Hashimoto Tiroiditinde 25 Hidroksi D Vitamini Ve Paratiroid Hormon ...

T.C 

Sağlık Bakanlığı 

Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi 

II. Dahiliye Kliniği 

Şef: Prof. Dr. Aytekin Oğuz 

Hashimoto Tiroiditinde 25 Hidroksi D Vitamini 

Ve Paratiroid Hormon Düzeyi 

DR. SAFĐYE ARIK 

( UZMANLIK TEZĐ) 

Đstanbul –2008

TEŞEKKÜR 

Uzmanlık eğitimim süresince değerli bilgi ve deneyimlerini paylaşan ve yetişmemde büyük 

emeği geçen klinik şefim Sayın Prof. Dr. Aytekin Oğuz’a ve klinik şef yardımcımız Sayın 

Dr. Süleyman Şeker’e, 

Sağladığı olanaklar ile uzmanlık eğitimimi başarıyla sürdürmemi sağlayan hastane 

başhekimimiz Prof. Dr. Hamit Okur ve bir önceki başhekimimiz Doç. Dr. Rafet Yiğitbaşı’na 

Tez danışmanım Uzm. Dr. Gonca Tamer’e, 

Dr. Damla Çoksert Kılıç’a, 

Birlikte büyük bir uyum ve zevkle çalıştığımız tüm uzman, asistan, hemşire arkadaşlarıma 

ve hastane çalışanlarına, 

Yoğun asistanlık eğitimim süresince desteğini yanımda hissettiğim aileme teşekkür ederim. 

Dr. Safiye Arık 

1

ĐÇĐNDEKĐLER 

GĐRĐŞ ve AMAÇ ……………………………………………………………….. 4 

GENEL BĐLGĐLER ……………………………………………………………. 5 

• Tiroid bezi ve fonksiyonları 

• Hashimoto tiroiditi 

• Paratiroid hormonu 

• D vitamini-hormonu 

MATERYAL ve METOD ………………………………………………………32 

BULGULAR ………………………………………………………………….... 34 

TARTIŞMA ……………………………………………………………………. 39 

SONUÇ …………………………………………………………………………. 42 

ÖZET …………………………………………………………………………… 43 

KAYNAKLAR …………………………………………………………………. 45 

2

KISALTMALAR 

T4: Tiroksin 7DHC: 7 Dehidrokolesterol 

T3: Triiodotironin VDR: Vitamin D reseptörü 

TRH: Tirotropin salgılatıcı hormon 

VDYE: Vitamin D yanıt elemanı 

TSH: Tiroid stimülan hormon 

GZA: Güneş zirve açısı 

MIT: Monoiyodotirozin 

UV: Mor ötesi ışınlar 

DIT: Diiyodotirozin 

GTP: Guanozin tri fosfat 

ATP: Adenozin tri fosfat 

TNF-α: Tümör nekroze edici faktör alfa 

LDL: Düşük dansiteli lipoprotein 

BKĐ: Beden kütle indeksi 

HDL: Yüksek dansiteli lipoprotein 

KAH: Koroner arter hastalığı 

VLDL: Çok düşük dansiteli lipoprotein 

IL: Đnterlökin 

IDL: Orta dansiteli lipoprotein 

GDP: Guanozin di fosfat 

INF-γ: Đnterferon gama 

CETP: Kolesterol ester transfer protein 

Tg: Tiroglobulin 

TPO: Tiroid peroksidaz 

GM-CSF: Granülosit makrofaj koloni stimülan faktör 

HLA: Đnsan lökosit antijen 

CTLA- 4: Sitotoksik T lenfosit antijen- 4 

AIRE 1: Otoimmun regülatör gen 1 

TĐĐAB: Tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi 

HMG- Co A: Hidroksimetilglutaril koenzim A 

MHC: Majör histokompatibilite kompleksi 

APACED: Otoimmun poliendokrinopati-kandidiazis-ektodermal distrofi 

PTH: Paratiroid hormon 

PTHrP: Paratiroid hormon ile ilişkili peptid 

cAMP: Siklik adenozin monofosfat 

1,25(OH)2D: 1,25 Dihidroksi D vitamini, Kalsitriol 

25(OH)D: 25 Hidroksi D vitamini, Kalsidiol 

DBP: D vitamini bağlayıcı protein 

IGF-1: Đnsülin benzeri büyüme faktörü 1 

RANK: Reseptör aktivatör nükleer faktör Kb 

3

GĐRĐŞ VE AMAÇ 

D vitamini klasik vitaminlerden farklı olarak vücutta sentezlenmekte ve dolayısıyla hormon 

olarak adlandırılmaktadır. Uzun yıllar D vitamininin kalsiyum homeostazı ve kemik 

metabolizması üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Ancak, son 20-25 yılda yapılan çalışmalar bize 

bu bilinen fonksiyonları dışında D vitamininin daha birçok fonksiyonu olduğunu göstermişti. 

Bugün, otoimmun hastalıklar, inflamatuar barsak hastalığı, romatoid artrit, multipl skleroz, 

diyabet, birçok kanser çeşidi ve kalp hastalıklarının oluşmasında D vitamini eksikliğinin rolü 

olduğu bilinmektedir (1, 2, 3-5). 

D vitamini reseptörlerinin (VDR) birçok dokuda keşfi bu çalışmaların yapılmasına öncülük 

etmiştir. D vitamini reseptörlerinin (VDR) aktif T ve B lenfositleri, aktif makrofajlar ve 

dentritik hücreler gibi özellikle antijen sunan hücreler başta olmak üzere hemen bütün immun 

sistem hücrelerinde tanımlanmış (6,7) olması D vitamininin immun regülasyonundaki rolüne 

dikkatleri çekmiştir. 1993’de S. Yang ve arkadaşları yüksek doz D vitamininin immunsupresif 

etkisinin olduğunu saptamışlardır. D vitaminin bu özelliği, otoimmun hastalıkların kontrolünde 

yeni kullanım olasılıkları olabileceğini düşündürmektedir. 

Hashimoto tiroiditi toplumda en sık rastlanılan otoimmun tiroidittir. Tiroid bezi bu hastalıkta 

lenfositler tarafından infiltre edilmekte, sonrasında hormon üretimi bozulacak kadar hasar 

meydana gelmektedir (8). D vitamininin immun sistem üzerindeki etkilerinden yola çıkarak 

Hashimoto tiroiditi patogenezinde D vitamininin rolü olabileceği öne sürülmüştür. Nitekim 

yapılan çalışmalarda D vitamini reseptör (VDR) polimorfizminin Hashimoto tiroiditi sıklığını 

arttırdığı bulunmuştur (9). 

Bu araştırmada, Hashimoto tiroiditli hastalarımızda D vitamini eksikliğinin bulunup 

bulunmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. 

4

GENEL BĐLGĐLER 

TĐROĐD BEZĐ VE FONKSĐYONLARI 

Tiroid Hormonlarının Fizyolojisi: 

Tiroid bezi tipik olarak alt ön boyun bölgesinde, tiroid kartilajının alt tarafı ile 3. veya 4. 

trakeal kartilajın arasına yerleşmiş, isthmusla birbirine bağlanan iki loblu büyük bir endokrin 

organdır. Başlıca tiroksin (T4) ve triiodotiroinin (T3) hormonlarını salgılayarak organizmada 

çeşitli metabolik olaylara aracılık eder. 

Hipotalamustan tirotropin salgılatıcı hormon (TRH) ve hipofizden tiroid stimülan hormon 

(TSH) salgılanması tiroid bezi fonksiyonlarının düzenlenmesinde ilk basamakları oluştururlar. 

TSH hipofizin anteromedial bölgesinden pulsatil olarak diürnal varyasyon ile salgılanır (10). 

Tiroid bezinde hormon üretimi, tiroid bezine iyot alımı ve tiroid bezinin büyümesi TSH’nın 

tiroid bezi üzerindeki etkilerine bağlıdır. Dolaşımdaki tiroid hormon düzeylerindeki bir 

değişikliğe, hipofiz TSH salınımını azaltarak veya arttırarak yanıt verir. TSH reseptörleri tiroid 

folikül hücre membranında bulunur (10). 

Tiroid hormonlarının sentezinde ilk basamak iyodun plazmadan aktif transportla tiroid 

hücreleri içine alınmasıdır. Bu olayda tiroid hücre membranında bulunan “Na/I symporter” 

denilen bir protein görev yapar (8). 

Sentezin ikinci basamağı iyodun okside olmasıdır. Đyot, hücre içerisinde otokontrol 

mekanizmasıyla belli bir seviyeye ulaşıncaya kadar oksitlenir. Elementer iyot tirozin amino 

asidinin aromatik zincirine bağlanır. Bu olaya organifikasyon denir. Tirozine bir iyodun 

bağlanmasıyla monoiyodotirozin (MIT), iki iyodun bağlanmasıyla diiyodotirozin (DIT) oluşur. 

MIT ve DIT hormonal olarak inaktiftir (11). 

Sentezin üçüncü ve son basamağı eşleşmedir (coupling). MIT ve DIT molekülü birleşerek 

triiyodotironini (T3), iki tane DIT molekülü birleşerek tiroksini (T4) oluşturur (11). 

5

Dolaşımdaki T4’ün tamamı ve T3’ün %20’si tiroid bezinde üretilir. T3’ün büyük bir kısmı 

karaciğer ve böbrek gibi dokularda 5’-deiodinaz enzimi aracılığıyla T4’ün deiyodinasyonu 

sonucu ortaya çıkar. T3’ün tiroid hormon reseptörlerine olan etkisi T4’ten 4- 10 kat daha 

fazladır. Ayrıca tiroid hormonlarının biyolojik aktivitesinin büyük kısmı T3’ün nükleer 

reseptörlerine bağlanması ve sonrasında tiroid hormonuna yanıtlı gen dizilerinin 

ekspresyonunun düzenlemesi ile oluşur. Tiroid hormonlarının yarı ömrü T4 için 1 hafta, T3 

için 1- 3 gündür (8,12, 13). 

T3 ve T4 hormonlarının sentezi TSH uyarısı altında peroksidaz enzimlerine bağlıdır. Tiroid 

peroksidaz enzimleri foliküler hücrelerde iyodun oksidasyonu, organifikasyonu ve eşleşmesini 

katalizler. Peroksidaz enziminin eksikliği hipotiroidizme yol açar (14). 

Tiroid Hormonunun Genel Etkileri: 

1-Kalorijenik etki: Tiroid hormonları enerji üretiminin ve termogenezin temel modülatörüdür. 

T3 direkt olarak mitakondrial solunumu ve ATP (Adenozin trifosfat) sentezini arttırır. 

Hipertiroidide termogenez artarken hipotiroidide azalmaktadır (15,16) 

2-Sempatik sinir sistemine etkiler: Tiroid hormonları beta adrenerjik reseptör sayısını arttırır 

ve katekolaminlerin postreseptör etkilerini şiddetlendirir (8). Hipertiroidili hastalarda 

hiperadrenerjik durumdaki hastalara benzer klinik semptomlar gözlenirken, hipotiroidinin 

semptomları ise azalmış sempatik tonusu düşündürür (17). Birçok araştırmacı hipertiroidide 

katekolaminlere karşı artmış, hipotiroidide ise azalmış duyarlılık olduğunu öne sürmektedir 

(18). 

3-Pulmoner etkiler: Tiroid hormonları solunum merkezinde hipoksi ve hiperkapniye normal 

cevabın sürdürülmesini sağlar (8). 

4-Hematopoetik etkiler: Tiroid hormonları kemik iliğinin eritropoietik aktivitesini ve serum 

eritropoietin düzeyini arttırır. Ayrıca eritrosit 2,3 difosfogliserat miktarını arttırarak dokulara 

oksijen verilmesini kolaylaştırır. Hipertiroidide kemik iliği aktivitesi artıp eritrositoz 

görülürken, hipotiroidide anemi sıktır. Hipotiroidide demir emiliminin azalması ve menorajiye 

bağlı olarak mikrositik, B12 ve Folat malabsorbsiyonuna bağlı makrositik veya normositik 

6

anemi görülebilir. Pernisyöz anemi bu grupta genel popülasyona göre 20 kat daha sık görülür 

(19, 20, 21). 

5-Gastrointestinal etkiler: Tiroid hormonları gastrointestinal sistem motilitesini gerek direkt 

gerekse katekolaminler aracılığı ile indirekt olarak, intestinal kas hücre reseptörleri üzerinden 

etkiler. Bunun sonucunda hipertiroidide motilite artışına bağlı olarak diyare ve malabsorbsiyon 

ortaya çıkarken, hipotiroidide motilitenin azalmasına bağlı olarak konstipasyon, şişkinlik, gaz, 

ileus, atoni ve dilatasyon sık olarak görülür (22,23). 

6-Kemik metabolizmasına etkiler: Tiroid hormonları normal iskelet büyümesi ve kemik 

kütlesinin idamesi için gereklidir. Hipotiroidi büyümede gerileme ve kemik formasyonunda 

bozulmaya, hipertiroidi ise kemik kütlesinde azalma, kemik yaşında ilerleme, büyümede 

hızlanma ve osteoporotik fraktür riskinde artmaya neden olur (24). 

7-Nöromusküler etkiler: Tiroid hormonları fizyolojik konsantrasyonlarda protein sentez ve 

degradasyonunu arttırır. Ancak fizyolojik düzeyin üzerinde katabolizma daha belirgindir (25). 

Kas kontraksiyonu ve relaksasyonu hipertiroidide hızlanır, hipotiroidide yavaşlar. Tiroid 

hormonları sinir sisteminin normal gelişimi ve fonksiyonu için gereklidir. Fetal dönemde tiroid 

hormon yetersizliği mental retardasyona neden olur. Erişkinlerde hipertiroidi hiperaktiviteye, 

hipotiroidi hareketlerde yavaşlamaya yol açar (8). 

8- Karbonhidrat ve lipid metabolizmasına etkiler: Tiroid hormonları hepatik 

glukoneogenez, glikojenolizis ve intestinal glukoz emilimini arttırır (15). Tiroid hormonları 

çeşitli yollardan lipid metabolizmasını düzenler: a-) HMG-CoA (3-hydroxy- 3-methylglutarylcoenzym 

A) redüktaz üzerinden hepatik denovo kolesterol sentezini arttırır. Bu durum 

hipertiroidide intrasellüler kolesterol konsantrasyonunu arttırırken, hipotiroidide azaltır. b-) 

LDL kolesterol reseptör sayısını ve böylece LDL kolesterol katabolizmasını arttırır. c-) CETP 

(cholesteryl ester transfer protein)’ini stimüle eder. Bunun sonucunda kolesterol esterleri HDL2 

kolesterolden VLDL ve IDL kolesterole transfer edilir. d-) Lipoprotein lipazı aktive ederek 

trigliseridden zengin lipoproteinlerin hidrolizini sağlar. e-) Hepatik lipazı stimüle eder. Böylece 

HDL2 kolesterol HDL3 kolesterole, IDL kolesterol LDL kolesterole katabolize edilir. f-) LDL 

kolesterolün oksidasyonunu inhibe eder. Bütün bunların sonucunda hipotiroidide total 

kolesterol, LDL kolesterol, trigliserid ve lipoprotein(a) düzeyi artmış, HDL kolestrol normal 

7

veya artmıştır. Hipertiroidide ise total kolesterol, LDL kolesterol, HDL kolesterol, 

apolipoprotein B ve lipoprotein(a) düzeyi azalmıştır ( 26). 

9-Kardiyovasküler sistem üzerine etkiler: Tiroid hormonları kardiyovasküler sistemin 

önemli bir regülatörüdür. Fizyolojik aktif form olan triiodotironin (T3), nükleer reseptör 

proteinlerine bağlandıktan sonra birkaç önemli kardiyak genin ekspresyonuna aracılık eder. 

Ayrıca alfa miyozin ağır zincir ve sarkoplazmik retikulum ATPaz geninin transkripsiyonunu 

arttırırken, beta miyozin ağır zinciri ve fosfolamban geninin transkripsiyonunu azaltır. T3 

vasküler düz kasların gevşemesine yol açarak arteriyel direnci ve diyastolik kan basıncını 

azaltır. Hipertiroidide kardiyak kontraktilite ve kardiyak output artar, kardiyak hipertrofi 

gelişir, sistemik vasküler direnç düşer ve supraventriküler taşiaritmi (atriyal fibrilasyon) sıklığı 

artar. Hipotiroidide ise tam tersi durum söz konusudur (27). 

HASHĐMOTO TĐROĐDĐTĐ 

Hashimoto tiroiditi otoimmun bir hastalık olup hipotiroidinin en sık sebebidir. Kronik 

lenfositik tiroidit veya otoimmun tiroidit olarak da isimlendirilen bu hastalık en sık orta yaş 

grubunda olmak üzere her yaş grubunda görülebilir. Genel populasyonun %2’sinden fazlasında 

görülen Hashimoto tiroiditi kadınlarda erkeklerden daha sıktır (28- 30). 

