uluslararası tarımsal yayım sistemleri - Prof. Dr. Ziya Yurttaş

1 

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ 

ZİRAAT FAKÜLTESİ 

Tarım Ekonomisi Bölümü 

Ders Notları 

ULUSLARARASI TARIMSAL YAYIM 

SİSTEMLERİ 

Prof. Dr. Ziya YURTTAŞ 

Erzurum - 2010

2 

ÖNSÖZ 

Gelişmenin sınırı yoktur. Bu yargı diğer sistemlerde olduğu gibi tarımsal yayım 

sistemleri için de geçerlidir. Her ülke vatandaşlarının yaşam kalitesini geliştirmek için değişik 

alanlarda sürekli arayışlar içerisindedir. Bu arayışlar sosyal, ekonomik, kültürel, çevresel, 

teknik ve teknolojik alanlarda ve bu alanlara giren tüm sektörlerde yapılmaktadır. 

Tarımsal Yayım, tarımla uğraşan kişilerin sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan 

kalkınmalarına yardım etmek amacını güden, okul-dışı ve gönüllü bir eğitim sistemidir. Bu 

sistemin sürekli olarak daha etkin ve daha verimli olabilmesi için her ülkede bazı çalışmalar 

yapılmaktadır. Bu çalışmaların sonucu olarak değişik sistemler geliştirilmiş ve bu çerçevede 

değişik yollar benimsenmiş ve değişik yöntemler uygulanmıştır. 

Bu ders notlarının hazırlanmasında Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesinde 

okutulmakta olan Tarımsal Yayım ve İletişim Teknikleri ders notları ve Tarım Bakanlığı 

Bünyesinde oluşturulan Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi için bu yazarın da aralarında 

bulunduğu bir komisyon tarafından hazırlanan ders notlarından derleme yoluyla 

yararlanılmıştır. 

Tarım Ekonomisi Bölümü yüksek lisans öğrencileri için hazırlanan bu ders notları iki 

bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Sistem, Yaklaşım ve Yöntem gibi kavramlar; ikinci 

bölümde ise Dünya‟nın değişik ülkelerinde uygulanmakta olan Tarımsal Yayım Sistemleri yer 

almaktadır. 

Bu ders notlarının öğrenciler ve ilgililer için yararlı olmasını dilerim. 

Prof. Dr. Ziya Yurttaş

3 

I. BÖLÜM: GİRİŞ 

TARIMSAL YAYIM’DA SİSTEMLER, YAKLAŞIMLAR VE YÖNTEMLER 1 

Sözlüklere bakıldığında, sistem, yaklaşım ve yöntem kavramlarının her birisi için 

değişik konulara bağlı olarak birçok değişik tanımın var olduğu görülür. Bu tanımlarda ortak 

olan 

“belirli bir amacı gerçekleştirebilmek için benimsenen yol, uygulanan yöntem” 

ifadesidir. 

Bu ifade, Tarımsal Yayım çalışmalarında; 

Yönetim sorumluluğu açısından sistem, 

hedef kitlenin rolü ve faaliyet bileşenleri açısından yaklaşım ve 

uygulanan teknik açısından ise yöntem (metot) kavramlarını tanımlamaktadır. 

Bu bakış açıları, söz konusu kavramların kapsamlarını da belirlemektedir. Bu 

kavramlardan sistem en geniş yöntem ise en dar kapsamlıdır. Yaklaşım ise ortadadır. Bu 

çerçevede bir sistem içerisinde değişik yaklaşımlar ve bir yaklaşım içerisinde ise değişik 

yöntemler yer alabilir. Bu durum aşağıdaki gibi şematize edilebilir. 

Sistem 

YaklaĢım 

Yöntem 

Şekil 2. Kapsam bakımından sistem, yaklaşım ve yöntem kavramları ilişkileri 

Tarımsal Yayım’da Sistemler 

Tarımsal Yayım açısından sistem, Tarımsal Yayım faaliyetlerinde yönetim 

sorumluluğu bakımından benimsenen yol ve uygulanan yöntemdir. Başlıca Yayım sistemleri 

şunlardır: 

1 Ziya Yurttaş, Tecer Atsan, Attilla Keskin, Tarımsal Yayım ve İletişim Teknikleri, AÜZF Yayınları, Erzurum,2009

� Kamu Yayımı Sistemi (Tarım İl Müdürlükleri tarafından yapılan Yayım) 

� Özel Sektör Yayımı Sistemi (Girdi Şirketleri tarafından yapılan Yayım) 

� Özelleştirilmiş Yayım Sistemi (TY/D Şirketleri ve tarım danışmanları ….) 

� Üretici Örgütleri Yayımı Sistemi (Örneğin, Ziraat Odaları …….) 

� Üniversite Yayımı (USA Cooperative Extension Service) 

4 

Kamu Yayımı, kamu kuruluşlarının inisiyatifi, yetkisi ve sorumluluğunda yapılan 

Yayım hizmetleri sistemidir. Ülkemizde Tarım Bakanlığının Tarım İl Müdürlükleri vasıtası ile 

yapmakta oldukları Yayım çalışmaları kamu Yayımının tipik bir örneğidir. Kamunun mal ve 

hizmet üretmede verimsiz ve etkisiz olduğunu dikkate alanlar, kamu Yayımının zorunlu 

haller dışında sınırlandırılmasını ve alternatif Yayım sistemlerinin ağırlık kazanması gerektiği 

görüşünü dile getirmektedirler. Buna göre kamu, düzenleme, denetleme ve destekleme 

hizmetleri yapmalıdır. 

Özel Sektör Yayımı, tarımsal üretim için alet, makine, malzeme v.s. üreten ve/veya 

satan özel kuruluşların ürettikleri malları satabilmek için bu malların yararları ve nasıl 

kullanıldıkları konusunda çiftçileri eğitmeleri Özel Sektör Yayımı olarak adlandırılabilir. 

Yalnızca tanıtımla sınırlı çalışmalar Yayım‟dan çok pazarlama kapsamındadır. Özel sektör 

mal üretiminde olduğu gibi hizmet üretiminde de verimli ve etkili çalışır. Ancak bazı özel 

sektör temsilcilerinin mallarını satabilmek için çiftçilere yanlış bilgi verdikleri de bir gerçektir. 

Bu konuda etkin bir kamu denetimi yapılabildiği takdirde, Özel Sektör Yayımı etkin bir sistem 

olarak kullanılabilir. 

Özelleştirilmiş Yayım, Daha önce kamuya ait olan Yayım kuruluşlarının 

özelleştirimesi (Hollanda‟da DLV, İngiltere‟de ADAS gibi) veya Yayım hizmetlerinin “Tarımsal 

Yayım ve Danışmanlık” şirketleri gibi özel kuruluşlardan veya serbest tarım danışmanları gibi 

sertifikalı ve yetki belgeli kişilerden hizmet satın alımı yöntemi ile gerçekleştirilmesidir. 

Bazı AB ülkelerinde Yayım servisi büyük ölçüde özelleştirilmiştir. İngiltere, Danimarka 

ve Hollanda, AB Ülkeleri arasında en ileri düzeyde özelleştirme gerçekleştirmiş Ülkelerdir. 

Ülkemizde de bu yolda bazı adımlar atılmış, bu çerçevede yasal altyapıyı oluşturacak 

yönetmelik çıkarılmış, bu konuda öngörülen insan kaynaklarını hazırlamak üzere çalışmalar 

başlatılmıştır. . 

Üretici Örgütleri Yayımı, Üretici örgütleri veya çiftçi kuruluşlarının paydaşlarını 

aydınlatma, eğitme ve yönlendirmesi esasına dayanan bir Yayım sistemidir. Bu tür Yayım 

faaliyetleri özellikle Avrupa ülkelerinde büyük ağırlık taşımakta, ülkemizde ise son yıllarda 

gittikçe daha geniş bir biçimde kullanılmaktadır. Pankobirlik, Fiskobirlik, Tariş, Arıcılar Birliği 

gibi üretici örgütleri ticari faaliyetler yanında paydaşları için eğitim faaliyetleri de 

yürütmektedirler.

5 

Üniversite Yayımı, Daha önceden de belirtildiği gibi, Kooperatif Yayım (Cooperative 

Extension) olarak adlandırılan bu sistem Amerika Birleşik Devletlerinde Land Grant 

Üniversiteleri Ziraat Fakülteleri önderliğinde yürütülen bir Yayım sistemidir. Bu sistem 1914 

yılında yürürlüğe giren Smith-Lever yasası ile hayata geçirilmiştir. Kooperatif Yayım 

Sisteminde, Federal, eyalet ve yerel yönetimler ve Land Grant Üniversitelerin Ziraat 

Fakülteleri Yayım hizmetlerini iş birliği halinde (cooperative) yürütmektedir. Bu sistemde 

Ziraat Fakültelerinin bazı öğretim elemanları yılın bir bölümünde tam zamanlı olarak Yayım 

birimlerinde görev almaktadırlar. ABD‟ye özel olan bu sistem 1914 yılından günümüze kadar 

etkin bir biçimde uygulanmaktadır. 

Tarımsal Yayım’da Yaklaşımlar 

Tarımsal Yayım açısından yaklaşım, Yayım faaliyetlerinde hedef kitlenin rolü veya 

faaliyet bileşenleri gibi bakımlardan benimsenen yol ve uygulanan yöntem (veya tarz) dir. 

Yayım yaklaşımları hedef kitlenin rolü bakımından şu şekilde sınıflandırılır: 

� Yukarıdan aşağıya Yayım yaklaşımı 

(top-down, geleneksel veya teknoloji transferi yaklaşımı) 

� Aşağıdan yukarıya Yayım yaklaşımı 

(buttom-up, modern veya katılımcı Yayım yaklaşımı) 

Yayım yaklaşımları faaliyet bileşenleri bakımından ise şu şekilde sınıflandırılır: 

� Tek bileşenli Yayım yaklaşım 

� Çok bileşenli (Bütüncü) Yayım yaklaşım 

Tarımsal Yayım‟da yaklaşımlar, maliyet paylaşımı vb. bakımlardan da ele alınabilirler. 

Yukarıdan aşağıya Yayım yaklaşımı (top-down), geleneksel veya teknoloji transferi 

yaklaşımı olarak ta adlandırılır. Bu yaklaşımda, sorunlar ve öncelikler ve çözüm yolları ile ilgili 

kararlar Yayımdan sorumlu kuruluşun tarafından alınarak uygulanır. Kararlarda hedef kitlede 

bulunan kişilerin rolü önemsizdir. Gerekli bilgilerin kuruluş bünyesinde var olduğu varsayılır. 

Bu yaklaşımda araştırma kuruluşlarında geliştirilen yeni teknolojilerin ve o yöre için 

yeni olan teknik uygulamaların hedef kitle için yararlı olduğu ve bu yeniliklerin hedef kitle 

tarafından kayıtsız şartsız benimsenmesi gerektiği varsayılır. 

Aşağıdan yukarıya Yayım yaklaşımı (buttom-up), modern veya katılımcı Yayım 

yaklaşımı olarak ta adlandırılır. Bu yaklaşımda sorunlar ve öncelikler ve çözüm yolları ile ilgili 

kararlar büyük ölçüde hedef kitlenin katılımı ile alınır. Bu yaklaşımın en önemli özelliği 

katılımcılıktır. Bu bakımından bu yaklaşıma katılımcı yaklaşım da denilir. Kararlarda hedef 

kitlede bulunan kişilerin rolü önemlidir. Onların bilgilerinin de önemli olduğu kabul edilir. 

Bu yaklaşımda kırsal alanda çok uzun yıllar hayatta kalmasını beceren insanların

6 

düşüncelerinin çok önemli olduğu, çalışmaların başarılı olabilmesi için projelerin hedef kitle 

tarafından “sahiplenilmesi” gerektiği, bununda ancak katılımcılıkla sağlanabileceği varsayılır. 

Tek bileşenli Yayım yaklaşım, altyapı, finansman ve eğitim gibi kalkınma 

bileşenlerinin yalnızca birisinin kalkınma konusu olduğu bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım yakın 

zamanlara kadar ülkemizde uygulanan kamu Yayımı sisteminde veya kırsal kalkınma 

projelerinde en çok kullanılan yaklaşım olmuştur. Örneğin, bazı yörelere alt yapı hizmetleri 

götürülmüş fakat çiftçilerin bu hizmetlerden beklenen yararları sağlayabilmeleri için gerekli 

eğitim verilmemiştir. Örneğin GAP alanında özellikle Akçakale bölgesinde sulama tesisleri 

yapılmış fakat sulama konusunda çiftçiler gereği gibi eğitilmemişlerdir. Bunun sonucu olarak 

çiftçilerin yaptıkları yanlış ve aşırı sulama sonunda on binlerce hektarlık tarım arazileri 

çoraklaşmıştır. 

Diğer taraftan, eğitim verilmeden çiftçilere verilen kredilerin amaç dışı kullanıldıkları 

veya heba edildikleri tüm ilgililerce bilinen yaygın bir sorundur. 

Ayni şekilde, yalnızca eğitime dayanan fakat bu eğitimin öngördüğü uygulamalar için 

gerekli olan finans desteği sağlanmayan durumlar vardır. Bu durumda da çoğu kez olumlu 

sonuç almak mümkün olamamıştır. Bu durum Yayım sevisi ve elamanlarının çiftçi nezdindeki 

itibarını zedelemiştir. Tekil yaklaşımda başarı öyküleri nadirdir. 

Tarımsal Yayımda eğitim ön plandadır. Bu bakımdan bazı Tarımsal Yayım 

projelerinde yaklaşımın tekilci olması kaçınılmaz olabilir. Buna karşın Kırsal Kalkınmada 

eğitim hizmetlerinin yanında zorunlu olarak yukarıda sayılan diğer hizmetlerin bazıları veya 

tümü yer alabilir. Bu bakımdan Kırsal Kalkınmada uygulanan yaklaşım bütüncü yaklaşım 

olmak durumundadır. 

Çok bileşenli Yayım yaklaşım (Bütüncü veya Entegre Yaklaşım), alt yapı, kredi, 

teknik v.b. hizmetlerin birbirini destekleyen ve tamamlayan bir biçimde çiftçilere ulaştırıldığı 

bir yaklaşımdır. Kırsal Kalkınma büyük ölçüde eğitime dayanan bir teknik hizmettir. Bu 

yaklaşıma göre Kırsal Kalkınma yalnızca bilgi aktarma işlemi olarak ele alınmamalıdır. 

Eğitimsiz kalkınma olmaz, ancak yalnızca eğitimle de kalkınma olmaz. Diğer bir deyişle, 

kalkınma için eğitim şarttır fakat tek başına yetersizdir. Kalkınma çalışmalarının etkin 

olabilmesi için bu çalışmalarda bütüncü bir yaklaşım uygulanmalıdır. Diğer bir deyişle, Kırsal 

Kalkınma çalışmalarında çiftçilere herhangi bir yenilik hakkında bilgi aktarılırken, onlara söz 

konusu yeniliğin uygulanması için gerekli olan altyapı, kredi vb. imkânların da sağlanmasında 

yardımcı olmak gerekir. 

Bütüncü bir yaklaşım ile planlanan Kırsal Kalkınma programları çerçevesinde, 

çiftçilere hizmet götüren kuruluşlar arasında sıkı bir işbirliği ve etkin bir eşgüdüm gereklidir. 

Böylece, çiftçilere birbirinden kopuk hizmetler yerine, birbirini destekleyen ve tamamlayan

çalışmaların oluşturduğu etkin bir hizmetler demeti götürülebilir. 

7 

Türkiye'de son yıllarda, özellikle uluslararası kuruluşların finansman ve teknik yönden 

katkıda bulundukları Entegre Kırsal Kalkınma Projeleri‟nde altyapı, kredi ve eğitim hizmetleri 

birlikte yürütülmektedir. Bu projeler ve uygulama yılları aşağıdaki gibidir: 

� Çorum-Çankırı Entegre Kırsal Kalkınma Projesi ............ .. 1976-1981 

� Erzurum Kırsal Entegre Kalkınma Projesi ........................ . 1981-1989 

� Bingöl-Muş Entegre Kırsal Kalkınma Projesi...................... 1990-1999 

� Yozgat Entegre Kırsal Kalkınma Projesi.............................. 1991-2000 

� Doğu Anadolu Havza Geliştirme Projesi.............................. 1993-2001 

� Ordu-Giresun Entegre Kırsal Kalkınma Projesi................... .1997-2004 

� Sivas-Erzincan Entegre Kırsal Kalkınma Projesi…..….….… 2005-2012 

Bu tür projelerde araştırma ve öğretim kurumları, danışmanlık ve benzeri hizmetler 

verebilirler. Altyapı hizmetleri; yol, su, elektrik ve sulama şebekeleri gibi hizmetlerdir. 

Kredi imkânlarından kastedilen, çiftçilere sağlanan aynî ve nakdi kredilerdir. Bu tür 

krediler genellikle T.C. Ziraat Bankası ve Tarım İl Müdürlükleri işbirliği ile sağlanır. 

Teknik hizmetler ise eğitime dayalı olarak hayvan sağlığı, makine kullanımı ve bakımı 

vb. konularda çiftçilere götürülen hizmetlerdir. Bu hizmetler genellikle Tarım İl Müdürlükleri 

tarafından yapılır. Fakat bazı altyapı kuruluşları da kendi alanlarına giren konularda çiftçilere 

teknik hizmetler götürür, onlar için eğitici çalışmalar yapabilirler. 

Yayım çalışmalarında projenin çarpan veya çoğaltan etkisiyle hedef çiftçilerden diğer 

çiftçilere yayılması beklenir. 

Bütüncü Yaklaşım şekil 3‟de olduğu gibi şematize edilebilir. 

Altyapı 

Hizmetleri 

AraĢtırma 

KuruluĢları 

Diğer 

Çiftçiler 

Teknik 

Hizmetler 

Entegre 

Proje 

Proje 

Çiftçileri 

Şekil 3. Kırsal Kalkınmada Bütüncü Yaklaşım 

Kredi 

Ġmkanları 

Öğretim 

KuruluĢları 

Diğer 

Çiftçiler

1.5.3. Tarımsal Yayım’da Yöntemler 

8 

Tarımsal Yayım açısından yöntem, Tarımsal Yayım faaliyetlerinde teknik bakımından 

benimsenen yol ve uygulanan düzenli işlemlerdir. 

Tarımsal Yayım Yöntemleri genel olarak şu şekilde sınıflandırılır: 

� Bireysel Yayım Yöntemleri 

� Grup Yayım Yöntemleri 

� Kitle Yayım Yöntemleri 

Değişik ülkelerle ilgili genel bilgiler ve bu ülkelerde uygulanan Tarımsal Yayım Sistemleri 

Aşağıdaki gibidir.

9 

İKİNCİ BÖLÜM: 

ULUSLAR ARASI 

TARIMSAL YAYIM SİSTEMLERİ

1. Genel Bilgiler (1) 

10 

TÜRKİYE 

.Yüzölçümü 783,562 km 2 (Dünya sıralamasında 37.) 

Kara Sınır Uzunluğu 2,648 km 

Kıyı Uzunluğu 7,200 km 

İklim Sahillerde ılıman iklim, iç bölgelerde karasal iklim 

Arazi Yapısı Orta Anadolu‟da yüksek plato, sahillerde dar 

ovalar, kuzey ve güney sahillere paralel dağ 

sıraları 

En alçak ve en Ağrı Dağı 5,166 m 

Yüksek Noktalar 

Doğal Kaynaklar Krom, bor, kömür, demir, bakır, civa, altın, 

magnezyum, mermer, perlit, sülfür, kil, tarım 

arazisi ve hidroelektrik. 

Arazi Kullanımı İşlenebilir : 29.81% 

Bitki kaplı: 3.39% 

diğerr: 66.8% (2005) 

Sulanabilir Arazi 52,150 km 2 (2003) 

Doğal Afetler Kuzey Anadolu hattı boyunca şiddetli depremler, 

heyelan, su baskınları 

Nüfus 78,785,548 (July 2011 est.) 

Dünya sıralaması: 17 

Şehirleşme Oranı 70% (2010) 

Hayat Beklentisi (yıl) 72.5 

Okur-Yazar Oranı 87.4% 

Eğitim Harcamaları/ 2.9% (2006) 

GSMH Oranı 

Tarihçe (2) : Anadolu yarımadası dünyanın en eski yerleşim merkezleri arasındadır. 

Urfa göbekli tepe tarihi M.Ö. 10.000 yıllarına uzanır. Konya Çatalhöyük ise 7500 yıllık tarihe 

sahiptir. M.Ö. 3000 yıllarından itibaren Hititler, Asurlar, Sümerler, frigler vb. 25 kadar 

medeniyet Anadolu‟da gelişmiş ve yaşamıştır. Türkler 10 yy da Anadolu‟ya büyük ölçüde 

gelmeye başlamış 1071 Malazgirt savaşı Anadolu kapılarını Türklere açmıştır. 1243 yılında 

Selçukluların Moğollara yenilmiş 1300 yılında Osmanlı dönemi başlamış 623 yıl sürmüştür. 

I.Dünya savaşı sonunda Atatürk ve arkadaşları kurtuluş mücadelesi başlatarak işgal 

ordularını 30 Ağustos 1922 tarihi itibari ile yenmiş 1923 yılında ise cumhuriyet ilan edilmiştir. 

II. Dünya savaşında Türkiye tarafsız kalmış fakat savaşın son günlerinde formalite olarak 

Almanya‟ya savaş ilan etmiştir. Türkiye 1945 yılında BM kurucu üyesi 1952 yılında ise NATO 

ya üye olmuştur. 

Türkiye 1950 yılından itibaren çok partili demokrasi sistemini uygulamış yine bu yıldan 

sonra liberal ekonomik uygulamalar başlatılmıştır. 1980 lerden sonra liberal ekonomik 

uygulamalar hız kazanmıştır.

2. Türkiye’de Ekonomi (3) 

GSMH (PPP) * 958.3 Milyar$ PPP, (729.1 milyar$ resmi kur 

hesabı ile) (2010 tah.) 

11 

Kişi Başına GSMH $12,300 PPP, $ 9,359 resmi kur(2010) 

GSMH Bileşenleri Tarım: 8.8% 

Endüstri: 25.7% 

Hizmetler: 65.5% 

Bütçe (2010 ) Gelirler: 159 milyar$ 

Giderler: 189 milyar$ 

Açık : 30 milyar $ 

Kamu Borcu/GSMH 48.1% (Dünya sıralamasında 54.) 

Tarımsal Ürünler Fındık, tütün, hububat, narenciye, zeytin, şeker 

pancarı, pamuk, bakliyat, hayvancılık ürünleri 

Sanayi Ürünleri Tekstil, gida işleme, otomobil, madencilik, 

demir-çelik, inşaat, kağıt, orman ürünleri. 

Hizmet Sektörü Turizm, taşımacılık, taahhüt, bankacılık, 

Elektrik üretimi 198.4 milyar kWh 

Petrol Üretimi 52,980 bbl/gün 

Petrol Tüketimi 579,500 bbl/gün 

Doğal Gaz Üretimi 1.014 milyar m 3 (2009) 

Doğal Gaz Tüketimi 35.07 milyar m 3 (2009.) 

Türkiye ekonomisinde sanayi ve hizmet sektörünün payı gittikçe genişlemektedir. 

Buna paralel olarak Tarım sektörünün payı da azalmaktadır. Tarım sektörünün payı her 

nekadar da %8.8 gibi düşük bir düzeyde ise de, istihdam imkanlarının % 30 kadarı tarım 

sektörü tarafından sağlanmaktadır. 1980 yılından sonra uygulanan liberal ekonomi 

politikaları ve bu çerçevede yapılan özelleştirmelerden sonra devletin ekonomik 

faaliyetlerindeki payı azalmıştır. Bu yıllardan sonra özel girişimcilik gelişmiş ve ekonomik 

faaliyetlerdeki rolü artmış ve ekonomi gözlenebilir bir dinamizm kazanmıştır. 

Tekstil konusu sanayi sektöründe önemli bir yer tutmaktadır. Sanayi sektöründeki 

istihdamın %30 kadarı tekstil kolu tarafından sağlanmaktadır. Tekstil konusunda Dünya‟da 

büyük bir rekabet yaşanmaktadır. Buna rağmen tekstil sanayi durumunu koruyabilmektedir. 

Bunun yanında otomotiv, inşaat ve haberleşme alanlarında da önemli gelişmeler meydana 

gelmektedir. Bu alanlardaki ihracat rakamları tekstili geçmeye başlamıştır. 

Bakü-tiflis-ceyhan boru hattının 2006 yılında açılması ile günde 1 milyon varil petrolün 

dünya pazarlarına çıkışı sağlanmıştır. Yapılması planlana petrol ve gaz boru hatları ile 

ülkenin enerji ihtiyacının karşılanmasında kolaylıklar sağlanacaktır. 

2001 yılındaki ekonomik kriz sonucu alınan tedbirlerle ekonominin temelleri 

güçlendirilmiş ve yıllık ortalam % 6 oranını aşan bir ekonomik gelişme sağlanmıştır. 

Ülkede enflasyon oranı % 7dır. Dış borç/GSMH oranı ise %50 rakamının altındadır. 

Doğrudan yabancı yatırım (FDI) değeri 174 milyar $ kadardır. Cari açık durumu ekonomideki 

en önemli sorundur. Cari açığın kısa vadeli döviz girişleri ile karşılanması nedeni ile ekonomi 

bazı tehditlere açıktır ve kırılgan bir görünümündedir.

3. Türkiye’de Tarım (4) 

Türkiye‟de toplam yaklaşık 78 milyon alanın 29 milyon hektar kadarı tarıma 

elverişlidir. Bu alanın yaklaşık 1/3 kadarı nadasa bırakılır. Tarıma yeni olarak açılabilecek 

alan çok sınırlıdır. 

12 

Türkiye‟de tarımın en önemli sorunu tarım işletmelerinin çok parçalı ve toplamda 

küçük oluşudur. Ortalama olarak işletme büyüklüğü 50 dekardan azdır. Bu yapı makineleşme 

ve diğer modern tarım uygulamaları için yeterli değildir. Konya civarında bazı büyük çiftlikler 

vardır. İkinci Dünya savaşından sonra traktörün tarımda büyük ölçüde kullanılması ile, yeni 

alanlar tarıma açıldı ve yapılan sulama tesisleri ve kimyasal gübre kullanımı ile verimde artış 

sağlandı. 1998 yılında tarım alanlarının %16 kadarı sulanabilmekte idi. Ancak yinede tarım 

dış etkenlere büyük ölçüde bağımlı durumdadır. 

İşlenen arazinin %90 kadarı hububata ayrılmıştır. Buğday bu mahsullerin başında yer 

alır. 1999 yılında toplam hububat üretiminin %59 kadarı buğday üretimidir. 

Bu yılda üretilen tarım ürünlerinin miktarı aşağıdaki gibidir (ton): 

Buğday ……………..18.000.000 

Arpa………………….. 9.000.000 

Şeker pancarı……….20.000.000 

Üzüm………………….3,650.000 

Mısır…………………..2. 400.000 

Zeytin………………….1.800.000 

Ayçiçeği…………………860.000 

Pamuk…………………..802.000 

Portakal…………………830.000 

Fındık……………………580.000 

Tütün……………………262.000 

İncir (taze).……………..230.000 

Çay………………………200.000 

Antep fıstığı………………40.000 

Türkiye fındık üretiminde Dünya‟da ilk sıradadır. Antep fıstığı üretiminde ise ABD ve 

Iran‟dan sonra 3. Sırada bulunmaktadır. Türk tütünü, kalite itibari ile yine dünyada ilk 

sıralarda bulunmaktadır. Türkiye‟de en kaliteli tütünün Samsun bölgesinde üretildiği kabul 

edilir. 

