alaturka müziğin yasaklanmasında atatürk

Bundan bir ay sonra, 1 Kasım günki Meclis IV. devre, 4. yasama yılı açış konuşmasında,
Atatürk, ulusal müziğin izleyeceği yola ışık tutar [TBMM 1958]:
“Arkadaşlar,
Güzel sanatların hepsinde, ulus gençliğinin ne türlü ilerletilmesini istediğinizi
bilirim. Bu, yapılmaktadır, Ancak, bunda en çabuk, en önde götürülmesi gerekli
olan türk musikisidir (Alkışlar). Bir ulusun yeni değişikliğinde ölçü, musikide
değişikliği alabilmesi, kavrıyabilmesidir.
Bu gün dinletmeğe yeltenilen musiki yüz ağartacak değerde olmaktan uzaktır.
Bunu açıkça bilmeliyiz (Okay sesleri, alkışlar). Ulusal; ince duyguları, düşünceleri
anlatan; yüksek deyişleri, söyleyişleri toplamak, onları, bir gün önce, genel son
musiki kurallarına göre işlemek gerektir. Ancak; bu güzeyde (sayede), türk ulusal
musikisi yükselebilir, evrensel musiki de yerini alabilir.
Kültür işleri bakanlığının buna değerince özen vermesini, kamunun da bunda ona
yardımcı olmasını dilerim.” (Devre IV, cilt 25, içtima 4, s. 4)
Gültekin Oransay’ın aktardığı aynı konuşmada birtakım farklıklar göze çarpıyor. Orada,
Atatürk’e izafeten “Ancak, bana kalırsa, bunda en çabuk, en önde götürülmesi gerekli
olan, Türk musikisidir” ve “Bugün acuna dinletmeye yeltenilen musiki bizim değildir.
Onun için o, yüz ağartıcı değerde olmaktan çok uzaktır” cümleleri geçmektedir [Oransay
1984, s. 26].
Bunların sıhhat derecesini belirleyemedim. Bir aktarıma göre, Atatürk’ün kendi el
yazısında böyle geçiyormuş [bkz. Laszlo 1982]. Buradaki “Bana kalırsa” ibaresinin, sanki,
“musıki inkılabı”nın sorgulanabilir bir devlet politikası olmaktan öte, Atatürk’ün bizzatihi
belirlediği bir devrim yolu olduğuna delalet etmeye yaradığı söylenebilir. “Dinletmeye
yeltenilen musıki” ile, sözkonusu müziğin kime dinletmeye yeltenildiği muğlak ve tasrihe
muhtaç sayılabilecek iken, “acuna” ibaresinin yardımı sayesinde, kastedilenin “radyo
yayınları” olduğunun anlaşılması kolaylaşıyor [değerlendirmeler için bkz. Aksoy 2001, s.
186-7] 21 .
Gelgelelim, Atatürk’ün sözleri ilk olarak, Kültür İşleri Bakanlığı yerine, İçişleri Bakanlığı’nı
harekete geçirir. Muammer Sun’un birinci ağızdan aktardığına göre, Matbuat Umum
(Basın-Yayın Genel) Müdürü Vedat Nedim Tör, vakit yitirmeden Dahiliye Vekili Şükrü
Kaya’yı ziyaret eder ve “Paşa bunu söylediğine göre herhalde Alaturka’nın yasak
edilmesini istiyor. Yaparsanız hoşuna gider” der [Açık Oturum 1978, s. 64-5].
Gültekin Oransay, olayı Vedat Nedim Tör’ün Şükrü Kaya’yı yanıltması ve kışkırtması
biçiminde yorumlamaktadır [Oransay 1984, s. 49, 120].
Artık her nasıl olduysa, Atatürk’ün sözlerinden ilham alan İçişleri Bakanlığı, İstanbul ve
Ankara radyolarına Alaturka yayınların kaldırılması için bir genelge gönderir. Nitekim, 3
Kasım 1934 tarihli bir gazetede şu habere yer verilir [ibid. ve Paçacı 1999, s. 23]:
12