Tablo-1 Otoimmun tiroidit tipleri (31) 

Otoimmun tiroidit tipleri Hastalığın seyri Görünüm 

Guatröz (Hashimoto) tiroidit Kronik Büyümüş guatr 

Lenfositik infiltrasyon 

Tiroid hücre hiperplazisi 

Atrofik tiroidit 

(Pr. Miksödem) 

Kronik 

Atrofi 

Fibrozis 

Juvenil tiroidit Kronik Lenfositik infiltrasyon 

Postpartum tiroidit 

Geçici 

Kronik tiroidite dönüşebilir 

Küçük guatr 


Sessiz tiroidit Geçici Küçük guatr 


Fokal tiroidit Đlerleyebilir Otopside %20 oranında 

8

Otoimmun tiroidit, Hashimoto hastalığından (guatrlı) atrofik lenfositik tiroidite kadar (guatrsız) 

uzanan geniş bir spektrumu içerir. Bu hastalıklar arasındaki farklılık değişik tipte antitiroid 

antikorların üretimine bağlıdır (32). 

T hücre aracılı otoimmunite ile oluşan Hashimoto tiroiditinde, birçok genetik ve çevresel faktör 

etiyolojide önemli rol oynar (33). 

Patolojik olarak hastalık tiroid bezinin lenfosit, plazma hücreleri ve nadiren multinükleer dev 

hücrelerin infiltrasyonu ile karakterizedir (34). 

Etiyopatogenez: 

Bütün otoimmun hastalıklarda olduğu gibi Hashimoto tiroiditinin oluşmasında internal 

(genetik) ve eksternal (çevresel) faktörlerin zararlı bir etkileşimi söz konusudur. Ancak genetik 

komponent bu kompleks hastalığın oluşmasında daha ağır basmaktadır (33). 

Hashimoto tiroiditinde supressör T hücrelerindeki genetik defekt sonucunda hücresel 

immunitenin bozulması söz konusudur. Bu defekt sonucu supressör T lenfositleri, yardımcı T 

lenfositlerini suprese edemez. Aktive olmuş yardımcı T lenfositleri B lenfositleri ile ilişkiye 

girer ve interferon-gama (INF-γ)’yı da içeren birçok sitokin salgılarlar. Bu sitokinler tirositleri 

uyararak MHC-II yüzey antijenlerinin oluşmasını sağlar. Ayrıca aktive olmuş B lenfositleri 

tiroid antijenleri ile reaksiyona giren antikorlar oluşturur (35). 

Etiyolojide rol alması muhtemel çevresel faktörler arasında; diyetsel iyot alımı, bakteriyel ve 

viral enfeksiyonlar, sitokin tedavisi ve gebelik yer almaktadır (33). 

Diyetsel iyodun rolü birçok epidemiyolojik çalışmada ve hayvan modellerinde gösterilmiş olup 

en önemli çevresel faktör gibi görünmektedir (36- 40). Đyot fazlalığı tiroglobulin (Tg) 

moleküllerini direkt olarak etkiler ve yeni epitoplar yaratır. Yapılan çalışmalarda yüksek iyotlu 

Tg moleküllerinin düşük iyotlu olanlara göre daha iyi bir immunojen olduğu gösterilmiştir (41- 

43). Yüksek iyotlu Tg molekülü antijen uptake’ini uyarır. Ayrıca yüksek doz iyot direkt olarak 

makrofajları, dendritik hücreleri, B ve T lenfositlerini uyarır. Sonuçta makrofaj 

miyeloperoksidaz aktivitesinde artma, dendritik hücre maturasyonunda hızlanma, 

9

sirkülasyondaki T lenfositlerin sayısında ve B lenfositlerden immunglobulin üretiminde artma 

meydana gelir (38). 

Đmmun ve inflamatuar cevapların regülasyonunda esas rol oynayan sitokinlerin birçok 

çalışmada otoimmunitede, patojenik apoptotik proseslerde ve Hashimoto tiroiditinin 

gelişmesinde rolü olduğu gösterilmiştir (44, 45). GM-CSF ya da IL- 2 kullanımı geçici olarak 

tiroid otoantikorlarının gelişimini indükler ve hipotiroidi oluşturur. Bu bulgu hematopoetik 

büyüme faktörü ve sitokin kullanan hastaların hipotiroidi gelişimi açısından takibini gerektirir 

(33, 46, 47). 

Hashimoto tiroiditi etiyopatogenezinde rol alan diğer moleküler mekanizma apopitozistir. 

Apopitozis (programlanmış hücre ölümü) masif tirosit yıkımında majör rol oynar. Fas 

reseptörünün Fas-L ligandı ile birleşmesi apopitozisi başlatır. Hashimoto tiroiditinde 

tirositlerde apopitozise yol açan Fas ve Fas L ligandının aşırı üretimi söz konusudur (48). 

MHC (Major histocompatibility complex ) molekülleri Hashimoto tiroiditi ve otoimmun tiroid 

hastalıklarının gelişmesinde önemli rol oynar. Yapılan çalışmalarda Hashimoto tiroiditi ve 

Graves hastalarında tiroid epitelyal hücrelerinde HLA class II molekül ekspresyonunun arttığı 

saptandı (33). Genel populasyona göre bazı HLA tipleri örneğin HLA-DR5 Hashimoto 

tiroiditinde daha sık görülür. Primer miks ödemi olan hastalarda HLA-DR3 prevalansı 

artmışken (49), hem Graves hastalığı hem de Hashimoto tiroiditinde HLA-AW30 prevalansı 

artmıştır (50). 

Sitotoksik T lenfosit antijen- 4 (CTLA- 4) geni; T hücre aracılı immun cevabı baskılayan ve 

periferal immunolojik self toleransın devamında esas rol oynayan bir kostimülatör molekül 

kodlar (51). CTLA- 4 geni Hashimoto tiroiditi, Graves hastalığı ve tip1 diabetes mellitus gibi 

otoimmun hastalıkların patogenezinde kritik rol oynamaktadır (52). 

Autoimmun regulator gene ( AIRE 1)’nin; otoimmun poliendokrinopati- kandidiyazisektodermal 

distrofi (APACED)’nin patogenezine katkıda bulunduğu bilinmektedir. Nadiren 

tip1 diabetes mellitus, adrenal yetmezlik ve tiroid disfonksiyonu gibi otoimmun hastalıkların 

oluşmasında da rol alır (53). 

10

Patoloji: 

Patolojik olarak Hashimoto tiroiditi, tiroid bezinin lenfosit ve plazma hücreleri tarafından 

infiltrasyonu, foliküler yıkım, fibrozis ve kolloid eksikliği ile karakterizedir. Bazı hastalarda ise 

sadece izole alanlarda lenfositik infiltrasyon olabilir ki buna fokal tiroidit denilir. Bu 

Hashimoto tiroiditinin erken evresini yansıtıyor olabilir. Çünkü lenfositik infiltrasyon derecesi 

ile serumdaki antikorlar korelasyon gösterir (54). Özellikle yetişkin Hashimoto tiroiditli 

hastaların tiroid bezinde Hurtle ya da Askanazy hücreleri olarak bilinen karakteristik 

eozinofilik epitelyal hücreler bulunur (55). 

Klinik Belirtiler 

Hashimoto tiroiditli hastalar aşağıdakilerden biri veya birkaçı ile prezente olabilir (56): 

• Guatr veya tiroid nodülü 

• Hipotiroidi 

• Tirotoksikoz (Hashitoksikoz) 

Hashimoto tiroiditinde en sık bulgu tiroid büyümesidir. Hastaların %75’inde ötiroid guatr 

vardır. Hastalar doktora boyunda şişlik, rahatsızlık hissi yakınması ile başvurabilir ya da başka 

bir nedenle yapılan muayenede guatr saptanabilir. Tiroid bezi genelde diffüz olarak 

büyümüştür, orta sertlikte ve lastik kıvamındadır. Bazı hastalarda multinodüler guatr olabilir ya 

da çok nadiren tek nodül görülebilir Piramidal lop belirgin olarak büyümüştür. Çoğu hastada 

guatr asemptomatik olsa da nadiren ağrı ve hassasiyet olabilir (8,28). 

Tiroid bezinde ani büyüme ve ağrı varlığında tümör ayırıcı tanıda düşünülmelidir. Otoimmun 

tiroiditin diffüz olması, hipotiroidi bulguları, piramidal lob büyümesi ayırım sağlamazsa ince 

iğne aspirasyon biyopsisi (TĐĐAB) yapılır. Patolojik olarak lenfoma ve küçük hücreli tiroid 

kanserleri Hashimoto tiroiditi ile karışabileceği gibi uzun sürede Hashimoto tiroiditi lenfoma 

gelişimi için bir risk faktörüdür. Hashimoto tiroiditinde asimetrik bez büyümesi, ağrı, ses 

kısıklığı, lenf nodu gelişimi tiroid lenfomasını akla getirmelidir (8). 

Kliniğe ilk başvuran hastaların %20’sinde hipotiroidi semptom ve bulguları mevcuttur ya da 

yıllar içinde gelişir (8). Önceleri Hashimoto tiroiditinden kaynaklanan hipotiroidizmin kalıcı 

11

olduğu düşünülürdü. Ancak yakın zamanda Hashimoto tiroiditinin geçici hipotiroidi 

yapabileceği yönünde kanıtlar vardır. Yaklaşık %20 hastada tiroid hormon replasmanı alırken 

spontan iyileşme sağlanmıştır (57). 

Hashimoto tiroiditinde hastaların %5’inden azında tipik hipotiroidi gelişimi öncesi tirotoksikoz 

semptomları görülebilir (8). 

Hashimoto tiroiditi olan hastalarda ve bunların yakınlarında diğer otoimmun hastalık prevalansı 

artmıştır. Örneğin; Addison hastalığı, tip1 diabetes mellitus, pernisyöz anemi, romatoid artrit, 

myastenia gravis, multipl skleroz ve vitiligo Hashimoto tiroiditinde daha sık görülmektedir (28, 

33). 

Laboratuar Bulguları 

Hastaların büyük bir kısmı ilk değerlendirmede hipo ve ötiroittir. Ancak nadiren tirotoksikoz 

ile gelirler. Hipotiroid hastalarda serum T3, T4 düzeyi ve T3 uptake’i azalmış, TSH düzeyi 

artmıştır. Hipotiroidisi hafif olanlarda (subklinik hipotiroidi) ise sadece serum TSH 

konsantrasyonu artmıştır (58,59). Subklinik hipotiroididen aşikar hipotiroidiye geçiş yaklaşık 

%3- 5 oranında görülür (8). 

Hashimoto tiroiditinin immunolojik teşhisi çeşitli yöntemlerle serumda anti mikrozomal (anti 

TPO) ve anti tiroglobulin (anti Tg) antikorlarının saptanması ile konulur. Anti tiroid peroksidaz 

(Anti TPO) antikor en yardımcı laboratuar testtir. Ancak antitiroid antikorlar düşük titrelerde 

diğer tiroid hastalıklarında ve hatta normal kişilerde de bulunabilir. Đnce iğne aspirasyon 

biyopsisi rutin olarak tanıda gerekli değildir. Ancak antikor negatif olan hastalarda teşhiste 

yardımcı olur. Ayrıca tek nodülü olan hastalarda malignitenin ekarte edilmesi için gereklidir 

(60). 

Diffüz guatrı veya hipotiroidisi olan pek çok hastada tiroid radyoaktif iyot uptake’i 

değerlendirmede şart değildir. Ancak hasta tek bir nodül ile başvurduğunda ve yapılan nükleer 

değerlendirmede soğuk nodülün tespiti malignensi için yüksek bir risk oluşturur ve biyopsi 

yapılmasını gerektirir (28). 

USG’ de Hashimoto tiroiditinde tiroid ekojenitesinde azalma ve psödonodüller gözlenir (56). 

12

Tedavi: 

Hashimoto tiroiditinde tedavi fizyolojik dozda (0,1-0,15mg/gün) tiroid hormon (levotiroksin) 

uygulamasıdır. Yaşlı hipotiroidililerde ve koroner arter hastalığı olanlarda başlangıç doz daha 

düşük olmalıdır (0,0125- 0,025mg/gün). 

Guatrı olan ancak hipotiroidisi olmayan hastalarda otörler tiroid hormon replasmanını 

önermektedir. Çünkü tiroid hormon replasmanı guatrın büyümesini sınırlandırır. Ayrıca 

Hashimoto tiroiditinin seyrinde hipotiroidi sonradan gelişebileceğinden erken tiroid replasmanı 

mantıklı görünmektedir (61,62). 

Hashimoto tiroiditinin nadir, atipik ve hızlı tiroid büyümesi olan formunda lokal semptomları 

geriletmek amacıyla tedavide kortikosteroidler kullanılabilir. 60-80mg/gün prednizon ile 

başlanıp 3-4 hafta içinde doz azaltılarak tedaviye devam edilir. 

Cerrahi tedavi Hashimoto tiroiditinde nadiren endikedir. Daha çok kortikosteroidlere cevapsız 

obstrüktif semptomları geriletmek için kullanılır (28). 

PARATĐROĐD HORMONU 

Yapı ve Biyosentez: 

Ekstrasellüler sıvıda kalsiyum konsantrasyonunun regülasyonunda esas rol oynayan paratiroid 

bezleri ilk kez 1880 yılında Sandström tarafından tanımlanmıştır.1896’da Vassale ve generali 

köpekte paratiroid bezlerinin tümüyle çıkarılmasının ciddi tetaniye neden olduğunu göstererek 

paratiroidler ile mineral metabolizması arasındaki ilişkiye ilk kez dikkati çekmiştir (63). 

Paratiroid bezler endodermal orjinlidir. Üst paratiroid bezleri 4. bronşial poştan, alt paratiroid 

bezleri ise 3. bronşial poştan gelişir. Genellikle çevre yağ dokusu içine gömülmüş halde 

bulunan paratiroid bezleri bazen tiroid içinde de bulunabilir. Bu durum intratiroidal gland 

olarak adlandırılır (11). 

Paratiroid bezinde ribozomlarda sentezlenen ilk ürün pre-pro-paratiroid hormondur ve 115 

aminoasitten oluşan tek zincirli polipeptiddir. Pre-pro PTH’ da 25 aminoasitli olan pre-peptid, 

13

pro-PTH’nın amino ucuna kovalan olarak bağlanmıştır. Pre peptidin ayrılmasıyla pro-PTH 

oluşur. Pro-PTH 90 aminoasitlidir.Pro parçası PTH’nın amino ucuna ekli 6 aminoasitten 

ibarettir. PTH’nın iki öncüsü pre-pro PTH ve pro-PTH spesifik proteazlarla ayrılır. Son ürün 84 

aminoasitten oluşan bir polipeptiddir. Pre-pro PTH ve pro-PTH paratiroid bezinden normalde 

salgılanmazlar, ancak bazı patolojik durumlarda salgılanırlar (11,64 ). 

PTH’ un biyolojik olarak aktif ucu amino ucudur. PTH’nın amino ucuna bağlı pre veya pro 

peptid prekürsörleri biyolojik olarak daha az aktiftir. 84 aminoasitli polipeptid halinde periferik 

dolaşıma sekrete edildiğinde hemen daima küçük fragmanlara ayrılır. Đlk bölünme 33 ve 34. 

aminoasitler arasında oluşarak amino terminal fragman salınır. PTH ve aktif fragmanlarının 

sadece birkaç dakikalık yarı ömrü mevcut iken, PTH’nın birçok fragmanının yarı ömrü birkaç 

saattir. Bu fragmanlar immunolojik aktiviteye sahiptir, fakat biyolojik aktiviteleri yoktur (64). 

Sekresyonun Kontrolü: 

PTH sekresyonu primer olarak ekstrasellüler kalsiyum konsantrasyonu ile kontrol edilir. 

Hipokalsemi paratiroid hücrelerinde sellüler adenil siklaz aktivitesini ve cAMP formasyon 

hızını arttırır, PTH sentez ve salınımını uyarır. Hiperkalsemi ise PTH sekresyonunu suprese 

eder (11). 

Magnezyum seviyesindeki akut değişimlerin in vitro (65) ve in vivo (66) olarak PTH 

sekresyonu üzerine kalsiyuma benzer etkisi olduğu gösterilmiştir. Yüksek magnezyum 

konsantrasyonlarında PTH salgılanması baskılanır. Magnezyum seviyesindeki kronik 

düşüşlerde ise PTH sentezi için gerekli olan magnezyum gerektiren adenil siklazın inhibisyonu 

ve cAMP’nin azalmış sentezi nedeniyle PTH salınımı durur. 

Serum inorganik fosfat seviyesinden PTH sekresyonu direkt olarak etkilenmemesine rağmen, 

artışı halinde ekstrasellüler sıvıdan kalsiyum iyonunun ayrılması ile kalsiyum 

konsantrasyonunda azalmaya neden olarak PTH salınımını arttırır. 

Epinefrin PTH sekresyonunu arttırır. Uzun süreli glukokortikoid tedavi alan hastalarda da 

serum PTH konsantrasyonunun arttığı gösterilmiştir (67). Alüminyum yüksekliğinde ise PTH 

sekresyonunun baskılandığı gösterilmiştir. 

14

Özellikle D vitamininin PTH sekresyonunu modüle edici etkisi önemlidir. D vitamini 

metabolitleri ile PTH arasında negatif feedback olduğu bilinmektedir. Paratiroid bezi 

hücrelerinde 1,25(OH)2D reseptörlerinin bulunması, bu metabolitin PTH salgılanmasında 

önemli bir işlevi olduğunu düşündürmektedir (11, 68, 69). 