Türkiye tarımsal üretimi vergi indirimi, fiyat desteklemeleri, düşük faizli tarım kredileri, 

ücretsiz danışmanlık hizmetleri gibi araçlarla teşvik etmektedir. 

4. Türkiye’de Tarımsal Yayım ve Tarım Bakanlığı (5) 

Türkiye tarihin ilk dönemlerinde beri önemli bir tarım alanı olmuştur. Etilerden zamanımıza 

kadar gelen kitabelerde tarımla ilgili bilgiler yer almaktadır. 17. yüzyılda yayınlanan Revnak- 

i-Bostan adlı eserde bu gün bile yararlanılabilecek bilgiler vardır. (Şenocak 1967)

13 

Türkiye‟de tarımsal eğitim konusunda resmi çalışmalar Tanzimat döneminde 

başlamış 1848 yılında Yeşilköy‟de ilk ziraat okulu açılmıştır. Ancak çeşitli sebeplerle bu okul 

1851 yılında kapatılmıştır. 

1893 yılında Halkalı Ziraat Mektebi (Mehmet Akif Ersoy bu okuldan mezundur) 

kurulmuştur. Sonraki dönemlerde savaşlar nedeniyle ülkedeki her türlü tarımsal eğitim 

sekteye uğramıştır. 

Cumhuriyetin kurulmasından sonra her alanda olduğu gibi tarım alanında da eğitim 

çalışmalarına hız verilmiş 1924 yılında Tarım işlerinden de sorumlu, “Ziraat ve Ticaret 

Vekâleti” adı altında bir Bakanlık kuruldu. Bundan 4 yıl sonra da, 1928 yılında Ankara‟da 

Yüksek Ziraat Mektebi kuruldu, Bu mektep 1933 yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü, 1948 

yılında ise Ziraat Fakültesi olarak faaliyetlerini sürdürdü. 

1984 öncesi Tarımsal Yayım hizmetleri merkezi düzeyde Ziraat İşleri Genel 

Müdürlüğü (ZİGEM) tarafından yürütüldü. ZİGEM, İl ve ilçe müdürlükleri ile uzun yıllar 

ülkemizin tarımsal politikası doğrultusunda yararlı hizmetler verdi. Türk köylüsüne örnek 

teşkil etmesi amacıyla deneme ve üretme istasyonları kurdu, tohum temizleme faaliyetlerinde 

bulundu, gübreyi, tarımsal alet ve makineleri Türk Çiftçisine tanıttı ve kullanımının 

yaygınlaştırılmasında önemli roller oynadı. Bu dönemde bedelsiz girdi destekli eğitim 

çalışmaları, kırsal alanda tarımsal faaliyetlerde gübre, kaliteli tohum, ilaç vs. gibi yoğun girdi 

kullanımının çiftçilerce benimsenmesini sağladı. Ürün bazında üretimi geliştirme projeleri ile 

1984‟e kadar faaliyetler sürdü. 

Başlangıçta oldukça yararlı hizmetler veren ZİGEM, zaman içerisinde hantallaştı ve 

etkisiz hale geldi. ZİGEM 1984 yılında, D.B. ve IFAD desteği ile 16 ilde Eğitim ve Ziyaret 

Sistemini yerleştirmek üzere Tarımsal Yayım ve Uygulamalı Araştırma Projesi (TYUAP) 

araştırma / Yayım / çiftçi bağlantısını güçlendirmek üzere harekete geçti ve aynı tarihlerde 

Bakanlığın yeniden yapılanması gerçekleşti. TYUAP projesinin başarısı, tartışma konusu 

olmuştur. 

Yeniden yapılanma ile merkezde oluşturulan ana hizmet biriminden bir tanesi olan ve 

ağırlıklı olarak kooperatiflerin kuruluşu, desteklenmesi ve denetlenmesinden sorumlu olan 

Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü (TEDGEM) bünyesinde üç şubeden oluşan 

bir Yayım Dairesi kuruldu. İllerde ise farklı genel müdürlüklerin taşra birimleri bir çatı altında 

toplanarak 7 şubeden oluşan İl Müdürlükleri, ilçelerde ise ilçe müdürlükleri kuruldu. 

İl müdürlüklerinde bulunan Şubeler şunlardır: 

� Proje ve İstatistik, 

� Kontrol, Destekleme, 

� Hayvan sağlığı, 

� Bitki Koruma, 

� İdari ve Mali İşler, 

� Çiftçi Eğitimi ve Yayım, 

2009 itibari ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yapılanması tablo 1 de olduğu gibidir.

14 

Tablo 1: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı 2 Organizasyon Yapısı 

Ana 

Hizmet 

Birimleri 

Müsteşar 

Yardımcısı 

1.Tarımsal Üretim 

ve Geliştirme Genel 

Müdürlüğü. TÜGEM 

2. Koruma ve 

Kontrol Genel 

Müdürlüğü. 

KORGEM 

3. Teşkilatlanma ve 

Destekleme Genel 

Müdürlüğü. 

TEDGEM 

4. Tarımsal 

Araştırmalar Genel 

Müdürlüğü. TAGEM 

5. Dış İlişkiler ve AB 

Koordinasyon Daire 

Başkanlığı. 

Müsteşar 

Yardımcısı 

Danışma ve 

Denetim 

Birimleri 

Teftiş Kurulu 

Başkanlığı 

(Doğrudan 

Bakana bağlı) 

Strateji 

Geliştirme 


Hukuk 

Müşavirliği 

Bakanlık 

Müşavirleri 

Basın ve 

Halkla İlişkiler 

Müşavirliği 

BAKAN 

MüsteĢa 

r 

Müsteşar 

Yardımcı 

sı 

Yardımcı 

Hizmet 

Birimleri 

Personel 

Genel Müdürlüğü 

İdari ve Mali İşler 

Daire Başkanlığı 

Yayın Dairesi 


Savunma 

Sekreterliği 

Özel Kalem 

Müdürlüğü 

(Doğrudan 

Bakana bağlı) 

Müsteşar 

Yardımcı 

sı 

İlgili 

Kuruluşlar 

Toprak 

Mahsulleri Ofisi 

Tarım 

İşletmeleri 

Genel 


Çay İşletmeleri 

Genel 


Et ve Balık 

Kurumu Genel 

Sekreterliği 

Tarım ve Kırsal 

Kalkınmayı 

Destekleme 

Kurumu 


Müsteşar 

Yardımcı 

sı 

Bağlı 

Kuruluşlar 

Tarım 

Reformu 

Genel 


Atatürk 

Orman 

Çiftliği 


2 

Tarımdan sorumlu Bakanlığın adı Cumhuriyet döneminde aşagıdaki adları almıştır. 

1924 - Ziraat ve Ticaret Vekaleti 

1974 - Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 

1981- Tarım ve Orman Bakanlığı 

1983 - Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı 

1991 - Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

15 

Ülkemizde Yayım hizmetleri büyük ölçüde kamu tarafından gerçekleştirilmektedir. 

2000 li yılların başlarında, AB üye ülkelerinde olduğu gibi, bu hizmetlerde verimlilik ve 

etkinliği artırmak için hizmetlerin özelleştirmesi yönünde adımlar atılmış ve 08.09.2006 

Tarihinde Resmi Gazetede “Tarımsal Yayım Ve Danışmanlık Hizmetlerinin Düzenlenmesine 

Dair Yönetmelik” yayınlanmıştır. Bu yönetmelik uyarınca sertifikalandırılacak Serbest Tarım 

Danışmanları ve kurulacak “Tarımsal Yayım ve Danışmanlık” (TYD) şirketleri de ücret 

karşılığında Tarımsal Yayım ve danışmanlık hizmeti vermeye yetkili olacaklardır. 

Bu sistemde TYD hizmetlerinde verimlilik ve etkinlik sağlanacağı, Bakanlığın ise 

yalnızca düzenleme, denetleme ve destekleme görevleri yapacağı beklenmektedir. 

Kaynaklar 

(1) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html 

(2) http://en.wikipedia.org/wiki/Turkey#History 

(3) http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Turkey.html 

(4) ibid. 

(5) Yurttaş, ziya, Tarımsal Yayım ve İletişim Teknikleri, AÜZF yayınları no: 67

16 

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 


.Yüzölçümü 9.826.675 km 2 , (Rusya ve Kanada‟dan sonra 3.) 

kara: 9.161.966 km 2 , göller: 664,709 km 2 

Sınır Uzunluğu Karasal sınır: 12,034 km. 

Kıyı Uzunluğu Deniz sınırı: 19,924 km 

İklim Genelde ılıman, Hawaii ve Florida‟da tropikal, Alaska‟da 

kutupsal, orta bölge ovalarında yarı kurak, 

Arazi Yapısı Orta bölgede büyük ovalar, batıda dağlar, doğuda tepeler 

ve küçük dağlar, Alaska‟da dağlık, hawai volkanik 

En alçak ve en Death Valley -86 m, 

Yüksek Noktalar Mount McKinley 6,198 m 

Doğal Kaynaklar Bakır, kurşun, fosfat, uranyum, altın, demir, civa, nikel, 

potas, gümüş, çinko, petrol, doğal gaz, kereste Kömür 

Arazi Kullanımı tarım arazisi: %18.01, Sürekli bitkiler, %0.21, diğer: %81 

Sulanabilir Arazi 223,850 km2 

Doğal Afetler Pasifik kıyısında tsunami, volkan ve deprem; Atlantik 

kıyısında ve körfezde tayfun; güneydoğuda hortum 

Nüfus 307.212.123 (2009) (Çin ve Hindistan‟dan sonra 3.) 

Şehirleşme Oranı Şehirleşme: %82 


Okur-Yazar Oranı %99 

Eğitim Harcamaları/ 

GSMH Oranı 

% 5.3 (2005) 

Tarihçe (2): Britanya‟nın Kuzey Amerika‟daki kolonileri 1776 yılında 

bağımsızlıklarını ilan etmişler ve 1783 yılında imzalanan Paris anlaşması ile Amerika 

Birleşik Devletleri olarak tanınmışlardır. Başlangıçta 13 eyalet devlet tarafından 

oluşturulan birlik daha sonra 37 eyalet devletin de katılması ile 50 devletlik bir birlik 

haline gelmiştir. ABD zaman içerisinde topraklar edinerek bu günkü büyüklüğüne 

ulaşmıştır. Amerikan tarihinin iki en önemli olayı iç savaş (1861–1865) ve büyük 

ekonomik depresyondur(1929). 

Ayrıca I. ve II. Dünya Savaşları, Vietnam Savaşı, 11 Eylül 2001 saldırıları ve 

ABD‟nin Afganistan ve Irak Devletlerine yaptığı müdahaleler gibi olaylar da ABD 

tarihinde önemini uzun süre koruyacak olan olaylardır. ABD dünya savaşları sonunda 

bir süper güç statüsü kazanmış ve bu statüsünü halen sürdürmektedir. 

Amerika Kıtası'nın 1492'de Avrupalılar tarafından keşfinden sonra İspanyollar, 

Portekizliler, Fransızlar ve İngilizler, buradaki yerli halkların aleyhine toprak sahibi 

oldular. İngilizler, Amerika'daki topraklarını genişlettikten sonra, İngiltere başta olmak 

üzere çeşitli ülkelerden göçmenler alıp buralara yerleştirerek koloniler kurdular. 

Yönetimleri İngilizlerden farklıydı. Kolonilerin her birinde (Pensilvanya dışında), iki 

yasama meclisi bulunuyordu. Kolonileri temsil eden alt meclisin üyeleri mal sahipleri

17 

tarafından seçiliyor, Krallığı temsil eden üst meclis üyeleri ise İngiliz Kralı tarafından 

tayin ediliyordu. Kolonilerde yaşayanlar aynı zamanda mahkemeler kurmuştu ve 

İngiliz hukuk sistemini uyguluyordu. 

1756–1763 yılları arasında İngiltere'nin Avusturya, Fransa ve Rusya ittifakıyla 

yaptığı savaşlar (Yedi Yıl Savaşları), İngiliz maliyesi üzerinde ciddi bir yük 

oluşturmuştu. İngiltere malî yükünü gidermek amacıyla yeni vergiler koyması, 

Amerika'daki kolonilerin tepkisiyle karşılaştı. Koloniler yüksek vergiler ödeyip, 

karşılığında hiç bir şey alamamaktan rahatsızlardı. Çay ihracatına gelen yüksek ek 

vergiyle koloniler 18. yüzyıl ortalarından beri hazır oldukları bağımsızlık mücadelesini 

hayata geçirdiler. Savaşın başlarında George Washington, Thomas Jefferson 

tarafından kaleme alınan ve özgürlük isteklerini dile getiren Amerikan Bağımsızlık 

Bildirgesi'ni yayınladı. 

Altı yıl süren savaş sonunda, George Washington komutasındaki koloni güçleri 

tarafından yenilgiye uğratılan İngiltere geri çekilmiş ve 1783 yılında 13 koloninin 

bağımsızlığını kabul etmiştir. Bağımsızlıklarını ilan eden koloniler, içişlerinde serbest 

eyaletlerden oluşan Amerika Birleşik Devletleri'ni kurdular (1787). 1789'da 

Anayasanın tamamlanıp onaylanmasıyla yeni bir ulus ve Amerikan üst kimliği doğdu. 

Amerikan bayrağındaki 50 yıldız, 50 eyaletleri simgelemektedir. 

Amerika Birleşik Devletleri, ülkeyi anayasayla yöneten bir Başkanın seçimle iş 

başına geldiği ilk modern demokratik cumhuriyettir. Bu manada Fransız Devrimi'nin 

de öncüsü olmuştur. Bu sistem 18. yüzyıl dünyasında eşitlik, insan halkları, adil 

yargılama ve kuvvetler ayrılığı gibi kavramların gündeme gelmesini sağlamıştır. 

ABD doğal kaynaklarının zenginliği, genç ve dinamik bir insan gücüne sahip 

olması nedeniyle 19. yüzyıl boyunca hızla sanayileşti. Ancak 1861-1865 yılları 

arasında çıkan Amerikan İç Savaşı ülkeyi parçalanma tehdidi altına soktu. Savaş 

kuzeydeki eyaletlerin başarısıyla sonuçlandı ve ABD tekrar hızlı bir gelişme 

dönemine girdi. 20. yüzyıl başlarında çıkan I. Dünya Savaşı'nın İtilaf Devletleri 

tarafından kazanılmasında önemli bir rol oynadı. II. Dünya Savaşı'nda da Almanya, 

İtalya ve Japonya'ya karşı büyük bir başarı kazanan ABD artık bir süper güç haline 

gelmişti. 

Soğuk Savaş yılları boyunca ABD başta Kore Savaşı ve Vietnam Savaşı 

olmak üzere birçok savaşlara katıldı. 1989 yılında Berlin Duvarı'nın yıkılışı ardında 

Soğuk Savaş sona erdi. 

2. ABD ‘de Ekonomi (3) 

Dünya‟daki en büyük ve teknolojik bakımdan en güçlü ekonomidir. Pazar 

ekonomisi uygulanmaktadır. Özel sektörle ilgili yasa ve yönetmenliklerin daha esnek 

olmaları dolayısıyla firmalar, Japonya ve Avrupa‟daki firmalara göre daha avantajlıdır. 

On yıllardan beri ABD açık ara dünyanın en büyük ekonomisi olma özelliğini 

korumuştur. Doğal kaynaklarda çeşitlilik ve miktar bakımından da eski Sovyetler Birliği 

dışında yine dünyanın en önde gelen ülkesidir. Kömür, buğday, mısır ve soya fasulyesi 

ihracatında yine Dünya‟da birinci sırada gelen bir ülkedir. Buna rağmen ABD petrol dahil 

birçok ham madde bakımından dışarı bağımlıdır. ABD dünya nüfusunun % 6, arazisinin %7 

sine sahip olmasına rağmen Dünya‟daki mal ve hizmet üretiminin % 40 kadarını 

üretmektedir. 

1980 li yıllarda bütçe açığı ekonomiye damgasını vurmuştur. 90 lı yıllarda ekonomi 

toparlanmış 2001 ikiz kuleler saldırısı Ekonomiyi de olumsuz etkilemiş 2008 yılında ise 

Finans sektörde kriz meydana gelmiş ve bu kriz bütün dünyayı etkilemiştir.

18 

Ekonomi ile ilgili diğer bazı bilgiler aşağıdaki gibidir: 

GSMH (PPP) * 14.26 trillion$ (2009) 

Kişi Başına GSMH 46,900$ 

GSMH Bileşenleri 

Tarım %1,2, sanayi %21,9, hizmetler %76,9 (2009) 

Bütçe(2009 ) Gelirler: 2.104 trillion $, harcamalar: 3.52 

trillion $ 

Kamu Borcu/GSMH 52.9% (2009) 

Tarımsal Ürünler Buğday, mısır, meyveler, sebzeler, pamuk, 

süt ürünleri, tavukçuluk ürünleri, balık, orman 

ürünleri 

Sanayi Ürünleri Petrol, demir-çelik, motorlu araçlar, uzay 

araçları, telekomünikasyon araçları, 

kimyasallar, elektronik, tüketim malları, 

kereste ve madencilik ürünleri. 

Hizmet Sektörü Turizm, taşımacılık, sigortacılık, bankacılık 

Elektrik üretimi 4.11 trillion $ kWh (2008) 

Petrol Üretimi 8.068 milyar varil/gün(2008) 

Petrol Tüketimi 19.5 million varil/gün (2008) 

Doğal Gaz Üretimi 582.2 milyar m 3 (2008) 

Doğal Gaz Tüketimi 657.2 milyar m 3 (2008) 

* PPP: Satın alma Gücü Paritesi 

3. ABD’de Tarım (4) 

ABD‟de çiftlik sayısı 1930 yılında yaklaşık 6.600.000 iken, bu sayı 1998 yılında 

yaklaşık 2.200.000 olmuştur. Buna karşılık toplam çiftlik alanı ise 1930 yılında 

399.000.000 hektar iken, 1959 yılında 479.000.000 hektar, 1998 yılında ise 

386.000.000 dekar olmuştur. Ortalama çiftlik büyüklüğü 1930 yılında yaklaşık 60 

hektar iken 1998 yılında üç kat artarak yaklaşık 180 hektar olmuştur. 1930 larda %25 

olan çiftçi nüfusu 1998 yılında %2 rakamının altına düşmüştür. 

II. Dünya savaşı sırasında ve sonrasında ABD tarımında önemli ölçüde bir 

mekanizasyon gerçekleşmiştir. Traktörler, kamyonlar, süt sağım makineleri, biçerdöverler, 

balya makineleri ve benzerleri alet ve makineler çiftçiliğin vazgeçilmez 

araçları olmuşlardır. 1998 yılında her 400 hektar çiftlik arazisi için 5 traktör 

bulunmakta idi. Sulama ve gübreleme ABD tarımında verimliliğin diğer iki 

faktörlerindendir. 1998 yılında Tarım arazilerinden sulanan bölümü, %12 ye 

ulaşmıştır. 

ABD tarımında toplam üretim değeri bakımından en değerli ürün mısırdır. 

Mısır ABD‟nin hemen hemen her Eyaletinde yetiştirilmektedir. Mısır üretimi üretildiği 

yörenin ekonomisinde önemli bir yer tutar. 

1999 yılında bazı ürünlerin üretim miktarı ve Dünya üretimindeki payı 

aşağıdaki gibidir:

4. ABD’de Tarım Bakanlığı (5) 

19 

Ürün 1,000 metrik ton Dünya üretimindeki % pay 

Buğday 62,662 %10.7 

Mısır 239,719 %39.9 

Pirinç 9,546 %1.6 

Soya fasulyesi 71,928 %46.6 

Pamuk 3,691 %20.2 

Tütün 576 %8.1 

ABD Tarım Bakanlığı 15 Mayıs 1862 tarihinde Başkan Abraham Lincoln 

tarafından kurulmuştur. Önceleri kabinede yer almayan bir birim olarak kuruldu. 15 

Şubat 1889 yılında ise kabinede yer alan bir Bakanlık statüsüne kavuşturuldu. 

Günümüzde yüz bini aşkın (2007 de 105,778) çalışanı, yüz milyar dolara yakın 

(2009 da 95 miyar USD)bütçesi bulunmaktadır. 

Yukarıda da belirtildiği gibi, 1862 Morrill yasası ile Land-Grant Kolejleri, 1887 

Hatch yasası ile her eyalette bir Araştırma İstasyonu ve 1914 Smith- Lever yasası ile 

kooperatif Yayım Servisi Kuruldu. Bu kuruluşların tamamlanmasından sonra ABD 

Tarım Bakanlığı (USDA)ülkenin tüm yerleşim birimlerine ulaşma imkânına 

kavuşmuştur. 

1929 yılında ABD‟de başlayan ve 1930 lu yıllarda devam eden büyük ekonomik 

kriz sırasında USDA çok önemli çalışmalar yapmış, ülkenin gıda güvenliğini 

sağlamak, çiftçilere kredi temin etmek ve çiftçi gençlerinin eğitilmesi konusunda 

önemli ve etkin çalışmalar gerçekleştirmiştir. 

USDA tarihinde sürekli olarak Bakanlığın Afrika kökenli çiftçilere karşı 

ayırımcılık yaparak onların kredi vb. imkânlardan yararlandırılmadığı ileri sürülmüştür. 

Bunun kanıtı olarak ta bugün ABD‟de siyah çiftçi sayısının yok denecek az olduğu 

gösterilmektedir. 

Bugün ABD‟de USDA Amerikan halkının ihtiyacı olan gıda maddelerinin 

üretiminde ve dağıtımında, insanların beslenme konusunda eğitilmelerinde önemli 

görevler yürütmektedir. Diğer taraftan USDA tarımsal ürünlerin iç ve dış pazarlarda 

satılması konusunda da çiftçilere teknik ve finans desteği sağlamaktadır. Diğer 

taraftan USDA “Barış için Gıda” programı çerçevesinde fakir ülkelere bağış olarak 

USAID aracılığı ile gönderilen gıda maddelerinin temini ve dağıtımı konusunda da rol 

oynamaktadır.

ĠletiĢim 

Direktörü 

Tabii 

Kaynaklar 

ve Çevre 

Genel 

Md. 

Genel 

MüfettiĢ 

Çiftlik ve 

Yabancı 

Tarım 

servisi 

Genel Md. 

20 

ABD Tarım Bakanlığı Organizasyon Şeması 

Kırsal 

Kalkınma 

Genel Md. 

Genel 

DanıĢman 

BAKAN 

MüsteĢar 

Gıda ve 

Tüketici 

Hizm. 

Genel 

Md. 

Kongre ĠliĢki leri 

B. Yard. 

Bilgilendirme 

ġefi 

Gıda 

Güvenliği 

Genel 

Md. 

Ġdari iĢler 

Bakan Yard. 

Finans 

ġefi 

AraĢtırma 

Eğitim ve 

Ekonomik 

ĠĢler Gen. 

Md. 

Ġnsan Hakları 

Bakan Yard. 

Operasyon 

Yöneticisi 

Pazarlama 

ve 

Düzenleme 

Gen. Md.

5. ABD’de Tarımsal Yayım (6) 

Başlangıç ve Gelişme 

21 

Amerika Birleşik Devletlerinde “Kooperatif Yayım Servis” (Cooperative 

Extension Service): Üniversiteler (Land - Grant Kolejleri), Tarım Bakanlığı, Eyalet 

Hükümetleri ve mahalli halkın (çiftçi katılımı ve işbirliği ile tarım ve ev ekonomisi eğitimi 

programlarını düzenleyen ve uygulayan bir örgüttür. Tarım ve ev ekonomisi 

yayımı, geniş ölçüde teşkilâtlanan ve gelişen okul dışı bir eğitim hareketidir. Bu 

eğitim; erkek, kadın ve çocukları yani bütün aileyi kapsamaktadır. Eğitimin amacı, 

kısaca: «Çiftliklere ve çiftçi evlerine, tarım ve ev ekonomisi bilgileri ulaştırmaktır.» 

Birleşik Devletlerde tarımsal yayım hareketinin başlangıcı 19. yüzyılın 

başlarına dayanır. Bu tarihlerde iki kuvvet, çiftçi kitlesi ve hükümet üzerinde karşılıklı 

etki yapıyordu: 

1) Birleşik Amerika‟nın tarımsal karakteri ki bu, bol ve ucuz arazi, işçi darlığı, 

yeni ürünler ve kredi imkânları olarak anlatılabilir; 

2) Amerikan Eğitim İdeali ki bu da, her erkeğe ve her kadına herhangi bir 

alanda eğitim sağlamak demekti. Amerikan halkı, daha o zaman, klâsik okul 

eğitiminden ayrı olarak, pratik eğitim sağlaması için, hükümete sorumluluk 

yüklemiştir. 

XIX. Yüzyıl başlarında, tarımsal araştırmaları zorunlu kılan başka problemler 

de vardı: Arazilerin belli sınırlar içine alınışı; üretim yerlerinin pazarlara uzaklığı; 

ürünlerin farklılaşması ve özel işlemlere tâbi tutuluşu; kredi isteklerinin artışı; 

yetiştirme ve üretme usullerindeki değişme; maliyet fiyatının düşürülmesi, bunlar 

arasındaydı. 

Çiftçi Dernekleri 

İşte bu tabii ve sosyal ihtiyaçlardır ki, 18. yüzyıl sonlarında Çiftçi 

Derneklerinin doğmasına sebep oldu. Bu derneklerin amacı, çiftçiler arasında 

dayanışma ve teşkilâtlanmayı sağlamak; tarım alanında olan bitenleri öğrenmek ve 

gelişmeye yarayan bilgileri yaymaktı. Bu amaçla, dernekler tarafından düzenlenen 

toplantılar, sergiler ve dağıtılan teksir (sirküler) mektupları, ilk yayım hareketleri 

olarak göze çarpar. Sergilerde yarışmalar düzenlenmesi, teşvik ve eğitim 

konuşmaları, ilk defa bu dernekler tarafından uygulanmış; konferansların basılıp 

dağıtılması ilkin bu dönemde görülmüştür. 

Çiftçi Enstitüleri 

19. Yüzyıl ortalarında, daha etkili ve verimli bir eğitim sağlamak üzere, «Çiftçi 

Enstitüleri» kuruldu. Enstitüler tarafından gübreleme, mera ıslahı, hububat, 

meyvecilik ve çit tesisi üzerine yayınlar hazırlandı ve dağıtıldı. Toprak verimi, tereyağı 

yapımı/hayvan yetiştirme, bağcılık ve diğer konularda konferanslar ve sohbet 

toplantıları düzenlendi. 

Yavaş yavaş bütün eyaletlerde kurulan Çiftçi Enstitüleri, 20 yüzyılın başında 

8000'e, toplantılara katılan çiftçi sayısı ise 3 milyona ulaştı Çiftçi Enstitülerinin 

amacını, zamanın Çiftçi Enstitüleri Birliği Başkanı şöyle özetlemiştir: «Yıl boyunca 

sistemli ve devamlı bir eğitimle çiftçilere bilgi vermek.»

