Caderno de Consulta - Meniños

na que os fillos viven xuntos coas esposas e fillos
nun mesmo lugar é menos corrente hoxe en día.
Con todo, a solidariedade cos parentes continúa
en formas que se adaptan ás novas circunstancias
económicas.
As estatísticas dinnos que hai unha crecente incidencia
do chamado “fogar nuclear agrandado”;
unha unidade familiar central cuxo número agrándase
con parentes distantes.
Os emigrantes poden pasar longos períodos con
parentes e as empresas pequenas con frecuencia
dependen da forza de traballo que subministra a
familia extensa. A estabilidade da poligamia é un
fenómeno que se dá na África subsahariana, sobre
todo nas zonas rurais nas que as mulleres son fundamentais
na produción. Tamén é notable a alta
incidencia de mulleres que entran e saen dos matrimonios.
Cara aos cincuenta anos, a metade das
mulleres viron rematar a súa primeira unión como
resultado dunha separación ou viuvez. Os segundos
matrimonios son máis correntes na África subsahariana
que en América do Norte.
O continente sufriu enormes presións económicas nas
últimas décadas, que poden ter destruído os conceptos
tradicionais da familia. Pero “a idea de que unha
familia é algo máis que uns pais e uns nenos demostrou
ter unha notable resistencia” (Ibid. p. 45).
Pero nun capítulo dedicado ao achegamento ás diversidades
na infancia e a familia no mundo, non pode faltar
unha mención á principal característica do noso “mundo
globalizado”: a brecha entre os chamados países industrializados
e os países empobrecidos, ou calquera outra
das denominacións que se utilicen. Presentamos, para iso,
unhas conclusións da UNESCO nas que se establecían algunhas
tendencias e diferenzas entre as familias destes
dous bloques:
Para rematar, queremos facer uns apuntamentos referidos
ás motivacións presentes no feito da paternidade e
a maternidade, atendendo tanto ao condicionante social,
económico e xeográfico, coma ao xénero:
No primeiro, cómpre resaltar que nos países empobrecidos,
a situación económica e a cobertura de necesidades
ten un papel fundamental na decisión de ter ou non descendencia:
a escaseza ou carencia de recursos sanitarios
ou medios de planificación familiar; a necesidade de mans
de obra para realizar traballos domésticos ou agrícolas; a
falta de recursos asistenciais para o coidado das persoas
anciás ou enfermas... En moitas ocasións, a incorporación
da infancia ao mundo laboral faise a idades moi temperás,
e ás veces, en condicións de explotación e incluso
escravitude. Isto choca coas razóns aludidas polas persoas
dos países máis ricos, nas que os factores económicos non
só non contribúen, senón máis ben son algúns dos aducidos
para retrasar a idade da maternidade e paternidade,
para reducir o número da descendencia, ou sinxelamente,
para non tela; en troques, as motivacións afectivas, de
desenvolvemento e crecemento persoal ou de parella, son
das máis importantes á hora de tomar dita opción.
Nos últimos tempos teñen medrado as liñas de opinión
que poñen o acento nos riscos do descenso da natalidade
nos países industrializados, se ben a isto se lle contrapón
o feito de que as correntes inmigratorias equilibran
os efectos no mercado laboral. Con todo, é un fenómeno
que produce transformacións nas estruturas familiares e
sociais, non só da infancia, senón en todas as idades. De
xeito ilustrativo, que non anecdótico, queremos resaltar o
seguinte exemplo, referido a unha práctica iniciada nalgúns
países, e contemplada incluso como alternativa económica:
O aluguer de familias. “Os anciáns xaponeses illados
dos seus fillos poden alugar unha familia para ir comer
e falar unhas horas. Non teñen máis ca marcar un número
de Tokío e piden unha filla, un xenro e dous netos, por
exemplo. Pouco tempo despois, chega a familia e saúda
agarimosamente á persoa anciá. Tres horas con eles costa
mil centro trinta dólares máis o transporte” (Ibid. p. 104).
CADRO Nº 10: Tendencias da evolución das familias nos países industrializados e empobrecidos.
Países
industrializados
Países
empobrecidos
[Fonte: Boyden. 1993]. 13
• Continua alza das relacións fora do matrimonio, incluíndo novas formas de cohabitación.
• Continuo xurdir de novas formas familiares, coma un só pai ou familias híbridas.
• Rexeitamento do concepto de vida comunitaria.
• Como tres ou máis xeracións viven ao mesmo tempo, é posible unha reaparición da familia “tradicional”.
• Aumento do número de familias nucleares de tipo occidental en certos grupos sociais, pero que non son
vistas como un ideal.
• Mantemento de certas formas de familia como a familia polígama en África e a familia composta en India.
• A familia xogando un papel fundamental na conservación da identidade cultural fronte á occidentalización.
13 BOYDEN, Jo (1993). Atlas de las familias del mundo. Madrid; Ed. Debate / Círculo de Lectores; pp. 62-63.
facendo familias | 29