Ekber ONUK - Savunma Sanayii MÃ¼steÅarlÄ±ÄÄ±

SAVUNMA SANAYİİ 

ISSN 1307-8380 

2011/2 SAYI 15 

Savunma Sanayiinde Sürdürülebilirlik 

ve Rekabetçilik 

Söyleşi Ekber ONUK

"Ekonomik kalkınma, Türkiye'nin hür, müstakil, 

daima daha kuvvetli, daima daha refahlı 

Türkiye idealinin belkemiğidir."

YAYIN KURULUNDAN 

Kıbrıs ambargosu tarafından tetiklenen ve uzun yıllar süren çabalar sonucunda 

ülkemizde ulusal savunma sanayii altyapısına ve belirli bir teknolojik yetkinlik 

seviyesine ulaşıldığı söylenebilir. Türk Savunma Sanayii hacim olarak hala küçük bir 

sektör olmakla birlikte; son yıllarda yüksek teknoloji ürünü savunma sistemlerinin 

yurtiçinde tasarım ve üretimine başlanılmıştır. 

Yerli sanayi, çok sayıda geliştirme projesinin sorumluluğunu üstlenmiş olmakla 

birlikte çıktılar yeni yeni görülmeye başlanmıştır. 10-13 Mayıs 2011 tarihleri arasında 

gerçekleştirilen IDEF’11, 10uncu Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı özgün ürünlerin 

elle tutulur, gözle görülür hale gelmeye başladığın kanıtı olmuştur. Bu sürecin 

başarıya ulaşması ve sanayimizde birikmiş olan güncel bilgi ve teknoloji, ürün 

portföyü, insan kaynağı, motivasyon ve diğer her türlü yetkinliğin önümüzdeki on 

yıllara taşınabilmesi başlı başına bir stratejik konu olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Dünyada savunma harcamaları –başta ABD harcamalarındaki yükselişin 

tetiklemesiyle– 

2000’li yıllarla birlikte sergilediği artış eğilimini sürdürürken; 

ülkemizde 13-15 milyar $ bandında dalgalanmaktadır. Savunma harcamalarındaki 

durağanlığın yanı sıra, uzun zamandır gündemde olanlar dâhil TSK ihtiyaçlarının 

büyük çoğunluğu son dönemde sözleşmeye bağlanmış ve sektöre iş hacmi olarak 

yansımıştır. Bu durum önümüzdeki dönemde proje hacminin aynı şekilde sürmesinin 

beklenmediğine işaret etmektedir. Buradan hareketle 2015 yılından itibaren 

yaşanabilecek sıkıntıların aşılabilmesi için aşağıdaki konularda faaliyetler 

yürütülmesine ihtiyaç duyulmaktadır: 

• Savunma sanayimizin etkinliğinin ve verimliliğinin artması, 

• Yetkinliklerin tabana yayılması ve alt sistemler geliştirebilecek sağlıklı 

bir yan sanayinin oluşması, 

• Savunma sanayiinin ürün ömür devrinin tamamında etkin rol alması, 

• Savunma ihracatının artması. 

Bahse konu faaliyetler çerçevesinde önümüzdeki dönemin gündemini 

sanayide ve teknolojide derinleşme çabaları oluşturacaktır. 

Teknolojide derinleşme açısından önem taşıyan 

“TEKNOLOJİK YETKİNLİK” konulu bir 

sonraki sayımızda buluşmak 

dileğiyle...

Bu 

sayımızda 

06 

Bir Konuk Bir Söyleşi 

Ekber ONUK 

Yonca - Onuk Ortaklığı 

Yayın Sahibi 

Danışma Kurulu 

Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı Adına 

Murad BAYAR 

Prof. Dr. Canan ÇİLİNGİR 

Prof. Dr. Aydın KÖKSAL 

Dr. Veysel YAYAN 

Dr. Faruk YARMAN 

Mehmet AKÇAY 

Necip BERKMAN 

Turgut ŞENOL 

13 

Geri Dönüşü Olmayan Yol... 


Neden Önemlidir? 