Land Grant Kolejleri (Fakülteleri) Kurulması (Morril Yasası. 1862) 

22 

Çiftçiler, bir yandan dernekler, enstitüler yoluyla yeni bilgi ve metotları 

öğrenmeye çalışırlarken, öte yandan hükümete baskı yaptılar. Çünkü diğer meslek 

alanlarına eleman yetiştiren kolejler vardı ama tarım ve endüstri alanlarında çiftçileri 

ve işçileri eğitecek kolejler yoktu. Mademki demokrasi, her yurttaşa «eğitim eşitliği» 

sağlamak demekti; o halde daha ileri bir eğitimden, deneme ve araştırmanın 

faydalarından ve sonuçlarından, bu işlere vergi vermek suretiyle imkân sağlayan 

çiftçiler, niçin pay almıyorlardı? 

İşte, yayım hizmetinin ortaya çıkışına temel olan gerekçe budur Bu gerekçe 

hükümetçe benimsendiği içindir ki, 1862 yılında kabul edilen «Land - Grant Kolejleri 

Kanunu» ile tarımsal kalkınma yolunda en büyük adım atılmış oldu. 

1862 yılının Amerikan tarımında bir dönüm noktası oluşunun iki sebebi daha vardır: 

Aynı yıl içinde Tarım Bakanlığı resmen kurulmuştur. 

Keza aynı yıl içinde çıkarılan bir kanunla, «aile - çiftlikleri» esasına 

dayanan arazi dağıtımı yapılmıştır. 

Land - Grant Kolejleri Kanunu: Eyaletlere bedelsiz olarak tahsis edilen devlet 

arazisi üzerinde birer kolej kurulmasını ve bu kolejlerde tarım ve mekanik sanatlarla 

ilgili konularda serbest ve pratik bir eğitim uygulanmasını öngörmektedir. 

Bu kanunla eyaletlerde kolejlerin kurulması, yeni ihtiyaç ve düşüncelerin 

doğmasına sebep oldu. Şöyle ki, kanun koyucular, çiftçilerin, bu kolejlerden doğrudan 

doğruya veya dolaylı olarak faydalanmasını istedi, böylece kolejler, tarım alanında 

çiftçilerin her türlü sorunlarını karşılama durumunda kaldılar. 

Araştırma İstasyonları Kurulması (Hatch Yasası - 1887) 

Bu ihtiyaç 1887 yılında Araştırma istasyonları Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle 

giderildi. Kanunda amaç şöyle ifade edilmektedir: 

«Tarımsal ilimlerin uygulama ve prensipleri ile ilgili deneme ve araştırmalar 

yapmak; elde edilen pratik ve faydalı sonuçları Birleşik Amerika halkına yaymak ve 

onların bu bilgiyi kazanmalarına yardım etmek amacıyla Araştırma İstasyonları 

kurulacaktır.» 

Yine aynı kanunda: «Araştırma raporlarının en az üç ayda bir basılması, eyâlet 

içindeki gazetelere gönderilmesi, imkân nispetinde, arzu eden çiftçilere verilmesi» 

öngörülmüştür. 

Böylece, çiftçilerin istekleri, yayım metotlarını başarıyla uygulanması, Kolejler 

ve Araştırma istasyonları Birliğinin ortaya koyduğu ihtiyaç, yeni bir kanun tasarısını 

Amerikan parlamentosuna getirdi. 

Kooperatif Yayım Servisinin Kurulması (Smith-Lever Yasası–1914) 

Bu kanunun amaçları şöyle özetlenebilir: 

«Amerikan halkına tarım ve ev ekonomisi ile ilgili faydalı ve pratik malûmatın 

yayılmasını ve uygulanmasını sağlamak üzere, Kolejler tarafından Birleşik Amerika 

Tarım Bakanlığının işbirliği ile «Kooperatif Yayım Hizmetleri» yürütülecektir.» 

«Kooperatif yayım hizmeti; kolej dışındaki kimselere, toplumlara tarım ve ev 

ekonomisi konularında tarla gösterileri, yayınlar veya başka vasıtalarla bilgi vermek 

ve pratik kazandırmaktan ibarettir.»

23 

Yayım hizmetinin özelliklerini, daha geniş olarak şu maddelerde buluyoruz: 

1. Yayım elemanları, en son yenilik ve araştırma sonuçlarından haberli 

bulunacaklardır. 

2. Yayım elemanları mahallî halk ile yakın temas halindedirler ve onlara karşı 

sorumludurlar. 

3. Şahsın ve ailenin başarısı, yayım işinin değerini anlatan temel ölçüdür. 

4. Uygulanacak program, yayım elemanları ve mahallî halkın işbirliği ile 

hazırlanır. 

5. Gönüllü önderler, faydalı yenilik ve buluşları, günlük hayata uygulamak için 

komşularına yardım ederler. 

6. Araştırma çalışmaları çiftlik, ev, aile ve toplum problemlerini kap, şamalıdır. 

7. Yayım hizmeti, bütün halka parasızdır. Mevcut kuruluşlar, halkın-fert olarak 

başaramayacağı işleri gerçekleştirmek içindir. Bu teşekküller yayım hizmetinde 

yardımcı olabilirler. 

8. Hizmetin para ihtiyacı; ilçe, eyalet ve federal hükümetler bütçelerinden 

halkın arzusuna göre tayin ve tespit olunur. 

9. Hizmet, siyasi politikanın dışındadır. 

10. Hizmet, eğitim karakterini taşır. İlmin buluşlarını erkek, kadın, çocuk olarak 

şahıslara götürür; onlara bu buluşların nasıl uygulanacağını öğretir; böylece, çiftliğin, 

evin ve toplumun daha başarılı yönetimine imkân verir. 

Daha kısa bir deyimle, Tarımsal Yayım: «Kendi kaynaklarını, ilim, eğitim, 

hükümet ve toplum kaynaklarıyla birlikte kullanarak, daha iyi bir hayat seviyesine 

kavuşmak isteyen ailelere yardım etmektir.» 

Temel kanun; gerekli para, teşkilât ve yetkiyi sağladıktan sonra, yayım servisi 

bütün eyaletlerde gelişmeye başladı. Aslında bütün tarımsal gelişim, üç kollu bir 

kuruluşun, koordine çalışmasıyla bugünkü başarılı seviyeye ulaşabildi. 

Çiftçi çocuklarının teşkilâtlanması (4- H Kulüpleri) 

1900 Yıllarında bazı okul müdürleri, kızlar ve erkekler için kulüpler kurma 

teşebbüsüne geçtiler. Tarım okullarında ise “Genç Tabiat severler” kulüpleri kuruldu. 

Seaman KNAPP bu kulüpler vasıtasıyla çiftçi çocuklarına gösteriler düzenlendi; mısır 

yetiştirme ve nöbetleşme ekim (rotasyon) usullerini gösterdi. 

1915 Yıllarına doğru, 47 eyalette, çiftçi çocuklarını bir araya getiren teşkilât 

kurulmuş bulunuyordu. Bu teşkilâtın adı «4-H Kulüpleri» dir. 

4H Kulüpleri, uzun hedefli birer eğitim organı olarak, okullarla irtibatlı veya 

bağımsız faaliyet gösterirler. Yıllık programlar, dikkatle seçilmişi projeler, ilçe ve 

eyalet ölçüsünde veya millî seviyedeki yarışmalar, gönüllü önderlerin kullanılması, 

başarı yollarının aranması, günlük hayattaki; başarı örnekleri, bu kulüpleri karakterize 

eden ve bugün başka ülkelerde benimsenmiş olan faaliyetlerdir. 

Ev hayatındaki gelişme 

«Ev Ekonomisi Kulüpleri» yoluyla çiftlik evine giren ev ekonomistleri, çiftçi 

eşine yardımcı olacak her türlü bilgi, usul ve yenilikleri ona götürmekte gecikmediler.

24 

Keza, kız çocuklarına uygulanan programlarda gıda konservesi, pişirme, dikiş, 

temizlik ve güzelleştirme konuları geniş' olarak ele alındı. 

1933 Yılına kadar 1 milyondan fazla kadın, ev ekonomisi kulüplerinin faal 

üyesi oldu. İkinci dünya savaşından sonra ise, gelişme aynı hızla devam etti. 

Yayım Teşkilatı 

Birleşik Amerika'da hâlen uygulanan yayım programları dinamik bir özelliğe 

sahiptir. Halkın, değişen şartlara göre ihtiyaçlarını karşılamak, bugüne olduğu kadar 

geleceğe de ayak uydurabilmek, bu dinamizm sayesinde mümkün olmaktadır. 

Nitekim Yayım servislerinin hizmet alanı, başlangıçta tamamen tarım, hizmet 

götürdüğü kimseler ise çiftçi olduğu halde, zamanla bu hizmetler pazarlamaya ve 

dolayısıyla tüketici kitleye de teşmil edilmiştir. 

Yayım programları ile ele alınan başlıca hizmet konularını şöyle sıralamak 

mümkündür: 

Tarımsal Üretim 

Pazarlama, Dağıtım ve Faydalanma 

Tabiî Kaynakları Koruma, Geliştirme ve Kullanma 

Çiftlik ve Ev İdaresi 

Aile Hayatı 

Gençlik Eğitimi 

Liderlik Eğitimi 

Toplum Kalkınması 

Kaynak Geliştirme 

Birleşik Amerika‟daki Yayım Teşkilatını aşağıdaki gibi şematize edilebilir:

25 

R-1: Birleşik Amerika‟da tarımsal Yayım Örgütü 

(1) Morrill Yasası (1862), ile Land-Grant Kolejleri kuruldu. 

(2) Hatch Yasası (1887) ile her eyalette bir Araştırma İstasyonu kuruldu. 

(3) Smith Lever Yasası (1914) ile Yayım Servisi Kuruldu

26 

6. ABD’de Tarımsal Desteklemeler (7) 

Son yıllarda ABD‟de çiftçilere yılda yaklaşık olarak 20 milyar USD doğrudan 

destek olarak ödenmektedir. Bu ödemeler çiftlik yasaları (US Farm Bills) 

çerçevesinde ve çiftlik gelirlerinde istikrar sağlamak amacıyla yapılmaktadır. Bu 

yasalar 1929 ekonomik buhrandan sonra yürürlüğe girmiş ve çiftçilere devlet desteği 

geleneğini oluşturmuştur. 

1930 lu yıllarda ABD2‟de nüfusun %25 kadarı 6.000.000 küçük ölçekli 

çiftliklerde ikamet ederken, 90 lı yıllar sonunda nüfusun yalnızca %2 kadarı 

çiftliklerde ikamet etmektedir. 157.000 büyük çiftlik üretimin %72 kadarını 

gerçekleştirmektedir. 

Doğrudan gelir desteği 1996 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu desteğe ek olarak 

sübvansiyon programları vardır. Bu programlarda çeşitli ürünlerin üretim miktarına 

göre pirim taban fiyatı farkına göre ise telafi ödemesi yapılmaktadır. 

Sübvansiyon ödemeleri en çok mısır için yapılmaktadır. 2005 Enerji Politikası 

Yasasına göre araç yakıtlarına mısırdan elde edilen etanol katılması 

öngörülmektedir. Mısır üreticilerini Brezilya‟nın şeker kamışından elde edilen ucuz 

etanol rekabetinden korumak için galon başına 54 sent vergi uygulanmaktadır. Tarım 

ürünleri için toplam sübvansiyon miktarı 8,022.000 $ kadardır. 

2004 yılında ABD‟de bazı bitkilere uygulanan Sübvansiyon miktarları 

aşağıdaki gibidir: 

KAYNAKLAR 

Ürün Milyon $ Oran 

Mısır 2,841 35.4% 

Pamuk 1,420 17.7% 

Buğday 1,173 14.6% 

Soya 610 7.6% 

Süt 295 3.7% 

Fıstık 259 3.2% 

Şeker 61 0.8% 

Yağlı tohum 29 0.4% 

(1) https://www.cia.gov/library/.../the-world-factbook 

(2) http://tr.wikipedia.org/wiki/ABD 

(3) http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/United-States-GRICULTURE.html 1 

(4) Ibid. 

(5) Cemalettin Şenocak, Tarımsal Yayım ve Haberleşme, Ankara, 

(6) İbid. 

(7) en.wikipedia.org/wiki/Agricultural_subsidy


27 

İNGİLTERE 

Yüzölçümü 243,610 km 2 ; kara: 241,930 km 2 , göller: 1,680 km 2 

Kara Sınır Uzunluğu 360 km 


İklim genelde ılıman, yılın yarısından fazla günlerde hava 

kapalı, ilkbahar ve sonbaharlarda yağışlı. 

Arazi Yapısı Genelde tepelik ve alçak dağlık, doğu ve güney doğu 

bölgelerinde ovalar 

En alçak ve Yüksek 

Noktalar 

The Fens -4 m, 

Ben Nevis 1,343 m 

Doğal Kaynaklar Kömür, petrol, doğal gaz, demir, kurşun, çinko, altın, 

kalay, potas 

Arazi Kullanımı (2005): İşlenebilir arazi: %23.23, Sürekli bitki alanı: 

%0.2, diğer: 76.57 


Doğal Afetler tipi ve sel 

Nüfus 61.113.205 (2009 ) 

Şehirleşme Oranı % 90 (2008) 




GSMH Oranı 

% 5.6 (2005) 

Tarihçe (2): İngiltere, Dünya‟da parlamenter demokrasi, edebiyat, bilim ve 

teknoloji ve endüstrinin gelişmesine öncülük eden ülkeler arasındadır. Birleşik Krallık 

19. Yüzyılda Dünyanın ¼ kadar bir bölümünü kaplamakta idi. 20. Yüzyılda İrlanda‟nın 

birlikten ayrılması ve Dünya Savaşları Birleşik Krallığın gücünün azalmasına ve 

imparatorluğun parçalanmasına sebep olmuştur. İngiltere imparatorluğunun 

parçalanmasından sonra İngiltere modern bir devlet olma yolunda önemli gelişmeler 

kaydetmiştir. Günümüzde ülke AB üyesidir ancak Euro Bölgesi dışındadır. 

İngiltere'nin bilinen ilk yerlileri Keltlerdir. Romalılar, Batı Avrupayı istila ederken 

İngiltere'yi de fethedip (MS 1. yy) adaya "Britania" adını verdiler. Roma egemenliğinin dört 

yüzyıl sürmesine karşın ülke bu durumdan fazla etkilenmedi. 5. yy'dan itibaren Anglus ve 

Sakson halklarının karışımından oluşmuş Anglosakson akınları, Keltleri kuzeydeki (İskoçya) 

ve batıdaki (Galler) dağlık yörelere göç etmek zorunda bıraktı. Bu göçler sonrasında İngiltere 

Anglosakson kültürü etkisine girdi.

28 

Avrupa ile ilişkiler İngiltere Krallığı ile Fransa Krallığını uzun savaşlara sürükledi. 

Bunların başlıcası 1337–1453 seneleri arasında süren Yüzyıl Savaşlarıdır. 

Tudor Hanedanı'ndan 7. Henry ve 8. Henry (1458-1541), parlamentoyu kullanarak 

ülkede düzen ve birliği sağlamlaştırdılar, krallık otoritesinin halkın kabullenmesini sağladılar. 

8. Henry kilisede de reform yaptı ve İngiliz deniz gücünü kurdu. I. Elizabeth (1558–1603) 

Anglikanizmi İngiltere'nin resmi dini olarak kabul edip Katolik direnişini kırdı; yenilmez 

İspanyol armadası'nı bozguna uğratarak, İrlanda'yı İngiltere topraklarına kattı. Saltanatı 

döneminde edebiyat ve sanatta önemli gelişmeler yaşandı. 

I. Elizabeth‟in uzun ve başarılı saltanatında İskoçya‟da İngiliz etkisinde farklılık 

görülmeye başlandı. İngiltere'deki Tudor hanedanıyla, İskoçya'daki Stuart hanedanı 

arasındaki evlenmeler, iki geleneksel düşmanı birbirine yaklaştırdı. İskoçya Kralı 1. James 

İngiltere kralı oldu. 1707 yılında iki krallığı birleştiren bir antlaşma imzalandı. Bu tarihten 

sonra Büyük Britanya tarihi başlar. 

18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyılda İngiltere, sömürgelerden gelen hammaddeleri işleme 

ve bunlara pazar bulma ihtiyacı sayesinde büyük bir sanayi devleti ve sömürge gücü oldu. 

19. yüzyılın başlarında Avustralya, Kanada, Hindistan, Afrika‟daki bazı gelişmemiş, güçsüz; 

fakat ham maddesi bol devletlerle, Antil Adaları ve Hong Kong gibi dünyanın büyük bir 

kısmına yayılan dev bir sömürge imparatorluğu kuruldu. Kraliçe Victoria (1837–1901) 

zamanında İngiltere dünyanın en büyük gücü durumuna geldi. 1882'de Mısır, 1877'de 

Hindistan sömürgeleştirildi. 

Birleşik Krallık, I. Dünya Savaşı'ndan zaferle çıktı. Savaş sonunda imparatorluğun en 

geniş sınırlarına ulaşmıştı. Ancak sömürgeler yavaş yavaş elden çıkıyordu. 1922 yılında bir 

ayaklanmayla İrlanda, Birleşik Krallıktan ayrıldı. 1936'da Mısır bağımsız oldu 

Ülke, 2. Dünya Savaşı'ndan da zaferle çıktıysa da batı dünyasının liderliğini Amerika 

Birleşik Devletleri'ne bırakmak zorunda kaldı. Hindistan, Pakistan, İrlanda ve Afrika'da birçok 

sömürge bağımsızlıklarına kavuştu. 

2. İngiltere’de Ekonomi (3) 

İngiltere ekonomisi dünyanın en büyük ekonomilerinden birisidir. Son yıllarda 

ekonomide özel sektöre daha çok öncelik vermiş ve sosyal devlet uygulamalarını 

sınırlanmıştır. Bu dönemde, British Airways, Telekom, Rolls-Royce gibi büyük kamu 

şirketleri özelleştirilmiştir. Tarım oldukça mekanize, modern ve verimlidir. İş gücünün 

% 2 kadarı ülke gıda maddeleri ihtiyacının %60 kadarını karşılamaktadır. Petrol ve 

doğal gaz rezervleri azalmaktadır. İngiltere 2005 yılında net enerji ithalatçısı 

durumuna düşmüştür. Son zamanlarda GSMH da sanayinin rolü azalmakta ve 

hizmet sektörünün rolü artmaktadır. Londra‟nın önemli bir finans merkezi olması 

dolayısıyla İngiltere‟nin ciddi bir bankacılık geliri vardır. Kuzey denizinde petrol 

bulunması ülke ekonomisine önemli katkılar sağlamıştır. 

İngiltere'nin önemli gelir kaynağı eskiden bu yana ticaretti. Sömürgelerden ve 

geri kalmış ülkelerden alınan hammaddeler işlenerek yine bu ülkelere satıldığından 

ekonomik zenginlik büyük boyutlara ulaşmıştı. Sömürgeler bağımsızlıklarını 

kazandıktan sonra bu durum değişmiştir. Ülke ekonomisi zaman zaman bunalıma 

düşmekte, bu da toplumsal sorunlara yol açmaktadır. Dolayısıyla İngiltere giderek 

eski ekonomik gücünü yitirmektedir. 

Ekonomi ile ilgili diğer bazı bilgiler aşağıdaki gibidir:

29 

GSMH (PPP) 2.165 trilyon $ (2009) 

(Satın alma Gücü Paritesine göre) 

Kişi Başına GSMH 35,400 $ (2009) 

GSMH Bileşenleri Tarım: %1.2, Endüstri: %23.8, Hizmetler: %75 

Bütçe gelirler: 880.8 Milyar $, giderler: 1.129 trilyon$ (2009) 

Kamu Borcu/GSMH 

Oranı 

%68.1 (2009) 

Enflasyon Oranı %2.2 (2009) 

Tarımsal Ürünler hububat, yağlı tohumlar, sebze, büyükbaş ve 

küçükbaş hayvan, balık 

Sanayi Ürünleri mekanik aletler, elektrikle çalışan aletler, demiryolu 

aletleri, gemicilik uçak, motorlu araçlar, kömür, petrol, 

elektronik iletişim araçları, kimyasallar, petrol, kağıt 

ürünleri, tekstil, vb. tüketici malları. 

Hizmet Sektörü Turizm, Ticaret, bankacılık, sigortacılık, taşımacılık, 

Elektrik üretimi 368.6 milyar kWh (2007) 

Petrol üretimi 1.584 milyar varil/gün (2008) 

Petrol Tüketimi 1.71 million varil/gün (2008) 

3. İngiltere’de Tarım (4) 

İngiltere‟de tarım entasif bir şekilde ve yüksek düzeyde mekanizasyon 

kullanılarak yapılmaktadır. Tarım sektörü ülke gıda maddeleri ihtiyacının %60 

kadarını karşılamaktadır. Tarımın önemi son zamanlarda göreceli olarak düşmüştür. 

Ormancılık ve balıkçılık sektörünün de milli hasıladaki oranı düşmektedir. Bu oran 

2001 yılında %1 düzeyine gerilemiştir. 

2001 yılında tarımsal ürünler ihracatın %4,9 oranını teşkil etmiştir. Tarımsal 

ürünlerin dış ticaretinde 13,5 milyar USD açık meydana gelmiştir. Bu açık, ülke olarak 

Japonya‟dan sonraki en büyük ikinci ticaret açığıdır. Tarım sektörünün istihdama 

katkısı %1 kadardır. 

1998 yılında İngiltere‟nin arazisinin %26 kadarı tarım için kullanılmakta idi. Bu 

yılda çiftlik sayısı 240.000 kadardı. Çiftlik sayısı 1960 yılında bu rakamın yaklaşık iki 

katına yakın, 422.000 düzeyinde idi. İngiltere‟de çiftliklerin %70 kadarı sahipleri 

tarafından işletilmektedir. Kuzey İrlanda‟da bu oran %100 dür. 

İngiltere‟de bulunan çiftliklerin çoğunda çok sayıda bitki çeşidi üretilmektedir. 

Bu ürünlerin çeşidi, toprak ve iklim koşullarına bağlıdır. Ülkenin doğu bölgelerindeki 

ovalar en iyi tarım alanları olarak bilinir. Batı bölgelerindeki alanlar ise daha çok otlak 

alanlar olarak kullanılmaktadır. 

Önemli ürünlerin üretimi 1999 yılında ton olarak aşağıdaki gibidir: 

Buğday ...................... 14.870.000 

Arpa.............................6.510.000 

Patates........................ 7.100.000 

Seker Pancarı............ 10,228,000 

Yulaf............................... 540,000 

Yağlı tohumlar.............1,667,000 

Mekanizasyon, araştırma ve Yayım tarımda verimliliğin artmasına sebep 

olmuştur. Örneğin 1989 ve 1999 yılları arasında birim alana verim, buğdayda %12, 

arpada %7, şeker pancarında ise %32 olmuştur. Böylece İngiltere gıda maddeleri 

bakımından %60 oranında kendine yeterli duruma gelmiştir. Bu oran 1940 larda %33, 

1960 larda ise %50 kadar idi. 1998 yılında traktör sayısı 500.000 kadar idi. Bu yıldaki 

biçer- döğer sayısı ise 47.000 idi.

30 

4. İngiltere’de Tarım Bakanlığı (MAFF) (5) 

İngiltere Tarım Balıkçılık ve Gıda Bakanlığı (Ministry of Agriculture Fisheries 

and Food (MAFF), 1889 tarihli Tarım Kurulu Yasası ile kurulmuştur. O zamanki adı 

Tarım Kurulu idi. 1903 yılında Tarım ve Balıkçılık Kurulu adını aldı. 1919 yılında 

Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı ve nihayet 1955 yılında Tarım Balıkçılık ve Gıda 

Bakanlığı adını aldı. 2002 yılında ise bakanlığın görevleri Çevre Gıda ve Kırsal İşler 

Bakanlığı (Department for Environment Food and Rural Affairs – DEFRA) bünyesine 

alındı. 

Bakanlık 1955 yılından itibaren tarım, balıkçılık ve gıda işlerinden sorumlu 

tutulmuştur. Ancak Gıda Standartları Enstitüsü kurulduğunda, bu kurum hem gıda 

üretimi ve hem de gıda güvenliği konusunda görevlendirilmişti. Bu durumun çıkar 

çatışması yaratacağı ileri sürüldü. 

MAFF 2001 yılında ortaya çıkan Deli Dana hastalığı salgını ve daha sonra 

ortaya çıkan şap hastalığı sorunlarını iyi yönetemediği iddiasıyla tenkit edildi. Bu 

olaydan sonra 27 Mart 2002 tarihinde MAFF lağvedilerek görevleri Çevre Gıda ve 

Kırsal İşler Bakanlığı (Department for Environment Food and Rural Affairs – DEFRA) 

bünyesine alındı. 

5. İngiltere’de Tarımsal Yayım (6) 

İngiltere‟de, diğer birçok ülkede olduğu gibi, yakın zamanlara kadar Tarımsal 

Yayım hizmetleri ağırlıklı olarak, kamu yayım sistemi çerçevesinde ve ücretsiz olarak 

çiftçilere ulaştırılmakta idi. Bu hizmetleri sunan Tarımsal Kalkınma ve Yayım Servisi 

(ADAS) 1997 yılında özelleştirilerek Tarımsal Yayım hizmetlerinin verimli ve etkili bir 

biçimde yerine getirilmesi sağlanmıştır. 

ADAS İngiltere çiftçilerine ve firmalara yayım hizmeti sunmakta, Tarım 

Bakanlığı için araştırma-geliştirme ve yayım hizmetleri yapmakta, çiftçi örgütlerine ve 

firmalar için çiftçilere yönelik yayım hizmeti vermekte (Tarım bakanlığı ile anlaşmalı 

olarak) Ayrıca başka ülkelerde yayım hizmetleri yürütmektedir. 

İngiltere‟de ilk yayım çalışmaları 1920–1930„lar da koordinasyonsuz olarak 

yürütülmüştür. Bu çalışmalar genellikle üniversiteler, kolejler ve yerel yönetimler 

tarafından üstlenilmiştir. Yayım faaliyetleri ikinci dünya savaşı sırasında temel olarak 

Tarım Bakanlığının yönetiminde çiftçilerin teknik bilgiler ile desteklenmesi amacıyla 

koordine edilmiştir. 1946 yılında bir ulusal yayım servisi (NAAS) kurulmuştur. 

1950-60‟larda NAAS gerek çalışma alanı gerekse kapasite olarak hızla 

büyümüş ve geniş bir yelpazede araştırma tarafından desteklenen konu uzmanlarına 

sahip olmuştur. 1971 yılında NAAS Tarım Bakanlığının diğer teknik hizmet birimleri 

ile birleşmiş ve Tarımsal Kalkınma Yayım Servisi (ADAS) oluşmuştur. Bu servis bu 

yıldan sonra daha kapsamlı teknik tavsiyeler sunmuştur. Bu hizmetler hala ücretsizdi, 

kamu araştırmalarına dayanıyordu. Özel yayım organizasyonları bu yıllardan önce de 

oluşmaya başlamıştı. 

