Tam Metin

sicilleri ele geçmektedir. Kataloglama çalışmalarındaki bir başka mesele de
bilgilerin kesinlikten uzak, yaklaşık bilgiler olmasıdır. Tarihler, sayfa veya
varak numaraları, defterlere kaydedilen mevcut belgilerin türü, boyutları,
tarihleri v.s. bazı hatalar içerebilmektedir. Sicillerin tam bir kataloğu maalesef
henüz yapılamamıştır. Yapılmış olan en iyi çalışmanın Ahmet Akgündüz ve
diğerlerinin (1988) “Şer’iyye Sicilleri I-II” adıyla yayımladığı çalışmadır. Fakat
bu çalışmada da eksik ve hatalı bilgiler olduğunu söylemek mümkündür.
Katalog çalışmalarındaki en büyük sorunun yurt dışında Osmanlı coğrafyası
ülkelerinin arşivlerinde bulunan defterlerin toplu bir kataloğunun henüz
yapılamamış olmasıdır (Çetin,1981, 49–55). Yurt dışındaki şer’iyye sicilleri ile
ilgili yapılmış çalışmalar mevcuttur 3 . Fakat bunların yeterli olduğunu
söylemek mümkün değildir.
Metin Yayın Çalışmaları: Son zamanlarda özellikle yüksek lisans tezi
olarak yapılan metin yayın çalışmaları ciddi biçimde artmıştır 4 . Şer’iyye sicili
metin yayın çalışmalarının bibliyografyasının hazırlanması başlı başına bir
çalışma gerektirmektedir. Halit Ongan’ın (1958) Ankara’nın 1 ve 2 numaralı
şer’iyye sicilini yayınlaması sicillere erken bir zamanda dikkat çekilmesi
yönünden önemlidir. Özellikle yüksek lisans tez çalışması olarak üretilen
metin yayın çalışmaları birtakım okuma yanlışları ihtiva etmelerine rağmen
dikkatli kullanılması kaydıyla araştırmacıya çabukluk ve kolaylık sağlayacağı
aşikârdır.
Sicillere dayalı olan çalışmalar: Sicillere dayalı olarak yapılan çalışmalar
da önemli bir yekûn oluşturduğundan burada onların tümünü tespit edip
değerlendirmenin güçlüğü dikkate alınarak ancak bir kısmına değinmeye
çalışacağız. Şer’iyye sicillerine dayalı olarak yapılan çalışmaları şehir tarihi,
hukuk, iktisat; aile, kadın, nüfus, köleler, zimmîler, vakıflar şeklinde
özetlemek mümkündür. Hukuk tarihi çalışmaları için Halil İnalcık (1980–88–
93), Ömer Lütfü Barkan (1943), Tayyip Gökbilgin (1966–76) ve Mustafa
3 Bkz. Mihail Guboğlu, “Tuna Boyundaki Kadı Sicilleri ve Bazı Defterler”. Türk
Dünyası Araştırmaları. S. 66: 9-29; Yücel Özkaya, “Sofya’da Milli Kütüphane:
Nationale Bibliotque’deki Şer’iyye Sicilleri”. Ankara Üniversitesi Tarih
Araştırmaları Dergisi. C. XIII. S. 24: 21-29; Fikret Karciç, “Gazi Hüsrev Bey
Kütphanesi”. DİA. C. VI: 458.
4 Bkz. Hasan Moğol, Teke Sancağı Şer’iyye Sicili. 1996; Ayhan Yüksel, Tirebolu
Bir Sahil Kasabasın Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1788-1858). 2003; Cemil Cahit
Güzelbay, Gaziantep Şer’î Mahkeme Sicilleri. Birinci Fasikül (1886-1909). İkinci
Fasikül (1841-1886). Üçüncü Fasikül (1826-1838). 1966
12