Yayın Kurulu 

Demet YAKIŞIR (Başkan) 

Murat AKSOY (Başkan Yardımcısı) 

Ayşegül TOKATLI 

Bülent Ecevit BEYOĞLU 

Canan KOŞAR 

Ersoy AKSOY 

Füsun KAYAALP 

Gökhan UÇAR 

İbrahim Sami EREL 

İrfan ŞAHİN 

Jale KARAKAŞ 

Kemal UYAR 

Muhsin Tamer ÖZDEMİR 

Murat ÇİZGEL 

Murat ULAÇ 

Necmi KOLDAŞ 

Önder BARAN 

Sinan DAL 

Tutku ÖNEL 

18 

22 

Savunma Yan Sanayiinin Gelişiminde 

Örnek Bir Sektörel Kalkınma Modeli: 

OSTİM Savunma ve 

Havacılık Sanayii Kümelenmesi 

OSSA 

Sürdürülebilirlikte ve Rekabetçilikte 

Ömür Devri Yönetimi 

Yaklaşımı 

Sorumlu 

Yazı İşleri Müdürü 

Fotoğraflar 

Yayın İdare Adresi 

Necmi KOLDAŞ 

Veli YILDIRIM 

T.C. M.S.B. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı 

Nasuh Akar Mah. 

Ziyabey Caddesi 1407. Sokak 

No: 4 (06520) Balgat / ANKARA 

Tel: +90 312 411 90 00 

Faks: +90 312 411 93 86 

www.ssm.gov.tr 

yk@ssm.gov.tr 

27 

Dünya Havacılık Sanayiindeki 

Gelişmeler Işığında 

Sürdürülebilirlik Önerisi 

Yayın Türü 

Yayın Şekli 

Ulusal Süreli Yayın 

3 Aylık - Türkçe 

Yayın Tarihi Temmuz 2011 

Tasarım ve 

Baskı 

Art Tanıtım 

Kızılırmak Sokak No: 27/10 

06640 Bakanlıklar / ANKARA 

Tel: +90 312 425 59 96 

Faks: +90 312 425 57 27 

www.arttanitim.com.tr 

art@arttanitim.com.tr 

"Tüm yayın hakkı Savunma Sanayii Müsteşarlığı'na ait olup, ücretsizdir. 

Parayla satın alınmaz. Yazıların sorumluluğu yazarına aittir. 

Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.

33 

Savunma 

Sanayiinde 

Sürdürülebilirlik 

57 

Savunma 

Sanayiinde 


Kavramı 

37 

Sürdürülebilir Bir 

Savunma Sanayii Açısından 

Teknoparklar 

65 

Türk 


2010 Yılı 

Performansı 

Sürdürülebilir 

IDEF 2011 

40 

Savunma Sanayii ve 

Yetenek Bazlı Alt 

Yüklenici Kullanımı 

67 

10 uncu Uluslararası 

Savunma Sanayii Fuarı 

46 

HAVELSAN’DA 

Sürdürülebilir ve 

Rekabetçi Yaklaşımda 

İnsan Kaynakları Verimliliği ve 

Rasyonel Kullanımı 

71 

Havacılık Kümelenmesi 

Kazan Savunma ve 

Havacılık Sanayii 

Kümelenmesi 

Danışma Kurulu 

Toplantısı 

Yeniden Kullanım 

Gündem 

52 

Kavramı 

72 

İmza Törenleri 

Konferans, Toplantı, 

Fuar Ziyaretler 

Haberler 

76


Ekber ONUK 

Yonca - Onuk Ortaklığı 

SSG: Ekber Bey, kendinizi Savunma Sanayii 

Gündemi okurlarına tanıtır mısınız? 

SSG: Ekber Bey, Yonca Onuk Ortaklığı’nın 

başarılarından dolayı özellikle bu sayıda size 

yer vermek istedik. Savunma Sanayii Gündemi 

Dergisi’nin bu sayısının teması “Sürdürülebilirlik 

ve Rekabetçilik” Bu konuda bizlere bir 

şeyler söylemek ister misiniz? 

EKBER ONUK: Shell Royal Dutch’ın Stratejik 

Planlama Başkanı Arie de Geus’in yazdığı çok 

güzel bir kitap var “The Living Company”, bir 

şekilde elinize geçerse mutlaka okuyun. Arie de 

Gues kitabında şöyle diyor: 

“………sürdürülebilir yegane rekabetçi avantaj, 

rakiplerden daha hızlı öğrenebilmektir”. 

Dolayısıyla işin sırrı bu ve bizce bunun 

ötesinde hiçbir şey yok. Rakiplerden daha 

büyük bir hızla öğrenebiliyorsak liderliğimizi 

koruyabiliriz. 