PTH sekresyonu gece yarısı en yüksek seviyede olmak üzere diürnal bir ritm göstermektedir. 

PTH karaciğer Kuppfer hücrelerinde ve böbrekte metabolize edilmektedir (11, 70). 

Biyolojik Aktivitesi: 

PTH’nın başlıca görevi ekstrasellüler sıvıda kalsiyum konsantrasyonunu normal seviyede 

tutmaktır. Hormon kemik ve böbrek üzerine direkt ve 1,25(OH)2D vitamini sentezi üzerinden 

barsakta indirekt etki göstererek serum kalsiyum konsantrasyonunu arttırır (11). 

a) Kemik üzerine etkisi: 

PTH’nın artmış düzeylerine günlerce devamlı olarak maruziyet osteoklast aracılı kemik 

rezorpsiyonunda artışa yol açar. Bu etkisi sonucunda kemikten kalsiyum ve fosfatın salınımı 

uyarılır. Ancak hayvanlarda veya osteoporotik hastalarda PTH’nın aralıklı olarak günlerce 

uygulanması kemik yıkımından çok kemik formasyonunda net bir uyarılmaya yol açar. Bu da 

osteoporoz tedavisinde düşük doz sentetik PTH kullanılmasına olanak sağlamıştır (11,71). 

PTH’nın östrojen ile kombine kullanımının özellikle omurga ve kalçada olmak üzere trabeküler 

kemikte önemli bir artışa yol açtığı gösterilmiştir (72). 

PTH reseptörleri olan osteoblastlar ve stromal hücre prekürsörleri PTH’nın kemik oluşturucu 

etkilerinde çok önemlidir. PTH reseptörleri olmayan osteoklastlar ise kemik yıkımında aracılık 

eder. Osteoklastların PTH aracılığı ile uyarılmasının indirekt olduğuna inanılır. Bu olay kısmen 

osteoblastların osteoklastları aktive etmek için salgıladıkları sitokinler (IGF-1, IL-6, GM-CSF 

vb) üzerinden gerçekleşir (11). 

b) Böbrek üzerine etkisi: 

15

Paratiroid hormonunun renal etkileri daha akuttur. Fosfatürik etkisi ilk kez 1929’da idiyopatik 

hipoparatiroidili çocuğa paratiroid ekstresi verilerek gösterilmiştir. PTH, proksimal renal 

tubulusta kalsiyum, sodyum, monohidrojen fosfatın reabsorbsiyonunu inhibe eder, distal renal 

tubulusta kalsiyum, magnezyum, sodyum ve hidrojen iyonu absorbsiyonunu arttırır. Bu etkiler 

monohidrojen fosfat, sodyum, potasyum ve bikarbonatın renal klirensinde artış, kalsiyum, 

magnezyum ve hidrojen iyonlarının renal klirensinde ise azalma sağlar (73,74). PTH’nın renal 

etkilerine cAMP aracılık eder. PTH’nın proksimal tubulustaki en önemli işlevlerinden biri 1-α 

hidroksilaz enzimini aktive ederek 1,25(OH)2D vitamini sentezini arttırmasıdır (11). 

c) Đnce barsak üzerine etkisi: 

PTH, vitamin D metabolizması üzerine etkisiyle ince barsaktan kalsiyum ve fosfatın 

absorbsiyonunu stimüle eder. Đntestinal hücre düzeyinde PTH’nın direkt olarak kalsiyum 

trasportunu arttırıcı etkisi olduğunu savunan çalışmalar da mevcuttur (73). 

Sonuç olarak, PTH’nın kemik, barsak ve böbrek üzerindeki etkileri serum kalsiyum düzeyinde 

artışa neden olur. Kemikten fosfat mobilizasyonunun hızlanması ve barsaktan fosfat 

absorbsiyonunun artması teorik olarak plazma fosfat düzeyinde yükselmeye neden olması 

beklenirken PTH’nın fosfatürik etkisiyle fosfat kaybı serum fosfat konsantrasyonunda 

azalmayla sonuçlanır (11). 

Etki Mekanizması: 

Paratiroid hormon reseptörü hem PTH’yı hem de PTHrP (Paratiroid hormon ile ilişkili 

protein)’yı bağladığı için PTH/PTHrP reseptörü adını almaktadır. PTH/PTHrP reseptörünün 

geni 3. kromozomun kısa koluna lokalizedir. PTH/PTHrP reseptörü G- protein reseptörleri 

süper ailesindendir. Bu reseptörlerin intrasellüler bağlantılarını G- proteini sağlamaktadır. G- 

proteinleri heterodimerik yapıda olup α, β ve γ subünitelerinden meydana gelmektedir. Đnaktif 

durumdaki α subünitesine GDP bağlıdır. PTH’nın reseptöre bağlanması ile G proteini GDP 

yerine GTP bağlar. Sonra α subünitesi, βγ subünitelerinden ayrılarak Gsα stimüle olur veya Giα 

inhibisyonu gerçekleşir. Bundan sonra da adenil siklaz veya fosfolipaz C aktivasyonu başlar. 

Adenil siklaz stimülasyonu sonucunda oluşan cAMP böbrekte PTH’nın fosfatürik ve kalsiyum 

tutucu etkilerini aynen göstermektedir. Şu halde c AMP, PTH’nın 1-α hidroksilaz üzerine olan 

16

etkilerine aracılık eder. Bu arada α subünitesinin GTPaz aktivitesine sahip olması nedeniyle 

GTP tekrar GDP’ ye dönüşerek reseptörün aktivitesi sonlandırılır (11). 

D VĐTAMĐNĐ – HORMONU 

Tanım ve Önemi 

Đnsan organizması için vitaminlerin önemi tartışmasızdır. Vitaminler vücut için esansiyel olup, 

vücutta üretilemeyen ve gıdalarla alınması zorunlu olan maddelere verilen ortak isimdir. Bu 

vitaminler arasında en önemlilerinden biri de D vitaminidir(11). 

D vitamini klasik bir vitamin olmaktan çok, bir hormon olarak görev görmektedir. Çünkü D 

vitamini güneş ışınlarının etkisiyle ciltte üretilmektedir. Bu üretilen madde bir ön madde olup, 

karaciğer ve böbrekte iki defa transformasyona uğrayarak, biyolojik aktif madde şekline 

dönmektedir. Ayrıca D vitaminin aktif şeklinin kimyasal yapısı steroid hormonları ile benzerdir 

(11). 

Vitamin D, ilk kez 1919-1920’lerde vitamin olarak sınıflandırılmıştır. Sir Edward Mellanby, 

köpekler üzerinde yapmış olduğu bir çalışmada diyetteki bir vitamin eksikliğinden riketsin 

ortaya çıktığını gözlemlemiştir (75). 1923 ‘de Goldblatt ve Soames, deride vitamin D’nin bir 

prekürsörü olduğunu ve güneş ışığında yağda eriyen vitamin D’nin üretildiğini bulmuşlardır 

(76). Hess ve arkadaşları ise sıçanlarda güneş ışığı verildiğinde riketsin önlendiğini 

görmüşlerdir (77). 1930’da Windous ve arkadaşları Almanya’da yaptıkları araştırmada 

ergosterolün ve derideki 7-dehidrokolekalsiferolün ultraviyole ışınları ile vitaminD2 ve vitamin 

D3’e dönüştüğünü saptamışlardır (78). 

Vitamin D kemik, barsak, böbrek ve paratiroid bezler üzerine gösterdiği fizyolojik etkilerle 

kalsiyum ve fosfor metabolizmasını düzenler (11). 

D vitamini yetmezliği çocuklarda riketse yol açarken, erişkinlerde ise osteoporozu agreve ve 

presipite eder ayrıca ağrılı bir kemik hastalığı olan osteomalaziye yol açmaktadır (1). 

17

D vitamini hormonu sağlıklı kemik gelişimi yanı sıra, birçok kanser tipinin, otoimmun, 

kardiyovasküler ve enfeksiyon hastalıkların önlenmesinde gerekli olduğu yapılan birçok 

çalışmada gösterilmiştir (1). 

D vitamini Sentez ve Metabolizması 

D vitamini; dört halkadan oluşup B halkası, 5 ile 6. ve 7 ile 8. karbonları arasında ikişer çift 

bağlı, 9 ile 10. karbonlar arasından açılmış, diğer A, C, D halkaları ise doymuş olan bir halka 

sistemi ile ve 8 ya da 9 karbonlu yan kolu bulunan bir sterol türevidir. Bunlardan en önemlileri 

diyet ile alınan bitkisel kökenli ergosterolden türeyen ergokalsiferol [D2 vitamini; 25(OH)D2] 

ve hayvansal kökenli deride kolesterolün oksitlenme ürünü olan 7-dehidrokolesterolden 

(7DHC) türeyen kolekalsiferoldür [D3 vitamini; 25(OH)D3]. Đnsan vücudunda sadece D3 

vitamini sentezlenir (Şekil 1). Bitkisel kökenli D2 vitamini (ergokalsiferol) morötesi ışınlar 

aracılığı ile yapraklarda sentezlenir. Her ikisi de hem diyetle alınır hem de sentetik olarak 

üretilebilir ( 2,79). 

Şekil 1. D vitamininin yapısı ve karbon moleküllerinin numaralandırılması (79). 

Đnsan vücudunda bulunan D vitamininin büyük bir kısmı güneş ışınlarındaki 290-315nm dalga 

boyundaki mor ötesi ışınlarının etkisi ile deride sentezlenir. Güneş ışığına maruz kalma 

engellenmedikçe vücudun tüm ihtiyacı deride sentez edilmek suretiyle karşılanabilir (8,11). 

Karaciğerde sentez edilen kolesterol burada 7-dehidrokolesterole (7-DHK) çevrildikten sonra 

periferik kana geçerek derinin Malpighi tabakasına gelir. Güneşle temas sürecinde yüksek 

enerjili mor ötesi ışınları (290-315nm) epidermisi geçer ve 7-DHC deki çift bağlar tarafından 

absorbe olur, bunun sonucunda, inaktif pro D3 vitamini (7-DHC) pre D3 vitaminine dönüşür. 

18

Biyolojik olarak inert bir madde olan pre D3 vitamini, termal izomerizasyon ile daha stabil bir 

izomere dönüşmektedir. Bu süreç 2-3 gün sürmektedir ve bunun için mor ötesi ışınlarına gerek 

yoktur. Deride yapılan D3 vitamini bir α-1 globülin olan DBP’ ye ( D vitamini Bağlayıcı 

Protein) bağlanarak karaciğere taşınır (8,11). 

Uzun süreli güneş ışığına maruz kalma sonucu, previtamin D3 alternatif iki inert izomer 

(lumisterol ve tachysterol) şekline veya yeniden 7DHC’e dönüşebilir. Bu nedenle D vitamin 

intoksikasyonu oluşmamaktadır. Oluşan izomerlerin, kalsiyum metabolizması üzerine çok az 

etkili olduğu düşünülmektedir (1,11). 

Hayvansal besinlerden alınan D3 vitamini veya bitkisel besinlerden alınan D2 vitamini ince 

barsaklardan absorbe edilir ve emilimi safra asitlerinin varlığını gerektirir (80). 

Gerek deride sentezlenen, gerek sindirim sisteminden emilen D vitamini karaciğere geldikten 

sonra metabolizmaları aynıdır. Karaciğere gelen D vitamini, hepatosit mitekondriyal ve/veya 

mikrozomlarında bulunan D vitamin 25-hydroxylase enzimi (25-OHase; veya CYP27A1) 

aracılığı ile 25-hidroksiergokalsiferole [25(OH)D2] veya 25 hidroksikolekalsiferole 

[25(OH)D3] dönüşür. Bu madde kalsidiol olarak da bilinir. D vitamininin karaciğerde 25- 

hidroksilasyonu ürün feedback mekanizması ile düzenlenir (8,80). 

25(OH)D vitamini vücudun tüm D vitamini havuzu hakkında en iyi bilgi veren parametredir. 

Normal serum konsantrasyonu 8- 80 ng/ml (20- 200 nmol/L) arasında değişir. Serumdaki yarı 

ömrü 21 gündür (8,11). 

Kalsidiol, DBP(D Vitamini Bağlayıcı Protein)’nine bağlanarak kan yoluyla böbreğe gelir ve 

böbreklerde proksimal tubuler hücrelerin membranında bulunan megaline bağlanarak hücre 

içine geçmektedir. Hücre içinde serbestleşerek, mitokondride 25-hydroxyvitamin D-1 –α 

hydroxylase [1α-OHase; veya CYP27B1) olarak da adlandırılan enzimi ile ikinci kez 

hidroksilasyona uğrayarak, 1,25-dihidroksikolekalsiferol’e [1,25(OH)2D] dönüşür. Kalsiyum 

ve fosfor homeostazında sorumlu D vitamininin biyolojik olarak en aktif şekli 1,25(OH)2D 

vitaminidir. Bu madde kalsitriol olarak da bilinir (1). 

Fizyolojik olarak 25(OH)D vitamin hidroksilasyonunun büyük kısmının böbrek proksimal 

tubuluslarında olur. Plasenta en önemli ekstrarenal 1,25(OH)2D3 yapım yeridir (11,81).1α 

19

hidroksilaz enziminin en önemli regülatörü paratiroid hormonudur. Östrojen, prolaktin ve 

büyüme hormonu 1,25(OH)2D vitamini üretimini arttıran diğer faktörledir. Bu enzimi 

sentezleyen CYP1 geni, 12q13 kromozom bölgesinde bulunur ve bu genin mutasyonları 

“vitamin D bağımlı raşitizm tip 1”den sorumludur. Đnsanda 1,25(OH)2D3 vitamini günde 1µg 

kadar üretilir ve plazmada 40- 60 pg/ml (16- 65 pmol/L) düzeyinde bulunur. Plazma yarılanma 

süresi 3- 6 saattir (8,11). 

D vitamini Fizyolojisi 

Böbrek ve plasenta tarafından üretilen 1,25(OH)2D, D vitamininin tek önemli metabolitidir ve 

diğer metabolitlerinin potansiyel rolleri belirlenememiştir (11). 

1,25(OH)2 D vitamini, DBP( D vitamini bağlayıcı Protein)’ye bağlanarak hedef dokulara 

taşınır. DBP ortalama 53 kDa ağırlığında bir globulin olup, DBP geni 4q11-13 kromozomu 

üzerinde bulunmaktadır. Plazma DBP miktarı, sirkülasyonda bulunan D vitamini ve 

metabolitleri miktarının 20 katıdır. Genelde DBP’ nin %5‘i D vitamini ve metabolitleri ile 

doymuş şekilde bulunmaktadır. 25(OH)D veya 1,25(OH)2D vitamini total miktarının yalnız 

%1’inin dolaşımda serbest bulunması, D vitaminin intoksikasyonuna karşı önemli bir koruyucu 

mekanizmadır (81). 

D vitamini aktif metabolitleri etkilerini, hedef hücrelerde sitoplazma ve nükleus içinde bulunan 

Vitamin D Reseptörleri (VDR) aracılığıyla göstermektedir. VDR steroid-retinoid-vitamin D 

transkripsiyon düzenleyici faktörler süper ailesindendir. VDR’lerin hormon bağlayıcı kısmı, 

DNA bağlayıcı bölgesi ve N-terminal bölgesi bulunur. 12q13-14 kromozomunda lokalize insan 

VDR geni, 427 aminoasitten oluşan 50 kD’luk bir proteindir. VDR’leri barsak, kemik, böbrek 

dışında cilt, meme, hipofiz, paratiroid bezi, pankreas beta hücreleri, gonadlar, beyin, iskelet 

kası, dolaşımdaki monositler ve aktive T ve B lenfositlerde de bulunmaktadır. VDR içeren bu 

dokular aynı zamanda 1,25(OH)2D3 üreten yerlerdir (11,68). 

D vitamini reseptöre bağlandıktan sonra sterol-reseptör kompleksi, retinoik asit X reseptörü ile 

ilişkiye girer. Ortaya çıkan heterodimerik kompleks, özgül DNA dizilerine bağlanır. Bu özgül 

dizilere D vitamini yanıt elementleri (VDYE) denir. VDYE’ler ile kurulan bu ilişki gen 

transkripsiyonunu değiştirir. Barsakta kalsiyum bağlayıcı protein sentezlenir, kemikte 

osteokalsin, osteopontin ve alkalen fosfataz üretilir. 

20

1,25(OH)2D’nin hedef dokular üzerinde nükleer reseptörler aracılığı ile olmayan etkileri de 

vardır: Kalsiyumun hücre dışından hücre içine taşınmasını arttırır, hücre içi kalsiyum 

havuzlarından kalsiyumu mobilize eder, fosfotidilinozitol metabolizmasını uyarır (8,11). 

D Vitamini Üretimini Etkileyen Faktörler 

Yağda eriyen bir vitamin olan D vitamini ihtiyacımızın çok az miktarı doğal gıdalardan 

karşılanırken, çok büyük bir kısmı ise vücudumuzun en büyük organı olan ciltte mor ötesi 

ışınlarının etkisiyle 7DHC’un fotoizomerizasyonu ile başlayan ve gelişen süreç sonucu 

karşılanmaktadır. 25(OH)D vitamininin serumdaki seviyesi mor ötesi ışınlar ile artar, ancak 

endokrin sistem tarafından sıkıca kontrol edilen 1,25(OH)2 D vitamini ise mor ötesi ışınlardan 

etkilenmemektedir (11, 80). 

