Tam Metin

Şer’iyye sicillerinin muhtevasının bir bölümünü de vakıflarla ilgili
kayıtlar oluşturmaktadır. Vakıflarla ilgili önemli bir kaynak grubunu özellikle
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan vakfiyeler, Tapu Kadastro
Genel Müdürlüğü Arşivi ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan evkâf
defterleri ve yine yukarıda bahsettiğimiz arşivlerde bulunan diğer belge
çeşitleri oluşturmaktadır. Bu belgelerden faydalanılarak oluşturulan
çalışmaların bir kısmı vakıf teşkilatlarının oluşumu ve gelişimi hakkında bilgi
sunarken diğer bir kısmı ise vakıfların icra ettiği fonksiyonlar üzerine
yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmalar sayesinde vakıf müessesesinin menşei,
hukuku, oluşumu, gelişimi ve işlevleri hakkında temel bilgilere büyük oranda
ulaşılmıştır. Bu eserlerin çok sayıdaki mevcudiyetine rağmen yapılan son
araştırmalarda bile yeni bilgilerin ortaya çıkarılması vakıf müesseselerinin ne
kadar büyük ve işlevsel organizasyon olduğu gerçeğini açıkça
yansıtmaktadır. Bu andan itibaren vakıf müesseselerinin gelişimi ve hukuki
mahiyeti hakkında elde edilen bilgileri tekrarlamaktan ziyade yerel tarih
incelemeleri doğrultusunda spesifik bilgiler elde etme yönünde somut
incelemelerde bulunmak gerekmektedir. Yaptığımız bu araştırmanın temel
problemini de bu spesifik bilgilere ulaşmak ve bu bilgileri araştırmacıların
hizmetine sunmak oluşturmaktadır.
1.2. Amaç
Osmanlı şehirleri sosyal, ekonomik, kültürel ve demografik açıdan çok
sayıda araştırmaya konu olmuştur. Araştırmacılar şehirlerin oluşum ve şehir
toplumunun muhtelif ihtiyaçlarının karşılanmasında ilk veya önemli bir faktör
olarak vakıf müessesesinin olduğu hususunda ittifak etmişlerdir (Demirel,
2000). Bu müessese hakkında teorik ya da pratik manada Osmanlı geneliyle
veya tek tek üniteleriyle ilgili çok sayıda araştırma yapılmıştır. Bu
araştırmaların bir kısmı Osmanlı sosyo-kültürel ve ekonomik tarihi açısından
vazgeçilmez kaynaklar olan şer’iyye sicilleri kullanılarak yapılmıştır. Şer’iyye
sicillerini tutan kadıların görevlerinden bir tanesi de bulundukları vilayet veya
sancaklardaki vakıfların denetimini yapmaktır. Bizim çalışmamıza konu olan
745 numaralı Balıkesir Şer’iyye Sicili de böyle bir denetim sonucu tutulmuş
olan vakıf muhasebe kayıtlarını içeren bir defterdir. Çalışmamızın temel
2