Metnin Tamamı - orsam

More documents

Recommendations

Info

İnceleme İskenderun limanlarındaki hizmetlendirme ücretlerindeki düşüşler sayılabilir. 25 Görüldüğü üzere 1991-2003 arası dönem, tarımdan, petrol ve petrol ürünleri ticaretine, askeri/ güvenlik harcamalarının artışından ulaştırma sektöründe yaşanan kayıplara kadar, Türkiye’yi her alanda olumsuz yönde etkilemiştir. Türkiye-Irak ilişkilerinde olumsuz etkiler bırakan bu dönemde, nadiren de gerçekleşmiş olsa önemli bir işbirliği çabası yaşanmıştır. Bu çaba, sadece Türkiye-Irak arasında değil aynı zamanda tüm Fırat-Dicle nehir havzası dahilinde ve tüm kıyıdaş ülkeleri kapsayacak şekilde gerçekleşmiştir. Bu çaba Fırat-Dicle İşbirliği Girişim’i (the Euphrates-Tigris Initiative for Cooperation- ETIC) olarak adlandırılmıştır. Kurucu belgesi 2000 yılında imzalanan bu girişimin temel amacı, Fırat ve Dicle bölgesinin sürdürülebilir kalkınmasını sağlayabilmek için sosyal, ekonomik ve teknik alanlarda bir işbirliği atmosferi oluşturmaktır. ETIC’in kurucu üyeleri Irak, Türkiye, Suriye, İran ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki akademisyenlerden oluşmaktadır. 26 Kurucu belgenin 2000 yılında imzalanmasına rağmen, girişimin resmi olarak kurulması 19-22 Mayıs 2005 tarihleri arasında girişimin hazırlık aşamasının tamamlanması amacıyla ABD’nin Kent Üniversitesi’nde ETIC’in kurucu üyelerinin yaptığı bir toplantı sonucu gerçekleşmiştir. 27 Bu girişim Fırat ve Dicle nehri konusunda o tarihe kadar yapılmamış bir şey yapmış ve su odaklı değil konuya kalkınma odaklı yönelmiştir. Bu yeni yaklaşımla, girişimin tarafları hedef olarak, çevre koruması, sosyal ve kadın erkek eşitliği, yönetim meselesi, çok paydaşlı bir yapı, halkın katılımı gibi konuları seçmişlerdir. 28 ETIC’in temel amaçları olarak karşılıklı diyalog fırsatları yaratmak; Fırat-Dicle bölgesindeki karar alıcıların ve uygulayıcıların ilgisini çekecek projeler geliştirmek; çiftçiler, NGO’lar, toplumsal bazlı örgütlenmeler, iş dünyası gibi farklı paydaş grupları bir araya getirerek görüş alış verişi sağlamak; tüm kıyıdaşlara fayda sağlayacak ortak pilot projeler yürütmek; Fırat-Dicle bölgesindeki meselelerle ilgili kamunun farkındalığını arttırmak; eğitim imkânları yaratmak ve işbirliği ve kalkınma konusunda sürekliliği sağlamak gösterilebilir. 29 1991-2003 arası dönem Türkiye-Irak ilişkilerine Irak’ın Kuveyt’i işgali ve ardından yaşanan savaş ve Birleşmiş Milletler Ambargosu damgasını vurmuştur. Bu sayılan unsurlar Türkiye Irak ilişkilerini olumsuz etkilemiş ve ilişki içinde olunan başta dış ticaret olmak üzere tüm sektörlerde kayıplar yaşanmıştır. 