Mor ötesi ışınların cilde ulaşan miktarını veya ciltteki 7DHC miktarını etkileyen faktörler, aynı 

zamanda ciltte D vitamin yapımını da etkilemiş olur. Bu engeller dış veya kişisel etkenler 

olarak iki grupta toplanabilir. Dış etkenler olarak; enlem, deniz seviyesi, mevsim, günün saati 

(11.00-15.00 arası en etkili saatlerdir), atmosferdeki ozon miktarı, bulutlar, aerosoler ve albedo 

(yüzeyden ışınların yansıması) olarak sıralanabilir. Kişisel faktörlerden ise; cilt tipi, yaş, giyim, 

ciltte güneş koruyucuların kullanımı gibi nedenler sayılabilir (2, 82,83). 

Güneş Zirve Açısı (GZA, Solar Zenith Angle-SZA): Güneş ışınlarının yer yüzeyine geliş 

açısıdır ki dünyanın güneş ve kendi etrafında dönmesine bağlı olarak güneş ışınları ile yer 

yüzünün pozisyon değiştirmesi sonucu oluşmaktadır. Güneş gökte en yüksek noktada 

olduğunda GZA en düşük açı olup, güneş ışınları en kısa yoldan yeryüzüne ulaşarak, tüm ışın 

enerjisi küçük bir alana düşmektedir. Ancak güneş batış veya doğuş pozisyonunda olduğunda 

ışınlar daha uzun yoldan geçerek mor ötesi ışınların enerjisi yeryüzünde daha geniş bir alana 

yayılmaktadır. Dar GZA’sı yazın, öğlen vakti ve ekvatora yakın enlemde bulunurken, geniş 

GZA ise kışın, erken öğleden evvel, geç öğleden sonra ve yüksek enlemlerde bulunmaktadır. 

(11,83). 

Enlem ile mevsimsel değişiklikler: D vitamini kuzey yarımkürede yaz sonu en yüksek 

seviyelerde bulunurken, kış sonu en düşük seviyelerde bulunmaktadır. Ancak ekvatora 

yaklaştıkça daha fazla mor ötesi ışınları yeryüzüne ulaşmakta ve yıl içinde daha fazla D 

vitamin sentezlenmektedir (83). 

21

Atmosferin özellikleri: Bunlardan ozon tabakası en önemlisi olup, UVB dalgalarının en önemli 

emicisidir. Tropikal bölgelerde minimum seviyede bulunurken, kutuplarda maksimum 

miktarlarda bulunmaktadır. Ayrıca, ozon tabakası maksimum miktarda ilkbaharda bulunurken, 

sonbaharda en düşük seviyede bulunmaktadır. Atmosferdeki dinamikler, ozon tabakasının gün 

içinde %10-20’ye varan oranlarda değişimine neden olmaktadır (83). 

Bulutlardaki katmanlar ve bulut yüksekliği: Büyük oranda ışınların geçişini etkilemektedir. 

Havadaki aerosoller de önemli bir faktör teşkil etmektedir. Nitekim Avrupada endüstri devrimi 

döneminde raşitizmin %80-90 gibi oranlarda görülmesinin en önemli nedenidir (83,84). 

Melanin: Cildimizde bulunan melanin güneşe karşı ilk koruyucumuzdur. Melanin doğal bir 

filtre olup özellikle D3 vitamini sentezlettiren 290-315nm dalga boyundaki ultraviyole 

ışınlarını absorbe eder ve pro D3 vitamini ile güneş ışığı için yarışmaya girer. Ciltte melanin 

miktarı artıkça aynı doz ışınlama ile daha az miktarda previtamin D üretilmektedir. 

Yaşlanma: Yaşlanmada epidermiste 7-DHC konsantrasyonu azaldığı için vitamin D3 oluşumu 

azalmaktadır (85,86). 

Güneş gören cilt alanı: Giysiler, UV ışınları ile cilt arasında önemli bir bariyer teşkil 

etmektedir. Özellikle Arap ülkelerinde yapılan yayınlarda, güneşin bol olmasına karşın, 

geleneksel giysilerin güneşten yeterince yararlanmayı engelleyerek D vitamini eksikliğine 

neden olduğu bildirilmektedir (87). 

Güneş koruyucular: UVB ve son zamanlarda UVA (321–400nm) ışınlarını absorbe etmek için 

üretilen bu ürünler aynı zamanda cildin D vitamin yapımını engellemektedir. Mor ötesi 

ışınlarının D vitamin sentezi özelliğinden yararlanmak istiyorsak, kısa süreli olarak ve güneş 

koruyucusuz güneş ışınlarına maruz kalınmalı ancak sonrasında güneş koruyucu sürülmelidir 

(75, 83, 88). 

Obezite: Morbid obez kişilerde serum D vitamini düzeyi düşük bulunmuştur. Bunun sebebi 

olarak yağda eriyen bir vitamin olan D vitamininin yağlı dokuda birikmesi gösterilmektedir. 

Şişman yetişkinlerde karın yağlarında 4-400ng/gr D vitamin olduğu bildirilmektedir (89,90). 

22

D vitamini Đhtiyaçları: 

Yağda eriyen bir vitamin olan D vitamini, çok az miktarda doğal gıdalarda bulunurken ( yağlı 

balık, balık karaciğeri, yumurta sarısı gibi), vücut ihtiyacının büyük kısmı ciltte morötesi 

ışınlarının etkisi ile 7-DHC’den sentezlenerek karşılanmaktadır. Bu nedenle yıl içinde D 

vitamin üretiminin en uygun olduğu aylarda, düzenli ve bilinçli bir şekilde güneş ışılarına 

maruz kalmak ( eller ve yüzün haftada 2 saat etkili güneş ışığına maruz kalması çoğunlukla 

yeterlidir) her yaş için D vitamini eksikliğinden korunmada en etkili yoldur. Ancak değişik 

nedenlerle güneş ışınlarından yarar sağlanamadığında diyet ile destek yapılmalıdır.(11, 91, 92, 

93). 

Amerika Birleşik Devletleri’nde yenidoğan, çocuklar ve 50 yaşına kadar olan yetişkinlere 200 

ĐÜ/gün, 51- 70 yaş arasına 400 ĐÜ/gün ve 70 yaş üzeri olan yetişkinlere 600 ĐÜ/gün D vitamini 

önerilmektedir (11,94). Kanada Osteoporoz Cemiyeti ise 50 yaş üzeri kadın ve erkeklerde 800 

ĐÜ/gün D vitamin desteği öneriyor (95). 

Yukarıda önerilen dozlar genelde kemik sağlığını ve çocukları raşitizmden koruması için 

önerilen dozlardır. D vitamininin kemik sağlığı dışında etkiler göstermesi ve uzun vadeli 

hastalıklardan koruması için günlük optimal D vitamin ihtiyacının ne olduğu tartışılan bir 

konudur. Günlük verilecek D vitamin miktarı en az yan etki gösteren değer olarak kabul 

edilmekte olup, toksititeyi gösterecek kanıtlar da yeterli değildir. Günlük D vitamini ihtiyacı 

200 ĐÜ ile 4000 ĐÜ gibi geniş bir yelpaze içinde önerilmektedir (96). 

Gebelikte ve laktasyonda, optimal D vitamin ihtiyaçları bilinmemekle birlikte bugün önerilen 

200-400IU/gün olan referans değerlerinden daha yüksek olduğu görülmektedir. Gebeliğin son 

trimesterinde 1000 ĐÜ/gün D vitamini desteği alan ve almayan gebeler arasında, almayan 

gebelerden doğan bebeklerde intrauterin büyüme geriliği daha fazla olduğu, bebekler bir 

yaşında görüldüğünde, daha az kilo aldıkları ve büyüme hızının daha düşük olduğunu 

bildirilmektedir (97). Hollis BW ve Wagner CL. Emziren annelere 2000 ve 4000ĐÜ/gün D 

vitamini verilmesi ile anne sütü alan bebeklerin D vitamin ihtiyaçlarının karşılanacağını ve süt 

çocuklarının D vitamin değerlerinin olumlu etkilendiğini bildirmektedirler (98). 

23

D vitamin eksikliğinin değerlendirmesinde klinik bulgular yanında biyokimyasal parametreler 

de kullanılmaktadır. Bugün D vitaminin serum değerini belirlemek için biyokimyasal olarak iki 

test bulunmaktadır: 1,25(OH)2D vitamin ve 25(OH)D vitamini. Serum 25(OH)D vitamin 

değerleri en uygun laboratuar test olarak kabul edilmekte olup, aylar öncesinden eksiklik 

durumunu göstermektedir (1). Bu ölçüm ile diyetle alınan veya güneş ışınların etkisi ile oluşan 

D vitamin kısımları ayırt edilememektedir. Serum 25(OH)D vitamin seviyesi mor ötesi ışınlar 

ile artarken endokrin sistem tarafından sıkıca kontrol edilen 1,25(OH)2D vitamin değerleri 

etkilenmemektedir (79). 

Serum 25-(OH) D vitamini düzeyinin; 150 >325 Zehirlenme 

D vitamini ihtiyacı ve optimal serum 25(OH)D değerlerinin ne olması gerektiği bugün cevap 

arayan sorulardır. Değişik nedenlerden dolayı güneş ışınlarından yararlanılmadığında, diyet ile 

destek yapılmalıdır. Güneş ışınlarıyla gerçekleşen D vitamin yapımı, birçok faktörden 

etkilendiğinden her toplum ve kişi için farklı değerlerde oral D vitamin desteğine ihtiyaç vardır. 

24

D Vitamini – Hormonun Fonksiyonları 

a) Kalsiyum metabolizması ile ilgili fonksiyonları 

D vitamini, kalsiyum değerlerini normal sınırlarda tutmak için bağırsak, kemik ve böbreklerde 

üç farklı mekanizma ile etki eder: 

a1) Barsaklarda 1,25(OH)2 D vitamininin net etkisi; ince barsak lümeninden dolaşıma 

kalsiyum ve fosfor transportunu uyarmaktır. 

a2) 1,25(OH)2 D vitamininin kemik rezorpsiyonunu arttırıcı etkisi PTH ile sinerjistiktir. Matür 

osteoklastlarda ne PTH ne de 1,25(OH)2 D vitamini reseptörü bulunur. Hem PTH hem de 

1,25(OH)2 D vitamini osteoblastlar veya stromal fibroblastlar üzerindeki spesifik reseptörlerine 

bağlanarak osteoblast hücresinin yüzeyinde RANK (reseptör activator nucleus factor- Κb) 

ligandının üretimini uyarır. RANK ligandı immatür osteoklastların üzerinde bulunan RANK 

reseptörüne bağlanarak immatür osteoklast prekürsörlerinin matür osteoklastlara değişimini 

uyarır. 

a3) 1,25(OH)2 D vitamininin renal kalsiyum ve fosfor tutulumundaki rolü halen belli değildir 

(8,11). 

b) Kalsiyum metabolizması dışı fonksiyonları 

1980’li yılların başına kadar D vitamininin yalnızca kalsiyum, fosfor ve kemik mineralizasyonu 

ile ilgili araştırmaları yürütülmekte iken son 20-25 yılda yapılan çalışmalarda kemik 

metabolizması dışında da fonksiyonları olduğu görülmüştür. Bugün D vitamininin optimal 

sağlık için gerekli olduğu bilinen bir gerçek olup, birçok hastalığın gelişmesini engellemekte 

veya bulguların hafiflemesine neden olduğu bildirilmektedir. Bunlardan otoimmun hastalıklar, 

inflamatuar barsak hastalığı, romatoid artrit, multipl skleroz, diyabet, birçok kanser çeşidi, kalp 

hastalıkları, osteoporoz, enfeksiyöz hastalıklar gibi birçok hastalıkta etkili olduğu yapılan 

çalışmalarla bildirilmektedir (1,3,5,79). 

Enterosit, osteoblast ve distal renal tubulusların hücre nukleusları dışında birçok dokuda 

1,25(OH)2 D vitaminin lokal olarak yapımının olduğu ve bu dokularda VDR reseptörlerinin 

25

gösterilmesi en önemli buluşlardan birisidir (100). Tablo 1’de D vitaminin hedef olabileceği 

dokular görülmektedir. 

Tablo 3. 1,25(OH) D vitaminin hedef hücreleri (100) 

Kanıtlanmış 

Varsayılan 

1 Enterosit(bağırsak) Adacık hücreleri, pankreas 

132 Osteoblast Mide, endokrin hücreleri 

3 Distal renal tubulus Hipofiz hücreleri 

4 Paratiroid hücreler Over hücreleri 

5 Ciltteki keratinositler Plasenta 

6 Promiyelosit, Monosit Beyin (hipotalamus) 

7 Lenfosit Epididimis 

8 Kolon enterositleri Gelişimdeki miyoblast 

9 Shell gland Aortik endotelyal hücreler 

10 Tavuk korioalantoid membranı Cilt fibroblastları 

b1) Diyabet: 

D vitamini reseptörleri (VDR), aktif T ve B lenfositlerinde, aktif makrofajlar, dentritik hücreler 

gibi özellikle antijen sunan hücreler başta olmak üzere bütün immun sistem hücrelerinde ve 

yanı sıra pankreatik beta hücrelerinde tanımlanmıştır (6,7). Beta hücrelerinde D vitaminine 

bağlı kalsiyum bağlayıcı protein olan kalbindin de bulunur. Kalbindin ekspresyonunun beta 

hücrelerini sitokine bağlı hücre ölümünden koruduğu gösterilmiştir (101). 

Yapılan hayvan çalışmalarında yaşamın erken evrelerinde 1,25(OH)2D vitamini desteği 

alınırsa tip 1 diyabet gelişiminin önlendiği gösterilmiştir (100,102). 1,25(OH)2D vitaminin 

farmakolojik dozlarda uzun süreli kullanımının obez olmayan farelerde hem insülitisi hem de 

diyabeti azalttığı tespit edilmiştir. 1,25(OH)2D vitamini ile tedavi edilenlerde insülitis 

sıklığının %80’den %50’ye, diyabet sıklığının ise %56’dan %8’e indiği bildirilmiştir 

(102,103). 

26

Hypponen ve ark, bir yaşından itibaren 2000 ĐÜ/gün D vitamini desteği almış olanlarda tip 1 

diyabet gelişme riskinin %80 azaldığını tespit etmişlerdir (104). Fuller ve ark, D vitamini 

desteği almayan çocuklarda, D vitamini desteği almış olanlara göre 15 yaşına geldiğinde 

diyabet gelişme riskini 3 kat fazla bulmuştur (105). 

Hayvan modellerinde 1,25(OH)2D vitamini eksikliğinin pankreatik insülin sentez ve 

sekresyonunu etkilediği gösterilmiştir (106). 

Süt ve süt ürünlerinde bulunan kalsiyum ve D vitamininin, vücut ağırlığı ve insülin direnci 

üzerine yaralı etkileri vardır (107). Pittas A. ve ark, 20 yıl takip edilen 83,779 yetişkin 

kadından 4843’de diyabet olgusunun geliştiğini saptamışlar. Daha yüksek değerlerde D vitamin 

ve Ca alan yetişkinler, daha düşük değerlerde D vitamin ve Ca alanlara göre, tip 2 diyabet 

gelişme riskinin %13 oranında daha az olduğu bildirilmektedirler. Burada D vitamini hangi 

mekanizma ile diyabet riskini artırdığı açık değildir. Ancak burada pankreas beta hücrelerin 

bozukluğu ile D vitamin arasında ilişki olabileceği belirtilmektedir (108). 

Tip 2 diyabet gelişiminde VDR polimorfizminin rol oynayabileceği öne sürülmüştür. 

Bangladeş’te yapılan bir çalışmada, VDR Tag1 polimorfizmi insülin salınımı ile ilişkili 

bulunmuştur (109). Amerikalı beyazlarda ise, VDR Apa1 polimorfizmi insülin direnci ve 

glukoz intoleransında suçlanmıştır (110). 

b2) Kanser: 

Laboratuar, deneysel ve epidemiyolojik çalışmalar D vitamininin en sık meme, prostat, kolon, 

deri ve pankreas kanseri olmak üzere yirmiye yakın kanser tipinden koruyucu etkisi olduğunu 

göstermektedir (111). 

b3) Enfeksiyon hastalıkları: 

Tüberküloz enfeksiyonu olan hastalarda D vitamin değerlerinin tespit edilemeyecek kadar 

düşük olduğu ve D vitamin eksikliğinin tüberküloz enfeksiyonu için bir risk oluşturduğu 

bildirilmektedir (112,113). 

Bunun yanında viral gribal enfeksiyon sıklığının D vitamin serum değerleri ile ilişkili olduğu, 

daha düşük serum değerlerinde viral gribal enfeksiyonların artığı bildirilmektedir (114). 