ADAS tarımsal yayım alanındaki değişimlere ayak uydurmuş ve Tarım 

bakanlığına politikalarının kullanılmasında yardımcı olmuştur. Bütün bunlara karşı her 

geçen gün ADAS‟ın yüksek maliyete neden olan, bir büyük organizasyon olduğu 

tartışılmıştır. 

Özelleştirme konuları 1984/85 yıllarında gündeme gelmiştir. İngiltere hükümeti 

yayımdan faydalanan kimselerin bu hizmetin maliyetine katkıda bulunmaları

31 

gerektiğine karar vermiştir. Nisan 1987‟de ücretler uygulamaya konmuştur. ADAS 

hemen yayıma olan yaklaşımını direkt ödeme yapmaya hazır olan çiftçilere yönelmek 

suretiyle değiştirmiştir. 

Başlangıçta ADAS için mütevazı bir gelir amacı tespit edilmiş ve ücretlendirme 

temposu bu amaca ulaşmak için hesaplanmıştır. Bu ücretlendirme temposu pazarda 

düşük ücret beklentisi doğurmuştur. Bu sonuç olarak insanları değiştirmenin zor 

olduğunu göstermiştir. ADAS‟ın gelir amacı başlangıçta masrafların karşılanması 

olarak konulmuştur. 1988‟de masrafların % 15‟i karşılanmış olup, başlangıçta 5 yıl 

içinde masrafların % 50 sinin karşılanması ve belirtilemeyen bir tarihte tüm 

masrafların karşılanması amaçlanmıştır. 

1997 yılında ADAS tamamen özelleştirilmiştir. Bu işlemden sonra ADAS 

tarafından üstlenilen işlerde hiçbir hükümet sübvansiyonu bulunmamaktadır. ADAS 

hizmetlerinde 1300 kadar profesyonel elaman çalışmaktadır. Bu rakam 

özelleştirmeden önceki sayının altındadır. 

6. İngiltere’de Tarımsal Desteklemeler (7) 

İngiltere‟de tarımsal desteklemeler Avrupa Birliği (AB) Ortak Tarım Politikası 

(CAP) uyarınca yapılmakladır. Birlik içerisinde gıda arzının güvence altına alınmak 

istenmesi, bu sektörde çalışanların gelir düzeylerinin korunması isteği ve ulusal tarım 

politikaları ile piyasa mekanizması arasındaki büyük farklılıkların giderilmesi amacı 

ortak bir tarım politikası oluşturma ihtiyacına neden olmuştur. Bu kapsamda 1962 

yılında AB‟nin ilk ortak politikası olan CAP oluşturulmuştur. 

AB Ortak Tarım Politikası uygulamaya konmadan önce, tarımsal 

desteklemeler MAFF kanalıyla ve AB den bağımsız olarak yürütülmekte idi. Bu 

çalışmalar çerçevesinde çeşitli ürünler için fiyat garantileri, sigorta programları ve 

çiftçilerin pazarlama kooperatifleri kurmaları konularında destekler sağlanmıştır. 

Ayrıca iç üretimi korumak ve desteklemek için ithalata çeşitli vergiler konulmuştur. 

Daha sonra AB Ortak Tarım Politikaları uygulanmıştır. 

Avrupa Birliğinin ilk zamanlarında birlik bütçesinin 2/3 kadarı tarımsal 

desteklemeler için harcanmakta idi. Günümüzde AB bütçesinden tarımsal 

desteklemeler için ayrılan para 55 milyar kadardır. Bu para AB bütçesinin %40 oranı 

kadardır. Eğitim, savunma, ulaşım, sağlık ve sosyal güvenlik gibi konularda 

harcamalar milli bütçeden karşılanmasına rağmen, üye ülkeler tarımsal 

desteklemeler konusunda yapılan harcamaların CAP çerçevesinde ve AB 

bütçesinden karşılanmasına karar vermişlerdir. 

İngiltere‟de tarımsal desteklemeler için harcanan paranın toplamı 3 milyar 

sterlindir. Bu miktar toplam bütçenin %0.5 oranı kadardır. Bir karşılaştırma 

yapabilmek için 2008 yılı bütçesinden yapılan diğer harcamalar aşağıda verilmiştir. 

Alan Milyar Sterlin % 

Çevre ve iskan 22 3.7 

Kamu güvenliği 33 5,4 

Endüstri, Tarım ve İstihdam 21 3.5 

Savunma 32 5.4 

Sağlık 105 17.8 

Eğitim 78 13.2 

Sosyal Hizmetler 26 4.4 

Sosyal Güvenlik 159 26.9 

Ulaşım 20 3.3 

Diğer 62 10.5 

Borç ve Faizler 31 5.2 

TOPLAM 589 100

KAYNAKLAR 


(2) http://tr.wikipedia.org/wiki/ingiltere 

(3) ibid. 

(4) http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/United-Kingdom-GRICULTURE.html 

(5) http://en.wikipedia.org/wiki/Ministry_of_Agriculture,_Fisheries_and_Food 

(6) (7) ibid. 

32


33 

İRAN 

Yüzölçümü 1.648.195 km 2 , göller: 116,600 km 2 , kara: 1,531,595 km 2 

Kara Sınır Uzunluğu 5,440 km, 


İklim Genellikle kurak ve yarı kurak, Hazar denizi kıyılarında ise yarı 

tropikal 

Arazi Yapısı Sınır bölgelerinde engebeli arazi ve sıra dağlar, orta kesimlerde 

çöller, kıyılara yakın bölgelerde kesintili ovalar. 

En alçak ve 

Hazar denizi -28 m, 

Yüksek Noktalar 

Kuh-e Damavand 5,671 m 

Doğal Kaynaklar Petrol, doğal gaz, kömür, krom, bakır, demir, kurşun, çinko, 

sülfür 

Arazi Kullanımı İşlenebilir arazi: % 9.78, (76.500 km 2 ), sürekli bitki kaplı: 

%1.29, diğer: %88.93, (2005) 

Sulanabilir Arazi 76,500 sq km (2003) 

Doğal Afetler Periyodik kuraklık, sel, kum fırtınası, deprem 

Nüfus 66.429.284 (2009), 

Şehirleşme Oranı % 68 



Eğitim Harcamaları/ GSMH 

Oranı 

%5.1 

Tarihçe: Iran 1935 yılına kadar Batıda Pers Ülkesi olarak biliniyordu. 1979 yılında 

yapılan devrimle monarşi yıkılarak İslami Cumhuriyet kurulmuştur. İslam Cumhuriyetinin 

kuruluşundan itibaren İran‟ın Batı ile olan siyasi ilişkileri sorunlu olmuştur. 1980-88 yılları 

arasında Irak devleti ile kanlı fakat kesin sonuç alınamayan bir savaş yapmıştır. Son yıllarda 

nükleer silah yapma planları dolayısıyla uluslar arası baskıya maruz kalmaktadır. Nitekim BM 

Güvenlik Konseyi tarafından 2010 yılında İran‟a karşı ekonomik ambargo kararı çıkmıştır. 

her iki ifadenin resmî olarak birlikte ve birbirinin yerine kullanılabileceğini açıklamıştır. 

1979'daki İran İslam Devrimi'nden itibaren ülkenin resmî adı "İran İslam Cumhuriyeti" 

olmuştur. İran, M.Ö. 4000'lere dayanan tarihi ve var olan yerleşmeleriyle dünyadaki en eski 

sürekli uygarlıklardan birine ev sahipliği yapmaktadır. Tarih boyunca İran Avrasya'daki 

merkezi konumu nedeniyle jeo-stratejik öneme sahip olmuştur ve bir bölgesel güçtür. 

İran BM, Bağlantısızlar Hareketi, İslam Konferansı Örgütü ve OPEC kurucu üyesidir. 

İran siyasal sistemi 1979'da kabul edilen anayasaya göre oluşturulan birkaç karmaşık 

yönetim yapısına göre işlemektedir. En yüksek devlet makamı şimdiki Ayetullah Ali 

Hamaney'in üstlendiği İran dini liderliğidir. (Vilayet-i Fakih) 

İran, uluslararası enerji güvenliği ve dünya ekonomisinde geniş petrol ve doğal gaz 

kaynakları sonucu önemli bir konuma sahiptir.

34 

İran sözcüğünün kökeni, Sanskritçe Aryan sözcüğünden gelir. 

Ülkenin adı M.Ö. 6. yüzyıldan 1935'e kadar Pers İmparatorluğu, Acemistan gibi 

isimlerle bilinirken, o yıl Rıza Şah uluslararası topluluktan "İran" adını kullanmalarını 

istemiştir. Bir kaç yıl sonra bu isim değişikliğinin ülkenin geçmişi ile arasında bağı kopardığını 

iddia eden bilim adamları protesto gösterileri yapmış, 1959'da Muhammed Rıza Pehlevi 

2. İran’da Ekonomi (2) 

İran ekonomisinin önemli bir kalkınma potansiyeli vardır. Nitekim Şah döneminde 

1960 ve 70 li yıllarda İran‟da, petrol gelirlerine dayanan önemli ekonomik gelişmeler 

meydana gelmiştir. 1979 devrimi ve takip eden Irak savaşı ekonomiyi olumsuz etkilemiştir. 

Savaş sonrası 1989–94 döneminde ilk Sosyal ve Ekonomik Kalkınma Planı ile alt yapı 

geliştirilmiş ve GSMH da yıllık %7 gibi bir artış meydana gelmiştir. 

1995 yılında ABD tarafından uygulanan ekonomik ambargo etkisini göstermiş ve İran 

Riyali değer kaybetmiştir. 1994–1999 yılları arasında II. Beş Yıllık Kalkınma Planı 

uygulanmıştır. Bu dönemde ve halen enflasyon ve bütçe açığı problem olmuştur. 

İran‟da verimsiz ve etkin olmayan bir kamu sektörü vardır. Kamu gelirlerinin büyük bir 

bölümünü petrol gelirleri oluşturmaktadır. Devlet, ekonomik aktiviteleri büyük ölçüde kontrol 

eder. Özel teşebbüs, tarım alanında, küçük ve orta boy işletmelerde ve hizmet sektöründe 

vardır. Kuralların esnek olmaması özel teşebbüsün sağlayacağı avantajları sınırlamaktadır. 

Son zamanlarda ekonominin liberalleşmesi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. 

Planlı ekonomi, petrol ve diğer büyük sektörlerde devlet işletmeciliği, köy tarımı ve 

küçük ölçekli özel işletme ve hizmet yatırımlarının bir karışımıdır. Ekonomik altyapısı son 

yirmi yıl içinde düzenli bir oranda gelişmektedir ancak enflasyon ve işsizlikten 

etkilenmektedir. 21.yüzyılın başında hizmet sektörü GSMH‟da en büyük yüzdeye sahip oldu; 

hizmet sektörünü madencilik ve imalat ve tarım izledi. 2006‟da yaklaşık olarak hükümet 

bütçesinin %45‟i petrol ve doğal gaz ödemelerinden ve %31‟i vergi ve harçlardan geldi. 

2000–2004 arasında hükümet harcamaları yıllık %14‟lük bir enflasyon oluşturdu. Iran 

70 milyar $‟lık döviz rezervinin %80‟ini ham petrol ihracatından elde etmiştir. 2007‟de 

GSMH‟nın 206 milyar $ (satın alma gücü paritesi açısından ise 852 milyar $) veya kişi başına 

düşen milli gelir açısından $3,160 (satın alma gücü paritesi açısından ise 12,300 $). İran'ın 

resmî olarak yıllık büyüme oranı ise % 6. Bu veriler ve çok çeşitli olan ancak küçük ölçekli 

sanayi yapısı nedeniyle, BM İran‟ın ekonomisini yarı-gelişmiş kabul etmektedir. 

Hizmet sektörü GSYİH içindeki payı açısından en uzun süreli büyümeyi göstermiş 

olsa da sektör dengeli değildir. Üretimin serbestliği ve ambalajlama ve pazarlamanın yeni 

ihracat pazarlarının gelişimini desteklemesi ile beraber devlet yatırımı tarım üretimi artırdı. 

Ülke çapında son yıllarda birçok barajın yapılması ile büyük ölçekli sulama ve ihracat amaçlı 

üretilen hurma, çiçek ve fıstık gibi tarım ürünleri 1990‟lar sonrasında sektörler arasında en 

hızlı ekonomik büyümeyi sağladı. İran‟ın büyük ticari ilişkileri olan ülkeler Çin, Almanya, 

Güney Kore, Fransa, Japonya, Rusya ve İtalya‟dır. 

%1.8‟e yakın bir oranda istihdam sağlayan turizm sektörünün önümüzdeki 5 yıl içinde 

istihdam açısından % 10‟luk bir oranı yakalaması bekleniyor. 2004 yılında 1.659.000 yabancı 

turist İran‟ı ziyaret etmiştir; turistlerin çoğunluğu Orta Asya cumhuriyetleri de dâhil olmak 

üzere Asya ülkelerinden gelirken çok küçük bir kısmı Avrupa Birliği ve Kuzey Amerika 

ülkelerinden gelmiştir.2000‟li yılların başında sanayi hala altyapı, iletişim, denetleyici normlar 

ve yetişmiş çalışan konularında ciddi sorunlar yaşamaktadır. 

1990‟ların sonlarından itibaren İran; Suriye, Hindistan, Venezuella ve Güney Afrika 

gibi gelişmekte olan ülkelerle ekonomik işbirliğini geliştirdi. İran, Türkiye ve Pakistan ile 

ticaret ilişkilerini de geliştirmekte ve Ekonomik İşbirliği Örgütü adı verilen kurum aracılığıyla 

Batı ve Orta Asya‟da ortak bir pazar oluşturma hedefini diğer ülkelerle paylaşmaktadır. İran, 

ithalat üzerinde daha çok azaltılmış sınırlamalar/vergiler ve Çarbahar, Keşm ve Kiş adaları

serbest ticaret bölgeleri gibi yatırım için uygun bir iklim yaratarak milyarlarca dolar yabancı 

yatırım çekmeyi planlamaktadır. 

35 

İran ekonomisi, merkezi planlamanın, devletin ve bazı büyük şirketlerin yönetiminde 

olan petrol sanayisinin, küçük çapta özel ticaretin ve tarımın karışımından oluşmaktasır. İran 

ekonomik altyapısı son 20 yılda sürekli bir büyüme göstermese de; ekonomi, enflasyon ve 

işsizlikten olumsuz etkilenmeyi sürdürmüştür. 

Devlet bütçe gelirlerinin yaklaşık %45'i petrol ve doğal gaz gelirlerinden, %31'i ise 

vergilerden elde edilmektedir. 2006 yılında İran'ın nominal GSYİH'i 195.5 milyar $ ve kişi 

başına düşen milli gelir 2440$ olarak hesaplanmıştır. 

Hizmet sektörü, GSYIH'deki payı açısından uzun vadede en hızlı artışı göstermesine 

karşın, inişli çıkışlı bir grafik sergilemektedir. Devlet yatırımları, üretimin serbestleştirilmesi ve 

yeni dışsatım(ihracat) pazarlarının bulunması ile birlikte tarımda patlama yaratmıştır. Ülke 

çapında inşa edilen birçok baraj sayesinde, büyük ölçekte sulama projeleri hayata geçirilmiş, 

ihracata ve sanayiye yönelik tarım geliştirilmiş ve böylece 90'lı yıllarda İran'daki başka hiçbir 

sektörün elde edemediği bir büyümeye elde edilmiştir. Her ne kadar 1998–2001 yılları 

arasında art arda yaşanan aşırı kurak yıllar tarımsal çıktıyı olumsuz yönde etkilese de, 

tarımsal işgücünün önemli bir yüzdesini elinde tutmaktadır. 

İran'ın başlıca ticaret yaptığı ülkeler Çin, Almanya, Güney Kore, Fransa, Japonya, 

İtalya ve Rusya'dır. İran, 90'ların sonundan beri Suriye, Hindistan, Küba, Venezüella ve 

Güney Afrika gibi ülkelerle yaptığı ekonomik işbirliğini de geliştirmektedir. 


GSMH (PPP) 876 Milyar $(2009) 

Kişi Başına GSMH 12,900$ 

GSMH Bileşenleri Tarım : %10.9, endüstri: %45.2, hizmet sektörü: 

%43.9 (2009 ) 

Bütçe 96.94$ Milyar 

Kamu Borcu/GSMH % 16.7 (2009) 

Oranı 

Enflasyon Oranı 13.5% (2009) 

Tarımsal Ürünler Buğday, arpa, şeker pancarı, meyve, kuru yemiş, 

pamuk, havyar 

Sanayi Ürünleri Petrol, kimyasal gübre, kostik soda, textil, çimento, 

inşaat malzeme., demir, silah. 

Hizmet Sektörü 192.6 milyar kWh (2007) 


Petrol Üretimi 3.74 milyar/gün (2009) 

Petrol Tüketimi 1.497 milyar/gün (2009) 

Petrol İhracatı 2.21 milyar varil/gün (2009) 

Doğal Gaz Üretimi 116.3 milyar m 3 (2008 

Doğal Gaz Tüketimi 119 milyar m 3 (2008.) 

Doğal Gaz İhracatı 4.246 milyar m 3 (2008) 

Doğal Gaz İthalatı 7.048 milyar m 3 (2008)

3. İran’da Tarım (3) 

36 

İran‟ın geleneksel faaliyetlerinden biridir. Daha Antik dönemde yerleşik düzene 

geçilmiş olan ülkede doğudan gelen göçebe boylarla yaşanan gerilim ülke tarihinde belirleyici 

olmuştur. Bugün bile ülkede hâlâ önemli bir nüfusa sahip olan göçebe topluluklar bir sorun 

kaynağı olarak görülür. 

Kabaca İran'ın toplam yüzeyinin üçte biri tarım için uygundur ancak toprak kalitesinin 

düşüklüğü ve birçok yerde yetersiz sulama yapılamadığı için birçok yerde tarım 

yapılamamaktadır. Toplam alanın yalnızca %12'sinde tarım yapılabilmektedir ancak tarım 

yapılan arazinin üçte birinde sulu tarım yapılırken, geri kalanında susuz tarım 

yapılabilmektedir. Ülkenin batı ve kuzeybatı bölgeleri, hazar denizi kıyıları en verimli 

topraklara sahiptir. 

Toplam alanın %35'i otlak olarak kullanılmaktadır. Meracılığın büyük kısmı yarı-kurak 

iklimi olan dağlık bölgelerde ve İç İran'daki büyük çöllerin etrafındaki sahalarda 

yapılmaktadır. Tarım yapılmayan bölgeler İran'ın %53'ünü oluşturmaktadır: 

Yaklaşık olarak ülkenin %35'i tarıma uygun olmayan çöllerle, tuzlu bataklıklarla ve 

çıplak kayalık dağlarla kaplıdır. 

%11'i ormanlık alandan oluşmaktadır. 

%7'si ise yerleşim birimleri, sanayi yapıları ve yollarla kaplıdır. 

İran‟da son yıllarda, ormanların azalması, çölleşme, aşırı otlatma, çevre kirliliği, plansız 

yapılaşma ve endüstrileşme gibi etkenler arazilerin bozulmasına neden olmuş ve üretim 

üzerine olumsuz etki yapmıştır 3 . Tarımdaki diğer önemli sorunlar ise ilkel yöntemlerin 

kullanılması, sulama ağının yetersizliği, pazarlara girişin sınırlı olması gibi hususlardır. 

Tarımda özellikle sulamanın yalnızca yağmura bağımlı kalmaması için önemli yatırımlar 

yapılmasına rağmen, bu konudaki sorunlar henüz halledilememiştir. 

İran‟da tarım sektörünün GSMH daki payı %20, istihdamdaki payı ise %30 kadardır. 

Ülkedeki en önemli tarımsal ürünler buğday, pirinç, diğer hububat, şeker pancarı, meyveler, 

fıstıklar, pamuk ve tütündür. Ayrıca süt ürünleri, yün ve kereste de önemli ürünler 

arasındadır. Ülkede modern sulama sistemlerinin yanında 2000 yıl öncesinden kalan yeraltı 

sulama sistemleri de vardır. Bu yeraltı su kanalları 40 kilometreye kadar uzanmaktadır. Fakat 

maalesef bu tarihi kanalların bir bölümü bakımsızlıktan dolayı kullanılamaz duruma gelmiştir. 

Şah döneminde 1960 lı yıllarda beyaz devrim olarak adlandırılan İran‟ daki modernleşme 

çalışmalarının en önemli adımı toprak reformu idi. 1950 li yıllarda çiftçilerin yalnızca %5 

kadarı ancak kendini geçindirebilecek büyüklükte işletmelere sahipti. Tarım arazisinin büyük 

bir bölümü ağalar tarafından sahiplenmişti. Ağalar 1 veya daha fazla köyü kontrol eden 

kişilere denir. İran‟da çok sayıda 20-40 köye sahip ağalar vardı (toplam köy sayısı 70.000 

kadardı). 1961 – 1971 yılları arasında yapılan toprak reformunun önemli etkileri oldu. 

Ağaların sosyo-politik etkileri kırıldı. Bazı topraksız köylü veya küçük çiftçi, bir aileyi 

geçindirebilecek büyüklükte arazi sahibi oldu. Ancak yine de çiftçilerin bir bölümü yeterli 

büyüklükte araziye ulaşamadı ve tarım işçilerinin durumunda önemli bir gelişme 

sağlanamadı. 

Tarım sektörünün ekonomideki önemi, petrol ve doğal gaz sektöründeki gelişmelerden 

sonra azalmaya başladı. İhracat gelirlerinin büyük bir bölümü petrol ve doğal gazdan 

sağlanmaya başlandı. Nüfusun hızla artışı sonunda ise gıda maddeleri ithalatı kaçınılmaz 

oldu. Tarımın GSMH daki oranı 1992 yılında %23,9, 1998 yılında ise 19.7 oldu. 2000 yılında 

tarım sektöründe %0.3 düşüş görüldü. Pamuk üretimi %9 düştü. Buğday üretimi %27, arpa 

üretimi ise %35 geriledi. Bunda 1999 yılından sonra etkin olan kuraklığın büyük bir rolü 

olduğu söylenebilir.

37 

İran‟da balıkçılık hem iç tüketim hem de ihracat için önemli bir sektördür. Özellikle havyar 

ihracatı önemlidir. 1992 yılında yakalanan balık 327.000 tondan, 1998 yılında 380.000 tona 

yükselmiştir. Bunun 78.000 tonu hazar denizinden, 67.000 tonu ise iç sular ve göllerden elde 

edilmiştir. Hükümetin bu konudaki hedefi 700.000 tondur. Havyar endüstrisi balıkçılığın en 

gelişmiş bölümüdür. 1990 lı yıllarda yıllık havyar ihracatı 30 milyon USD kadar olmuştur. 

Rusya, Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan ve İran aralarında kartel oluşturarak dünya 

piyasasında havyar fiyatının düşmemesi için önlemler almaktadır. 

4. İran’da Tarım Bakanlığı (4) 

Tarım sektörü her ülkede olduğu gibi İran‟da da önem verilmiş ve kamuoyu 

gündemindeki yerini korumuştur. Son olarak 30.12.2000 tarihinde Bakanlık yeniden 

yapılandırıldı. Bu yapılandırılmada Tarım Bakanlığı ile Cihad Yapılandırma Bakanlığı 

birleştirilerek “Tarım Cihadı Bakanlığı”( Ministry of Jihad-e-Agriculture) kuruldu. 

Yasada, aşağıdaki konular Bakanlığın görevleri arasında sayılmıştır: 

Tarım politikası oluşturmak, planlama ve denetim yapmak 

Araştırma, Eğitim ve Yayım 

Doğal Kaynaklar ve Havza yönetimi 

Tarımsal Alt Yapı ve Kırsal Kalkınma 

Tarım, Hayvancılık ve Balıkçılık 

Tarımsal Desteklemeler 

Bu listede görüldüğü gibi, tarımsal araştırma, eğitim ve Yayım Bakanlığın ilgileneceği 

temel görevler arasında sayılmıştır. 

Bakanlıktaki yeniden yapılandırmanın amacı gereksiz olan kadroların elimine 

edilmesi, yapılan çalışmalarda etkinliğin ve verimliliğin sağlanması, hizmette tekerürün 

önlenmesi olarak belirtilmektedir. 

5. İran’da Tarımsal Yayım (5) 

İran‟da Tarımsal Yayım, sistemli bir biçimde, 1950 li yıllardan sonra gerçekleşmiştir. 

Geçen 60 yıl içerisinde ağırlıklı olarak Kamu Yayım Sistemi hakim durumdadır. Yaklaşım 

olarak, gelişmekte olan ülkelerde uzun süreden beri uygulanmakta olan, geleneksel Teknoloji 

Transferi Yaklaşımı (hiyerarşik yaklaşım – yukarıdan aşağı) uygulanmaktadır. Son yıllarda 

çiftçilerin yalnızca pasif bilgi alıcısı konumunda olmamaları gerektiği, onların da bilgi 

üretimine katkı sağlayabilecekleri anlayışı gittikçe artan bir düzeyde kabul görmeye 

başlamıştır. 

Tarımda Sürdürülebilirlik kavramı son yıllarda gündemde önemli bir yer tutmaktadır. 

Tarımsal Yayımın tarımda sürdürülebilirliği sağlama bakımından fonksiyonu da yine son 

zamanlarda tartışılan bir konudur. Sürdürülebilirliğin, Tarımsal Yayımın amaçları arasında 

olması gerektiği ileri sürülmektedir. 

İran‟da Tarımsal Yayım çalışmalarının etkin ve verimli olabilmesi için kamu Yayımı 

yanında özel yayım ve sivil toplum örgütleri yayımının da gelişmesi gerektiği, böylece mevcut 

kamu ağırlıklı sistemin yerine çoklu bir sistemin oluşturulması Yayım çevrelerince 

istenmektedir. 

Bakanlığın yeniden yapılandırılmasında Tarımsal Yayım çalışmalarının da daha etkin 

olabilmesi için gerekli görülen önlemler alınmasına rağmen Tarımsal Yayım sisteminde 

radikal bir değişiklik gerçekleştirilememiştir.

38 

6. İran’da Tarımsal Desteklemeler (6) 

İran‟da bütçe harcamalarının büyük bir bölümünü genel anlamda sübvansiyonlar 

oluşturmaktadır. Buna tarımsal desteklemeler de dâhildir. Ancak bu desteklemeler de 

üreticilerden çok tüketiciler korunmak istenmektedir. Bu çerçevede tüketim malları 

sübvanseye edilmektedir. 

Son zamanlarda hükümet ekonomiyi yeniden düzene sokmak için kararlar almakta 

bazı mallardan hükümet desteğini çekmek istemektedir. Bu hükümetin uygulamak istediği 

liberal ekonomik sistemin bir parçasıdır. Hükümet pazar ekonomisi kurallarına göre mümkün 

olduğu kadar fiyatlara müdahale etmemek, daha çok düzenleme, denetleme ve altyapı 

hizmetlerini yerine getirmek amacındadır. Fakat onlarca yıldır devam eden desteklemelerin 

kısa zamanda kaldırılmasının büyük bir politik riskinin de olduğu ilgili herkes tarafından kabul 

edilmektedir. 