2003 Irak’a İkinci Amerikan Müdahalesinden Sonra Türkiye-Irak İlişkileri 2003 yılındaki Amerikan müdahalesinden sonra Türkiye-Irak arasındaki ilişkiler yeniden canlanmaya başlasa da Irak’la yeniden başlayan ilişki ve ticaret miktarı 1991 öncesi seviyesine ulaşamamıştır. İkinci Amerikan müdahalesi sonrasında, 21 Mayıs 2003 tarihinde kabul edilen 1483 no’lu Birleşmiş Milletler kararı uyarınca Irak’a karşı uygulanan ambargo kaldırılmıştır. Irak’ın yeniden yapılandırılma sürecinde, dış ticaret, taşımacılık, bankacılık, inşaat ve enerji gibi çeşitli sektörler temelli ilişkiler 2003 sonrası yeniden gelişmeye başlamıştır. 30 2003 sonrası Türkiye-Irak dış ticaret sektöründeki duruma bakıldığı zaman, Irak’a uygulanan BM ambargosunun kaldırılmasının ardından dış ticaretin arttığı görülmektedir. 2003 ve 2004 yıllarında Türkiye’nin Irak’a ihracatı sırasıyla 829 milyon dolar ve 1.820 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2003 ve 2004 yıllarında Türkiye’nin Irak’tan ithalatı da sırasıyla 112,6 milyon ve 467,6 milyon dolar seviyesindedir. 31 2010 yılında ise iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi rakamının 7 milyar doların üzerinde gerçekleştiği hesaplanmaktadır. 32 Dış ticaret çerçevesinde, Türkiye’nin Irak’tan gerçekleştirdiği ana ithalat kalemi petrol ve petrol ürünleridir. 2003 sonrası bu sektörde de gelişmeler yaşanmıştır. Kasım 2004 tarihinde, Irak Türk şirketlerine petrol projelerinde pay vermeye karar vermiştir. Bu bağlamda, Türkiye ve Irak, güney Irak’taki Gharraf bölgesindeki petrol alanlarında ortak petrol üretimi konusunda müzakerelere başladılar. 33 2004 yılının Aralık ayında ise, Irak Petrol Bakanlığı savaş sonrası ilk Aralık 2011 - Cilt: 3 - Sayı: 36 67
İnceleme petrol alanları geliştirme sözleşmelerini Türk ve Kanada firmalarına verdi. Bu anlaşma Saddam Hüseyin rejimi sonrası yabancı firmalarla imzalanan ilk anlaşma niteliği taşımaktadır. 34 Türkiye-Irak ilişkilerinde dış ticaretin 2003 sonrası seyrine ışık tutması açısından aşağıdaki istatistikler oldukça önemlidir; Türkiye-Irak İkili Ticaret İstatistikleri (000$) Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge 2003 829 112 941 716 2004 1.820 467 2.288 1.353 2005 2.750 458 3.208 2.291 2006 2.589 375 2.965 2.213 2007 2.811 645 3.456 2.167 2008 3.912 1.320 5.233 2.591 2009 5.126 952 6.078 4.174 2010 6.042 1.354 7.396 4.688 Kaynak: http://www.mfa.gov.tr/turkiye-irakekonomik-iliskileri-ve-turkiye_nin-yeniden-imarsurecine-katkisi.tr.mfa 2003 sonrası, Türkiye ve Irak arasında gelişen ilişkiler, ulaştırma sektörünü de pozitif yönde etkilemiştir. Türkiye’nin Suriye üzerinde Irak’a demir yolu taşımacılığı Suriye’nin kısıtlaması nedeniyle 8 Nisan 1982 tarihinde durdurulmuştu. 2000 Nisan’ında, Suriye’nin sınırlamayı kaldırması sonucunda 2 Ocak 2001 tarihinde Türkiye, Suriye ve Irak arasında transit demir yolu taşımacılığı yeniden başlamıştır. 16 Eylül 2003 tarihinde, Türkiye, Irak ve Suriye demir yolu taşımacılığının miktarını ve kalitesini arttırmak için İstanbul’da bir araya geldiler. 35 Türkiye-Irak arasındaki demiryolu taşımacılığı ilişkisi bu minvalde devam ederken, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları Genel Müdür Yardımcısı Veysi Kurt, 2011 yılında, gündemde olan bir projeyi açıkladı. Bu projeye göre, Irak’a artık direk demir yolu hattının döşeneceğini ve direk taşımacılığın yapılması için proje hazırlandığını belirtti. 