alaturka müziğin yasaklanmasında atatürk

“Arkadaşlar;
... Sanğat ve teknik mekteblerine rağbet artmıştır. Bunu sevinçle söylerken, her
türlü teşvikı arttırmak lazım olduğunu da ilave etmek isterim.
...
Güzel sanğatlara da alakanızı yeniden canlandırmak isterim.
Ankarada bir Konservatuvar ve bir Temsil akademisi kurulmakta olmasını
zikretmek, benim için hazdır.
Güzel sanğatların her şubesi için, Kamutayın göstereceği alaka ve emek, milletin
insani ve medeni hayatı ve çalışkanlık veriminin artması için çok tesirlidir.” (Devre
V, cilt 13, içtima 2, s. 4)
Gerçi, bu gelişmeler Osman Pehlivan’a verilen ruhsat ile ilişkili görünmüyor. Radyolarda,
Enderun-Fasıl parçalarının seslendirilmesi yasak olduğu halde, bilhassa halk havalarının
yayınına niçin cevaz verildiği apayrı bir inceleme konusu olduğundan, üzerinde daha fazla
durmuyorum.
1936 yılının belki de en heyecan verici olayı, milli havaların radyolara konmasından 7 ay
sonra, Telsiz Telefon Türk Anonim Şirketi ile Posta Telgraf ve Telefon (PTT) Umum
Müdürlüğü arasındaki on yıllık sözleşmenin sona ermesi aşamasında, İstanbul ve Ankara
radyo istasyonlarının devlet eline geçmesi ve Enderun-Fasıl müziği yayınlarına tekrar
başlanmasıdır: 5 Eylül’de Ankara radyosu müdürlüğüne Veli Kanık’ın getirilir ve 6 Eylül
1936’da Alaturka yayın yasağı sona erer [Oransay 1984, s. 125 ve Cumhuriyet’in 75
Yılı 1998, s. 176].
O günki Cumhuriyet gazetesinin konuyla ilgili bir haberi şöyledir [Öncel 2007, s. 230]:
“İSTANBUL RADYOSU HÜKÜMET ELİNDE, NAFİA VEKALETİNİN EMRİLE
DÜN ŞİRKETE VAZİYET EDİLDİ – İstanbul radyosunu işleten Telsiz Telefon
Türk Anonim Şirketi 7 Eylül 1926’da hükümetle mukavele yaparak radyo
neşriyatına başlamıştı. On senelik olan bu mukavelenin müddeti pazartesi akşamı
bitmektedir. Esasen şirketle hükümet yeni bir mukavele yapmadığı için hükümetin
pazartesi günü şirkete vazıyed etmesi bekleniyordu. Fakat dün verilen ani bir
emirle Posta Başmüdürü Nazif’in riyaseti altında bir heyet kurulmuş ve heyet
İstanbul radyosuna giderek şirketin bütün eşyasına ve neşriyatına vaziyed
etmiştir.” (Cumhuriyet, 5.9.1936)
Yasağın kaldırılmasının, Ankara Devlet Konservatuvarı’nın açıldığı tarihe yakınlığı
düşündürücüdür. Sonuçta, İçişlerinin radyolara oldu-bitti türü müdahalesinden 674 gün (1
yıl+10 ay+4 gün) sonra, Alaturka yayın yasağı son bulur.
Cemal Granda’ya göre, yasağın sona ermesine sebep, Atatürk’ün bir gece sofrasındaki
konuklardan bestekar Sıtkı (Avcı)’nın udu ile tanburu ve eşi Vasfiye hanımın sesiyle
coşarak, “Sıtkı Beyefendi. Gidip İstanbul ve Ankara Radyolarında birer konser veriniz”
demesiyle kalkar [Oransay 1984, s. 82].
19