27

Çocuklukta pnömoni tanısı alan hastalarda %80 oranında D vitamini eksikliği olduğu 

bildirilirken, raşitik çocuklarda raşitik olmayanlara göre 13 kat daha fazla pnömoni gelişme 

riski olduğu görülmüştür (115,116). 

b4) Beyin gelişimi: 

Eyles ve ark, annelerinde şiddetli D vitamin eksikliği olan yavru farelerin beyinlerinde kalıcı 

hasar geliştiğini saptamışlardır (117). D vitamin eksikliği durumunda korteks anomalileri, 

lateral ventriküllerin genişlemesi ve beyinde daha fazla hücre proliferasyonu gözlenmiştir. 

Yetersiz D vitamini desteği gören erkek çocuklarda ileri yaşlarda şizofreni görülme riskinin 

arttığı bildirilmektedir. Yazın doğan hastalarda şizofreninin daha sık olduğu bunun da annenin 

güneş görmemesinden kaynaklandığı bildirilmektedir. Ayrıca temmuz-ağustos aylarında 

doğanlarda öğrenme güçlüğünün daha fazla olduğu görülmüştür (118,119). 

b5) Kalp hastalıkları: 

Yapılan çalışmalar gebe deney hayvanlarında D vitamininin iskelet, kardiyovasküler ve 

nörolojik gelişim üzerine önemini göstermektedir. Kardiyovasküler etkilerinden vasküler 

muskuler kontraksiyon fonksiyonlarını arttırdığı ve histolojik olarak ventrikül kas hücreleri 

arasındaki boşluğu arttırdığı görülmüştür (119,120). 

D vitamini değerleri daha yüksek olan hastalarda daha az kardiyovasküler hastalıklara bağlı 

mortalite görüldüğü bildirilmektedir. Kuzey ülkelerinde daha yüksek oranda kalp hastalıkları 

görüldüğü ve özellikle kalp krizinin kış aylarında %53 daha fazla geliştiği bildirilmektedir. Bu 

bulgular güneş ışınlarıyla D vitamin yapımına etkisinin olduğunu düşündürmektedir (121,122). 

b6) Transplantasyon: 

Transplantasyon sonrası doku kabulünde D vitamininin önemli yeri olduğu bildirilmektedir. 

Özellikle kalp, karaciğer, böbrek, pankreas, akciğer ve barsak transplantasyonunda önemli yeri 

olduğu ve deney farelerinde yeni dokunun yaşamasını %10–30 oranında arttırdığı 

bildirilmektedir (123). 

28

7) Kronik böbrek hastalığı: 

Önemli buluşlardan biri, VDR’nin paratiroid bezlerinde bulunmasıdır.1,25(OH)2D vitamini 

PTH üzerine inhibitör etki gösterir. Bu da PTH ile 1,25(OH)2D vitamini arasındaki negatif geri 

denetim mekanizmasının varlığına delildir. Kronik böbrek hastalarında D vitamin yapımı 

yetersiz olduğundan hiperparatiroidi gelişmektedir. Burada paratiroid bezin hücre 

proliferasyonu VDR aracılığıyla meydana gelir. Diyaliz hastalarında gelişen renal 

osteodistrofinin D vitamini ve analogları ile tedavisinin paratiroidlerde bulunan VDR ile 

mümkün olduğu anlaşılmıştır (8,124). 

b8) Psöriazis: 

1,25(OH)2D vitamini keratinositlerin ve fibroblastların proliferasyonunu inhibe eder. 

Keratinositlerin terminal diferansiyasyonunu uyarır. D vitamininin bu özelliği deri hücrelerinin 

kontrolsüz çoğalması ile karakterize olan psöriaziste kullanım alanını doğurmuştur. Kalsitriol 

analoğu olan “ calsipotriol ” psöriazis tedavisinde kullanılmak üzere FDA tarafından onay 

almıştır (11). 

b9) Raşitizm, osteoporoz ve osteomalazi: 

D vitamini eksikliğinin klinik bulguları çocuklarda raşitizm olarak adlandırılırken, 

yetişkinlerde ise osteomalazi olarak karşımıza çıkmaktadır (11). Đskelet kaslarında 1,25(OH)2D 

vitamin için reseptörler bulunmaktadır. D vitamin eksikliğinde hastalar çoğu zaman kemik ve 

kaslarda ağrıdan şikayet etmektedir. Bu hastalar çoğu zaman fibromiyalji ve nonspesifik 

kollajen vasküler hastalıklar gibi yanlış tanı almaktadırlar. Fibromiyalji şikayetleri olan 

hastaların %40-60 oranında D vitamini eksikliği veya osteomalazi mevcuttur (125). 

b10) Đmmun fonksiyonları ve otoimmun hastalıklar 

D vitamininin bilinen klasik fonksiyonu, kalsiyum homeostazını ve bunun sonucu olarak da 

kemik formasyonunu sağlamaktır. Ancak daha az bilinen bir fonksiyonu ise immun sistem 

üzerine etkisidir. Periferal kan mononükleer hücrelerinde D vitamin reseptörlerinin (VDR) 

tespitiyle, immun sistem regülasyonunda D vitamininin rolü olduğu bulunmuştur (126,127). 

29

Lenfositlerin önemli miktarda VDR içerdiği ilk defa Manolages ve ark. tarafınca gösterilmiştir 

(128). T hepler hücreler tüm antijen spesifik immün cevapta merkezi bir role sahiptir ve 2 

subtipi mevcuttur (Th1 ve Th2)(132). Th1 hücreler hücresel bağışık yanıtta esastır, tümör ve 

intrasellüler patojenlere karşı (örneğin; virüsler) yanıtta rol alırlar. Bu hücreler Đnterferon-gama 

(INF-γ), Đnterlökin-2 (IL-2) ve Tümör nekroze edici faktör-alfa (TNF-α) sekrete ederler. 

Otoimmun hastalıklarda Th1 hücreleri vücudun kendi proteinlerine karşı yönelirler. Multipl 

skleroz, tip1 DM ve inflamatuar barsak hastalıkları Th1hücreleri aracılığı ile oluşmaktadır. Th2 

hücreleri ise antikor aracılıklı bağışık yanıtta rol alırlar, Đnterlökin-4 (IL-4) ve Đnterlökin-5 (IL- 

5) sekrete ederler. Ekstrasellüler patojenlere (bakteri ve parazitle) konak yanıtında Th2 

hücreleri gerekir (130). 

Th1 ve Th2 hücreler 1,25(OH)2D vitamininin direkt hedefleridir. Sessiz CD4+T hücreler D 

vitamin reseptörü (VDR) eksprese ederler ancak bu düşük konsantrasyondadır. Aktivasyondan 

sonra bu konsantrasyon 5 kat artar. 1,25(OH)2D vitamini arıtılmış Th1 hücrelerinin 

proliferasyonunu, INF-γ, IL-2 ve IL-5 üretimini azaltırken, Th2 hücrelerinden ise IL-4 

üretimini arttırır (131). Đn vivo ortamda D vitamininin otoimmun hastalıkları baskılamasındaki 

rolünün IL-2 (132) ve IL-4 (133) sekresyonuna bağlı olduğu gösterilmiştir. 

D vitamininin uyarılmış B lenfositlerdeki etkisi ise, bu hücrelerde immunglobulin 

salgılanmasını baskılaması şeklindedir (11). Abe ve ark.(134) ile Tanaka ve ark. (135) D 

vitamininin promiyelositlerin proliferasyonunu baskıladığını ve bu hücrelerin monositlere 

dönüşmesine neden olduğunu göstermişlerdir. 

1993’da S. Yang ve ark, yüksek doz D vitamininin immunsupresif etkisinin olduğunu 

saptamışlar. D vitaminin bu özelliği, otoimmun hastalıkların kontrolünde yeni kullanım 

olasılıkları olabileceğini düşündürmektedir. 

Đnflamatuar basak hastalığının (ĐBH) tedavi ve korunmasında D vitamininin etkileri 

araştırılmış. ĐL-10 eksik (Knok out mice) farelerde 1,25(OH)2D3 eksikliğinde semptomların ve 

hastalığın şiddetin artmasına neden olmuş. ĐBH klinik bulguların 6-8 haftada geliştiği, ancak D 

vitamini ile yüksek Ca diyeti alanlarda ĐBH’nın gelişmesinin engellendiği gösterilmiş (100). 

Deney çalışmalarının yanında, insanlarda da birçok otoimmun hastalıkta D vitaminin yeri ve 

kullanım alanı araştırılmıştır. Đnsanlarda diyette D vitamin eksikliği otoimmun hastalıkların 

insidansını ve şiddetini artırdığı bilinmektedir. Multiple Skleroz, Sjögren sendromu, romatoid 

30

artrit, tiroidit ve Crohn hastalığının düşük vitamin D değerleri ile ilişkili olduğu bilinen bir 

gerçektir (100, 136,137). 

b11) Hashimoto tiroiditi: 

D vitamini kalsiyum homeostazı, hücre proliferasyonu ve otoimmunitede rol almaktadır. 

1,25(OH)2 D vitamini, D vitaminin en aktif formu olup hayvan modellerinde otoimmun tiroidit 

gelişmesini etkili bir şekilde önlediği (138) ve endokrin hücrelerde HLA class II 

ekspresyonunu inhibe ettiği gösterilmiştir (139). Almanlarda yapılan bir çalışmada intron 6 da 

lokalize vit D 1α-hidroksilaz geninin C/T polimorfizminin Hashimoto tiroiditi ile ilişkili olduğu 

görüldü (140).Yine Tayvanlı Çinlilerde yapılan çalışmada exon 2’deki C/C homozigot VDR- 

Fok I gen polimorfizmi olanlarda Hashimoto tiroiditi gelişme riskinin daha yüksek olduğu 

bulunmuştur (9). 

31

MATERYAL VE METOD 

Bu çalışma 01.01.2008- 01.06.2008 tarihleri arasında Đstanbul Göztepe Eğitim ve Araştırma 

Hastanesi Endokrinoloji ve Đç Hastalıkları Polikliniklerinde izlenen ve çalışmaya katılmayı 

kabul eden hastalarda gerçekleştirildi. Çalışmaya 70 Hashimoto tiroiditli hasta ve yaş- cinsiyet 

uyumlu 50 sağlıklı kişi olmak üzere 120 kişi alındı. 

A- Çalışmaya alınma kriterleri: 

• 18-50 yaş arası erkek veya menopoz öncesi kadın, 

• Hashimoto tiroiditi tanısı konulup en az bir kez kontrole gelen, 

• Araştırmayı kabul ettiğine dair yazılı onayı bulunan hastalar, 

B- Çalışmaya alınmama kriterleri: 

• 50 yaş üstü olgular, 

• Menopozda olan kadınlar, 

• Böbrek ve karaciğer yetmezliği olanlar, 

• Diabetes mellitus veya bozulmuş açlık glukozu olanlar, 

• Kemik metabolizma bozukluğu(osteoporoz veya osteopeni) olanlar veya bununla ilgili 

ilaç kullananlar, 

• Primer hiperparatiroidisi olanlar, 

• Kronik inflamatuar hastalığı olanlar, 

• Hormon replasman tedavisi ve anti epileptik ilaç alanlar, 

Hashimoto tiroiditi tanısı; anti TPO (Tiroid peroksidaz), anti Tg ( Tiroglobulin) düzeyi veya 

tiroid biyopsi sonucuna göre konuldu (28). 

D vitamini düzeyi < 20ng/ml= Eksiklik, 21- 31 ng/ml= Yetersizlik, >32ng/ml= Normal olarak 

kabul edildi. 

Çalışma için Hastane Yerel Etik Komitesinden onay alındı ( Tarih: 21.02.08 ve No: 44/E). 

Çalışmaya alınan hastaların demografik verileri kayıt edildi, ayrıntılı fizik muayeneleri yapıldı. 

Temel laboratuar bulguları hastaların dosyasından veya sağlık belgelerinden kayıt edildi (EK1). 

Hastalar çalışmaya dahil edilmeden çalışmayla ilgili bilgilendirilerek yazılı onayları alındı 

(EK2). 

32

Antropometrik ölçümler: : Hastalar en az 10 dakika istirahat ettikten sonra, tansiyonları supin 

pozisyonda, iki koldan uygun manşonlu, civalı tansiyon aletiyle aynı kişi tarafından Korotkoff 

faz I ve faz V sesleri baz alınarak ölçüldü. Đki ölçüm arasında en az 3 dakika olacak şekilde 

sistolik ve diyastolik kan basınçları kaydedildi. Vücut ağırlığı, bel çevresi, kalça çevresi ve boy 

oda giysileri ile açken ve ayakta standart ölçüm aletleri kullanılarak aynı kişi tarafından 

ölçüldü. Bel çevresi, arkus kostarium ile spina iliaka anterior superior arasındaki en dar çap, 

kalça çevresi ise arkada gluteus maksimusların ve önde simfizis pubisin üzerinden geçen en 

geniş çap olarak kabul edilerek ölçüldü. Beden kütle indeksi (BKĐ) Quetlet indeksi kullanılarak 

hastanın kilosunun, boyunun karesine bölünerek (ağırlık/boy²- kg/m²) hesaplandı. 

Biyokimyasal ölçümler: Araştırmaya katılan tüm hastalara randevu verilerek, randevuya 12 

saat açlık sonrası sabah gelmeleri söylendi. Glukoz, kreatinin, LDL, HDL, total kolesterol, 

trigliserid, AST, ALT, TSH, kalsiyum, fosfor, albümin, Anti Tg ve Anti TPO değerleri hastanın 

dosyasından kaydedildi. PTH ve 25-hidroksi D vitamini için antekübital venden kan alınarak, 

kuru düz tüplere boşaltıldı. Kuru düz tüplere alınan kan örnekleri pıhtılaşma süresi 

beklendikten sonra 3000 devir/dakika santrifüj edilerek serumlara ayrıldı. Örnekler önceden 

belirlenmiş laboratuara gönderilene kadar -20 derecede muhafaza edildi. 

PTH ve 25-hidroksi D vitamini; Elecsys 2010 cihazında, ECLIA( Elektrokemilüminesans 

immünolojik test) yöntemi ile çalışıldı. 

Đstatistiksel Yöntem: 

Bu çalışmada istatistiksel analizler SPSS 15.0 paket programı ile yapılmıştır. 

Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel metotların (ortalama, standart sapma) 

yanı sıra ikili grupların karşılaştırmasında bağımsız t testi, ikiden fazla grubun 

karşılaştırmasında Oneway ANOVA testi ve değişkenlerin birbirleri ile ilişkilerini belirlemede 

Pearson korelasyon testi kullanılmıştır. Sonuçlar, anlamlılık p

BULGULAR 

Çalışmaya 70 Hashimoto tiroiditi( 35=hipotiroidi, 35=ötiroidi) ve 50 kontrol grubu olmak 

üzere toplam 120 kişi alındı. Gruplar arası yaş (p=0,557) ve cinsiyet (p=0,075) dağılımı 

benzerdi ( Tablo 4). 

Tablo 4 : Gruplar arası yaş ve cinsiyet dağılımı 

Hashimoto tiroiditi 

Hipotiroidi Ötiroidi Kontrol p değeri 

CĐNSĐYET 0,075 

Kadın (n) 30 35 46 

Erkek (n) 5 0 4 

YAŞ (yıl) 37,6 35,8 35,8 0,557 

Tablo 5: Grupların demografik özellikleri 


Hipotiroidi (n) Ötiroidi(n) Kontrol(n) 

p değeri 

DĐSLĐPĐDEMĐ ÖYKÜSÜ 0,386 

Var 7 4 5 

Yok 28 31 45 

KAH ÖYKÜSÜ 0,500 

Var 0 0 1 

Yok 35 35 49 

SĐGARA 0,858 

Đçmemiş 24 23 36 

Bırakmış 2 3 3 

Đçiyor 9 9 11 

ALKOL 0,211 

Kullanmıyor 30 34 48 

Ayda birden az 1 0 0 

Ayda bir-iki kez 2 0 1 

Haftada bir-iki kez 2 1 1 

EGZERSĐZ 0,453 

Yapmıyor 30 27 40 

Haftada birden az 2 0 1 

Haftada 1-3 kez 2 6 7 

Haftada dörtten fazla 1 2 2 

ANTĐHĐPERTANSĐF ĐLAÇ 

KULLANIMI 0,496 

Kullanıyor 2 5 5 


ANTĐLĐPĐDEMĐK ĐLAÇ KULLANIMI 0,253 

Kullanıyor 1 2 0 


34

Grupların dislipidemi ve KAH (Koroner arter hastalığı) öyküsü, sigara, alkol, antihipertansif ve 

antihiperlipidemik ilaç kullanımı ve egzersiz yapma sıklığı benzerdi ( p>0.05)(Tablo 5). 