Günümüzde desteklemelerin bütçeye yükü 100 milyar dolardan fazladır. Bu 

desteklemeler benzin, yiyecek vb. tüketim mallarının aşırı tüketimini ve ithalatı teşvik 

etmekte, yerli üretimi ise engellemektedir. Geçmiş hükümetler desteklemeleri azaltma 

teşebbüsünde bulunmak istemişler ise de kamuoyu baskısı nedeniyle geri adım atmak 

zorunda kalmışlardır. Günümüzde İran‟a uygulanan ambargolar nedeniyle ekonomik reform 

düzenlemeleri acil olarak tekrar gündeme gelmiştir. İran hükümeti kamuoyu baskısını 

azaltmak için desteklemelerin azaltılması ile tasarruf edilecek parasal kaynağın yarısının fakir 

kesime yardım olarak aktarılacağını beyan etmiştir. 

Ülkedeki birçok endüstri kuruluşu ve rafineri düşük girdi fiyatlarına dayanarak 

faaliyetlerini sürdürmektedir. Desteklemelerin kalkması ile bu kuruluşlarda zarar edecektir. 

Desteklemelerin azaltılması ile meydana gelecek fiyat artışlarından en çok zarar görecek 

olan kentsel alanda yaşayan orta sınıf mensupları olacaktır. Ekonomik açıdan desteklerin 

azaltılması gereği açıkça ortaya çıkmaktadır. Tüketim mallarının serbest piyasa koşularında 

fiyatlarının yükselmesi tüketimi azaltacak bunun sonucu olarak, ithalata bağımlılık azalacak 

devlet bütçesi rahatlayacaktır. Fakat hükümetlerin aldıkları kararlarda politik yansımaları da 

düşünmek zorundadır. 

Tarımsal alanda en çok desteklenmek istenen ürün buğdaydır. Buğday üretiminin 

desteklenmesi ürün artışına neden olacak bu gelişme de ithalata olan bağımlılığı 

azaltacaktır. Tüketim mallarındaki destek azaltılsa bile yakın gelecekte buğdaya sağlanan 

taban fiyatı garantisinin devam edeceği düşünülmektedir. 

KAYNAKÇA 


(2) http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ran_tar 

(3) http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Asia-and-the-Pacific/Iran-AGRICULTURE.html 

(4) http://www.maj.ir/english/main/default.asp 

(5) Muhammed Sadegh Allahyari, Agricultural Sustainability: Implications for Extension Systems, African 

Journal of Agricultural Research, Vol 4, pp 781-786, September 2009 

(6) http://www.nytimes.com/2009/12/02/world/middleeast/02iran.html


39 

İSVİÇRE 

Yüzölçümü 41,277 km 2 , Kara: 39,997 km 2 , Göller: 1,280 km 2. 

Sınır Uzunluğu 1,852 km 

Kıyı Uzunluğu 0 

İklim Ilıman, rakıma bağlı olarak, kışlar soğuk, kapalı ve 

karlı, yazlar ise bazen yağmurlu. 

Arazi Yapısı Genellikle dağlık, güneyde alp dağları, kazey batıda 

ise Jura dağları vardır. Orta bölgeler dalgalı ova 

En alçak ve yük. 

Noktalar. 

Lake Maggiore 195 m, 

Dufourspitze 4,634 m. 

Doğal Kaynaklar hidroelektrik potensiyeli, ağaç, tuz. 

Arazi Kullanımı İşlenebilir arazi: %9.91, bitki kaplı: % 0.58, diğer: 

%89.51 (2005) 

Sulanabilir Arazi 250 km 2 (2003) 

Doğal Afetler Çığ, heyelan, sel. 

Nüfus 7,623,438 (2010) 

Şehirleşme Oranı %73 

Hayat Beklentisi 80.97 yıl 



GSMH Oranı 

%5.8 (2005) 

İsviçre konfederasyonu 1291 yılında bir savunma birliği olarak 3 kantonun birleşmesi 

ile oluşturuldu. Konfederasyon 1499 yılında Roma İmparatorluğundan bağımsızlığını aldı. 

1848 yılında yapılan anayasa ile konfederasyon, merkezi bir hükümetin olduğu federasyon 

haline dönüştürüldü. İsviçre‟nin egemenliği ve tarafsızlığı uzun zamandan beri Avrupa‟daki 

güçler tarafından tanınmaktadır. İsviçre her iki Dünya savaşına da girmemiştir. 

Avrupa‟daki ekonomik entegrasyon ve İsviçre‟nin uluslararası ilişkilerde oynadığı rol 

nedeni ile İsviçre‟nin komşuları ile olan ilişkilerini güçlendirmiştir. Ancak İsviçre 2002 yılına 

kadar Birleşmiş Milletlere üye olmadı. Günümüzde ülke BM programlarında aktif rol almasına 

rağmen tarafsızlığını titizlikle korumaktadır. 

2. İsviçre’de Ekonomi (2) 

İsviçre ekonomisi istikrarlı, müreffeh ve modern bir Pazar ekonomisidir. İşsizlik çok 

düşük düzeydedir. Emek gücü eğitimli ve yüksek kalitelidir. Kişi başına GSMH dünyada en 

yüksekler arasındadır. İsviçre ekonomisinde hizmet sektörü oldukça gelişmiştir. Bu 

çerçevede finans hizmetleri ekonomide önemli bir yer tutmaktadır. Yüksek teknolojiye dayalı 

imalat sektörü de gelişmiş durumdadır. Son yıllarda İsviçre ekonomisini AB standartlarına

getirerek rekabet gücünü artırmak çabasındadır. Ancak ülkede hala tarım sektöründeki 

desteklemeler devam etmektedir. 

40 

Son küresel finans krizinde İsviçre resesiyona girdi ama, merkez bankasının 

uyguladığı sıfır faiz politikası ile ekonominin canlanması sağlanmak istendi. Ekonominin 2010 

yılında mütevazı bir büyüme göstermesi beklenmektedir. 

İsviçre AB ülkeleri ve ABD tarafından büyük baskı görmüş ve bankacılıktaki gizlilik 

uygulamalarını yumuşatması istenmiştir. Bu ülkeler İsviçre bankacılık uygulamalarının diğer 

ülkelerde vergi kaçağına neden olduğunu ileri sürmektedir. Ülke bu baskı ve istekler sonunda 

bankacılık uygulamalarını OECD standartlarına uydurmayı kabul etti. Ancak bu kararın 

referanduma sunulması beklenmektedir. Ekonomi ile ilgili bazı bilgiler aşağıdaki gibidir: 

GSMH (PPP) 317 milyar $ (2009) 

Kişi Başına GSMH 41,700 $ (2009) 

GSMH Bileşenleri Tarım: %1.3, Sanayi: %27.6, Hizmetler: %71 (2006) 

Bütçe 178.5 miyar $ 

Kamu Borcu/GSMH %40.5 (2009) 

Enflasyon Oranı -0.5% (2009) 

Tarımsal Ürünler Hububat, meyve, sebze; et, süt, yumurta 

Sanayi Ürünleri Makine, kimyasal, saat, tekstil, hassas aletler, 

Hizmet Sektörü Turizm, bankacılık, sigortacılık 


3. İsviçre’de Tarım (3) 

444.000 hektar kadar arazide tarım yapılmaktadır. Bu alan ülkenin %11 kadarına 

karşılık gelir. Tarım arazisinin büyük bir bölümü orta bölümde yer alan platolardadır. Toprak 

kalitesinin düşük olmasına karşın, modern teknoloji yoluyla verim artışı sağlanabilmektedir. 

Tarım GSMH nın % 2 oranını oluşturmaktadır. Tarımsal üretim ülke ihtiyacının %60 kadarını 

karşılamaktadır. Çiflik sayısı 1955 -1985 yılları arası 205,997 den 119,731.e kadar 

düşmüştür. 

1999 yılı itibari ile bazı ürünlerin üretim miktarı şöyledir: Patates, 484,000 ton; şeker 

pancarı, 1,187,000 ton ; buğday, 500,000 ton ; arpa, 263,000 to s; mısır, 183,000 ton ; yulaf, 

30,000 ton ; and çavdar, 19,000 ton . 

4. İsviçre’de Tarım Bakanlığı (4) 

Tarım Bakanlığının resmi adı “Tarım İçin Federal Ofis” tir. İngilizce adıvFederal Office 

for Agriculture (FOAG)dır. FOAG Ekonomi Bakanlığının bir bölümüdür. 3 Tarımsal Araştırma 

Merkezi, ve Avenches‟deki Federal at Yetiştirme Merkezi FOAG‟a bağlıdır. 

FOAG çalışmaları ile ülke ekonomisin önemli katkılar sağlamaktadır. Amaçları şöyledir: 

1. Nüfusun gıda ihtiyacını karşılamak 

2. Doğal kaynakları ve kırsal peysajı korumak 

3. Ülkedeki dağınık yerleşim düzenini devam ettirmek.

FOAG cantonal otoritleler ve çiftçi birlikleri ile iş birliği yaparak ülke tarımının 

yönetimine ve politikalarına önemli katkılar sağlamaktadır. 

41 

1999 yılında çıkarılan bir yasa ile Tarımda “sürdürülebilirlik” amaçlanmıştır. Burada 

kasdedilen sürdürülebilirlik, ekonomik, çevresel ve gıda güvenliği boyutları ile ele alınmıştır. 

5. İsviçre’de Tarımsal Yayım (5) 

80‟li yıllar boyunca kamu yayım örgütleri yayım pastasının en büyük parçasını 

oluştururken, bugün özellikle bitkisel üretim alanında büyük çoğunluğu özel şirketler olan 

kontrol ve uygulama kuruluşları önemli yayım hizmetleri sunucuları haline gelmişlerdir. Bu 

gelişmeyi anlayabilmek için 1993 yılına geri dönmek gerekir. 

1993 yılı ilkbaharında İsviçre Federal Meclisi tarım kesimine yapılacak direkt 

ödemelerle IP standartlarını bağlantılandırılmıştır. Ancak tarımsal yayım açısından çığır 

açan; Federal meclisin hem kamu hem de özel kuruluşlara kontrol görevini üstlenmek için 

akredite olma olanağı vermesiydi. Bu liberalleşme adımı, ülkede kamu, yarı kamu ve özel 

kontrol kuruluşlarının oluşmasına yol açmıştır. İlk yılda yaklaşık 10.000 işletme IP kurallarına 

geçiş yapmıştır ki, bu ülkedeki işletmelerin % 15‟ini oluşturmaktaydı. Kamu yayım örgütünün 

desteği olmaksızın bu mümkün olamazdı. İlk yıllarda kamu yayım örgütü bu alanda aşağıdaki 

hizmetleri sunmuştur: 

Çiftçilerin haberdar edilmesi, bilgilendirilmesi 

Kantonların uygulayacakları yönetmeliklerin hazırlanmasına yardımcı olunması, 

Bu alanda hizmet içi eğitimlerin düzenlenmesi 

Analiz listelerinin hazırlanması 

Geçiş sürecine eşlik edilmesi 

Tarımsal yayım hizmetlerinin çiftçiler tarafından yoğun bir şekilde talep edildiği bu 

başlangıç sürecinden sonra, yayım hizmetlerinin ağırlığı gittikçe artan oranlarda ekolojik 

standartlara uygun üretim kontrolleri kaymaya başlamıştır. Çünkü bu tip ekolojik programların 

kamu oyunun gözündeki güvenilirlikleri periyodik ve sağlıklı kontrollerin yapılmasına bağlıdır. 

İsviçre‟de 10 kanton yönetimi ÖLN standartları ile ilgili kontrol görevini akredite 

edilmiş özel kuruluşlara devretmişlerdir. Böylece de çok hızlı bir şekilde sistemde profesyonel 

kontrol organizasyonları ortaya çıkmışlardır. Bu organizasyonlar geçen yıllarla birlikte 

hizmetlerini sürekli geliştirmişlerdir. Bu örgütler aynı zamanda gittikçe artan oranlarda kamu 

yayım örgütünün hizmetlerini de kendi hizmet alanlarına dahil etmeye başlamışlardır. 

Ekolojik Performans Katalogu (Der Ökologische Leistungsnachweis-ÖLN) İsviçre‟de 

uygulanan bir Cross Compliance uygulamasıdır. ÖLN‟nin uygulamaya konulmasıyla birlikte 

bugün İsviçre‟de tarımsal arazinin % 97‟si ekolojik kriterlere göre işlenmektedir. 

ÖLN konusundaki tarımsal yayım uygulamalarının yayım örgütlerinden kontrol 

kuruluşlarına yönelmesiyle birlikte yayım örgütleri bu alandaki önemlerini yitirmeye 

başlamıştır. Yönetmeliklerde başlangıç yıllarındaki esneklikle ilerleyen yıllarla birlikte 

azalmıştır. 

Birçok ÖLN standardı Avrupa Birliğinin yeni uygulamaya koyduğu Cross Compliance 

kuralları ile örtüşmektedir. Bazı standartlarda ise, İsviçre Avrupa birliğine göre tarım 

işletmelerinden daha fazla talepte bulunmaktadır. Standartlara uygun üretimim kontrolü için 

ise sayısal amaçlar belirlenmiştir. Bugün İsviçre‟de tarımsal alanların % 97‟si ÖLN 

kriterlerine göre işlenmektedir. 

Aslında AB ve İsviçre‟de tarım işletmelerine yönelik direkt ödemelerin şekilleri büyük 

farklılık göstermekle birlikte bu ödemelerin tarım işletmeleri için önemi büyüktür. Direkt 

ödemeler İsviçre‟de tarım işletmelerinin gelirinin % 85‟ini oluştururken, direkt ödemelerin 

tarım işletmelerinin gelirindeki payı AB‟de % 79 oranındadır.

42 

Öln Uygulamasının 10 Yıllık Sonuçları aşağıdaki gibidir: 

AMAÇLAR SONUÇ AMACA ULAŞMA DURUMU 

Yer altı ve kaynak 

sularında azot oranının 

düşürülmesi 

Yüzey sularındaki 

fosfor içeriğinin 

azaltılması 

Yüzey sularındaki bitki 

koruma ilaçları 

içeriğinin azaltılması 

Doğal çeşit 

zenginliğinin teşvik 

edilmesi 

% 23 

azalma 

% 71 

azalma 

% 32 

azalma 

6. İsviçre’de Tarımsal Desteklemeler (6) 

Azot kullanımı ile ilgili amaçlara 

henüz ulaşılamadı 

İçme sularındaki azot içeriği ile ilgili 

amaca ulaşıldı 

Amaca ulaşıldı 

Amaca ulaşıldı 

% 220 artış Dağlık bölgelerde ulaşıldı 

Ovalarda henüz ulaşılamadı. 

İsviçrede tarım büyük ölçüde desteklenmektedir. Bu konuda ciddi boyutta mevzuat 

hazırlanmıştır. Birçok ürün ile ilgili sabit fiyat ve kota uygulaması vardır. İthal edilen tarımsal 

ürünler üzerine ağır vergiler konularak dahili üretim korunmaktadır. Ayrıca ithalat üzerine 

diğer bazı kısıtlamalar da getirilmiştir. Federal Meclis, buğday, un, süt ve diğer temel gıda 

maddelerinin fiyatlarının sabit tutulması konusunda yetki sahibidir. Üretim maliyetlerinin 

yüksek olması ve ulusal para olan İsviçre Frangının değerinin yüksek olması dolayısiyle 

ülkede üretilen tarımsal ürünlerin uluslararası piyasalarda rekabet etmesi güç olmaktadır. 

Bundan dolayı korumacılık tedbirleri alınmıştır. Ancak Tarımsal Desteklemeler ortaya ürün 

fazlası sorunu çıkarmıştır. Ürün fazlalarının yönetimi maliyeti artıran diğer bir unsur olmuştur. 

Uruguay görüşmeleri sonucu ve İsviçre hükumetlerinin yeniden değerlendirmeleri sonucu 

destekleme politikalarını gözden geçirerek bir reform gerçekleştirmek üzere girişimler 

başlatılmıştır. 

KAYNAKLAR 

(1) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sz.html 

(2) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sz.ht 

(3) http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Switzerland-AGRICULTURE.html ml 

(4) Tarımsal Yayım ve Danışmanlık, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara, 2008 

(5) İbid. 

(6) http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Switzerland-AGRICULTURE.html

1, Genel Bilgiler (1) 

43 

MISIR 

Yüzölçümü Toplam, 1,001,450 km2, Kara 995,450 km2, 

Göller: 6,000 km2 

Kara Sınır Uzunluğu 2,665 km 


İklim Çöllerde Yazlar sıcak ve kuru, kışlar ılıman 

Arazi Yapısı vast desert plateau interrupted by Nile valley and 

delta 

En Alçak ve Yüksek Qattara Çukuru -133 m, Catherine Dağı 2,629 m 

Noktalar 

Doğal Kaynaklar petrol, doğal gaz, demir, fosfat, magnezyum, kurşun 

ve çinko 

Arazi Kullanımı İşlenebilir arazi % 29, Ormanlık ve makilik % 0.5, 

Diğer % 96.58(2005): 

Sulanabilir Arazi 34,220 km 2 

Doğal Afetler Kuraklık, deprem, heyelan, kum fırtınaları 

Nüfus 78.866.635 (2009), 

Şehirleşme Oranı % 43 


Okur-Yazar Oranı %71.4 


GSMH Oranı 

%4.2 (2006) 

Tarihçe: Mısır, Nil nehri ve vadisinin hayat verdiği bir ülkedir. Tarih boyunca bütün 

ekonomik aktiviteler Nil nehri etrafında meydana gelmiş ve bu alanda tarihin en büyük 

medeniyetlerinden birisi kurulmuştur. Ülkede M.Ö. 3200 yıllarında bir birleşik krallık kurulmuş 

bu krallık M.Ö. 341 yılında persler tarafından yıkılmıştır. Bundan sonra ülkede Yunanlar, 

Romalılar, Bizanslılar ve Araplar hüküm sürmüştür. Mısır 1517 tarihinde Osmanlı yönetimine 

girmiştir. 1869 yılında Süveyş kanalı açılmış ve 1882 yılında İngilizler yönetime el koymuştur. 

1952 yılında İngilizlerin desteklediği krallık yıkılarak ta bağımsızlık elde edilmiştir. 1971 

yılında Aswan barajı yapılmış, bu baraj ve oluşturduğu Nasır Gölü mısır‟daki tarımsal 

uygulamaları ve ekolojiyi büyük ölçüde değiştirmiştir. Hızlı nüfus artışı ve Nil nehrine 

bağımlılık ülke ekonomisini zorlamaktadır. 

Antik Mısır (Khemet, Egypt), Antik Çağ'daki en büyük medeniyetlerdendir. Kuzeydoğu 

Afrika'da Nil Nehri'nin denize ulaştığı yarısı çevresinde yayılmış antik bir uygarlıktır. 

Uygarlığın yayıldığı bölge, bugünkü Mısır toprakları içinde yer almaktadır. M.Ö. 3050 yılları 

civarında kuruluşundan önce, güney Mısır ve kuzey Mısır olarak ikiye ayrılmaktaydı. 

Uygarlık, MÖ 3.150 dolaylarında ilk firavunun yönetimi altında Aşağı Mısır'ı ve Yukarı Mısır'ı 

politik olarak birleştirdi. Bu politik birlik, izleyen 3 bin yıl boyunca sürdü.

44 

Mısır tarihinde milattan sonrası dönemler aşağıdaki gibidir: 

� Bizans zamanı 395 - 638 

� İlk İslam zamanı 640 - 868 

� Tolunoğulları 868 - 905 

� Abbasiler 905 - 935 

� Akşitler 935 - 969 

� Fatımiler Devleti 969 - 1171 

� Eyyubiler Devleti 1171 - 1250' 

� Memlûk Devleti 1250 - 1517 

� Osmanlı Devleti 1517 - 1922 

� Mısır Napolyon çıkarması 1798 - 1802 

� Mehmet Ali Paşa hanedanı 1805 - 1882 

� İngiliz egemenliği 1882 - 15 Mart 1922 

� Mısır Krallığı 19 Nisan 1922 - Temmuz 1952 

� Mısır Cumhuriyeti 26 Temmuz 1952 

2. Mısır’da Ekonomi (2) 

Mısır ekonomisi tarihi olarak tarıma dayanmaktadır. Mısır tarımında ise en önemli 

ürün pamuk idi. Arazinin sınırlı olması dolayısıyla %2‟nin üzerinde artan nüfusun gıda 

ihtiyacını karşılamakta zorluk çekilmektedir. Endüstrinin büyük bir bölümü kamu 

mülkiyetindedir ve verimsiz çalışmaktadır. 1970-1981 arasında dış kredilere dayanan bir 

gelişme görülmüştür. Ancak 1990‟lı yıllarda petrol fiyatlarının düşmesi Mısır ekonomisini zora 

sokmuştur. Yönetim, liberal ekonomi ve bu çerçevede özelleştirme uygulamaları yapmak 

istemesine rağmen bu konudaki adımların yeterli olmadığı söylenebilir. Son zamanlarda 

yasalarda yapılan değişiklerle telif hakları, bankacılık ve gayrimenkul piyasasının gelişmesi 

için olumlu bir ortam hazırlanmak istenmiştir. 


GSMH (PPP) 470.4 milyar $ (2009) 

Kişi Başına GSMH Kişi başına GSMH: 6000 $ 

GSMH Bileşenleri Ziraat %13.1, 

Endüstri %37.7, 

Hizmetler %49.2 

Bütçe gelirler: 50.95$ milyar, harcamalar: 63.39 milyar $ (2009) 

Kamu Borcu/GSMH Oranı %80.1 (2009) 

Enflasyon Oranı 11.8% (2009 est.) 

Tarımsal Ürünler pamuk, pirinç, mısır, buğday, fasulye, meyve, sebze, büyük 

ve küçükbaş hayvanlar 

Sanayi Ürünleri Tekstil, işlenmiş gida, kimyasallar, ilaç, hidrokarbon, inşaat, 

çimento, metal işleri, hafif imalat 

Hizmet Sektörü Turizm 


Petrol Üretimi 690,000 varil/gün (2009) 

Petrol Tüketimi 712,700 varil/gün (2009) 

Doğal Gaz Üretimi 62.7 milyar m3 (2009) 

Doğal Gaz Tüketimi 2.5 milyar m3 (2009)

3. Mısır’da Tarım (3) 

45 

1970 lerde, yapılan yoğun yatırımlara rağmen, tarım ekonomideki baskın sektör olma 

özelliğini kaybetti. Tarımın ihracat gelirlerindeki payı 1960 yılında %87 iken bu rakam 1974 

yılında %35, 2001 yılında ise %11 olmuştur. 2000 yılında tarım GSMH nın %17 istihdamın 

ise %34 lük bir bölümünü sağlamaktaydı. 

Bir zamanlar pamuk en önemli tarımsal ürünü iken bu durum değişmiştir. Mısır‟da önemli 

miktarda diğer ürünlerde üretilmektedir. 1999 yılında ton olarak bazı ürünlerin üretimi 

aşağıdaki gibidir: 

Mısır……………….……… 9.350.000 ton 

Buğday………..…….….… 6.347.000 ton 

Pirinç ………….………….. 5.816.000 ton 

Patates ……………..…… 1.900.000 ton 

Portakal ………….….….. 1.525.000 ton 

Ayrıca hurma ve üzüm gibi diğer meyveler, sebze, yem bitkileri vb. ürünler de önemli 

ölçüde üretilmektedir. Hükümet, pamuk üretimi yerine hububat üretimini teşvik etmek 

istemektedir. 

Mısır‟ın ekilebilir tarım arazisi toplamı 3.3 milyon hektardır. Bu alanın 1/4 kadarı 

çölden islah yolu ile kazanılan arazidir. Ancak çölden kazanılan arazinin tarım ürünlerine 

katkısı değer olarak yalnızca %7 kadardır. Toplam arazinin yalnızca %3 kadarı tarıma 

elverişli olmasına rağmen bu arazi hem çok verimli hem de bir yıl içerisinde birçok kez 

ekilebilir. Yalnız, arazinin % 35 lik bir bölümünde tuzluluk ve drenaj problemi vardır. 

Sulama Mısır tarımında önemli bir yer tutar. Sulama nil nehrine bağlı bir uygulamadır. 

1971 yılında tamamlanan Aswan Barajı, taşkın kontrollü ve sulama konusunda önemli bir 

imkan sağlamıştır. Ancak barajın silt akımını önlemesi tarım için olumsuz bir durum olarak 

değerlendirilmektedir. Diğer taraftan batı çölleri bölgesinde yer altı suyundan yararlanacak bir 

sulama projesi planlanmaktadır. 

1952 Tarım Reformu yasasına göre bir çiftçi en fazla 190 Feddan (1 

feddan=yaklaşık 4 dekar) tarım arazisine sahip olabilirdi. 1960 yılında bu sınır 100 feddana 

düşürüldü. Bu rakam 1969 yılında ise 50 feddana indirilmiştir. 

1952-1961dönemi milliyetçilik dönemi olarak adlandırılır. 1952 yasası hükümetin 

tarıma ilk önemli müdahalesidir. Bu yasa ile getirilen sınırlandırmalar yanında “toprak reformu 

kooperatifleri” adı altında bir düzenleme de yapılmıştır. Bu dönemde pamuk ticareti 

millileştirildi ve hükümet kontrolüne alındı. Çölden ıslah yolu ile elde edilen tarım alanlarında 

küçük işletmeler kurulması öngörüldü. 

1961-1974 dönemi sosyalizm dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde Tarım alanında 

devlet müdahalesi en üst düzeye çıkmıştır. Hükümet düşük tarımsal ürün fiyatı politikası 

uygulayarak tarım sektöründen endüstriye kaynak aktarmayı sağlamak istemiştir. Bu 

dönemde devlet çiflikleri geliştirilmiş ve Aswan Barajı tamamlanmıştır. Ancak bu dönem 

sonlarına doğru devlet yatırımları azalmış, tarımda da bu azalmanın etkileri görülmüştür. 

1974-1982 dönemi açık kapı dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde liberal politikalar 

uygulanarak yabancı sermaye için cazip bir ortam oluşturulmak istenmiştir. Bu dönemde yeşil 

devrim ve gıda güvenliği gibi kavramlar ortaya çıkmış, özel şirketlerin çölden tarım arazisi 

kazanmaları için çalışma yapabilecekleri kararlaştırılmıştır. Yine bu dönemde tarım 

arazilerinin tarım dışı amaçlarla kullanılması durumu hız kazanmıştır. 

1982-1990 yeniden canlanma (revitalization) dönemi olarak adlandırılır. 1981yılında 

Hüsnü Mübarek başkanlığa geldiğinde Mısır‟sa gıda açığı büyümüştü. 1960 yılında gıda 

bakımından kendine yeterli olan ülkede 1980 yılında buğday ihtiyacının yarısından fazlası

46 

ithal ediliyordu. Başkan Mübarek ABD başkanı Ronald Reagan dan Mısır tarımını geliştirmek 

için yardım istedi. Bu çerçevede Mısıra gönderilen bir ABD uzmanlar heyeti raporlar 

hazırlayarak önerilerde bulundu. 

Bu önerilerden bazıları aşağıdaki gibidir: 

Gıda maddeleri üretiminde işleme tekniklerinin geliştirilmesi gerekir. 

