atombomber og utsikt til ein kjemisk krig. Til meir teknisk verda vert, til større vert faren, sa Speer. ”Som tidligere minister for en høyt utviklet rustningsindustri er det min siste plikt å slå fast: en ny stor krig vil ende med tillintetgjørelsen av menneskelig kultur og sivilisasjon”. Dei fleste trur vel at når Speer var så open, så var det for å berge sitt eige skinn, unngå dødsstraff, som han og gjorde. Magne Skodvin har skrive føreordet til boka, som er på om lag 450 sider. Her seier han at Speer sine memoarar er i ei særstilling i krigslitteraturen. Boka er omsett til ei rekkje språk. Speer var her i landet som turist etter at han kom ut frå fengselet. Det var før Magne Skodvin gjekk bort. Speer ønskte å treffe professoren (han var truleg kjend med føreordet), men Skodvin var ikkje interessert. Det er kome ei rekkje bøker om andre verdskrigen, og fleire vil kome. Men Speer si bok vil nok alltid behalde sin klassikarstatus. Albert Speer: Erindringer Gyldendal forlag Nyel bøker Av Anne Johanne Kvale Beredskap, forsvar, tryggleik, fred, konfliktar og krig - det er alltid nye bøk som vi vil tru lesarane vil vere interesserte i å bli orientert om AV ANNE JOHANNE KVALE <strong>KFB</strong> 1. KVARTAL 06 l 21
Page 1 and 2: Nr 1/2006 Bastioner faller En
Page 3 and 4: Bastioner faller Oberstløytnant In
Page 5 and 6: for å dele sine tanker omkring må
Page 7 and 8: 2007 blir europeisk likestillingså
Page 9 and 10: Dette har Camilla lært Å VÆRE EN
Page 11 and 12: Beredskapsmøte i Oppdal Fylkeskomi
Page 13 and 14: ektemannen Tore overtok, og som dri
Page 15 and 16: Sammenslåing av Oslo og Akershus P
Page 17 and 18: under treet tydeligvis ikke være f
Page 19: Bodil i hjemlige omgivelser - i en
Page 23 and 24: l.i.haug

nr.1 2006 - KFB

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?