Tablo 6: Gruplar arası antropometrik ölçümlerin karşılaştırılması 


Hipotiroidi Ötiroidi(n±SD) Kontrol(n±SD) 

(n±SD) 

p değeri 

SĐSTOLĐK (mmHg) KB 111,85±13,24 115,42±16,55 112,68±14,11 0,555 

DĐYASTOLĐK (mmHg) KB 76±9,21 74,28±8,46 74,6±8,62 0,681 

NABIZ (dk -1 ) 79,62±5,66 80,57±3,44 80,12±4,78 0,707 

BOY (cm) 161,88±7,59 159,94±5,0 160±7,28 0,379 

BEL ÇEVRESĐ (cm) 93,57±11,76 91,68±11,47 89,54±11,68 0,288 

KĐLO (kg) 74,25±15,98 73,14±14,60 73,1±13,40 0,926 

KALÇA ÇEVRESĐ (cm) 108,94±10,05 109,57±10,58 108,24±9,06 0,825 

BKĐ (kg/m 2 ) 28,23±5,30 28,65±5,93 29,08±5,93 0,794 

Grupların tansiyon, nabız, boy, kilo, bel çevresi, kalça çevresi ve BKĐ değerleri benzerdi ( 

p>0.05) (Tablo 6). 

Tablo 7: Gruplar arası biyokimya parametrelerinin karşılaştırılması 


Hipotiroidi (n±SD) Ötiroidi(n±SD) Kontrol(n±SD) p değeri 

Kreatinin (mg/dl) 0,84±0,14 0,79±0,09 0,80±0,14 0,244 

Açlık kan şekeri (mg/dl) 92,97±5,24 90,77±6,07 92,08±6,49 0,310 

Trigliserid (mg/dl) 116,51±61,11 113,11±78,64 101,96±45,12 0,512 

Total kolesterol(mg/dl) 193,6±31,88 194,77±30,04 188,08±36,88 0,612 

HDL(mg/dl) 46,25±9,46 55,8±12,59 52,58±11,15 0,0017 

LDL(mg/dl) 125,85±25,33 127,11±23,64 119,7±28,12 0,368 

Non-HDL(mg/dl) 147,34±30,66 138,97±25,68 135,50±34,14 0,219 

AST (U/l) 21,05±5,29 19,85±4,52 19,94±5,52 0,543 

ALT (U/l) 19,88±6,65 17,02±5,32 19,54±6,04 0,092 

Düzeltilmiş Ca (mg/dl) 9,35±0,55 9,37±0,30 9,47±0,36 0,358 

P (mg/dl) 3,44±0,44 3,59±0,51 3,61±0,52 0,250 

Albümin (gr/dl) 4,46±0,25 4,44±0,28 4,44±0,32 0,933 

FT4 (ng/ml) 1,03±0,33 1,16±0,33 1,16±0,19 0,076 

TSH (uIU/ml) 25,21±31,41 2,39±0,94 1,74±0,94

Tablo 8: Gruplar arası HDL kolesterol değerinin karşılaştırılması 

Sayı 

Ortalama± SD p değeri 

Klinik hipotiroidi 15 43,4±10,05 0,002 

Subklinik hipotiroidi 20 48,40±8,62 

Ötiroid 35 55,8±12,59 

Kontrol 50 52,58±11,15 

Total 120 51,67±11,66 

HDL kolesterol klinik hipotiroidi grubunda anlamlı olarak daha düşük bulundu.(Klinik 

Hipotiroidi grubu= 43,4mg/dl, Subklinik hipotiroidi grubu=48,4 Ötiroidi grubu=55,8mg/dl, 

Kontrol grubu= 52,28mg/dl) (p=0.002) (Tablo 7, tablo 8). 

Grafik 1: Gruplar arası ortalama 25(OH) D vitamini düzeyinin karşılaştırılması 

25(OH)D Vitamini düzeyleri 

(Ortalama) 

15 

10 

5 

6,88 

14,03 

11,73 

9,75 

0 

Klinik hipotiroidi 

Subklinik 

hipotiroidi 

Ötiroidi 

Kontrol grubu 

Tüm gruplarda D vitamini eksikliği tespit edildi ( Klinik hipotiroidi grubu= 6,88ng/ml, 

Subklinik hipotiroidi grubu= 14,03ng/ml, Ötiroidi grubu= 11,73ng/ml, Kontrol grubu= 

9,75ng/ml) ve ortalama D vitamini düzeyi klinik hipotiroidi grubunda anlamlı olarak daha 

düşüktü (p=0,015) ( Grafik 1). 

36

Grafik 2: 25(OH) D vitamini düzeyine göre gruplar arası karşılaştırma 

D vitamini düzeyine göre gruplar arası karşılaştırma (n) 

50 

45 

40 

47 

35 

D vitamini eksikliği (

Tablo 11: PTH düzeyinin gruplar arası karşılaştırılması 

Sayı PTH (n±SD) p değeri 

Klinik hipotiroidi 15 50,62±16,43

TARTIŞMA 

Bu çalışmada Hashimoto tiroiditi olgularında D vitamini düzeyi düşük ve paratiroid hormon 

düzeyi normal olarak ölçüldü. Ancak kontrol grubuna göre anlamlı olarak fark bulunmadı. 

Hashimoto tiroiditi genetik ve çevresel faktörlerin birbirleri ile etkileşimi sonucu ortaya 

çıkmaktadır (33). Genetik faktörlerin rolü Hashimoto tiroiditinin en çok araştırılan yönlerinden 

birisidir. D vitamini de bu faktörlerden birisidir. 

1,25(OH)2 D vitamini, D vitaminin en aktif formu olup hayvan modellerinde otoimmun tiroidit 

gelişmesini etkili bir şekilde önlediği gösterilmiştir ( 138). 

Lin ve arkadaşları, Tayvan’da yaptıkları çalışmada 109 Hashimoto tiroiditli hastada VDR 

polimorfizminin rolünü araştırmış. Bu çalışmanın sonucunda exon 2’de lokalize VDR- Fok I 

polimorfizminin C/C homozigot formunun taşıyan Çinlilerde Hashimoto tiroiditi gelişme 

riskinin daha yüksek olduğunu tespit ettiler (9). 

Stefanic ve arkadaşları, 145 Hırvat Hashimoto tiroiditli hastada yaptıkları çalışmada VDR gen 

3’bölgesini içine alan haplotip varyantları ve allel dengesizliğinin patogenezde rolü 

olabileceğini gösterdiler (141). 

Yoshiyuki ve arkadaşları, VDR gen polimorfizminin tip1 diabetes melllitus ve multipl skleroz 

gibi otoimmun hastalıklar, osteoporoz ve primer hiperparatiroidizimdeki rolünden yola çıkarak 

VDR gen polimorfizminin Hashimoto tiroiditine olan yatkınlığını araştırmış. 130 Hashimoto 

tiroiditli kadın hastada yaptıkları bu çalışmada VDR Fok I polimorfizminin Hashimoto tiroiditi 

ile ilişkili olduğunun tespit etmişlerdir (142). 

Hashimoto tiroiditinde D vitamininin rolü olduğunun bu çalışmalarda tespitinden yola çıkarak 

biz bu çalışmada Hashimoto tiroiditinde D vitamini düzeyini araştırdık. Çalışmamız bu yönde 

yapılmış ilk çalışma olma özelliğini de taşımaktadır. 

39

Hashimoto tiroiditi grubunda ortalama D vitamini düzeyi 11,34ng/ml iken kontrol grubunda 

9,75ng/ml olup gruplar arasında anlamlı fark bulunmadı (p=0,238) ve her iki grubun D 

vitamini düzeyi eksiklik düzeyindeydi. Katılımcıların çok büyük bir kısmında D vitamini 

eksikliğinin olması, D vitamini eksikliğinin ülkemizde hala ciddiye alınması gereken bir halk 

sağlığı problemi olduğunu da göstermektedir. 

D vitamini düzeyini etkileyen birçok kişisel ve çevresel faktör vardır. Bunlardan en 

önemlilerden birisi mevsimdir. D vitamini düzeyi yaz sonu en yüksek seviyelerde bulunurken, 

kış sonu en düşük seviyelerdedir (83). Katılımcıların büyük kısmının kış mevsiminde alınmış 

olması çalışmamızın en önemli kısıtlayıcı yönüydü ve D vitamini düzeyinin neden bu kadar 

düşük olduğu sebeplerinden biri olabilir. Bu nedenle çalışmanın yaz mevsiminde ve daha 

büyük bir katılımcı sayısıyla yapılması sonuçların daha farklı çıkmasına neden olabilir. 

D vitamini düzeyini etkileyen kişisel faktörlerden birisi de giyim tarzıdır. Giysiler, UV ışınları 

ile cilt arasında önemli bir bariyer teşkil etmektedir. Özellikle Arap ülkelerinde yapılan 

yayınlarda, güneşin bol olmasına karşın, geleneksel giysilerin güneşten yeterince yararlanmayı 

engelleyerek D vitamini eksikliğine neden olduğu bildirilmektedir (87). Bizim çalışmamıza 

katılanların büyük bir kısmının kapalı olması D vitamini düzeyinin bu kadar düşük olmasının 

başka bir nedeni olabilir. 

Ana gruplar arasında D vitamini düzeyi açısından fark olmamasına rağmen subgrup 

analizlerinde subklinik ve klinik hipotiroidi arasında anlamlı fark bulundu (P=0,001).D 

vitamini düzeyi klinik hipotiroidi grubunda 6,88ng/ml iken subklinik hipotiroidi grubunda 

14,03ng/ml olarak ölçüldü. Bu sonuç bize hipotiroidinin seyrinde D vitamininin etkili 

olabileceğinin gösterebilir. 

HDL kolesterol değeri klinik hipotiroidi grubunda anlamlı olarak daha düşük bulundu (Klinik 

hipotiroidi grubu= 43,4mg/dl, Subklinik hipotiroidi grubu=48,4 Ötiroidi grubu=55,8mg/dl, 

Kontrol grubu= 52,28mg/dl) (p=0.002) (Tablo 7, tablo 8). Bu da klinik hipotiroidide HDL 

kolesterol düzeyinin normal veya artmış olduğunu gösteren çalışmalarla uyumlu değildi (R). 

Ancak ülkemizdeki genel verilere bakıldığında bizim kontrol grubunun HDL değerinin Türkiye 

ortalamasının üstünde olduğu, çoğu kadın olan hastalarımızın HDL ortalamasının da Türkiye 

ortalamasından daha düşük olmadığı görülmektedir.(143,144) 

40

Morbid obez kişilerde serum D vitamini düzeyi düşük bulunmuştur. Bunun sebebi olarak yağda 

eriyen bir vitamin olan D vitamininin yağlı dokuda birikmesi gösterilmiştir. Şişman 

yetişkinlerde karın yağlarında 4-400ng/gr D vitamini olduğu bildirilmektedir (89,90). Bizim 

çalışmamızda da Hashimoto tiroiditi grubunda 25-OH D vitamini düzeyi bel çevresi (p=0.007) 

(Tablo 6) ve BMĐ (p=0,008)(Tablo 7) ile anlamlı olarak negatif koreleydi. 

Daha önce yapılan yayınlarda paratiroid bez hastalıklarının tiroid bezi patolojileri ile birlikte 

olabileceği bildirilmiştir. Nitekim klasik olarak bilinen multiple endokrin neoplazilerinde 

olduğu gibi aynı anda bulunabilir (145). Mellado ve arkadaşları hiperparatiroidizmin sık olarak 

benign ve malign tiroid bezi hastalıkları ile birlikte olabileceğini belittiler (146). Sidhu ve 

arkadaşlarının primer hiperparatiroidide tiroid patolojisini araştırdıkları boyun eksplorasyon 

çalışmasında 65 hastanın %40’ında tiroid patolojisi tespit edildi. Bunların %4’ünde Hashimoto 

tiroiditine sekonder nodül, %15’inde orta dereceli multinodüler değişiklik, %11’inde 

tiroidektomi gerektirecek ağır dereceli multinodüler değişiklik saptandı (147). Savli ve 

arkadaşlarının yayınladığı bir olgu sunumunda Hashimoto tiroiditi ve papiller tiroid karsinomu 

olan bir hastada yapılan cerrahi girişim sırasında paratiroid hiperplazisinin de bulunduğunu 

belirtmişlerdir (148). 

Biz de bu verilerden yola çıkarak Hashimoto tiroiditinde PTH düzeyine baktık. Ortalama PTH 

düzeyi tüm gruplarda normal olmasına rağmen gruplar arasında anlamlı fark bulundu ( Klinik 

hipotiroidi grubu= 50,62pg/ml, Subklinik hipotiroidi grubu=55,82pg/ml, Ötiroidi grubu= 

48,98pg/ml, Kontrol grubu= 39,15pg/ml) (p< 0.001) (Tablo 8). Yapılan subgrup analizlerinde 

PTH düzeyi yüksek olanların özellikle Hashimoto tiroiditi grubunda olduğu görüldü. Ancak bu 

yüksekliğin primer mi yoksa D vitamini eksikliğine sekonder mi olduğununun bizim 

çalışmamızın tasarımı ile belirlenebilmesi mümkün değildi. 

Sonuç olarak bu çalışmada Hashimoto tiroiditi ile D vitamini eksikliği arasında bir ilişki 

bulunabileceği görüldü. Kontrol grubunda da D vitamini düzeylerinin eksik bulunmuş olması 

nedeniyle bu çalışmadaki bulgulara bakarak Hashimoto tiroiditi ile D vitamini eksikliğinin 

korelasyonu ile ilgili net bir yorum getirilemez. Bizim çalışmamızın otoimmun tiroid 

hastalıkları ile D vitamini eksikliği arasındaki ilişkiyi daha kapsamlı araştıracak çalışmalar için 

bir öncü olmasının ummaktayız. 

41

SONUÇ 

Hashimoto tiroiditinde D vitamini ve PTH düzeyini araştırmak için yapılan bu çalışmanın 

sonuçlarına göre: 

• Tüm gruplarda D vitamini eksikliği tespit edildi ve ortalama D vitamini düzeyi klinik 

hipotiroidi grubunda anlamlı olarak daha düşüktü. 

• Gruplar arasında D vitamini düzeyleri benzerdi. 

• 25-OH D vitamini düzeyi bel çevresi ile negatif olarak koreleydi ve anlamlı bulundu. 

• 25-OH D vitamini düzeyi BMĐ ile negatif olarak koreleydi ve anlamlı bulundu. 

• PTH düzeyinde gruplar arasında anlamlı olarak fark bulundu. PTH düzeyi hipotiroidi 

grubunda anlamlı olarak daha yüksekti. 

• HDL kolesterol klinik hipotiroidi grubunda anlamlı olarak daha düşük bulundu. 

42

ÖZET 

D vitamini klasik vitaminlerden farklı olarak vücutta sentezlenmekte ve dolayısıyla hormon 

olarak kabul edilmektedir. Vitamin D reseptörlerinin (VDR) birçok dokuda keşfi ile D 

vitamininin kalsiyum homeostazı ve kemik metabolizması dışında da birçok fonksiyonu olduğu 

gösterilmiştir. Đmmun sistem üzerindeki etkileri en çok araştırılan konulardan birisi olup bugün 

bazı otoimmun hastalıkların oluşmasında D vitamininin rolü olduğu bilinmektedir. 

Hashimoto tiroiditi toplumda en sık rastlanılan otoimmun tiroidittir. D vitamininin immün 

sistem üzerindeki etkilerinden yola çıkarak Hashimoto tiroiditi patogenezinde D vitamininin 

rolü olabileceği öne sürülmüştür. Nitekim yapılan çalışmalarda vitamin D reseptör (VDR) 

polimorfizminin Hashimoto tiroiditi sıklığını arttırdığı bulunmuştur. 

Bu çalışmada Hashimoto tiroiditli hastalarda 25 OH D vitamini ve PTH düzeyi araştırılmıştır. 

Çalışma Ocak- Haziran 2008 tarihleri arasında Đstanbul Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi 

Endokrinoloji ve Đç Hastalıkları Polikliniklerinde izlenen hastalarda gerçekleştirildi. Çalışmaya 

70 Hashimoto tiroiditli hasta ve yaş- cinsiyet uyumlu 50 sağlıklı kişi olmak üzere 120 kişi 

alındı. 

Bu çalışmanın sonucunda Hashimoto tiroiditi olgularında D vitamini düzeyi düşük ve 

paratiroid hormon düzeyi normal olarak ölçüldü. Ancak kontrol grubuna göre anlamlı olarak 

fark bulunmadı. 

43

SUMMARY 

Vitamin D, differently from other vitamins, is synthesized in vivo and so it is accepted as a 

hormone. By the definition of vitamin D receptors (VDR) in many tissues, many functions of 

vitamin D other than calcium homeostasis and bone metabolism were shown. The effect on 

immune system is one of the most investigated aspect, and now it is known that vitamin D has 

a role in some autoimmune diseases. 

Hashimoto’s thyroiditis is the most prevalent autoimmune thyroiditis in the population. A role 

for vitamin D is suggested in the pathogenesis of Hashimoto’s thyroiditis because of the effects 

of vitamin D on the immune system. The studies showed that VDR polymorphism increased 

the frequency of Hashimoto’s thyroiditis. 

In this study serum, 25 (OH) vitamin D and parathyroid hormone levels were detected in 

patients with Hashimoto’s thyroiditis. The study was conducted in Istanbul Goztepe Teaching 

and Research Hospital between January 2008 and June 2008, among patients who were 

followed in Endocrinology and Internal Medicine outpatient clinics. A total of 120 persons, 

seventy patients with Hashimoto’s thyroiditis and fifty age and sex matched control cases were 

included in the study. 

The results of this study showed the low serum vitamin D and normal parathyroid hormone 

levels in patients with Hashimoto’s thyroiditis. However, these findings were not significantly 

different from the control group. 

