alaturka müziğin yasaklanmasında atatürk

((Yarman) Atatürk’ün 1928 “Sarayburnu nutkunu” vermesinin gerekçesi olarak,
“Mustafa Sunar’ın riyasetindeki” Eyüp Musıki Cemiyetinin vereceği konserde,
musıkişinasların güya ciddiyetsiz kılıkta sahne almalarına ve programsız hareket
etmelerine mukabilen Gazi’nin “Madem ki program yoktur, o halde şu şarkıları
çalsınlar!” diye bir liste göndermesini, ancak listedeki şarkıların çalınamaması
üzerine hiddetlenmesini ileri süren Yaşar Okur, devamla, nutkun gazetelerde
neşredildiği günün akşamı İstanbul radyosu Fasıl heyetinin mikrofon başındaki
laubali gülüşüp konuşmalarını işiten Atatürk’ün “Biz garbınkini hürmetle
dinlediğimiz gibi bizim musikimiz de bütün dünyada hürmetle
dinlenecek bir halde olmalıdır. Bu ne rezalettir, dağıtın şunları!”
sözlerini bir anda ağzından kaçırıverdiğini, bunun üzerine Dahiliye Vekaleti’nin
Şark müziğini polis kuvveti marifetiyle bütün memleketten bir günde(!)
kaldırdığını, olayın ertesi günü Gazi’nin yine radyodan Şark müziği dinlemek
istemesi üzerine hükumetçe yasak edildiği cevabını aldığını ve bu istikametteki
sürat ile gayrete kendisinin bile şaştığını iddia etmiştir.
Yine devamla Yaşar Okur, halkın yasağın kaldırılması yönünde ricalar ve
yalvarmalarla Atatürk’ü müessir kılması üzere huzura çağırıldığını, Atatürk’ten
“haydi bakalım, musikini kurtar!” diye talimat aldığını, bunun üzerine
“muhteşem” bir fasıl tertip ettiğini, binbir gayretler ve hünerler neticesinde,
Atatürk’ün “Yaşar musıkisini kurtardı! Ben bu evlatları feda edebilir
miydim?” iltifatına mazhar olduğunu, ancak Gazi’nin yine de “gönlünde ukde
kalmaması için” İncesaz heyeti ile birlikte Moda’daki Belvü gazinosuna geçtiğini,
oradaki orkestra ile Fasıl heyetini yarıştırdığını, Gazi’nin müsabakadan tatmin
olmuş olarak Dolmabahçe sarayına döndükten sonra kendisini yanına çağırttığını
ve “Aferin Yaşar, musikini kurtardın. Çok memnun oldum. Çalışın!”
diye buyurduğunu anlatır. Her nasılsa, tüm bunlara rağmen yasak bir türlü
kalkmadığı içindir ki...)
(Okur-Ergin) “Şark musikisi resmen memlekette yasak edilmiş olmakla beraber
sarayda böylece devam ediyor, evlerde hususi meclislerde gizlice değilse de
gürültüsüzce çalınıyor ve nihayet bu emrin arası biraz geçtikten ve tavsadıktan
sonra da umumi gazinolarda adiyle fakat daha ziyade halk
şarkıları çalınmak suretiyle yavaş yavaş canlanmaya başlıyordu. Yalnız radyoda
çaldırılmadığı için halk istifade edemiyordu. Musiki ruhun gıdası olduğu için
İstanbul radyosunun temin ve tatmin edemediği şark musikisi zevkini bu sefer
halk Mısır ve sair yerler radyosundan edinmeye başlamıştı. Bu arada birçok muzır
propagandaların da radyolar vasıtasiyle memlekete yayıldığını gören Atatürk bu
çıkmazdan kurtulmağa bir sebep ararken şöyle bir tesadüf onu buna da muvaffak
etmiştir. Şöyle ki:
Musiki sevenlerden mebus Rasim Ferit Talay, bu yasak günlerin birinde, evinde bir
fasıl tertip ettirmiş. Fasılda İstanbul’un 15 kadar meşhur hanende ve sazendesi
bulunuyormuş. Musiki faslı şetaretle devam edip dururken birdenbire telefon
işlemeğe başlar. Dikkat edilir: Rasim Ferit Atatürk’le görüşüyor ve Atatürk onu
saraya davet ediyor, o da yalnız olmadığını, yanında 15 kadar musiki san’atkarı
bulunduğunu ve fasıl yaptıklarını söylüyor. Bunun üzerine Atatürk:
–Öyle ise ben oraya geleyim!
Diyerek kalkıp Rasim Ferid’in evine gelir ve yasak olan! şark musikisi faslına
huzurda devam olunur. Atatürk fasıldan memnuniyetlerini izhar ve ifade ederler.
Bu esnada san’atkarlar arasında palabıyıklı, iri vücutlu ve esnaf kıyafetli birisi
Atatürk’ün dikkatini üzerine çeker: Tanburacı Osman Pehlivan. Atatürk bunun
kim olduğunu Rasim Ferid’e sorar, o da pehlivanın hayatını ve meziyetini anlatır.
Fasla da iştirak eder mi? buyururlar. Evet cevabını alırlar. Fasıl yine başlar.
Atatürk, o kaba vücutlu, kalın sesli ve esnaf kıyafetli adamın meğer göründüğü gibi
olmayıp bilakis ince ruhlu bir san’atkar olduğunu – öteki san’atkarlarla birlikte
faslı takip etmesinden – anlayınca bu sefer tek başına çalmasını ve okumasını
emreder. Bu emir üzerine Osman Pehlivan birçok Rumeli türküleri söyler ve
tamburasile de çalar...”
17