Gıda maddelerinin sübvansiyonunun azaltılması gerekir. Çünkü gıda 

maddelerinin gereğinden fazla ucuz olması, gereğinden fazla tüketime ve 

israfa neden olmaktadır. 

Nüfus planlaması yapılması gerekmektedir. 

Araştırma ve Yayım çalıştırılmalarının geliştirilmesi gerekir 

Fiyatların serbest piyasa koşullarında oluşmasını sağlamak gerekir. 

Bu öneriler doğrultusunda fiyat kontrolleri azaltılmış, tarımsal girdi sübvansiyonları 

kaldırılmış ve özel sektör için sınırlandırılmalar azaltılmıştır. Bu önlemler sonunda faiz 

oranları yükseltilmiş, bazı işletmeler özelleştirildi, tarımsal ürünlerin pazarlanması 

özelleştirildi. Tarımsal sübvansiyonlar azaltılmıştır. 

4. Mısır’da Tarım Bakanlığı (4) 

Tarım Bakanlığı 1910 yılında kuruldu. 1927 yılında Bitki İslahı Bölümü (plant Breeding 

Division) kuruldu. 1983 yılında ise tüm Araştırma ve Yayım çalışmaları Tarımsal Araştırma 

Merkezinin (Agricultural Research Center-ARC) sorumluluğuna verildi. Bugün ARC de 5000 

personel görev yapmaktadır. Merkeze bağlı 14 enstitü, 4 merkezi laboratuar ve 31 araştırma 

istasyonu vardır. Araştırma istasyonlarının 13 adedi tarla bitkileri, 7 adedi bahçe bitkileri, 11 

adedi ise hayvancılık üzerine araştırmalar yapmaktadır. ARC yaptığı araştırmaların Yayımını 

da yapmaktan sorumludur. 

Tarım Bakanlığının bügünkü adı Tarım ve Arazi Islahı Bakanlığı (Ministry of 

Agriculture and Land Reclamation - MALR) dır. Yukarıda da belirtildiği gibi çöl arazilerini islah 

ederek tarım arzisine dönüştürmek Mısır tarımında en önemli konulardan birisidir. Nitekim 

Mısır‟da 3.3 milyon hektar ekilebilir tarım arazisinin 1/4 kadarı çölden islah yolu ile kazanılan 

arazidir. 

Tarım Bakanlığı bünyesinde Tarımsal Yayım yapılanması aşağıdaki şekildeki gibidir: 

MISIR TARIM BAKANLIĞI BÜNYESĠNDE YAYIM 

Tarımsal Araştırma Merkezi (ARC) 

Araştırma 

Tarım ve Toprak Islahı Bakanlığı 

Yayım 

Yayım Ana Hizmet Birimi 

Yayım Hizmetleri Merkezi 

Yönetimi (CAAES) 

Vilayet Yayım Yönetimi 

İlçe Yayım Yönetimi 

Köy

5. Mısır’da Tarımsal Yayım (5) 

47 

Mısır‟da ilk tarım okulu Mısır Valisi Mehmet Ali tarafından 1829 yılında kuruldu. 1889 

yılında büyük bir uygulama çiftliğine sahip Giza Tarım Okulu kuruldu. Günümüzde 15 adet 

Ziraat Fakültesi vardır. 1951 yılında 361 olan mezun sayısı 1989 yılında 5348 rakamına 

ulaştı. 

Mısır‟da Tarımsal Yayım konusunda Tarım ve Toprak Islahı Bakanlığı (MALR) bünyesinde 

önemli kamu kuruluşları şunlardır: 

Tarımsal Araştırma Merkezi (Agricultural Research Center-ARC) 

Tarımsal Yayım ve Kırsal Kalkınma Araştırma Enstitüsü (Agricultural 

Extension and Rural Development Research Institute – AERDRI) 

Tarımsal Yayım Hizmetleri Merkezi Yönetimi (Central Administration for 

Agricultural Extension Services – CAAES) 

Tarım ve Toprak Islahı Bakanlığı aşağıdaki 7 ana hizmet birimine ayrılmıştır: 

Tarımsal Yayım (Tarla Bitkileri, Bitki Koruma, Bahçe Bitkileri, Toprak-Su, 

Buğday, Hayvancılık, Mücadele, Şeker Kamışı, Pirinç) 

Ekonomik İşler 

Tarımsal Hizmetler ve İstatistik 

Hayvancılık 

Tarımsal Gelişme 

İdari İşler 

Mali İşler 

Tarımsal Araştırma Merkezi Bakanlığa doğrudan bağlı otonom bir birimdir. Tarımsal 

Yayım konusunda karar verme açısından mahalli birimlerin bazı yetkileri var ise de, önemli 

kararlar ve mali kontrol merkezi yönetimdedir. 

Tarım Bakanlığı kararı ile 1994 yılında 4 adet Bölgesel Araştırma ve Yayım Konseyi 

(RREC) kurulmuştur. Bu konseylerin amacı araştırma ve Yayım kurumlarını çiftçilere daha 

yaklaştırmak ve karar verme mekanizmalarına onları da katmaktır. 

RREC görevleri aşağıdaki gibi belirtilmiştir: 

Yerel ölçekte tarımsal üretim kısıtlarını incelemek ve yerele uygun çözüm 

önerileri geliştirmek, 

Araştırma ve Yayım programları geliştirmek, 

Üniversite ve araştırma kurumlarının araştırmalarını koordine etmek ve 

bütünleştirmek, 

Araştırma ve Yayım çalışmalarını destekleyecek mekanizmalarını geliştirmek 

ve 

Araştırma ve Yayım çalışmalarını izlemek ve değerlendirmek. 

Mısır‟da Tarımsal Yayım bir kamu hizmeti olarak resmen 1953 yılında başlamıştır. 

Mevcut yapı, Tarım Bakanlığı kararları ile 1985 yılında yapılan reorganizasyon çalışması ile 

oluşmuştur. Bu yapıda, Tarımsal Yayım konusundaki koordinasyon görevi Tarımsal 

Araştırma Merkezi (ARC) tarafından yürütülmektedir. Bu kuruluşta Araştırma ve Yayım olmak 

üzere iki ana bölüm yer almaktadır.

48 

Uygulama Düzeyinde Tarımsal Yayım: Yukarıdaki şemada da görüldüğü gibi 

Mısır‟da Tarımsal Yayım çalışmalarında il, ilçe ve köy düzeyinde bir yapılanma vardır. Her 

ilde 170-180 ilçe veya alt bölge (district), her ilçede de 35-40 köy vardır. 

Uygulama düzeyinde aşağıdaki 3 tür Yayım çalışanı vardır: 

Konu uzmanları (SMS) 

Teknoloji Transferi Uzmanları (TTS) 

Köy Yayım Çalışanları (VEW) 

Konu uzmanları daha çok belirli ürünlerin üretilmesinde karşılaşılan teknik sorunların 

giderilmesinde önemli rolleri vardır. Teknoloji Transferi Uzmanları iletişim teknolojilerini 

kullanarak mesajın hedef kitleye etkin bir biçimde ulaşmasına katkıda bulunurlar. Köy Yayım 

çalışanları ise, çiftçilerle doğrudan ilişkileri olan kişilerdir ve kendilerine yardımcı olan resmi 

eğitimi olmayan kişiler vardır. 

Çoklu Kamu Yayım Sistemi: Mısır‟da Tarımsal Yayım çalışmaları yapan birçok 

kamu birimi vardır. Bunlardan en çok sayıda personele sahip olanı Tarımsal Yayım 

Hizmetleri Merkezi Yönetimi (CAAES) dir. Bunun dışında Tarımsal Araştırma Merkezi (ARC) 

ve Tarımsal Yayım ve Kırsal Kalkınma Araştırma Enstitüsü (AERDI) de önemli Yayım 

kuruluşlarıdır. Ayrıca ürün bazında ve özel konularda yapılan projeler çerçevesinde Yayım 

çalışmaları da yapılmaktadır. Bu tür projelerin kendi personeli olmasına rağmen projeler 

sürdürülebilir olmadığından proje süresi sonunda sorunlar yaşanmaktadır. 

Mısır‟da Yayım konusunda istihdam edilen personel toplamının 24 000 kadar olduğu 

tahmin edilmektedir. Bunlardan 14.000 kadarı köylerde görev yapmaktadır. Bunun dışında 19 

sayılı başkanlık talimatı ile tarımsal araştırma faaliyetleri ile görevli personelin çalışma 

saatlerinin % 30 kadarını Yayım çalışmaları için ayırmaları istenmiştir. 

Tarımsal Yayım ve Kırsal Kalkınma Araştırma Enstitüsü (AERDRI) de önemli Yayım 

hizmetleri yerine getirmektedir. Yaptığı araştırmalarda Yayım fonksiyonunun iyileştirilmesi 

konusunda göz önünde tutulması gereken hususları ortaya çıkarmaya çalışmaktadır. 

AERDRI personelinin büyük bir bölümü merkezde çalışmamakta daha çok üniversitelerde 

akademik çalışmalarla veya belirli projelerle meşgul olmaktadır. AERDEI bünyesinde 170 

akademik dereceli çalışmaktadır. Bunlardan 45 kişi Doktora, 65 kişi mastır derecesine 

sahiptir. 60 kişi ise yüksek lisans programlarında çalışmaktadır. AERDRI ile CAAES 

arasındaki ilişkiler yakındır, ancak bu ilişkiler kurumsal olmaktan çok kişisel bazda gelişmiştir. 

Bakanlığın üç temel fonksiyonu vardır. Bunlar tarım politikası oluşturmak, Araştırma 

ve Yayım çalışmaları yapmaktır. Bu fonksiyonlardan Yayım fonksiyonunda önemli sorunlar 

vardır. Bunların başında Yayım hizmetlerinin parçalı olması bütünleştirilememiş olmasıdır. 

Diğer taraftan, Yayım çalışmaları yapan değişik kamu kurumları arasında koordinasyonun 

zayıf olması Yayım çalışmalarının etkin ve verimli yapılmasını engelleyen önemli 

sorunlardandır. 

Mısır‟da Yayım konusundaki bazı sorunlar aşağıdaki gibi ifade edilebilir: 

İstikrarlı bir Yayım politikasının olmaması 

Bakanlık içerisinde değişik birimler arasında yeterli koordinasyon olmaması 

Bakanlıklar arası yeterli koordinasyon olmaması 

Değişik kuruluşların benzer işleri yapması, görev duplikasyonlarının 

engellenmemesi 

Yöneticilerin liyakatlerinin yeterli olmaması 

Araştırma ve Yayım arasında yeterli işbirliği ve eşgüdüm olmaması

49 

Çiftçilerin görüş ve ihtiyaçlarının yeteri ölçüde önemsenmemesi 

Yayım çalışmalarda yeterli alt yapının (araç, gereç, malzeme vb.) olmaması 

6. Mısır’da Tarımsal Desteklemeler (6) 

Mısır‟da destekleme politikaları uzun zamandan beri benimsenen ve yerleşen bir 

uygulamadır. Mısır‟da desteklemeler daha çok tüketicileri korumak amacına yönelmiştir. 

Bunun nedeni, kitlelerin fakir olması ve sübvansiyonların kalkması durumunda fakir halkın 

büyük tepki göstermesinden korkulmasıdır. Nitekim 1977 yılında bazı tüketim mallarının 

fiyatlarının artması “ekmek isyanı” olarak bilinen bir halk hareketine neden olmuştur. Ancak 

tüketim mallarının sübvanseye edilmesi bütçe üzerinde büyük bir baskı oluşturmaktadır. 

Mısır 2004 yılında 6.5 milyon ton buğday ithal etmiştir. Bu miktar buğdayın 

desteklenmesi bütçe için büyük bir sorun oluşturmaktadır. Diğer taraftan, mısır‟da kişi başına 

buğday tüketimi dünya‟da en yüksek düzeylerdedir (183 kğ). Bu tüketim malından desteğin 

çekilmesi önemli sosyal ve politik sorunları tetikleyeceği düşünülmektedir. Bu durum ise 

Hükümet için bir ikilem oluşturmaktadır. 

Bütçe açığı GSMH nın % 10 oranını aşmıştır. Bu açıkta en önemli pay 

sübvansiyonlara aittir. Bütçe açığının ne şekilde kapatılacağı sorunu Mısır‟da yakın zamanda 

cevaplandırılması gereken en önemli bir ekonomik ve politik sorundur. Diğer taraftan, ülke 

kaynaklarının tüketicileri korumak amacıyla kullanılması, üreticileri korumak için gereken 

kaynakların azalması anlamındadır. Mısır‟da yönetim bu konudaki tercihini şimdilik tüketici 

lehine kullanmaktadır. Ancak hükümet tarım sektöründe liberalizasyon politikalarını 

uygulama yollarını da aramaktadır. 

KAYNAKÇA 


(2) http://tr.wikipedia.org/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu 

(3) http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Egypt-AGRICULTURE.html 

(4) http://agriculture.einnews.com/egypt/ 

(5) W.M. Rivera* and M.A. Elkalla", Restructuring agricultural extension in the Arab republic of Egypt, 

European Journal of Agricultural Education and Extension, 1997, vol. 3, no. 4 

(6) ibid


50 

PAKİSTAN 

Yüzölçümü 796,095 km 2 , kara: 770,875 km 2 , göller: 25,220 km 2 

Sınır Uzunluğu 6,774 km 


İklim Genelde sıcak kuru iklim hakimdir. Ancak kuzey 

doğuda ılıman iklim kuzeyde ise sert kış şartları vardır. 

Arazi Yapısı Doğuda düz İndus ovaları, kuzeyde dağlık alan, batıda 

En alçak ve yüksek 

noktalar 

ise Balucistan Yaylası vardır 

Indian Ocean: 0 m, 

K2 (Mt. Godwin-Austen) 8,611 m 

Doğal Kaynaklar Tarıma elverişli arazı, doğal gaz, az petrol, düşük 

kalite kömür, demir, bakır, tuz, kireç 

Arazi Kullanımı Tarım Arazisi: %24.4, bitki örtülü: %0.8, diğer: 74.7% 

Sulanabilir Arazi 182,300 km2 (2003) 

Doğal Afetler Deprem, sel, ve sağnak yağışlar. 

Nüfus 77,276,594 (2010) 


Hayat Beklentisi 65.62 

Okur-Yazar Oranı (yıl) %49.9 yıl 


GSMH Oranı 

%2.6 

Pakistan İndus vadisinin 5000 yıllık medeniyetinin varisidir. Milattan önceki 2. 

Yüzyılda meydana gelen göçler yüzünden İndus medeniyeti İndo-Aryan medeniyeti ile 

karıştı. Bölge bu yüzyıldan sonra bir seri istilalara maruz kaldı. Bunlar arasında persler, 

yunanlar, Araplar, Afganlar, ve Türkler de vardır.16 ve 17. Yüzyıllarda Mughal imparatorluğu 

ortaya çıktı. 18 yüzyılda İngilizler bölgede etkin olmaya başladılar. 1947 yılında Hindistan ile 

Pakistan‟ın ayrılması ile iki devlet arasında anlaşmazlıklar ortaya çıkmaya başladı. 

Tartışmalı bölge olan Keşmir yüzünden Pakistan ile Hindistan arasında 3 önemli 

savaş yaşandı. Bu savaşlar 1948, 1965 ve 1971 yıllarında yaşandı. 

1971 yılı savaşı sonunda Bangladeş bölgesi ayrı bir devlet olarak Pakistan‟dan 

ayrıldı. Hindistan‟ın nükleer silah yapmasından sonra Pakistan da imkanlarını bu konuda 

yoğunlaştırmış ve 1998 yılında ilk nükleer silah denemesini yapmıştır. Son zamanlarda 

Pakistan ve Hindistan ilişkilerinde düzelmeler vardır. 

2. Pakistan’da Ekonomi (2) 

Pakistan fakir bir gelişmekte olan ülkedir. Kuruluşundan beri on yıllarca iç politik 

kavgalara sahne olmuştur. Yabancı sermaye yatırımları çok sınırlı kalmıştır. 2000–2007 

yılları arasında bir ölçüde ekonomik büyüme gerçekleşmiştir.

51 

2007 yılında aşırı bütçe açığı dolayısıyla Rupi de bir değer düşürme 

gerçekleştirilmiştir. 2009 yılında ekonomi tekrar istikrara kavuşmuş ve bütçe açığı azalmıştır. 

Bunda petrol fiyatlarının düşük olmasının ve yurt dışında çalışanların gönderdikleri paraların 

rolü vardır. Tekstil Pakistan‟ın ihracat gelirlerinde önemli bir yer tutar. Endüstride 

çeşitlendirmenin yapılaması ülkeyi küresel ekonomik krizler karşısında zayıf durumda 

bırakmaktadır. Elektrik üretiminin yetersiz oluşu ekonominin diğer bir sorunudur. 

Diğer bazı ekonomik göstergeler aşağıdaki gibidir: 


Kişi Başına GSMH 2,600$ (2009) (satıalma gücü paritesine göre) 

GSMH Bileşenleri Tarım: %20.8, endüstri: %24.3, hizmetler: %54.9 

(2009) 

Bütçe gelirler: 22.94 milyar$, harcamalar: $31.54 billion (2009) 

Kamu Borcu/GSMH 

Oranı 

% 46.2 (2009) 


Tarımsal Ürünler Pamuk, buğday, pirinç, şeker kamışı, meyveler, 

sebzeler, süt, et, yumurta 

Sanayi Ürünleri Tekstil, gıda işleme, ilaç, inşaat malzemeleri, kağıt 

ürünleri, gübre 

Elektrik üretimi 90.8 milyar kWh 

Petrol üretimi 62,000 varil/gün (2008 ) 

Dış Borç $52.12 milyar 

3. Pakistan’da Tarım (3) 

Tarım Pakistan ekonomisinin omurgasını teşkil eder. GSMH nın %20 sinden fazlasını 

temin eder, işgücünün %44 kadarı tarımda istihdam edilir. Nüfusun 2/3 kadarı tarımla 

uğraşır. İhracatın % 30 kadarı tarımdan kaynaklanır. Döviz gelirlerinin yarısı yine tarımdan 

kaynaklanır. Nüfus artışının fazla olması (%2.5) nedeniyle tarımsal üretimin stratejik bir 

önemi vardır. 

1990-2000 yılları arasında tarım ortalama olarak %4.4 büyümüştür. 2001 ılında tarım 

GSMH nın %26 sını oluşturmuştur. İşlenen arazinin 2/3 kadar bölümünü kapsayan sulama 

projeleri ve toprak ıslahı projeleri sayesinde daha önceden boş kalan alanlarda tarım 

uygulamaları yapmak mümkün olmuştur. Penjub‟ın İndus vadisi Pakistan‟ın Tarım 

merkezidir. 

Hububat gıda maddesi açısından en önemli üründür. Bunlar arasında buğday, pirinç, 

mısır gibi hububat ürünleri sayılabilir. Pamuk en önemli para getiren üründür. İhracat gelirleri 

açısından pamuk listenin başındadır. 1990 lı yılların sonunda pamuk üretimi yaprak 

virüsünden dolayı zarar gördü. 2001–2002 üretim yılında ürün 8.3 balya oldu. Diğer taraftan 

pirinç, şeker kamışı ve tütün de önemli ihraç ürünleri arasındadır. Pirinç tarım arazilerinin 

%11 kadar bölümünde ekilmektedir ve üretim 2001-2002 üretim yılında 3.88 milyon ton 

olmuştur. Diğer ürünlerde üretim miktarı (bin ton) şöyledir: buğday: 17.790, şeker kamışı: 

53.104, pirinç: 6.900, ayçiçeği:120. Kuzey bölgelerde kaçak olarak afyon ekilmektedir. 

Hükümet bunu önlemek için bazı önlemler almaktadır. 

Üretim yöntemleri hala ilkel olmaya devam etmektedir. Makanizasyon düzeyi 

düşüktür. Daha verimli pirinç ve buğday çeşitlerin yaygınlaştırılması çalışmalarında bir ölçüde

52 

başarı sağlanmıştır. Tarıma en önemli katkı, İndus sulama projesi tarafından sağlanmıştır. 

Bu alanda sulama projelerine paralel olarak, toprak muhafaza, mekanizasyon, arazi islahı ve 

bitki koruma projeleri de yürütülmektedir. 

1959 yılında alınan bir kararla çiftlik büyüklüklerine sınırlandırma getirilmiştir. Buna 

göre her bir kişinin sahip olabileceği sulana arazi miktarı 200 kıraç arazi miktarı ise 400 

hektar ile sınırlandırılmıştır. Bu sınırlar üstündeki araziler istimlak edilmiş ve karşılığında hak 

sahiplerine 30 yıllık bonolar verilmiştir. 1980 yılında oluşturulan Milli Tarım Politikası kararları 

doğrultusunda tarım arazisi verilen topraksız köylülere girdi ve araç alabilmeleri için kredi 

verilmesi öngörülmekte idi. Yine bu kararlar uyarınca Tarımsal Ürünler Fiyat Tespit 

Komisyonu kurularak çiftçilerin eline daha çok para geçmesi yönünde çalışmalar yapması 

öngörüldü. 

4. Pakistan’da Tarım Bakanlığı (4) 

Pakistan Tarım Bakanlığının resmi adı “Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı”dır. 

Bakanlığın ingilizce adı “Ministry of Food Agriculture and Livestock” tır. MINFAL kısaltması ile 

ifade edilmektedir. 

Bakanlığın misyonu şu şekilde belirtilmektedir: Bakanlığın temel görevi gıda için 

hububat, tarım ve hayvancılık konularında politika oluşturma, koordinasyonu sağlama ve 

planlama yapmaktır. Bakanlığın görevleri arasında, gıda maddesi hububatların satın 

alınması, gübre ve ithal edilen tarımsal ürünlerin fiyatların istikrarının sağlanması, 

uluslararası bağlantıların sağlanması, tarımsal ekonomi konusunda çalışmalar yapmak, 

karasuları dışında balıkçılık ve hayvan karantinası konularında çalışmalar yapmak. 

Gıda Tarım ve Hayvancılık bakanlığında Bakandan sonra bakanlı sekreteri olarak 

adlandırılan bir müsteşar ve üç müsteşar yardımcısı vardır. Bu müsteşar yardımcılarının birisi 

balıkçılık, birisi gıda bir diğeri ise hayvancılık konusunda görevlidir. Bakanlık yapısı ana 

hatları ile aşağıdaki gibi şematize edilebilir. 

Müsteşar 

Yardımcısı 

Balıkçılık 

Ekonomik 

Danışmanlık 

IC&P 

BAKAN 

Müsteşar 

Müsteşar 

Yardımcısı 

Hayvancılı 

k 

DHAC 

Koordinasyon 

Tarımsal Gelişme 

Direktörü 

Buğday 

Geliştirme 

Pamuk 

Geliştirme 

Şeker Pancarı 

Geliştirme

5. Pakistan’da Tarımsal Yayım (5) 

53 

Pakistan‟da Tarımsal Yayım, diğer kalkınmakta olan ülkelerde olduğu gibi, büyük 

ölçüde kamu tarafından yürütülmektedir. Tarım Bakanlığı (MİNFAL) İl örgütleri eliyle Tarımsal 

Yayım çalışmalarını gerçekleştirmektedir. Tarımsal Yayım hizmetleri, ana hatları ile şu 

şekilde ifade edilmektedir: Yeni teknolojileri tanıtmak, tarımsal üretimin çeşitli yönleri ile ilgili 

olarak danışmanlık yapmak, girdi temin etmek, bitki koruma hizmetleri sunmak. 

Pakistan birçok yayım sistemini denemiştir. Bunlar arasında Köy Tarımsal ve 

Endüstriel Kalkınma modeli, Temel Demokrasiler Sistemi (BDS), Entegre Kırsal Kalkınma 

Modeli (IRDP) gibi modeller vardır. Bu gibi doğrusal yaklaşıma dayanan modeller pek 

başarılı olamamışlar ve biri birinin ardından terkedilmişlerdir. Son zamanlarda Dünya 

Bankası tarafından geliştirilen ve tavsiye edilen Eğitim ve Ziyaret Sistemi de uygulanmaya 

konulmuştur. Bu sistemde önder çiftçilerin yenilikleri diğer çiftçilere ulaştırması 

beklenmektedir. 

Diğer birçok ülkede olduğu gibi, Pakistan‟da da kamu yayımı eleştirilmekte, kamu 

yayımının verimsiz ve etkisiz olduğu, Yayım elamanlarının motivasyonlarının ve eğitimlerinin 

eksik olduğu, ödeneklerin yetersiz olduğu, elamanların Yayım dışı görevlerle meşgul edildiği, 

karar alma konusunda merkeziyetçi bir zihniyetin hakim olduğu, uç teşkilatlarda karar alma 

inisiyatiflerinin sınırlı olduğu ve nihayet hesap verme mekanizmasının olmadığı hususları dile 

getirilmektedir. 

Bütün bu aksaklıklar karşısında oluşan baskı sonucunda Tarımsal Yayım Sisteminde 

bir dönüşüm ve değişim operasyonu başlatılmıştır. Yeni anlayışa göre hizmetlerin 

özelleştirilmesi gerekmektedir. Bu yolla özel firmalar, özellikler girdi temin eden firmalar 

görevlendirildikleri takdirde hizmetleri bir rekabet ortamında daha verimli ve etkili 

sağlayabileceklerdir. Böylece ikinci bir yeşil devrim Gerçekleştirilerek tarım yeniden 

hareketlendirilebilecektir. 

Özel sektörün Tarımsal Yayım hizmetlerine aktif olarak katılması 1988 yılından sonra 

olmuştur. Bu yılda Milli Tarım Komitesi (NAC) hükümete özel sektör hizmetlerinin yalnızca 

girdi temin etme eylemi ile sınırlı olamamasını özel sektörün aynı zamanda yayım çalışmaları 

da yapması gerektiği hususunda tavsiyelerde bulunmuştur. Bu tavsiyelere paralel olarak 

yapılan düzenlemeler sonunda özel sektör, özellikle CIBA gibi uluslararası büyük şirketler 

daha çok mal satabilmek için yoğun Yayım çalışmaları yapmaktadırlar. Diğer taraftan STK 

ların da bazı yayım çalışmalarında aktif olmaya başladıkları da gözlenmektedir. 

6. Pakistan’da Tarımsal Desteklemeler (6) 

Pakistan‟da tarımsal girdilerin desteklenmesi tarihi eskilere dayanmaktadır. 1950 li 

yılların başlangıcında hiçbir girdi desteklenmemekte idi. Ancak yine 50 li yılların sonunda 

kimyasal gübrenin kullanılmasını teşvik etmek için destekleme uygulamaları başlatıldı. 60 lı 

yıllarda bu tür desteklemelerin alanı ve destek oranları arttı. Bu yıllarda hemen hemen tüm 

girdilerin desteklenmekte olduğu gözlendi. Gübre, tohum, sulama suyu, traktör ve benzeri 

girdiler bu desteklemeler kapsamında idi. 

70 li yıllarda desteklemelerin sınırlandırılması gündeme geldi. Çünkü, Bu yıllarda 

küresel ölçekteki ekonomik durgunluk, petrol fiyatlarındaki şok artış ve Pakistan rupisindeki 

önemli develuasyon desteklemelerin maliyetini artırdı ve bu artışlar bütçeyi zorladı. 