44

KAYNAKLAR 

1) Hollick MF. Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune 

diseases, cancer and cardiovascular disease. Am J Clin Nutr 2004; 80 (6suppl): S1678- 88. 

2) Ward LM. Vitamin D deficiency in the 21st century: a persistent problem among 

Canadian infants and mothers. CMAJ 2005; 172:769- 70. 

3) Holick MF. The Vitamin D epidemic and its health consequences. J Nutr 2005; 135: 

2739- 48. 

4) Heaney RP. Long-latency deficiency disease: insights from calcium and vitamin D. Am 

J Clin Nutr 2003; 78: 912- 9. 

5) Holick MF. Vitamin D: important for prevention of osteoporosis, cardiovascular heart 

disease, type 1 diabetes, autoimmune diseases, and some cancers. South Med J 2005; 98: 

1024- 7. 

6) Mathieu C, Van Etten E, Decallonne B, Guilietti A, Gyseman C, Bouillon R et al. 

Vitamin D and 1,25 dihydroxyvitamin D3 as modulators in immun system. J Steroid Biochem 

Mol Biol 2004; 89- 90: 449- 52. 

7) Mathieu C. Adorini L. The coming age of 1,25 dihydroxyvitamin D3 analogs as 

immunomodulatory agents. Trends Mol Med 2002; 8: 174- 9. 

8) Đliçin G, Ünal S, Biberoğlu K, Akalın S, Süleymanlar G, Đç Hastalıkları cilt 2 2. Baskı 

Ankara: Güneş Kitapevi ISBN 975- 8531- 78- 6. S:2217- 2219. 

9) Lin WY, Wan L, Tsai CH, Chen RH, Lee CC, Tsai FC. Vitamin D receptor gene 

polymorphisms are associated with risk of Hashimoto’s thyroiditis in Chinese patients in 

Taiwan. J Clin Lab Anal 2006; 20: 109- 12. 

10) Masters PA, Simons RJ. Clinical use of sensitive assays of thyroid stimulating 

hormone. J Gen Intern Med 1996; 11: 115- 27. 

11) Jameson JL, Weetman AP. Tiroid bezi hastalıkları. In: Braunwald E, Fauci AS, Kasper 

DL, Hauser SL, LongoDL, Jameson JL, editors. Çeviri editörü: Sağlıker Y. Harrison Đç 

Hastalıkları Prensipleri (15. Edisyon). Đstanbul: Nobel Matbaacılık; 2004. S.2060-2075 

12) Glass CK, Holloway JM. Regulation of gene expression by the thyroid hormone 

receptor. Biochem Biophys Acta 1990; 1032: 157- 76. 

13) Brent GA, Moore DD, Larsen PR. Thyroid hormone regulation of gene expression. 

Ann Rev Physiol 1991; 53: 17- 35. 

14) Falk SA. Thyroid disease. New York, Raven Pres 1990; 27- 35. 

45

15) Müller MJ, Seitz HJ. Thyroid hormone action on intermediary metabolism Part I: 

respiration, thermogenesis and carbonhydrate metabolism. Klin Wochenschr 1984; 62: 11- 8. 

16) Silvestri E, Schiavo L, Lombardi A. Thyroid hormones as molecular determinant of 

termogenesis. Acta Physiol Scand 2005; 184: 265- 83. 

17) Polihar R, Kennedy P, Zieglar M. Plasma norepinephrine kinetics, dopamine, beta 

hydroxylase and chromogranine-A5 in hypothyroid patients before and following replacement 

therapy. J Clin Endocrinol Metab 1990; 70: 277- 81. 

18) Level GS. Catecholamine sensitivity, thyroid hormone and the heart: A 

reevaluation. Am J Med 1971; 50: 413- 20. 

19) Das KC, Mukherjee M, Sarkar TK. Eryhtropoiesis and erythropoietin in hypo- and 

hyperthyroidism. J Clin Endocrinol Metab 1975; 40: 211- 20. 

20) Fein HG, Rivlin RS. Anemia in thyroid diseases. Med Clin North Am 1975; 59: 1133- 

45. 

21) Poliklinika Vizim, Beograd. Anemia in hypothyroidism. Med Pregl 1999; 52:136- 40. 

22) Pustorino S, Foti M, Calipari G. Thyroid – intestinal motility interactions summary. 

Minerva Gastroenterol Dietol 2004; 50: 305- 15. 

23) Kukolja K, Dvorscak D, Beer Z. Intestinal pseudoobstruction in hypothyroidism. Lijec 

Vjesn 1990; 112: 165- 7. 

24) Galliford TM, Murphy E, Williams AJ. Effect of thyroid hormone status on bone 

metabolism: a primary role for thyroid stimulating hormone or thyroid hormone? Minerva 

Endocrinol 2005; 30: 237- 46. 

25) Müler MJ, Seitz HJ. Thyroid hormone action on intermediary metabolism. Part III: 

Protein metabolism in hyper- and hyothyroidism. Klin Wochenschr 1984; 62: 97- 102. 

26) Liberopoulos EN, Elisaf MS. Dyslipidemia in patients with thyroid disorders. 

Hormones 2002; 1: 218- 223. 

27) Fazio S, Palmieri AE, Lombardi G. Effect of thyroid hormone on the cardiovascular 

system. Recent Progress in Hormone Reseach 2004; 59: 31- 50. 

28) Jackson IMD, Hennessey JV, Thyroiditis. In: Becker KL, editors. Principles and 

practice of endocrinology and metabolism. Third edition. Lippincott Williams& Wilkins. S. 

456-458. 

29) Wang C, Crapo LM. The epidemiology of thyroid disease and implications for 

screening. Endocrinol Metab Clin North Am 1997; 26: 189- 218. 

30) Tunbridge WM, Vanderpump MP. Population screening for autoimmune thyroid 

disease. Endocrinol Metab Clin North Am 2000; 29: 239- 253. 

46

31) Weetman PA, Section B: Causes of hypothyroidism, chronic autoimmune thyroiditis, 

In: Lewis E.B, Robert D.U,eds, Werner’s & Ingbar’s, The Thyroid, Philadelphia, Baltimore, 

New York. Lippincott Williams& Wilkins, 8.edition 2000; S. 731- 732. 

32) Drexhage H, Bottazzo G, Bitensky L. Thyroid growth- blocking antibodies in primary 

myxedema. Nature 1981; 289: 594. 

33) Chistiakov DA. Immunogenetics of Hashimoto’s thyroiditis. J Autoimmune Dis 2005; 

2: 1. 

34) Devendra D, Eisenbarth GS. Immunological endocrine disorders. J Allergy Clin 

Immunol 2003; 111:624- 36. 

35) Volpe R. Autoimmune thyoiditis. In: Braverman LE, Utiger RD, editors. Werner and 

Ingbar’s the thyroid, 5th ed. Philadelphia: JB Lippincott, 1991: S. 921. 

36) Boukis MA, Koutras DA, Souvatzoglou A. Thyroid hormone and immunologic studies 

in endemic goitre. J Clin Endocrinol Metab 1983; 57: 859- 62. 

37) Harach HR, Eslacante DA, Onativia A. Thyroid carcinoma and thyroiditis in an 

endemic goitre region before and after iodine prophylaxis. Acta Endocrinol 1985; 108: 55- 60. 

38) Allen EM, Apel MC, Braverman LE. The effect of iodide ingestion on the development 

of spontaneous lympholytic thyroiditis in the diabetesprone BB/W rat. Endocrinology 1986; 

118:1977- 81. 

39) Rasooly L, Burek CL, Rose NR. Iodine- induced autoimmune thyroiditis in NOD-H- 

2h4 mice. Clin Immunol Immunopathol 1996; 81: 287- 92. 

40) Ruwhof C, Draxhage HA. Iodine and thyroid autoimmune disease in animal models. 

Thyroid 2001; 11: 427- 36. 

41) Champion BR, Page KR, Parish N. Identification of a thyroxine- containing selfepitope 

of thyroglobulin which triggers thyroid autoreactive T cell. J Exp Med 1991; 174: 363- 

70. 

42) Rasooly L, Rose NR, Saboori AM. Iodine is essential for human T cell recognition of 

human thyroglobulin. Autoimmunity 1998; 27: 213-19. 

43) Ebner SA, Lueprasitsakul W, Alex S. Iodine content of rat thyroglobuline affects its 

autogenicity in inducing lympholytic thyroiditis in the BB/Wor rat. Autoimmunity 1992; 13: 

209- 214. 

44) Bretz JD, Baker JR Jr. Apoptosis and autoimmune thyroid disease: following a trail to 

thyroid destruction? Clin Endocrinol 2001; 55: 1- 11. 

45) Rasmussen AK. Cytokine actions on the thyroid gland. Dan Med Bull 2000; 47: 94- 

114. 

47

46) Hoekmank K, von Blomberg- van Der Flier BM, Wagstaff J, Drexhage HA, Pinedo 

HM. Reversible thyroid dysfunction during treatment with GM-CSF. Lancet 1991; 338: 541-2. 

47) Atkins MB, Mier JW, Parkinson DR, Goul JA, Berkman EM, Kaplan MM. 

Hypothyroidism after treatment with interleukin- 2 and lymphokine- activated killer cell. N 

Eng J Med 1988; 318: 1557- 63. 

48) Limachi F, Basso S. Apoptosis: life trough planned cellular death regulating 

mechanisms, control systems, and relations with thyroid disease. Thyroid 2002; 12. 27- 34. 

49) Doniach D. Hashimoto’s thyroiditis and primary myxedema viewed as separate entities. 

Eur J Clin Invest 1981; 11: 245- 9. 

50) Brown J, Solomon DH, Beall GN. Autoimmune thyoid disease: Graves and 

Hashimoto’s. Ann Intern Med 1978; 88: 379- 82. 

51) Ostrov DA, Shi W, Schwartz JC, Almo SC, Nathenson SG. Structure of murine CTLA- 

4 and its role in modulating T cell responsiveness. Science 2000; 290: 816- 9. 

52) Ueda H, Howson JM, Esposito L. Association of the T- cell regulatory gene CTLA- 4 

with susceptibility to autoimmune disease. Nature 2003; 423: 506- 511. 

53) Pearce SH, Cheetham T, Imrie H, Vaidya B, Barnes ND, Bilous RW, et al. A common 

and recurrent 13-bp deletion in the autoimmune regulatory gene in British kindreds with 

autoimmune polyendocrinopathy type I. Am J Hum Genet 1998; 63: 1675- 84. 

54) Yashida H, Amino N, Yagawa K, Uemura K, Satoh M, Miyai K, et al. Association of 

serum antithyroid antibodies and lymphocytic infiltration of the thyroid gland: studies of 70 

autopsied cases. J Clin Endocrinol Metab 1978; 46: 859- 62. 

55) Okamoto Y, Hamada N, Saito H, Ohno M, Noh J, Ito K, et al. Thyroid peroxidase 

activity- inhibiting immunglobulins in patients with autoimmune thyroid disease. J Clin 

Endocrinol Metab 1989; 68: 730- 4. 

56) Lorini R, Gastaldi R, Traggiai C, Perucchin PP, Hashimoto’s Thyroiditis. Pediatr 

Endocrinol Rev 2003; 1 Suppl 2: 205- 11. 

57) Takasu N, Komiya I, Asawa T, Nagasawa Y, Yamada T. Test for recovery from 

hypothyroidism during thyroxine therapy in Hashimoto’s thyroiditis. Lancet 1990; 336: 1084- 

6. 

58) Baker JR Jr, Saunders NB, Wartofsky L, Tseng YC, Burman KD. Seronegative 

Hashimoto’s thyroiditis with thyroid autoantibody production lokalized to the thyroid. Ann 

Inter Med 1988; 108: 26- 30. 

59) Hueston WJ. Treatment of hypothyoidism. Am Fam Physician 2001; 64: 1717- 24. 

48

60) Pederson OM, Aordal NP, Larssen TB, Varhauq JE, Myking O, Vik-Mo H. The value 

of ultrosonography in predicting autoimmune thyroid disease. Thyroid 2000; 10: 251- 9. 

61) Hegedüs L, Hansen JM, Feldt- Rasmussen U, Hansen BM, Hoier-Madsen M. Influence 

of thyroxine treatment on thyroid size and antithyroid peroxidase antibodies in Hashimoto’s 

thyroiditis. Clin Endocrinol (Oxf) 1991; 35: 235- 8. 

62) Svensson J, Ericsson UB, Nilsson P, Olsson C, Jonsson B, Lindberg B, et al. 

Levothyroxine treatment reduce thyroid size in children and adolescents with chronic 

autoimmune thyroiditis. J Clin Endocrinol Metab. 2006;91: 1729- 34. 

63) Wernly M, Courvosier and Fischer JA: The parathyroids: Clinical Endocrinology, ed 

Labhart, Alexis, New York 1974. 

64) Nusynowitz ML, Klein MH. Pseudoidiopatic hypoparathyroidism with ineffective 

parathyroid hormones. Am J Med 1973; 55: 677- 86. 

65) Habener JF, Potts JT. Relative effectiveness of magnesium and calsium in the control of 

parathyroid hormone secretion and biosynthesis. Endocrinology 1976; 98: 209- 214. 

66) Buckle RM, Care AD, Cooper CW, Gitelman HJ. The influence of plasma magnesium 

concentration on parathyroid hormone secretion. Journal of Endoc 1968; 42, 529- 34. 

67) Fucik RF, Kureja SC, Hargis GK, Bowser EN, Henderson WJ, Williams GA. Effect of 

glucocorticoids on function of the parathyroid glands in man. J Clin Endocr Metab 1975; 40: 

152- 5. 

68) Kayaalp O, Rasyonel tedavi yönünden tıbbi farmakoloji. Feryal matbaacılık 2002. 

69) Avila E, Barrera D, Diaz L. Calciotropic actions of parathyroid hormone and vitamin- D 

endocrine system. Rev Invest Clin 2007; 59: 306- 17. 

70) Segre GV, Perkis AS, Witters LA, Potts J Jr. Metabolism of parathyroid hormone by 

isolated rat kuppfer cells and hepatocytes. J of Clin Inves 1981; 67: 449- 57. 

71) Reeve J, Hesp R, Williams S, Hulme P, Klenerman L, Zanelli JM, et al. Anabolic effect 

of low doses of human parathyroid hormone on the skeleton in postmenopausal osteoporosis. 

Lancet 1976; 1: 1035- 8. 

72) Naveh- Many T, Epstein E, Silver J. Oestrogen and calcium regulatory hormones: 

Potential implications for bone. Curr Opin Nephrol Hypertens.1995; 4(4): 319- 23. 

73) Root AW, Harrison HE. Recent advances in calcium metabolism. II. Disorders of 

calcium homeostasis. J Pediatr 1976; 88: 177- 99. 

74) Barzel US. Parathyroid hormone, blood phosphorus and acid base metabolism. Lancet 

1971; 1: 1329- 34. 

49

75) Hochberg Z. Requirements for vitamin D in an indoors culture. Highlights 2004; 12: 

19- 23. 

76) Goldblatt H, Soames KN. A study of rats on a normal diet irradiated daily by the 

mercury vapor quartz lamp or kept in darkness. Biochem J 1923; 17: 294- 7. 

77) Hess AF, Unger IJ, Pappenheimer AM. Experimental rickets in rats. The prevention of 

rickets in rats by exposure to sunlight. J Biol Chem 1922: 77- 81. 

78) Windaus A, Linsert O, Luttringhaus A, Weidlinch G. Über das krystallisierte Vitamin 

D2, LJ Ann Chem 1932; 492: 226. 

79) DeLuca HF. Overview of general physiologic features and functions of vitamin D. J J 

Clin Nutr 2004; 80: 1689- 96. 

80) Koo WWK, Tsang RC. Calcium and Magnesium Homeostasis. In: MacDonald MH, 

Seshia MMK, Mullet MD, editors. Avery’s Neonatology Pathophysiology &Management of 

the Newborn, 6th edition. Philadelphia: Lippincott W&W, 2005: p.847- 875. 

81) Barnett ED, Klein JO. Bacterial infections of the respiratory tract. In: Remington JS, 

Klein JO. Wilson CB, Baker C.J. eds. Infectious diseases of the fetus and newborn infant. 6th 

edition. Philadelphia: W.B. Saunders, 2006: p.297- 316. 

82) Webb AR. Who, what, where and when-influences on cutaneous vitamin D synthesis. 

Prog Biophys Mol Biol 2006; 92: 17- 25. 

83) Engelsen O, Brustad M, Aksnes L. Daily duration of vitamin D synthesis in human skin 

with relation to latitude, total ozone, altitude, ground cover, aerosols and cloud thickness. 

Photochem Photobiol 2005; 81: 1287– 9. 

84) Stumpf WE, Sar M, Reid FA. Target cells for 1,25-dihydro Vitamin D3 in intestinal 

tract, stomach, kidney, skin, pituitary and parathyroid. Science 1979; 20: 1188- 90. 

85) Clemens TL, Henderson SL, Adams JS. Increased skin pigment reduces the capacity of 

skin to synthesise vitamin D3. Lancet 1982; 1: 74– 6. 

