Tam Metin

İLGİLİ ALANYAZIN
2.1. Kuramsal Çerçeve
Vakıflar konusunda şimdiye kadar hem Türkiye’de hem de başka
ülkelerde birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmaların bir kısmı belli bir
metot dâhilinde akademik olarak yapılırken bir kısmı da konu bütünlüğü ve
metottan uzak olarak yapılmıştır. Bunun yanı sıra belge neşredilerek yapılan
araştırmaların sayısı da azımsanamayacak kadar çoktur. Her ne kadar
araştırmalar çok sayıda olsa da Türk medeniyetinde eğitim-öğretim, sağlık,
sosyal güvenlik, bayındırlık, ulaşım ve güzel sanatlar başta olmak üzere
toplumun her alanına ve her kesimine nüfuz eden vakıf müessesesinin tam
anlamıyla açıklığa kavuştuğunu söylemek mümkün değildir. Bunun başlıca
sebebi vakıflar hakkındaki kaynakların oldukça fazla, coğrafyanın geniş ve
sürenin çok uzun olmasıdır. Bu yüzden vakıf müessesesinin asıl
fonksiyonlarını ve önemini ortaya çıkaracak çalışmaların belli bir ölçü ve
metot dâhilinde yapılması gereklidir.
Türkiye’de vakıf konusunda ilk metodolojik yaklaşım tarzlarını ortaya
koyan bilim adamı M. Fuad Köprülü (1983) olmuştur. Köprülü, vakıf
müessesesinin sadece hukuki cephesinin incelenerek anlaşılamayacağını
dolayısıyla onun küllî tarih anlayışıyla, tarihi bir perspektif içinde incelenmesi
gerektiğini belirtmiş, vakıflarla ilgili belgelerin bu bakış açısıyla sorgulanıp
değerlendirildiğinde, iktisadi tarih, içtimai tarih, iskân tarihi, topografya, idari
ve mali tarih, dini tarih gibi toplum ve kültür tarihinin birçok yönünün de
açıklığa kavuşturulabileceğini örneklerle göstermiştir (Köprülü, 1983) .
Aynı dönemlerde Ömer Lütfi Barkan da vakıflar tarihiyle ilgili kaynaklar
üzerinde durmuş ve vakıf müessesesinin özellikle iktisat ve şehircilik tarihi
açısından inceleyerek örnek araştırmalar yayınlamıştır 2 .
2 Ö. L. Barkan, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu
Olarak Vakıflar ve Temlikler”, Vakıflar Degisi, XI, 1942, s. 279-386; Ö. L.
Barkan, XV ve XVI. Asırda Osmanlı İmparatorluğu’nda Zirai Ekonominin Hukuki
ve Mali Esasları, Kanunlar I, İstanbul 1943; Ö. L. Barkan, “İmparatorluk
Devrinde Toprak, Mülk ve Vakıfların Hususiyeti”, Türkiye’de Toprak Meselesi,
1980, s. 151-208; Ö. L. Barkan- E. H. Ayverdi, İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri
953 (1546 Tarihli), İstanbul 1970.
10