Dolayısıyla 70 li yılların sonunda bütçe kısıtlamaları dolayısıyla tarımsal desteklemelerde 

azalmalar başladı. 80 li yıllarda ise İMF ve Dünya Bankasının baskıları ile birçok girdinin 

desteği tamamen kaldırıldı. Bu girdiler arasında tohumlar, insektisitler ve traktörler de vardı. 

90 lı yıllarda fosforlu ve potasyumlu gübreler de destek kapsamından çıkartıldı. 

Son yıllarda bazı desteklerin tarımdan çekilmesine rağmen, tarım yine de önemli bir 

biçimde desteklenmeye devam etmektedir. Bu destek bazen doğrudan bazen de dolaylı 

olmaktadır. Örneğin 2009–2010 mali yılında tarım sektörü vergi dışı bırakılmıştır. Bu önemli

54 

bir dolaylı destektir. Bu sektörün vergi dışı bırakılmadı GSMH nın %20 den fazlasının vergi 

dışı kalması demektir. Bütçe yasasının parlamentodan bu şekilde çıkmasının önemli bir 

nedeni, parlamenterlerin 1/3 kadarının büyük toprak sahibi ağalardan oluşmasıdır. Ayrıca 

hükümet tarım sektörü için 12.69 milyar rupilik (1 Pakistan rupi=0.012 USD) bir tarımsal 

destek programı açıkladı. Bu desteklerin büyük bir bölümü de yine toprak ağalarının cebine 

girecektir. 

Desteklemelerde ilginç olan bir husus şudur. Destekleme programında küçük çiftçinin 

doğrudan yararlanabileceği özel bir hüküm yoktur. Ülkede vergiden muaf diğer bir sektör ise 

Menkul Kıymetler Borsasıdır. Bu iki sektörün güçlü lobileri yüzünden vergi muafiyetinin 

kaldırılması güç gözükmektedir. 

Diğer taraftan hükümet programında balıkçılık ve ihraç ürünlerine özel desteklerin 

verileceğini açıklamıştır. Avrupa birliği Pakistan‟ın balıkçılık gemilerinin standartlara 

uymaması nedeni ile bu ülkeden su ürünleri ithalatını yasaklamıştır. Bu yasağın 

kaldırılabilmesi için hükümet balıkçılık sektörüne özel destekler sağlayarak balıkçılık 

filolarının yenilenmesine yardımcı olacaktır. İhraç ürünlerinin desteklenmesinin de bütçe 

açığının kapatılmasında önemli bir yeri vardır. Bu bakımdan bu ürünlerin de desteklenmesi 

bütçe kanununda yer almaktadır. 

KAYNAKLAR 

(1) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pk.html 

(2) İbid 

(3) http://www.nationsencyclopedia.com/ 

(4) http://202.83.164.26/wps/portal/Mofal 

(5) http://www.cropscience.org.au/icsc2004/symposia/4/4/1736_bajwa.htm 

(6) http://ideas.repec.org/a/pid/journl/v34y1995i4p711-722.html


55 

SURİYE 

Yüzölçümü 185,180 km 2 , Kara: 183,630 km 2 , Göller: 1,550 km 2 

Sınır Uzunluğu Karasal sınır: 2,253 km, Kıyı uzunluğu: 193 km 

İklim Genellikle çöl, yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılıman ve 

yağışlı. 

Arazi Yapısı Genelde çöl ovalar, batıda dağlar ve Akdeniz 

sahilinde dar ovalar. 

En alçak ve yüksek Tiberia gölü: - 200 m, 

noktalar 

Mount Hermon 2,814 m 

Doğal Kaynaklar Petrol, fosfat, crom, asfalt, demir, kaya tuzu, mermer, 

gips. 

Arazi Kullanımı Tarım arazisi: %24.8, sürekli bitki: %4.47, diğer: 

%70.73 (2005) 


Doğal Afetler Doğal afetler: kum fırtınası, 

Nüfus 22,198,110 (2010 ) 

Şehirleşme Oranı %54 (2008) 


Okur-Yazar Oranı %79.6% 


GSMH Oranı 

%3.9 (1999) 

Birinci Dünya savaşı sonunda Fransa Suriye Bölgesinin yönetimini ele aldı. Bu durum 

1946 yılına kadar sürdü. Suriye bu yılda bağımsızlığına kavuştu. Ancak bağımsızlığın ilk 

yıllarında politik istikrarsızlık vardı. 1958 yılında Mısırla Birleşik Arap Cumhuriyetini Kurdu. Bu 

birlik 1961 yılında bozuldu. 1970 yılında Hafız Esat dönemi başladı. 

2. Suriye’de Ekonomi (2) 

Suriye ekonomisi 2009 küresel mali krizden bir ölçüde etkilenmiş ve büyüme hızı 

%1,8 düzeyine düşmüştür. Bunda petrol fiyatlarındaki düşüşün yanında mal ihraç ettiği 

ülkelerin ekonomik krizden etkilenerek Suriye‟den aldıkları malları sınırlandırmalarının da 

etkisi olmuştur. Hükümet krize karşı bazı önlemler almıştır. Bu çerçevede bazı mallara 

sağlanan subvansiyonlarda azaltma yapılmış, Şam Borsası başlatılmış ve Merkez 

Bankasının tahvil çıkararak devletin borçlanmasının yolunu açmıştır. 

Ekonomi Hala büyük ölçüde kamu kontrolündedir. Yüksek işsizlik oranı, petrol 

fiyatlarındaki düşüş ve bütçe açığı ekonomiyi zorlayan faktörlerdendir.

56 

Ekonomi ile ilgili diğer bazı genel bilgiler aşağıdaki gibidir: 

GSMH (PPP) 100.7 Milyar $ (2009) 

Kişi Başına GSMH 4,600$ (2009) 

GSMH Bileşenleri Tarım: %17.7, 

Sanayi: %26.5, 

hizmetler: % 55.9 (2009) 

Bütçe gelirler: 11.4 milyar$, 



gider: 14.27 milyar $ (2009 ) 

Tarımsal Ürünlerİ Buğday, arpa, pamuk, mercimek, bezelye, zeytin, şeker 

pancarı, et, süt, yumurta. 

Sanayi Ürünleri Petrol, textil, işlenmiş gıda, tütün, fosfat, çimento, montaj 

araç. 

Hizmet Sektörü Turizm 

Elektrik üretimi 36.5 milyar kWh. 


Petrol İhracatı 155,000 varil/gün (2008 ) 

Dış Borçlar 7.621milyar $ (2009) 

3. Suriye’de Tarım (3) 

Tarıma müsait arazi 6,1 milyon hektar olmasına rağmen yalnızca 5.5 milyon hektarda 

tarım yapılmaktadır. İşlenen arazinin de %30 kadarı sulanabilmektedir. Bu durumda tarım 

büyük ölçüde yağışlara dayanmaktadır. Kuraklık yıllarında ülke arpa ve buğday ithal 

etmektedir. Fırat üzerinde yapılan barajların, sulanan arazi miktarını ikiye katlaması 

bekleniyordu ancak gerçekleşmeler hedeflenen miktarın altında kalmıştır. Sulama planlarının 

tamamen gerçekleşmesinin 20 yıl alacağı tahmin edilmektedir. 

Yakın gelecekte ülkenin su sıkıntısı çekeceği düşünülmektedir. 1963 yılında yapılan 

tarım reformu hükümlerine göre bir kişinin sahip olacağı maksimum sulu arazi 50 hektar, 

kuru arazi ise 80 hektar ile sınırlandırılmıştır. 

Üretim miktarları 1999 yılı itibari ile (bin ton olarak) şöyledir: Buğday, 2,691; arpa, 

424; mısır, 125; domates, 250; patates, 250; zeytin, 401; üzüm, 452; elma, 273; portakal, 

275; pamuk, 305; şeker pancarı, 950 ve tütün, 20. 

4. Suriye’de Tarım Bakanlığı (4) 

Tarım Bakanlığı 1947 yılında kurulmuştur. Şu anda Bakanlık Tarım ve Tarım Reformu 

Bakanlığı olarak adlandırılmaktadır (Ministry of Agriculture and Agrarian Reform - MAAR) 

Ülkede gıda güvenliği ve sulama tarım alanında en önemli iki konudur. Bu bakanlığa paralel 

olarak bir Sulama Bakanlığının kurulması sulamaya verilen önemin de bir göstergesidir. Asad 

Barajının büyük potansiyeline rağmen sulamanın etkin olarak yapılamamasından dolayı su

57 

bakımından yetersizlik yaşanmaktadır. Diğer taraftan gıda güvenliği bakımından da önemli 

çalışmalar yapılmaktadır (5). Ülkenin gida güvenliği stratejisi aşağıdaki şekilde belirtilmiştir: 

Temel gıda ürünlerinin üretiminde artışa ilişkin tedbirlerin alınması 

Gıda ürünlerinin uluslararası pazarlama imkanlarının artırılması. 

Dar gelirlilerin gıda ihtiyaçlarının karşılanması 

Fiyat istikrarının sağlanması 

Gıda kalitesinin iyileştirilmesi 

Uluslararası niteliği olan ICARDA (International Center for Agricultural Research in 

the Dry Areas) kuruluşunun Suriye‟de olması ülke tarımı bakımından önemli bir olaydır. Bu 

konudaki ilk çalışmalar 1972 yılında başlamıştır (6). Çalışmalar 1975 yılında sonuçlandı ve 

ICARDA kuzey Suriye‟de bulunan Tel Hayda kentinde 948 hektarlık bir alan üzerinde 

kuruldu. 

Diğer taraftan, Bakanlığa bağlı bir kuruluş olan Ulusal Tarım Politikası Merkezi 

(National Agricultural Policy Center (NAPC) ülkenin Tarım Politikasını belirleme konusunda 

önemli çalışmalar yapmaktadır. 

Bakanlık yapısında Bakana doğrudan bağlı iki müdürlük vardır. Bunlar teftiş kurulu ve 

uluslar arası ilişkiler müdürlükleridir. Bunun dışındaki 21 müdürlük hiyerarşik olarak önce 

müsteşara rapor etmek durumundadırlar. Söz konusu 23 müdürlük şunlardır: 

Özel Kalem, İdari İşler, Mali İşler, Uluslararası İlişkiler, İstatistik, Planlama, 

Enformatik, Ziraat İşleri, Bitki Koruma, Hayvansal Üretim, Hayvan Sağlığı, Çayır Mera, 

Yapılar ve Ulaşım, Kamu Malları, Tarımsal Yayım, hizmet-içi eğitim ve kalite geliştirme, 

Sulama, Toprak, Orman, Tarımsal Araştırma, Tarımsal Ekonomi, Kontrol, 

Ayrıca çeşitli ürünlerle ilgili uzmanlık büroları vardır. Bunlar arasında pamuk, 

narenciye, zeytin, Arap atları gibi bürolar vardır. Bunların dışında bakanlığa bağlı 7 adet 

kamu şirketi bulunmaktadır. 6 adet de kamu yatırım projesi vardır. 

Bakanlığın il bazında 14 il müdürlüğü vardır. Buralardaki yapılanmalar da Merkezi 

yapılanmaya paralellik gösterir. 

Bakanlık Bünyesinde çalışan personel aşağıdaki gibidir (1999): 

Birim Üniversite Lisans Mastır ve Toplam 

altı 

Doktora 

Bakanlık 

Merkez 

1.080 835 166 38453 

İller 28.845 9,442 166 7.955 

Şirketler 6.956 942 57 7.955 

Projeler 955 115 3 1.073 

Okullar 154 93 7 254 

Toplam 37.990 11.427 340 49.757 

5. Suriye’de Tarımsal Yayım (7) 

Suriye‟de tarımsal Eğitim resmi olarak 1910 yılında başlamıştır. Bu yılda Hama 

şehrinde bir tarım okulu kurulmuştur. Bu okulun arazisi çiftçilerin eğitimi için 

kullanılmıştır.1930 yılında ise Lattika ve Halep‟te iki okul daha kurulmuştur. 1936 da Şam‟da 

Yüksek Tarım Enstitüsü kuruldu. Bu kuruluş daha sonra Ziraat Fakültesine dönüştürüldü ve 

ziraat mühendisleri yetiştirmeye başladı. 1947 yılında ise Tarım Bakanlığı kuruldu. 

Bakanlığın bünyesinde Tarımsal Yayım Bölümü yer aldı. 1971 yılında Tarımsal Yayım 

Departmanı Ziraat İşleri Müdürlüğü bünyesinde yer almakta idi ve bu sıralarda önemli

58 

miktarda basılı yayın ve görsel materyal yapımı gerçekleştirdi. 1979 yılında Tarımsal Yayım 

Müdürlük olarak yapılandı ve bağımsız bir birim haline geldi. 1980 ve 1999 yılları arasında 

ülke çapında 869 Tarımsal Yayım bürosu ve personel için 301lojman yapıldı (8). 

Suriye‟de Tarım ve Tarım Reformu Bakanlığı (MAAR) içerisinde Tarımsal Yayım 

biriminin misyonu iki ana konu çerçevesine toplanmaktadır. 

1. Üretimde kalite ve kantite bakımından iyileştirme sağlamak , böylece çiftçilerin 

gelirinin de artmasını sağlayarak kırsal alanda yaşam standardını yükseltmek, 

2. Diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak genel tarım planlarının 

oluşturulmasına katkı sağlamak 

Tarımsal Yayım müdürlüğü dışındaki kuruluşlarında yaptıkları projelerin Tarımsal 

Yayım ve Kırsal Kalkınma Bileşenleri vardır. 

Bakanlık bünyesinde bulunan Tarımsal Yayım Müdürlüğünün alt birimleri şunlardır: Tarımsal 

Teknik, Eğitim ve Enformasyon, Kırsal Ev Ekonomisi, İzleme ve Değerlendirme. 

6. Suriye’de Tarımsal Desteklemeler (9) 

Ülkede uygulanan tarımsal desteklemelerin Dünya Ticaret Örgütü (WT0) 

standartlarına uyup uymadığını belirlemek üzere, Tarım ve Tarımsal Reform Bakanlığı 

(MAAR) Ulusal Tarım Politikası Merkezi (NAPC) aracılığı ile bir araştırmada yaptırmıştır. Bu 

araştırmaya göre Suriye‟de birçok destekleme programının olduğu ve bunlar arasında WTO 

standartlarına uymayanların varlığı saptanmıştır. Bunların başında dahili üretimi desteklemek 

için yapılan sınırlandırmalar gelmektedir. Bu sınırlandırmalar ve kısıtlamaları arasında ithalat 

miktarının sınırlandırılması, ithalat yasağı, ithal izinlerinin zorlaştırılması, ithalcilerin tekel 

oluşturması ithal vergilerinin yüksek olması gibi. 

Diğer taraftan, ithalat ve ihracatla yetkili kamu şirketlerinin yapığı işlemlerin daha 

şeffaf olması yönünde WTO yetkililerinin önerileri bulunmaktadır. Bu işlemler netice itibari ile 

bir gizli destekleme aracı olarak kullanılabilirler. Ayrıca WTO Suriye‟de üretilen tarımsal 

ürünlerin rekabet güçlerinin artırılması için desteklemelerden ziyade teknolojik yatırımlarla 

Verimliliğin ve kalitenin artırılmasının daha uygun olacağı hususunda fikir beyan 

etmektedirler. 

Suriye‟de ekonomik politikanın önemli ilkelerinden birisi yiyecek fiyatlarının 

desteklemeler yolu ile ucuz tutulmasıdır. Fakat bu politika bütçe üzerine büyük yük 

olmaktadır. Son zamanlarda yakıt fiyatlarının düşük tutulabilmesi için yapılan desteklemelerin 

düşürülmesi gıda maddelerini de etkilemiş ve fiyatlar yükselmiştir. Bu durumun sosyal 

sorunlara sebep olmasından endişe edilmektedir. Nitekim bir çok ülkede bu yüzden 

ayaklanmalar yaşanmıştır. Mısır bu ülkeler arasındadır (10). 

Hükümet desteklemelerin azaltılmasının halka yüklediği mali külfeti azaltmak için 

ücretlere ve maaşlara %25 kadar zam yapmak zorunda kalmıştır. Suriye normal koşullarda 

buğday üretimi bakımından kendine yeterlidir. Kuraklık durumunda ithal zorunluluğu ortaya 

çıkmaktadır. Ancak yetkililer özellikle ekmek konusunda desteklemelerin devam edeceğini 

beyan etmektedir

KAYNAKLAR 

59 

(1) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html 

(2) İbid. 

(3) http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Syria.html 

(4) http://www.araboo.com/site/syria-syrianagriculture-30176 

(5) ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/meeting/013/ai737e.pdf 

(6) http://www.icarda.org/History.htm 

(7) http://www.napcsyr.org/ 

(8) Agricultural Research and Extension in Syria, Working Paper Number 2, National Agricultural 

Policy Center, Ministry of Agriculture and Agrarian Reform, 2006, Domascus 

(9) http://www.napcsyr.org/pubs/studies/policy_analysis/agr_subs_syr.htm 

(10) http://www.irinnews.org/report.aspx?ReportId=79006


60 

YENİ ZELANDA 

Yüzölçümü 267,710 km2 

Kara Sınırı 0 


İklim Genelde ılıman, ancak bölgeler arasında keskin 

farklılıklar vardır. 

Arazi Yapısı Genelde dağlık, ancak kıyılara yakın bazı büyük 

ovalar vardır. 

En alçak ve Yüksek Aoraki-0 

Noktalar 

Mount Cook 3,754 m 

Doğal Kaynaklar Doğal gaz, demir cevheri, kömür, altın, kereste, 

kireçtaşı 

Arazi Kullanımı Tarım arazisi: %5.54, Sürekli bitki kaplı alan: 

%6.92 Diğer: %87.54 

Sulanabilir Arazi 2,850 km 2 

Doğal Afetler Deprem, bazı volkanik aktiviteler 

Nüfus 4,213,418 (2009), 


Hayat Beklentisi 80.48 (yıl) 

Okur-Yazar Oranı 99% 


GSMH Oranı 

%6.2 (2006) 

Tarihçe (2): Avustralya‟nın güney doğusunda Okyanusya‟da yer alan ve iki büyük 

adadan oluşan bir devlettir. Önceleri Britanya kolonisi olan Yeni Zelanda 1907 yılında 

bağımsız bir statüye kavuşmuştur. Ülkenin ilk sakinlerine Maoris denir. Yeni Zelanda‟yı ilk 

keşfeden ve güney adasına gelen Avrupalı Abel Tasman dır (1642). Daha sonra James Cook 

1769 yılında her iki adayı da incelemiş ve haritalamıştır. 

1861 yılında adada altın bulunması büyük bir göç olayına neden oldu. Soğutuculu 

taşımacılığın başlamasından sonra Yeni Zelanda dünyanın en önemli et ve sütlü mamuller 

ihracatçıları arasına girdi. 1907 yılında dominyon olan Yeni Zelanda 1947 yılında tam 

otonomi kazanmıştır. 

Yeni Zelanda‟ya ilk kez 1000 yıl önce Polinezyalı Maoriler yerleşmiştir. Maoriler iyi 

örgütlenmiş, kan bağı ile gelen şefler ve güçlü rahipler tarafından yönetilen bir kabiledir. 

Adaya ilk ayak basan beyaz adam, 1642 yılında Hollandalı Abel Tasman olmuştur. 

Ancak Kaptan James Cook‟un 1769 ve 1779‟daki gezilerine kadar adalar herhangi bir 

yönetime bağlı kalmamış ve keşfedilmemiştir.

61 

İngiliz göçmenler, 1840 yılında İngiliz hakimiyeti kurulunca adaya yerleşmeye 

başlamışlardır. Wellington bu tarihten sonra kurulmuştur. Yeni Zelanda‟ya 1852 yılında kendi 

hükümeti tahsis edilmiştir ve sonraki yüzyılda ülke yatırım, iletişim ve tarımsal üretimde hızlı 

bir gelişme kaydetmiştir. 

2. Yeni Zelanda’da Ekonomi (3) 

Yeni Zelanda da tarihsel olarak ekonomi tarıma dayanmaktadır. Ancak, son yıllarda 

sanayi sektöründe de önemli gelişmeler meydana gelmiştir. Bu gelişmeler plastik, tekstil, 

ayakkabı ve orman ürünleri gibi konularda olmuştur. İhracat gelirlerinin büyük bir bölümü 

yapağı, et ve süt ürünlerinden elde edilmektedir. 

1968 yılında İngiltere‟nin Avrupa Birliği‟ne girmesiyle Yeni Zelanda korumalı bir 

pazarını kaybetmiş bundan dolayı ülke önemli bir ekonomik kriz yaşamıştır. 1980‟li yıllarda 

ise petrol ithalatından dolayı bütçe harcamaları beklenmedik bir şekilde artmış buda 

enflasyona neden olmuştur. Uygulanan reform politikaları ile 1996 yılında ekonomi düzlüğe 

çıkmış GSMH‟daki artış yıllık % 6‟ya ulaşmış bütçe ise fazla vermiştir. Ekonomi 1997‟de 

Asya‟da yaşanan finans krizinden olumsuz etkilenmiştir. 11 Eylül terörist saldırılarından 

sonra dünya ekonomisinde meydana gelen olumsuzluklar Yeni Zelanda da hissedilmiş 

GSMH‟daki yıllık artış % 2.3 „e kadar düşmüştür. Son yıllarda hükümetlerin uyguladığı 

liberalizasyon önlemleri ekonomide bir rahatlama meydana getirmiştir. 

Son 20 yılda ekonomide önemli dönüşümler gerçekleştirilmiştir. Önceleri, İngiltere‟nin 

sağladığı imtiyazlı pazara yönelik tarıma dayalı ekonomi yerine serbest piyasaya yönelik ve 

rekabete açık bir endüstri tabanı oluşturulmuştur. Bu gelişme milli gelirde bir artış meydana 

getirmiş ise de, gelir dağılımındaki dengesizliği giderememiştir. 

Kişi başına milli gelir 1998 yılından itibaren 10 yıl boyunca sürekli olarak artmıştır. 

Fakat 2009 yılında ekonomide olumsuz gelişmeler olmuş ve bu alanda bir daralma meydana 

gelmiştir. 

Artırılan faiz oranları yabancı sermaye girişini ve yerli paranın değerini artırmıştır ama 

bu gelişmeler sonunda ithalat artmış ve bütçe açığı yüksek düzeylere ulaşmıştır. 

Ülkede ekonomi ile ilgili diğer genel bilgiler aşağıdaki gibidir: 


Kişi Başına GSMH 27,700 $ 

GSMH Bileşenleri Tarım %4.5, endüstri: %25.8, hizmetler: %69.7 

Bütçe gelirler: 48.05 milyar$: giderler: 53.75 milyar$ (2009) 


Oranı 


Tarımsal Ürünler Süt ürünleri, koyun eti, hububat, patates, sebze, 

meyve, yün, balık 

Sanayi Ürünleri İşlenmiş gıda maddeleri, kağıt ürünleri, tekstil, 

makine, ekipman madencilik 

Hizmet Sektörü Taşımacılık, bankacılık, sigortacılık, turizm, 



Petrol Tüketimi 154,100 varil/gün (2008) 

Doğal Gaz Üretimi 4.275 milyar m3 (2008) 

Doğal Gaz Tüketimi 4.276 milyar m3 (2008)

3. Yeni Zelanda’da Tarım (4) 

62 

Yeni Zelanda 19. asırdan beri bir tarım ülkesi olarak tanınmaktadır. Bu dönemden 

sonra soğuk hava zinciri ile taşıma imkânlarının gelişmesi ile Yeni Zelanda‟dan İngiltere‟ye 

et, tere yağ, yün vb. tarımsal ürünlerin taşınması kolaylaşmıştır. 20.yy boyunca tarım 

ürünlerinin ihracı ülke ekonomisinde önemli bir yer tutmuş ve ihracat gelirlerinin yaklaşık 

yarısını oluşturmuştur. Mekanizasyonun gelişmesi ve diğer sektörlerdeki gelişmeler 

dolayısıyla tarım sektöründe 1901 yılında % 37 olan nüfus oranı 1999 yılında % 9,4‟e 

düşmüştür. 

Doğal koşullara bağlı olarak yapılan çiftçikte koyun, sığır ve son zamanlarda keçi ve 

geyik yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yeni Zelanda‟da kişi başına 20 adet koyun düştüğü 

istatistiklerde belirtilmektedir. Bu istatistik 1981 yılı için gerçeği yansıtmaktadır. Çünkü bu 

yılda Yeni Zelanda da 80 milyon koyun vardı. Ancak tarımın diğer dallarının popüler olması 

koyun sayısında azalmaya neden olmuştur. Nitekim günümüzde Yeni Zelanda da kişi başına 

12 koyun düşmektedir. Bunun yanında 5 milyon et sığırı, 4 milyon süt sığırı 1,2 milyon 

ehilleştirilmiş geyik bulunmaktadır. 1999 yılında koyun ve sığır eti tüm ihracatın % 12,5‟ini 

oluşturmuştur. İhracat daha çok Avrupa ya ve Kuzey Amerika‟ya yapılmaktadır. Ancak, son 

zamanlarda Asya kıtasına yapılan ihracatta da bir artış vardır. Aynı şekilde yün ihracatı da 

çoğunlukla Avrupa ve ABD‟ye yapılmakta iken günümüzde gittikçe artan bir şekilde Çin Halk 

Cumhuriyeti‟ne de ihracat yapılmaktadır. 

İhracat gelirleri bakımından süt ürünleri en yüksek değere sahiptir. 1999 yılında süt 

ürünleri ihracat değeri toplam ihracat değerinin % 17‟si kadar olmuştur. Ülkenin tümünde süt 

sığırcılığı yapılmaktadır. Ancak Kuzey Adasında bazı bölgeler özellikle süt sığırcılığı 

açısından tanınmış yerlerdir. Üretimin büyük bir bölümü ihracata yöneliktir. İhraç edilen süt 

ürünlerinin başında tereyağı, peynir ve süt tozu gelmektedir. Bu ürünler Latin Amerika ve 

Afrika dâhil olmak üzere dünyanın tüm kıtalarına yapılmaktadır. 

Yeni Zelanda tarımında bağ ve bahçe bitkileri de önemli bir yer tutmaktadır. Yeni 

Zelanda‟nın iklimi çok çeşitli sebze ve meyvelerin yetişmesi için uygundur. Bunlar arasında 

elma, armut, turunçgiller, şeftali, erik ve kiraz gibi ılıman iklim meyveleri yanında avokado, 

üzüm, kivi gibi subtropik iklim meyveleri de vardır. İhracat gelirleri açısından en önemli iki 

meyve elma ve kividir. 1980‟lerde dünyadaki kivi üretiminin büyük bir bölümü Yeni Zelanda 

da yapılmakta iken daha sonra diğer ülkelerde de kivi üretimi yaygınlaşmış ve bundan dolayı 

dünya piyasasında kivi fiyatları düşmüştür. Bu fiyat gerilemesi Yeni Zelanda da bazı kivi 

üreticilerini zor durumda bırakmıştır. 

Son yirmi yıl içerisinde Yeni Zelanda da bağcılık konusunda da büyük gelişmeler 

meydana gelmiştir. Özellikle şarap bağcılığı Kuzey Adasında önemli ölçüde gelişmiş ve 

burada üretilen bazı markalar özellikle İngiltere pazarlarında oldukça popüler olmuştur. 