EKBER ONUK: Benim biraz ilginç bir kariyerim 

var. Genelde böyle bir soru karşısında insanlar 

tabii olarak eskiden bahsederek başlarlar, ben 

çok çok eskilerden bahsedeceğim. Biraz garip 

gelecek ama aşağı yukarı dört yaşında 

otomobil mühendisi olmaya karar verdim. 

Anneannemin üç kuzeni vardı. Bunlardan bir 

tanesi oldukça meşhur bir filozof Sakallı Celal. 

Onun kız kardeşi, Cemile Hanım da biraz 

sıradışı: 1914 yılında Ingiliz High School lisesine 

giren ilk kız öğrenci. Büyük ağabeyleri de Kemal 

Bey veya namı-ı diğer “Mucit Kemal”. Kemal 

Dede çok iyi bir mühendis. Kardeşiyle birlikte 

Kurtuluş Savaşı esnasında akıcı bir şekilde 

Fransızca, İngilizce konuştukları için Fransız 

subayı üniformasıyla Anadolu’ya silah 

kaçırmışlar, üniformayla yakalanırsa cezası 

idam biliyorsunuz. Böyle biraz deli insanlar. 

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Kemal Bey İsveç’e 

gitmiş, orada bir İsveçli hanımla evlenmiş, 

Scania Grubunda dört beş sene tasarım 

mühendisi olarak çalışmış. Sonra ayrılmış, 

patentler almış, o patentleri satmış ve orada 

yirmi sekiz sene yaşamış. 

Eşi vefat ettikten sonra Türkiye’ye döndü ve 

yollarımız bu noktada kesişti. O zaman biz 

Göztepe’de büyük eski bir köşkte oturuyoruz; 

bilirsiniz eski geniş aileler... Kemal Dede de 

yanımıza geldi, bütün gün oturur proje çizerdi. 

Beni büyüleyen Caran d’Ache mühendis 

kalemleri vardı, onları görmeliydiniz, çeşitli 

renklerde. O tarihlerde yaklaşık üç yaşındayım, 

her sabah kalkar kalkmaz hemen onun yanına 

gider otururdum. O bir şeyler çizerdi, bana

SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 

07 

kitaplar gösterirdi, anlatırdı, şu bu… Bir süre 

sonra bir şeyler önüme koydu, işte “Balık çiz, 

kamyon çiz, onu çiz, bunu çiz” filan derken, ben 

dört yaşında artık mutlaka otomobil mühendisi 

olmam gerektiğine karar verdim. Kemal 

Dede’yi ben yedi yaşındayken kaybettik, garip 

bir kaza. Şişli’de karşıdan karşıya geçerken 

otobüs çarpmış. Müthiş bir şoktu...Çok acı... 

Ustam’ı kaybetmiştim, ama bana öğrettiklerinin 

gücünü hala hissediyorum. Türkiye’deki 

en büyük eksiklik de bu zaten, usta-çıraklıkla 

başlayan oryantasyon. Yani insanların okul 

öncesi veya yükseköğrenim öncesi okulda 

kendilerinin hoşlarına giden bir alanı seçme ve 

onu tanıma imkânları olmadığı için ciddi bir 

sorun yaşıyoruz. Yani üniversitede mühendisliği 

kazanıp da mühendis olmaya karar 

verince genelde çok geç oluyor… 

Liseyi Saint Joseph’te okudum. Saint Joseph’in 

verdiği yabancı dil sayesinde ortaokul 

yıllarından beri otomobil kitapları okuyorum. 

Benim her zaman için tek hedefim otomobil 

mühendisi olmaktı. Okudukça gördüm ki iyi 

otomobil tasarımcıları uçak mühendislerinden 

çıkar, Rudolf Uhlenhaut, Arkus Duntov gibi. O 

tarihlerde üniversiteye girmek için merkezî bir 

sistem yoktu, her okulun imtihanı ayrıydı, ben 

de İTÜ ye girdim, sadece Makina-Uçak yazdım: 

puanım tutmasa açıktaydım..ve Uçak Yüksek 

Mühendisi olarak mezun oldum. 

Okulu bitirir bitirmez Otosan’a girdim. Anadol 

Ralli Takımında yarıştığım için beni biraz 

tanıyorlardı. Birkaç ay sonra Mamul Geliştirme 

ekibinde STC 16 Projesi’nin başına verdiler 

beni, o zaman yirmi üç yaşındaydım. 

