Tam Metin

Yukarıda yaptığımız tariflerden anlaşıldığına göre vakıflar; Allah
rızasını kazanmak için mali imkân sahibi olan kimseler tarafından kurulan ve
geliri ihtiyaç içinde bulunanlara tahsis edilen müesseselerdir.
Şer’iyye Sicili: Şer’iyye sicili, şer’i mahkemelerin tarih sırasıyla
tutulan kayıtlarına verilen addır (Pakalın, 1993, c.3: 343). Sözlükte kayıt,
resmi kayıtların yapıldığı defter, memurların hal, hareket ve durumlarının
kaydedildiği dosya, kadıların davaları kaydettiği defter, resmi belgelerin
kaydedildiği kütük (Türk Dil Kurumu [TDK], 2005: 1164) anlamına gelen sicil
kelimesi terim olarak insanlarla ilgili bütün hukuki olayları kadıların verdikleri
karar suretlerini, hüccetleri ve yargıyı ilgilendiren çeşitli kayıtlara ihtiva eden
defterler için kullanılmıştır.
Kadılar ile mahkeme görevlilerinin bulundukları kaza ve şehirlerde şer’i
mahkemeler bulunurdu. Bu mahkemeler başlangıçta camilerde, daha
sonraları ise çoğu zaman kadının oturduğu evi ile yan yana bazen de büyük
bir caminin yanındaydı. Yargıya ait işler bu mahkemede görülürdü. Bazı özel
durumlar için meclis-i şer’ denilen mahkeme kurulur ayrıca toplanır,
gerektiğinde dışarıda akt-i meclis yapardı (Taş, 1998: 178).
Siciller tutuluş tarzlarına göre üçlü bir ayrım içinde değerlendirilebilir.
Tereke, vekâlet, hüccet, ilam gibi yalnızca bir konuya ait kayıtların bulunduğu
defterler birinci grubu oluştururlar. Sicil-i mahfûz denilen bir tarafına evlenme-
boşanma, alacak-verecek, alım-satım, nafaka, vakıf, hibe, cürm-cinayetgibi
mahalli olaylar ve sicil-i mahfûz defterlü denilen öteki tarafına merkezden
gelen ferman, berat, buyruldu, izin, name gibi belgeler kaydedilen defterler
ikinci ayrım içinde mütalaa edilebilir. Kayıt sırasında konu hatta tarih sırasına
dikkat edilmeden tutulan defterler de ayrı bir öbek teşkil ederler (Taş, 1998:
178).
Bazı sicillerin sadece belli davalarla ilgili kayıtları ihtiva ettiğini
biliyoruz. Mesela Eyüp Mahkemesi özel görevli olarak su davalarına baktığı
için bu mahkeme sicillerinin bir kısmı tamamıyla su kayıtlarını ihtiva
etmektedir (Gedikli, 2005: 189). Bunun gibi sadece tereke kayıtlarıyla, askeri
kassamlıkla ilgili müstakil defterler ve bizim de tezimize konu olan defter gibi
vakıf kayıtlarını içeren müstakil defterler vardır.
6