4. Yeni Zelanda’da Tarım Bakanlığı (5) 

Yeni Zelanda‟da Tarım Bakanlığı 1892 yılında kurulmuştur. Kuruluş amaçlarının en 

önemlisi çiftçilere teknik danışmanlık yapmak idi. Bu tarihten sonra bakanlığın yapısında 

önemli değişiklikler yapılmıştır. Sonraları daha çok politika üretme, düzenleme ve denetleme 

fonksiyonları ortaya çıkmıştır. Tarımsal Yayım gibi hizmet fonksiyonları Bakanlık ana 

biriminden ayrılarak 1995 yılında Yeni Zelanda Tarım (Agriculture New Zeland- ANZ) 

kuruluşuna devredilmiştir. ANZ önceleri bir kamu kuruluşu iken sonradan özelleştirilmiştir. 

Yeni Zelanda‟da Tarım Bakanlığı, 1 Mart 1988 yılından itibaren Tarım ve Ormancılık 

Bakanlığı (Ministry of Agriculture and Forestry – MAF) olarak adlandırılmaktadır. Önceleri 

Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı olarak (Ministry of Agriculture and Fisheries - MAF) bilinen 

Bakanlık yeniden yapılanma sonunda ayni kısaltma ismi ve logoyu kullanmaya devam 

etmiştir. Balıkçılık için ayrı bir bakanlık kurulmuştur. 

Tarım Bakanlığının kuruluş yıllarından sonra Tarımsal Yayım fonksiyonunun deneme 

çiftlikleri yoluyla yerine getirilmesi kararlaştırıldı ve 1883 yılında iki deneme çiftliği kuruldu. 

Buna ek olarak 1907 yılında kuzey adasında 7 deneme çiftliği daha kuruldu. Bu çiftlikler 

birçok alanla birden uğraştıklarından ve dolayısıyla bir alanda uzmanlaşmadıklarından dolayı

63 

eleştirilmişlerdir. Ayrıca bu çiftlikleri işletmenin çok pahalı olduğu ve Tarımsal Yayım 

konusunda etkin ve verimli olmadığı ileri sürülmüştür. 1950 li yılların sonlarında hayvan 

beslemeye ek olarak hayvan hastalıklarının da yayım çalışma alanlarına eklenmesi 

kararlaştırıldı. 1986 yılında Bakanlığın Tarımsal Danışmanlık Servisi 670 kişilik personeli ile 

ve 22 milyon NZD bütçesi ile büyüklük bakımından en üst noktaya ulaştı ve yukarıda da 

belirtildiği gibi 1995 yılında Yayım hizmetleri ANZ kuruluşuna devredildi. 

5. Yeni Zelanda’da Tarımsal Yayım (6) 

Günümüzde Yeni Zelanda‟da kamu tarafından finanse edilen bir Yayım hizmeti 

yoktur. Ancak iki örgüt ülke düzeyinde faaliyet gösteren Yayım birimine sahiptir. Bu örgütler 

şunlardır: 

Hayvancılığı Geliştirme Şirketi (Livestock Improvement Corporation (LIC) 

Yün Şirketi (Woolpro) 

LIC 33 danışmana, Woolpro is yalnızca 8 alanda çalışan görevlisi vardır. Bunların 

dışında Ülkede başlıca amacı kırsal alanda gelişim ve değişim yapmak olan başkaca her 

hangi bir örgüt yoktur. Ancak, Kraliyet Araştırma Enstitüsü (Crown Research Institution-CRI) 

gibi bazı kuruluşların asıl konularına bağlı olarak kırsal kalkınma veya Yayım konusunda da 

çalışmaları vardır. 

1970 li ve 80 li yıllar, örgütlerin yaptığı Yayım çalışmaları açısından zirve olarak 

nitelendirilebilir. Bu dönemde Yayım çalışmaları bir ekip işi olarak ele alınmıştır. Bu ekipte 

değişik alanlardan uzmanlar birlikte çalışarak Yayım çalışmalarının daha etkin olması için 

işbirliği yapmışlardır. Bu dönemde Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı (MAF) Çiftçi Danışmalık 

Servisi faaliyetleri yoluyla ve eğitim desteği sağlayarak Yayım çalışmalarına katkıda 

bulunmuştur. 

Bu dönemde Yayımcılar ile araştırma kuruluşları arasında sıkı bir işbirliği ve eşgüdüm 

vardır. Çiftçiler aldıkları danışmanlık hizmetleri karşılığında herhangi bir ücret ödemediler. Bu 

dönemde Yayım projelerinin konuları arasında çiftlik yönetimi, hasat sonu kayıpların 

önlenmesi, bilgisayarın çiftçilikte kullanılması gibi konular vardı. Doğal kaynakların yönetimi o 

zamanlar önemli bir konu olarak algılanmamaktaydı. Dolayısıyla bu konu Yayım çalışmaları 

arasında önemli bir yol tutmamakta idi. 

1994 yılında Tarım ve Balıkçılık Bakanlığı, Çiftçi Danışmanlık Servisini finanse etmeği 

durdurmuştur. Bundan sonra ücretsiz Yayım hizmetleri de sona ermiştir. Bu işlem 1987 

yılında başlatılmıştı. Bu yıldan sonra Yayım hizmetleri için kısmi ücret talep edilmeye 

başlanmıştı. Bu dönemde 310 olan personel sayısı 1993 yılında 120 ye düşürüldü ve 1995 

yılında bu personel yeni oluşturulan Yeni Zelanda Tarım (Agriculture New Zeland- ANZ) 

danışmanlık firmasına geçiş yapmaları imkanı tanınmıştır. Oluşturulan ANZ firması 

piyasadaki diğer firmalar gibi yaptıkları işten para kazanarak yani hizmet satarak varlığını 

sürdürmek zorunda kalmıştır. Bu firmalar, hizmet satımı dışında, birçok kuruluşun fon 

sağladığı projelerde rol alarak para kazanmışlardır. ANZ Wrightson Limited Şirketinin 

bünyesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu faaliyet alanları aşağıdaki gibidir: 

Teknoloji Transferi; bu faaliyetle ANZ çiftçi gruplarına veya örgütlerine Yayım 

hizmeti sunarak onların kullandıkları teknoloji yerine daha modern ve etkin 

teknolojinin kullanılmasını amaçlamaktadır. Örneğin, Yeni Zelanda et Araştırma 

ve Geliştirme Kurulu ANZ ile bir anlaşma yapmıştır. Bu anlaşmaya göre ANZ ülke 

çapında seçilmiş çiftliklerde yeni teknolojileri uygulayıp, analiz edip ve 

değerlendirmekte ve sonuçları diğer çiftçilere ulaştırmaktadır. 

Kırsal alandan bilgi derleme ve değerlendirme; Bu hizmet MAF tarafından finanse 

edilmektedir. 

Tarıma dayalı sanayiye danışmanlık; bu hizmet son zamanlarda önem 

kazanmaktadır. Birçok sanayi kuruluşu ANZ den hem kendileri ve hem de 

müşterileri için eğitim hizmeti satın almaktadırlar.

64 

Yayım’ın Geleceği: Eğer bir değişikliğe ihtiyaç yoksa Yayım‟a da ihtiyaç yoktur. 

Çevremizi incelediğimizde değişiklik ihtiyacının sürekli ve önemli olduğunu görürüz. Gelişme, 

değişimi gerektirir. Gelişmenin sonu yoktur. Diğer bir deyişle gelişmeye her zaman ihtiyaç 

olacaktır. O halde Yayım faaliyetlerine de her zaman ihtiyaç olacaktır ve Yayım önemini 

koruyacaktır. Değişik zamanlarda değişik konular değişik ölçülerde önemli sayılırlar. Bu 

bakımdan Yayım çalışmalarında da zamana bağlı olarak gerekli adaptasyonlar 

gerçekleştirilmelidir. Son zamanlarda çevre, hayvan hakları, gıda güvenliği, tüketici hakları 

gibi konular geçmiş zamana göre daha fazla önem kazanmıştır. Bu konular değişimi, değişim 

ise yeni bilgiyi gerektirir. Yeni bilgilerin hedef kitleye ulaşması ise Yayım çalışmalarını 

gerektirir. 

Zelanda‟da Süt Endüstrisi temsilcilerinin oluşturduğu Süt Kurulu (Dairy Board) gibi 

kuruluşlar, yüksek kaliteli ve yeterli miktarda süt arzının sağlanabilmesi için Yayım 

çalışmaları ile üreticileri yeni bilgilerle donatmak üzere çalışmalar yapmaktadırlar. Ayni 

şekilde, Doğal Kaynakları Koruma Kurulu da kendi alanında benzer çalışmalar yapmaktadır. 

6. Yeni Zelanda’da Tarımsal Desteklemeler (7) 

Tarımsal destekler, çiftçilere veya tarıma dayalı sanayi sahiplerine, onların gelirlerini 

artırmak veya onların ürettiği çeşitli malların veya ürünlerin maliyet veya arzını etkilemek 

amacı ile devlet tarafından doğrudan veya dolaylı olarak ödenen paradır. 

Yeni Zelanda, 1984 yılından sonra uygulamaya konulan radikal reformlardan sonra, 

tarımsal Pazar açısından Dünya‟daki en liberal politikaya sahip bir ülke olarak bilinir. Yeni 

Zelanda büyük ölçüde tarım ürünleri ihraç eden bir ülkedir. Diğer ülkelerin tarımsal ürünlere 

destek sağlaması Yeni Zelanda tarafından sürekli olarak tenkit edilen ve gündeme getirilen 

bir konudur. 

Tarımsal Desteklemeler ile İlgili Tartışmalar: Tarımsal desteklemeler vergi 

ödeyenlerden çiftçilik yapanlara yapılan para transferi olarak adlandırılabilir. Bu transferin 

gerekçesi tartışmalara konu olmuştur. 

Tarımsal Desteklemelerin taraftarları birçok bakımdan bu desteklemelerin gerekli 

olduğunu ileri sürmektedirler. Bunların başında “istikrar” kavramı gelmektedir. Tarım 

ürünlerinin üretiminde iklim, pazar koşulları ve yönetimde meydana gelen değişikliklere bağlı 

olarak önemli değişiklikler meydana gelmektedir. Üreticilere istikrarlı bir gelir, tüketicilere 

yeterli miktar ve uygun fiyattan ürün sağlayabilmek için tarımsal desteklemelerin gerekli 

olduğu ileri sürülmektedir 

Tarımsal desteklemelere karşı çıkanlar ise, bu uygulamanın gelişmekte olan 

ülkelerdeki çiftçiler açısından haksız rekabete neden olduğunu ve bu çiftçilerin çok zor 

durumda kaldıklarını ileri sürmektedirler. Mevcut durum bu savı doğrulamaktadır. Gelişmiş 

ülkeler kendi çiftçileri için önemli destekler sağlamakta, diğer ülkeler ise bu konuda zayıf 

kalmaktadır. Bu durumda gelişmiş ülkelerin çiftçileri üretim maliyetlerini düşürebilmekte ve 

dünya piyasasında oluşan fiyatlardan ürünlerini sattıklarında önemli kar edebilmektedirler. 

Bunun yanında benzer desteği alamayan ülkelerdeki çiftçiler yüksek maliyetler dolayısıyla 

varlıklarını sürdürmekte zorluk çekmektedirler. Diğer taraftan, desteklemeler bazı ürünlerde 

ihtiyaçtan fazla üretime ve ekonomik sorunlara neden olmaktadır.

KAYNAKÇA 

65 


(2) http://tr.wikipedia.org/wiki/Yeni_zelanda 

(3) ibid. 

(4) http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Asia-and-the-Pacific/New-Zealand- 

AGRICULTURE.html 

(5) http://www.maf.govt.nz/mafnet/rural-nz/people-and-their-issues/education/advisoryservices/adser013.htm#E11E13 

(6) John Stantiall and Mark Paine, Agricultural Extension in New Zealand - Implications for Australia, 

Massey University, Private Bag 11-222, Palmerston North, New Zealand, and University of 

Melbourne 

(7) en.wikipedia.org/wiki/Agricultural_subsidy

1.Genel Bilgiler (1) 

66 

YUNANİSTAN 

Yüzölçümü 131,957 km 2 , kara: 130,647 km 2 , Göller: 1,310 km 2 

Sınır Uzunluğu Kara; 1,228 km, Deniz: 13,676 km 

İklim kışlar yağışlı ve ılıman, yazları kurak ve sıcak 

Arazi Yapısı genellikle dağlık. Dağ sıraları denize doğru yarımada 

şeklinde uzanır. 

En alçak ve yüksek Mediterranean Sea 0 m, 

noktalar 

Mount Olympus 2,917 m 

Doğal Kaynaklar Linyit, petrol, demir, boksit, kurşun, çinko, nikel, 

mermer, tuz, hidro-elektrik potansiyeli 

Arazi Kullanımı Tarım alanı; %20.45, sürekli bitki kaplı; %8.59, 

diğer; %70.96 (2005 


Doğal Afetler şiddetli deprem 

Çevre Sorunları su ve hava kirliliği 

Nüfus 10,749,943 ( 2010 Tah.) 


Hayat Beklentisi (yıl) 79.8 yıl 



GSMH Oranı 

%4.4 (2005) 

Yunanistan 1829 yılında Osmanlı İmparatorluğundan bağımsız hale geldi. II. Dünya 

savaşında önce İtalya daha sonra Almanlar tarafından işgal edildi. Savaş sonrasında kral 

taraftarları ile komünistler arasında geçen bir iç savaş yaşandı. Bu iç savaş 1949 yılında 

kralcıların galibiyeti ile sona erdi. Yunanistan 1952 yılında NATO‟ya, 1981 yılında ise Avrupa 

birliğine girdi. 2001 yılında ortak Euro para birimini kabul eden Yunanistan bütçe disiplinine 

uymadığı için büyük bir kamu borcu yükü altına girmiş ve 2010 yılında mali krizle gündeme 

geldi. 

2. Yunanistan’da Ekonomi (2) 

Küçük fakat son derece açık ekonomiye sahip bir ülke olan Yunanistan, toplam milli 

gelirde AB ülkeleri içinde Portekiz‟den sonra en düşük değere sahiptir. Halihazırda 

sürdürülmekte olan özelleştirme programına rağmen devlet ekonomide önemli rol oynamaya 

devam etmektedir. Yunanistan‟da endüstriyel yapı diğer AB ülkelerine nispeten daha 

sınırlıdır.

67 

1970‟lerden beri süregelen düşük seviyedeki ekonomik büyümenin nedeni olarak 

oldukça geniş kamu sektörü gösterilmektedir. Kamu sektörü hizmet ve mal sağlamanın 

dışında kapsamlı bazı politikaları gerçekleştirmek için araç olarak kullanılmıştır. 

Yunanistan‟da devlet savunma sanayi, hava ve demiryolları ve rafinerilerde ve sanayi 

sektörünün % 70‟inde 1990‟lı yılların başlarına kadar etkin rol oynamıştır. Kamunun 

bankacılık sektöründe de var olan belirleyiciliği bir çok büyük endüstriyi kontrol etmesine 

olanak sağlamıştır. 

1996 yılına kadar kamu sektörünün tekel gücünü azaltmak için çok küçük çapta 

değişiklikler yapılmıştır fakat teknolojide hızla artan ilerlemeler, küreselleşmenin hızlanması 

ve Avrupa Birliği‟ne verilen bazı taahhütler sonucunda kamu sektörü reformları öncelikli bir 

politika durumuna gelmiştir. 

1998 yılında Hükümet Avrupa Para Birliği‟ne (EMU) katılım çerçevesinde kapsamlı bir 

özelleştirme programına başlamıştır. Ülkedeki çoğu endüstri Selanik ve Atina bölgesinde 

yoğunlaşmıştır. Kuzey bölgelerinde ve Ege adalarındaki yetersiz altyapı hükümetin 

merkeziyetçiliği azaltma ve yerel yönetimleri güçlendirme çabalarını engellemiştir. Bu 

durumun AB Topluluk Destek Çerçeve Programı ile sağlanan finansmanla kara ve 

demiryollarında, liman ve havaalanlarında yapılacak yatırımlarla değişmesi beklenmektedir. 

Yunanistan‟da tarım, ormancılık ve balıkçılığın GSYİH‟ye katkısı son yıllarda azalmıştır. 

Hizmetler sektörünün GSYİH‟ye katkısı çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi önemli yer 

tutmaktadır. Hizmetler sektörünün düşük katma değerli yapısı finansal sistemin 1990‟lı 

yıllarda modernizasyonu ile değişmiştir. Turizmin toplam milli gelirde önemli bir payı 

bulunmakta ve sektör ülkenin döviz kaynakları için hayati önem taşımaktadır. En geniş alt 

sektörler emlak işleri ve ticarettir. 

Finans sektörünün büyümesi ve Telekom pazarının serbestleştirilmesi ile ulaştırma ve 

iletişim sektörlerinin önemi artmıştır. 2010 yılında ortaya çıkan mali kriz nedeni ile hükümet 

sıkı para politikası izlemek üzere kararlar almıştır. Bu kararlar arasında bütçe açıklarının 

azaltılması için kamu harcamalarının azaltılması, ücret artışlarının sınırlandırılması, vergi 

kaçaklarının önlenmesi gibi tedbirler vardır. Bu tedbirler işçi sendikaları tarafından tepki ile 

karşılanmıştır. 

Ekonomi ile ilgili bazı göstergeler aşağıdaki gibidir (3) 

GSMH (PPP) 341 milyar $ (2009 tah.) 

Kişi Başına GSMH 32,100$ (2009 tah.) 

GSMH Bileşenleri Tarım; %3.4, sanayii; %20.8, hizmetler; 

%75.8 (2009 ) 

Bütçe Gelirler: 108.7 milyar $, giderler: 145.2 milyar 

$ (2009) 

Kamu Borcu/GSMH %113.4 (2009 tah.) 

Oranı 

Enflasyon Oranı % 1.2 (2009 tah.) 

Tarımsal Ürünler Buğday, arpa, mısır, şeker pancarı, zeytin, 

domates, şarap, tütün, patates, et, süt 

Sanayi Ürünleri Gıda ve tütün mamülleri, tekstil, kimyasal 

maddeler, metal ürünleri, petrol ürünleri, 

madencilik. 

Hizmet Sektörü Turizm, deniz taşımacılığı 

Elektrik üretimi 58.79 milyar kWh (2007 tah.) 

Petrol Üretimi 4,891 varil/gün (2008 tah.) 

Dış borçlar 552.8 milyar $ (2009)

3. Yunanistan’da Tarım (4) 

68 

Yunanistan tarımında önemli handikaplar veya engeller vardır. Bunlar arasında 

toprakların verimsizliği, kuraklık, erozyon ve sermaye yatırımlarının yetersiz olması gibi 

hususlar vardır. 1999 yılında tarımda çalışanların sayısı 794.000 kadardı. Arazinin yaklaşık 

% 30 kadarı işlenebilir niteliktedir. 

Tarım, ülke gida ihtiyacının ancak yarısını karşılamaktadır. İşlenen arazinin %72 

kadarı mevsimlik ürünler ekilidir. %28 kadarında ise bağ ve bahcelik vardır. 1998 

yılında tarım arazisinin % 36 kadarı sulanmaktaydı. 

Tarımın GSMH içerisindeki rolu oransal olarak gittikçe düşmektedir. 1950 

lerde bu oran %25 iken 2000 yılında %9 olmuş, 2009 yılında ise % 3.4 düzeyine 

inmiştir. Tarımsal Ürünler tüm ihracat gelirlerinin %30 kadarını oluşturmaktadır. 

1999 yılında bazı tarımsal ürünlerin üretim miktarı (bin ton olarak) 

sugar beets…….…. 2,350 

tomatoes,……….… 2,060 

wheat,………….….. 1,900 

corn, ………………..1,900 

oranges,…………..… 900 

peaches,…………..…. 500 

olive oil,………………. 378 

cotton, ……………..….384 

barley, ……………..….414 

apples,……………….. 360 

tobacco,…………..…. 126 

2001 yılı hayvancılıkla ilgili rakamlar ise aşağıdaki gibidir: 

Koyun……….…..9,269,000 

Keçi…………..…5,180,000 

Domuz....................936,000 

Sığır........................579,000 

Eşek…......................72,000 

At..........................….33,000 

Katır..........................40,000 

Tavuk........................28,000,000 

Hayvansal üretimdeki gelişmelere rağmen üretim iç tüketimi karşılayamamaktadır 

4. Yunanistan’da Tarım Bakanlığı (5) 

Tarım Bakanlığının resmi adı, “Kırsal Kalkınma ve Gıda Bakanlığı”dır. İngilizce ifadesi 

“Ministry of Rural Development and Food” şeklindedir. Tarım Bakanlığı 1910 yılında 

kurulmuştur. Kuruluştaki adı “Tarım Ticaret ve Endüstri Bakanlığı” idi. 1916 yılında 

Bakanlığın adı “Milli Ekonomi Bakanlığı” olarak değiştirilmiştir. 

Bakanlığın görevleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir: 

a. Örnek çiftlikler, araştırma istasyonları, hayvancılık işletmeleri, şarap yapım 

üniteleri, su yönetimi istasyonları, gübre fabrikaları kurup işletmek, 

b. Genel tarımsal eğitim faaliyetleri yapmak, 

c. Ziraat Odalarının çalışmalarını düzenlemek, 

d. Bitki hastalık ve zararlıları kontrol etmek, 

e. Hayvan hastalıklarını kontrol etmek, 

f. Çevre düzenlemelerini düzenlemek. 

Günümüzde, Yunan Ziraat Bankası, Tarım Bakanlığına bağlı olarak çalışan bir 

kurumdur.

69 

5. Yunanistan’da Tarımsal Yayım (6) 

Yunanistan‟da Tarımsal Yayım resmen 1950 yılında kurulmuştur. Bu kuruluşun amacı 

üretimde verimliliği sağlamanın yanında kırsal alanda sosyal düzenlemeler de 

gerçekleştirmekti. 1950 li yıllar ve 60 lı yılların ilk yarısında kuruluş amaçlarını 

gerçekleştirmede oldukça başarılı olmuştur. 

Bu yıllar Yunanistan‟da Tarımsal Yayım‟ın “altın çağı” olarak nitelendirilir. Bu 

dönemde özellikle agronomist Yayımcılar belirli programlar çerçevesinde çok başarılı 

hizmetler yerine getirmişlerdir. Bu dönemde Yayımcılar “değişim ajanı” rolünü iyi oynamışlar 

ve özellikle önder çiftçilerin modernizasyona karşı tutumlarını olumlu yönde değiştirmişlerdir. 

Bu dönemde Yayımcıların karşılaştıkları sorunlar mevcut teknoloji ve yeni girdilerin katkısı ile 

kolayca çözülebiliyordu. Bunun sonucu olarak stratejik ürünlerde ülke 1950 li yılların sonuna 

doğru kendine yeterli duruma geldi. 

1960 lı yılların sonunda Yayım Servisi ülke düzeyinde yaygınlaştı. Ancak, bu 

dönemde Tarımdaki sorunların niteliği değişmeye başladı. Artık yalnızca üretim artışı ile 

sorunların çözümü gerçekleştirilemedi. Bu noktadan sonra tarımsal yapı ve pazarlama 

konuları ile ilgili sorunlar öncelik kazanmaya başladı. Bu sırada ortaya çıkan sorunların 

çözülememesinden kaynaklanan hoşnutsuzlukla Tarımsal Yayım Servisine olan güven de 

azalmıştır. Bu zamandan sonra Tarımsal Yayım Servisi bürokratik görevlerle daha çok 

meşgul olamaya başladı ve etkinliği azalmaya başladı. 

Kamu Yayım Sevisi etkinliği azaldıkça, özel yayım hizmetleri gelişmeye başladı. 

Tarıma girdi temin eden özel kuruluşlar çiftçilere teknik hizmetler konusunda giderek daha 

artan bir biçimde hizmet vermeye başladı. 

1981 yılında Yunanistan'ın Avrupa Topluluğuna girmesi sonrasında Ortak Tarım 

Politikası (CAP) nın uygulanması görevi doğrudan doğruya Kamu Yayım Servisine verildi. 

CAP ilkelerine göre rekabet gücü potansiyeli olan işletmeler daha çok desteklenmeye 

başlandı. Günümüzde bu politika devam etmektedir. 

6. Yunanistan’da Tarımsal Desteklemeler (7) 

Diğer ülkelerde olduğu gibi Yunanistan‟da da tarım sektörü her zaman 

desteklenmiştir. Bu desteklemelerin klasik şekli çiftçiler arasında büyüklük ve benzeri 

özellikleri göz önünde bulundurmadan girdilerin subvansiyonu ve taban fiyatları yoluyla 

olmuştur. 

Yukarıda da belirtildiği gibi, Yunanistan‟ın Avrupa Topluluğuna 1981 yılında 

girmesinden sonra destekleme politikalarında önemli bir değişik benimsendi. Avrupa 

Topluluğu Ortak Tarım Politikaları çerçevesinde desteklemelerin daha çok rekabet gücü olan 

ve ülkenin verimli ovalarında çiftçilik yapan “dinamik çiftçiler” olarak adlandırılan çiftçilere 

yönelik olması kararlaştırıldı. Diğer çiftçiler ise “telafi ödemeleri” olarak adlandırılan 

ödemelerle desteklendi. 

1990 lı yıllarda hükümet tarım sektörünü desteklemek için bazı uygulamalar yaptı. Bu 

çerçevede, tarımsal gelirlerin birçok vergiden muaf tutuldu, düşük faizli kredi temin edildi, 

tarımsal girdiler desteklendi tarıma dayalı sanayi işletmeleri desteklendi ve bir yenilik olarak 

ağır tarım ve iş makinelerinin çiftçiler ve tarım kooperatifleri tarafından ucuz kiralar karşılığı 

kiralanması imkanı getirildi. Diğer taraftan işletmelerin gittikçe küçülmesi eğilimini durduracak 

önlemler alındı. 

Bazı araştırmalarda tarımsal desteklemelerin hesaplanmasında OECD tarafından 

geliştirilen bir ölçü kullanılmaktadır. Bu ölçü ürün satış fiyatı içinde destek miktarının oranıdır. 

Bu ölçüye göre, Yunanistan‟da uygulanan desteklemelerin AB ülkelerine paralel bir seyir 

takip ettiği anlaşılmaktadır. Destek oranı 1993 yılında % 40 oranı ile maksimum düzeye 

çıkmıştır. Bu oran 2006 yılında % 37 düzeyine düşmüştür. Ancak bu noktada şunu da ifade 

etmek gerekir ki, destek oranı hayvansal üretimde bitkisel üretime göre daha fazladır. Bu fark 

bazen 10 puana kadar çıkmaktadır.

KAYNAKLAR 

70 

(1) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html 

(2) Yunanistan Ülke Raporu, T.C.Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 

2009, Ankara 

(3) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html 

(4) http://www.nationsencyclopedia.com/ 

(5) http://www.minagric.gr/en/index.html 

(6) A. Koutsouris, Organization of the Extension Service in Greece, Development Agency of Karditsa 

(AN.KA S.A), Greece 

(7) http://www.asecu.gr/Seeje/issue11/KARANIKOLAS.pdf

uluslararası tarımsal yayım sistemleri - Prof. Dr. Ziya Yurttaş

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?