36 Bu proje gerçekleştiği zaman kapasite ve sayı olarak Irak’a yapılan taşımacılığın artması, maliyetin düşmesi ve sürenin azalması beklenmektedir. 2003 sonrası dönemde iki ülke arasındaki havayolu taşımacılığına bakıldığı zaman, 29 Temmuz 2005 tarihinde Irak Türkiye’ye yeniden direk u- çuşları başlatma kararı aldığı görülmektedir. İlk uçuşun 3 Ağustos 2005 tarihinde İstanbul’dan gerçekleştirilmesiyle, 15 yıl aradan sonra Irak havayolları Bağdat-İstanbul-Bağdat seferlerine başlamış oldu. 37 İki ülke arasındaki hava taşımacılığı konusunda 2011 yılında son yaşanan gelişmeler sektörü olumsuz etkileyecek tarzdadır. Bu konudaki en son gelişme, Irak’ın Türk uçaklarının ülkeye inişlerini yasakladığı haberleriyle yaşanmıştır. Irak Ulaştırma Bakanlığı sözcüsü Karim al-Nuri beyanatında bu kararın Türkiye’nin aynı şekilde Irak uçaklarına yasak getirmesine cevaben alındığını söylemiştir. Türkiye’nin yasaklama kararının gerekçesi olarak ise Irak Milli Petrol Şirketi SOMO’nun Türkiye’ye olan milyonlarca dolarlık borcu gösterilmiştir. Ancak bir Türk hükümet yetkilisi, Türkiye’nin Irak uçaklarına herhangi bir yasaklama getirmediğini, sadece SOMO’nun 3 milyon doları bulan borcunun ö- denmemesi halinde böyle bir yasaklamanın getirileceği konusunda uyarıda bulunduğunu belirtmiştir. Irak ulaştırma bakanlığı sözcüsü Al-Nuri, Türkiye’nin aldığı kararı gözden geçirmesi durumunda Irak’ında karardan vazgeçebileceğini belirtmiştir. 38 Olay hakkın farklı fikirler ve devam eden tartışmalar olmasına rağmen, bu durum hem sektörü hem de iki ülke ilişkilerini olumsuz etkileyecek bir gelişmedir. 2003 sonrası Türkiye-Irak ilişkilerinde gelişme yaşanan bir diğer sektör de bankacılık olmuştur. Bankacılık sektörü ile ilgili, Türkiye ve Irak arasında 7 Kasım 2004 tarihinde bir anlaşmaya varılmıştır. Bu anlaşmaya göre, Irak ülkede Türk bankalarının şube açması konusunu onaylamıştır. Ziraat Bankası ve Vakıfbank Irak’ta banka şubesi açmak için izin alan ilk bankalar olmuştur. 39 Hatta Ziraat Bankası 2005 yılında, Irak’ta işletme iznini alan ilk banka olmuştur. Ancak, o dönem için, güvenlik kaygıları nedeniyle Ziraat Bankası şubesi Irak’ta açılamamıştır. Akabinde 2006 yılında, Vakıfbank ve Akbank kuzey Irak’ta bir temsil bürosu ya da şube açmak için Iraklı yetkililerle görüşmelere başlamışlardır. Ancak, Irak’a şube açılması 2008 yılını bulmuştur. 2008 yılın- 68 Aralık 2011 - Cilt: 3 - Sayı: 36
Page 1 and 2: Kapak Konusu Türkiye, su meselesin
Page 3 and 4: İnceleme dönemler, 1991 öncesi,
Page 5 and 6: İnceleme da tepkiler göstermişle
Page 7: İnceleme Su temelli ilişkileri de
Page 11 and 12: İnceleme Kuzey Irak’ın Erbil ke
Page 13: İnceleme 19 İdris Adil ve Talip A

Metnin Tamamı - orsam

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?