türkiye'de vergi uyuşmazlıkları ve idari çözüm yolları

BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİLENDİRMEYE İLİŞKİN BAZI TEMEL KAVRAMLAR VE VERGİ
UYUŞMAZLIĞI
1.1. Vergilendirmeye İlişkin Bazı Temel Kavramlar
Aşağıda vergilendirmeye ilişkin temel kavramlar; verginin konusu, verginin
alacaklısı, verginin mükellefi, verginin sorumlusu, vergiyi doğuran olay, muafiyet ve
istisna, vergi matrahı, verginin tarifesi, verginin tarhı, verginin tebliği, verginin
tahakkuku ve verginin tahsili ile ilgili konular açıklanacaktır.
1.1.1. Verginin Konusu
Genel olarak vergi kamu giderlerini karşılamak üzere, devletin, vergileme
yetkisine dayanarak ve tek taraflı olarak, kişilerin gelir ve servetlerinden, cebren aldığı
ekonomik değer olarak ifade edilmektedir.
Verginin konusu ise, verginin üzerinden alındığı fiili veya hukuki durumlardır.
Vergi hangi fiili veya hukuki durum üzerine konuluyorsa genellikle o adla anılır.
Örneğin, gelir üzerinden alınan vergiye gelir, emlak üzerinden alınan vergiye emlak
vergisi adı verilmiştir 1 .
Verginin konusu, üzerine vergi konulan ve bu nedenle doğrudan ya da dolaylı
bir şekilde verginin kaynağını oluşturan ekonomik unsurdur. Diğer bir deyişle vergi
borcunun doğumuna neden olan ekonomik unsurlar vergi konusunu oluşturmaktadır 2 .
Verginin konusu üzerine vergi konulan ve doğrudan doğruya veya dolaysıyla
verginin kaynağını teşkil eden iktisadi unsurdur. Diğer bir ifadeyle, “vergi ne üzerinden
alınıyorsa o şey verginin konusudur.” Bu bir mal veya eşya, bir hizmet, bir gelir, bir
sermaye bir ticari ve hukuki işlem, ekonomik değer, üretim ve tüketim olabilir. Nelerin
vergi konusunu oluşturacağını önceden tespit etmeye imkan bulunmamaktadır. Ancak,
vergi koyan yasanın hükmü hangi iktisadi unsurun, vergiyi doğuran olayla
1 Şükrü Kızılot vd, ( 2007): Vergi Hukuku, Ankara, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara: s.73.
2 Sadık Kırbaş, (2006): Vergi Hukuku, Siyasal Kitapevi, Ankara: s.79.
5