86) Holick MF, Matsuoka LY, Worstman J. Age, vitamin D and solar ultraviolet. Lancet 

1989; 2: 1104- 5. 

87) Dawodu A, Absood G, Patel M, Agarwal M, Ezimokhai M, Abdulrazzaq Y, et al 

Biosocial factors affecting vitamin D status of women of childbearing age in the United Arab 

Emirates. J Bios Sci 1998; 30: 431- 7. 

88) Matsuoka LY, Ide L, Wortsman J, MacLaughlin J, Holick MF. Sunscreens suppress 

cutaneous vitamin D3 synthesis. J Clin Endocrinol Metab 1987; 64: 1165– 8. 

89) Arunabh S, Pollack S, Yeh J. Body fat content and 25-hydroxyvitamin D levels in 

healthy women. J Clin Endocrinol Metab 2003; 88: 157- 61. 

50

90) Mc Kinney K, Breitkopf CR, Berenson AB. Association of race, body fat, and season 

with vitamin D status among young women: A crosssectional study. Clin Endocrinol(Oxf) 

2008 Mar 10. 

91) Lucas RM, Repacholi MH, McMichael AJ. Is the current public health message on UV 

exposure correct? Bull World Health Organ 2006; 84: 485- 91. 

92) Vieth R. What is the optimal vitamin D status for health? Prog Biophys Mol Biol 2006; 

92: 26- 32. 

93) Grant WB, Holick MF. Benefits and requirements of vitamin D for optimal health: a 

review. Altern Med Rev 2005; 10: 94- 111. 

94) Raiten DJ, Picciano MF. Vitamin D and health in the 21st century: bone and beyond. 

Executive summary. Am J Clin Nutr 2004; 80(6 Suppl): S1673- 7. 

95) Holick MF. Resurrection of vitamin D deficiency and rickets J Clin Invest 2006; 116: 

2062-72. 

96) Calvo MS, Whitting SJ. Overview of the proceeding from Experimental Biology 2004 

Symposium: vitamin D insufficiency: a significant risk factor in chronic diseases and potential 

disease-specific biomarkers of vitamin D sufficiency. J Nutr 2005; 135: 301- 3. 

97) Brooke OG, Brown IRF, Bone CDM. Vitamin D supplements in pregnant Asian 

women: effects on calcium status and fetal growth. Br Med J 1980; 1: 751– 4. 

98) Hollis BW, Wagner CL. Vitamin D requirements during lactation: high-dose maternal 

supplementation as therapy to prevent hypovitaminosis D for both the mother and the nursing 

infant. Am J Clin Nutr 2004; 80(6 suppl): S1752- 8. 

99) Holick MF. Vitamin D Status: Measurement, interpretation, and clinical application. 

Ann Epidemiol 2008 Mar 8. 

100) DeLuca HF, Cantorna MT. Vitamin D: its role and uses in immunology. FASEB J 

2001; 15: 2579- 85. 

101) Sooy K, Schermerhorn T, Noda M. Calbindin-D(28k) control (Ca+132)(i) and insülin 

release. Evidence obtained from calbindin- D(28k) knockout mice beta cell lines. L Biol Chem 

1999; 274: 34343- 9. 

102) Gregory S, Giarratana N, Smiroldo S, Uskokovic M, Adorini L. 1 alpha, 25 

dihydroxyvitamin D3 anolog enhances regulatory T-cell and arrest autoimmune diabetes in 

NOD mice. Diabetes 2002; 52: 1367- 74. 

103) Mathiue C, Waer M, Laurey J, Rutgeers O, Bouillion R. Prevention of autoimmun 

diabetes in NOD mice by 1,25 dihydroxyvitamin D3. Diabetologia 1994; 37: 552- 8. 

51

104) Hypponen E, Laara E, Reunanen A, Jarvelin MR, Virtanen SM. Đntake of vitamin D and 

risk of type 1 diabetes: a birth- cohort study. Lancet 2001; 358: 1500- 3. 

105) Vitamin D supplement in early childhood and risk for type 1( insulin- dependent) 

diabetes mellitus. The EURODIAB Substudy 2 Study Group. Diabetologia 1999; 42: 51- 4. 

106) Norman AW, Frankel JB, Heldt AM, Grodsky GM. Vitamin D deficiency inhibits 

pancreatic secretion of insulin. Science 1980; 209: 823- 5. 

107) Chiu KC, Chiu A, Go VL, Saad MF. Hypovitaminosis D is associated with insulin 

resistance and beta cell dysfunction. Am J Clin Nutr 2004; 79: 820- 5. 

108) Anastassios G. Pittas, Bess Dawson-Hughes, Tricia Li. Vitamin D and calcium intake in 

relation to type 2 diabetes in women. Diabetes Care 2006; 29: 650- 6. 

109) Ogunkolade BW, Boucher BJ, Prahl JM. Vitamin D receptor(VDR) mRNA and VDR 

protein levels in relation to vitamin D status, insulin secretion capacity and VDR Genotype in 

Bangladeshia Asians. Diabetes 2002; 51: 2294- 300. 

110) Oh J-Y, Berrett- Conner E. Association between vitamin D receptor polymorphism and 

type II diabetes or metabolic syndrome in community-dwelling older adults: the Rancho 

Bernardo Study. Metabolism 2002; 51: 356- 9. 

111) Holic MF. Vitamin D and Sunlight: Strategies for cancer prevention and other health 

benefits. Clin J Am Soc Nephrol 2008 Jun 11. 

112) Ustianowski A, Shaffer R, Collin S. Prevalence and associations of vitamin D 

deficiency in foreign-born persons with tuberculosis in London. J Infect 2005; 50: 432- 7. 

113) Wejse C, Olesen R, Rabna P. Serum 25-hydroxyvitamin D in a West African population 

of tuberculosis patients and unmatched healthy controls. Am J Clin Nutr 2007; 86: 1376- 83. 

114) Norval M. The Effect of ultraviolet radiation on human viral infections. Photochem 

Photobiol 2006; 82: 1495- 504. 

115) Najada AS, Habashneh MS, Khader M. The frequency of nutritional rickets among 

hospitalized infants and its relation to respiratory diseases. J Trop Pediatr 2004; 50: 364- 8. 

116) Muhe L, Lulseged S, Mason KE & Simoes EAF: Case control study of the role of 

nutritional rickets in the risk of developing pneumonia in Ethiopian children. Lancet 1997; 

349: 1801- 4. 

117) Eyles D, Brown J, Mackay-Sim A, McGrath J, Feron F. Vitamin D3 and brain 

development. Neuroscience 2003; 118: 641- 53. 

118) McGrath JJ, Saha S, Lieberman DE. Season of birth is associated with anthropometric 

and neurocognitive outcomes during infancy and childhood in a general population birth 

cohort. Schizophr Res 2006; 81: 91- 100. 

52

119) Morris GS, Zhou Q, Hegsted M. Maternal consumption of a low vitamin D diet retards 

metabolic and contractile development in the neonatal rat heart. J Mol Cell Cardiol 1995; 27: 

1245– 50. 

120) Weishaar RE, Simpson RV. Vitamin D3 and cardiovascular function in rats. J Clin 

Invest 1987; 79: 1706– 12. 

121) Zittermann A. Vitamin D and disease prevention with special reference to 

cardiovascular disease. Prog Biophys Mol Biol. 2006; 92: 39- 48. 

122) Ortlepp JR, Krantz C, Kimmel M. Additive effects of the chemokine receptor 2, vitamin 

D receptor, interleukin- 6 polymorphisms and cardiovascular risk factors on the prevalence of 

myocardial infarction in patients below 65 years. Int J Cardiol 2005; 105: 90- 5. 

123) Hullett DA, Cantorna M, Redaelli C. Prolongation of allograft survival by 1,25- 

dihydroxyvitamin D3. Transplantation 1998; 66: 824- 8. 

124) LaClair RE, Hellman RN, Karp SL. Prevalence of calcidiol deficiency in CKD: a crosssectional 

study across latitudes in the United States. Am J Kidney Dis 2005; 45: 1026- 33. 

125) Holick MF. Vitamin D: importance in the prevention of cancer, type 1 diabetes, heart 

disease and osteoporozis. Am J Clin Nutr 2004; 79: 362- 71. 

126) Bhalla AK, Amento EP, Clemens TL. Specific high-affinity receptors for 1,25- 

dihydroxyvitamin D3 in human peripheral blood mononuclear cells: presence in monocytes 

and induction in T lymphocytes following activation. J Clin Endocrinol Metab 1983; 57:1308- 

10. 

127) Provvedini DM, Tsoukas CD, Deftos LJ. 1,25 Dihydroxyvitamin D3 receptors in 

human leukocytes. Science 1983; 221:1181- 3. 

128) Manolagas, SC, Werntz DA, Tsoukas CD, Proveddini DM, Vaughan JH. 1,25- 

Dihydroxyvitamin D3 receptors in lymphocytes from patients with rheumatoid arthritis. J Lab 

Clin Med 1986; 108: 595- 600. 

129) Coffman RL, Varkila K, Scott P. Role of cytokines in the differentiation of CD4+T-cell 

subsets in vivo. Đmmunol Rev 1991; 123: 189- 207. 

130) Cantorna MT, Zhu Y, Froicu M, Wittke A. Vitamin D status, 1,25 dihydroxyvitamin 

D3, and the immune system. Am J Clin Nutri 2004; 80: 1717- 20. 

131) Mahon BD, Wittke A, Weaver V. The targets of vitamin D depend on the 

differentiation and activation status of CD4-positive T cell. J Cell Biochem 2003; 89: 922- 32. 

132) Bemiss CJ, Mahon BD, Henry A. Interleukin- 2 is one of the Targets of 1,25- 

dihydroxyvitamin D3 in the immune system. Arch Biochem Biophys 2002; 402: 249- 54. 

53

133) Cantorna MT, Humpal-Winter J, DeLuca HF. In vivo upregulation of interleukin- 4 is 

One mechanism underlying the immunoregulatory effects of 1,25-dihydroxyvitamin D3. Arch 

Biochem Biophys 2000; 377: 135- 8. 

134) Abe E, Miyaura C, Sakagami H. Differentiation of mouse myeloid leukemia cells 

induced by 1, 25- dihydroxyvitamin D3. Proc Natl Acad Sci USA 1981; 78: 4990- 4. 

135) Tanaka H, Abe E, Miyaura C. 1-alpha, 25- dihydroxycholecalciferol and a human 

myeloid leukaemia cell line (HL- 60). Biochem J 1982; 204: 713- 9. 

136) Cantorna MT. Vitamin D and its role in immunology: multiple sclerosis, and 

inflammatory bowel disease. Prog Biophys Mol Biol 2006; 92: 60- 4. 

137) Merlino LA, Curtis J, Mikuls TR, Cerhan JR, Criswell LA, Saaq KG, et al. Vitamin D 

intake is inversely associated with rheumatoid arthritis: results from the lowa Women’s Health 

Study. Arthritis Rheum2004; 50: 72- 7. 

138) Fournier C, Gepner P, Sadouk M. In vivo beneficial effects of cyclosporine A and 1,25- 

dihydroxyvitamin D3 on the induction of experimental autoimmune thyroiditis. Clin Immunol 

Immunopathol 1990; 54: 53- 63. 

139) Hahn HJ, Kuttler B, Mathieu C. 1,25- Dihydroxyvitamin D3 reduced MHC antigen 

expression on pancreatic beta-cell in vitro. Transplant Proc 1997; 26: 2156- 7. 

140) Pani MA, Regulla K, Segni M. Vitamin D 1 alpha-hydroxylase (CYP 1 alpha) 

polymorphism in Grave’s disease, Hashimoto’s thyroiditis and type 1 diabetes mellitus. Eur J 

Endocrinol 2002; 146: 777- 81. 

141) Stefanic M, Papic S, Suver M. Association of vitamin D gene 3’- variants with 

Hashimoto’s thyroiditis in the Croatian population. Đnt J Đmmunogenet 2008; 35: 125- 31. 

142) Youshiyuki Ban, Matsuo Taniyama, Yoshio Ban. Vitamin D receptor gene 

polymorphism in Hashimoto’s thyroiditis. Thyroid 2002; 11(6): 607- 608. 

143) Kozan Ö, Oğuz A, Abacı A, ve ark. Türkiye Metabolik Sendrom Prevalans Çalışması 

(METSAR) Sonuçları. II. Metabolik Sendrom Sempozyumu. Đstanbul Mart 2005. 

144) Altan O, Ahmet K, Ali Metin E ve ark. Analysis of all- cause mortality and coronary 

events in the Turkish Adult risk factory survet 2005. Türk Kardiyol Dern Arş 2006; 34: 149- 

153. 

145) Beus KS, Stack BC Jr. Synchronous thyroid pathology in patient presenting with 

primary hyperparathyroidism. Am J Otolaryngol 2004; 25: 308- 12. 

146) Mellado DM, Farias- Llamas OA, Olivares- Becerra JJ. Detection of thyroid patology 

during surgical exploration of the neck for primary hyperthyroidism. Cir Cir 2004; 72: 89-92. 

54

147) Sidhu S, Campbell P. Thyroid patology associated with primary hyperparathyroidism. 

Aust N Z J Surg 2000; 70: 285- 7. 

148) Savli H, Sevinc A, Sari R. Occult parathyroid carcinoma in a patient with papillary 

thyroid carcinoma and Hashimoto’s thyroiditis. J Endocrinol Đnvest 2001; 24: 42- 4. 

EK-1 

HASTA BĐLGĐ FORMU : 

Hastanın kimlik bilgileri : Hasta : Kontrol: 

Adı- soyadı : Cinsiyeti: K E 

Çalışmaya alınma tarihi: 

55

Protokol no: 

Doğum tarihi: 

Telefon no: 

Hastanın risk profili: 

Hipertansiyon: var 

Dislipidemi: var 

yok 

yok 

KAH: var 

yok 

Sigara: içmemiş bırakmış içiyor 

Alkol: kullanmıyor

Boy : c / cm Kilo: /kg 

Bel çevresi: /cm Kalça çevresi: /cm 

Biyokimyasal analiz:( Hastanın dosyasından kaydedilecektir) 

Açlık plazma glukozu: ........mg/dl 

Kreatinin: .........mg/dl 

Trigliserid: ........mg/dl 

Kolesterol: ........mg/dl 

HDL: ..........mg/dl 

LDL: ..........mg/dl 

AST( SGOT): .........U/L 

Kalsiyum: .......mg/dl 

Fosfor: ........mg/dl 

Albümin: .......gr/dl 

TSH: ........uIU/ml 

Anti TPO: .........IU/ml 

Anti Tg: ...... IU/ml 

ALT(SGPT): ..........U/L 

Çalışmada bakılacak olan özel tetkikler: 

PTH: .........pg/ml 

25-OH D vitamini: .........ng/ml 

EK-2 

BĐLGĐLENDĐRĐLMĐŞ HASTA OLUR FORMU 

Sayın katılımcımız; 

Sağlık Bakanlığı Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi Endokrinoloji ve Đç Hastalıkları 

polikliniklerinde yürütülmesi planlanan bu çalışmada yer almanız isteğinize bağlıdır. 

57

Çalışmaya katılmayı reddetme ve çalışmanın herhangi bir aşamasında ayrılma hakkına 

sahipsiniz. Bu durum cezai bir yükümlülüğe veya daha sonraki tedaviniz için herhangi bir 

olumsuzluğa ve engele yol açmayacaktır. 

Daha önce yapılan çalışmalarda, patogenezinde inflamasyonun rol aldığı kanser, multıpl 

skleroz, romatoid artrit, sistemik lupus eritematozus, hipertansiyon, koroner kalp hastalığı, 

metabolik sendrom ve diabetes mellitus gibi hastalıklarda Dvitamini yetersizliğinin sık olduğu 

görülmüştür. Bu çalışmada tiroidin en sık rastlanılan otoimmun hastalığı olan Hashimoto 

tiroiditinde PTH ve D vitamini düzeyi araştırılacaktır. 

Çalışmamıza katılımınız halinde 1 kez kliniğe çağrılacaksınız. Çalışmaya katılmayı kabul 

eden hastalarımızın fizik muayenesinde sağ ve sol koldan kan basıncı, boy, kilo, bel çevresi ve 

dakika nabız sayısı ölçülecektir. Ayrıca biyokimya parametreleri, PTH ve 25- Hidroksi D 

vitamini düzeyleri için kan örnekleri alınacaktır. Çalışmamızda hayatı tehdit edecek herhangi 

bir tehlike bulunmamaktadır. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar, kimliğiniz açıklanmadan 

sadece bilimsel amaçlarla yayınlanacaktır. Elde edilen test sonuçları hakkında 

bilgilendirilceksiniz. Bu olur formunun bir örneği size verildikten sonra çalışmaya 

başlanacaktır. Çalışmamız, hastane etik kurulundan izin alınarak gerçekleştirilecektir. Çalışma 

Prof.Dr. Aytekin Oğuz gözetiminde Asist. Dr. Safiye Arık tarafından yürütülecektir. Herhangi 

bir sebeple 05547315525 numaralı telefonlara ulaşabilirsiniz. Katılımınız için teşkkür ederiz. 

58

Hashimoto Tiroiditinde 25 Hidroksi D Vitamini Ve Paratiroid Hormon ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?