SSG: Anadol STC16 Projesi’nden bahsediyordunuz. 

Anadol STC16 Türkiye’de tasarlanan ilk 

spor araba değil mi? 

EKBER ONUK: Evet, Anadol STC16 Türkiye’de 

tasarımı yapılmış ilk araba. Biz Anadol STC16 

Projesi’ni başlattıktan sonra sekiz ay on gün 

içinde arabanın marşına bastık. Oldukça iyi bir 

projeydi, çok müthiş bir ekiple çalıştık. Hep 

bizim yaşıtlarımız ve Günay Ağabey. 

Daha sonra Türk Hava Yolları’na girdim, orada 

Yatırım Planlama Başkanı oldum. Sonra bir özel 

hava yolu şirketinin kurulmasında çalıştım, 

ama aklımda hep otomobil, otomobil, 

otomobil….., Bu benim tutkum. Biliyor 

musunuz, bugünlerde Onuk Taşıt Sanayii 

ONUK S56 otomobillerinin seri üretimine 

başladı bile. Bunu yapamasam çok üzülürdüm. 

1985 yılında çok eski arkadaşım ve şimdiki 

ortağım Şakir Yılmaztürk bana geldi “Tekne 

yapalım” dedi. Ben de “Nereden çıktı, ben 

tekne yapmayı bilmiyorum.” deyince “Sen 

kompozit eğitimi aldın, uçak standartlarını 

biliyorsun ve otomobilcisin; bunu da öğreneceksin” 

dedi ve biz işe öyle başladık. 

İlk olarak Amerikan Magnum Marine ile iş 

birliğini düşündük. Ama Magnum Marine, 

Türkiye’de ortak imalat projesini sürekli 

erteliyordu.. Görüşmeler için Amerika’ya gidip 

gelirken, Magnum’un teknolojisinin de çok 

yüksek olmadığını anladık ve kendi teknemizi 

dizayn edip yapmaya karar verdik. Bu ilk 

çalışmalarda, DuPont’un bize yapısal tasarım 

konusunda çok destek verdiğini belirtmeliyim. 

“Denizler Altında 20 Bin Fersah” romanında, 

Kaptan Nemo’nun yaptığı gibi, biz teknemizi 

insanların anlayamayacağı parçalara bölerek 

birçok danışmana verdik, “Şunu hesapla, onu 

yap, bunu yap” derken, tekne ortaya çıktı. 1989 

senesinde tekneyi denize indirdik. 

İlk denemelerde, tekne bizim beklentilerimizin 

üzerinde performans verdi. Bunun sonucunda, 

mühendis olarak yine bir araştırma ve tabii ki 

harcama programına girdik. Biliyorsunuz 

meşhur milyarder Howard Hughes’un güzel bir 

lafı var, diyor ki: “Para harcamanın üç yolu 

vardır. Keyifli yolu, güzel bir hanımla parayı 

harcamak… Nafile ve akıllı olmayan bir yolu da 

kumar oynamaktır. Ama sınırsız para harcamak 

istiyorsanız bir mühendis bulun o sizin adınıza 

bu parayı harcar.” Biz de tüm imkanlarımızı 

harcayıp bu işin mühendisliğini derinlemesine 

öğrenmeyi istedik ve galiba başardık. 

Uzun ve masraflı bir program sonucu testleri de 

başarıyla tamamladık. Tabii, böyle bir tekne 

saatte 400 - 500 litre mazot yakıyor. 200 saat 

test yapınca harcadığımızı artık siz hesaplayın. 

Bu arada tekneyi birine satma şansımız oldu. 

Bu başarımız bizim 31 metrelik bir tekne 

siparişi almamızı da sağladı. Sonra da bu iş 

devam etti. 

Oğlum Kaan Onuk’la dünyadaki önemli 

gördüğümüz tüm tasarım bürolarını dolaştık, 

sonunda Kaan dedi ki: “Bu yat üretiminde çok iş 

yok, biz askerî tekne üretmeliyiz.” Teknelerde, 

üst binanın arkasına konan stabilize platform 

fikri de oğlum Kaan Onuk’a aittir. Doç. Mehmet 

Ali Baykal çok sevdiğim müthiş bir mühendis. 

İlk askeri tekne tasarımını “Kıyı Merkezli 

Harekât” adıyla Kaan ile birlikte ortaya 

koydular. Bu tasarımı müteakip Kaan ve 

arkadaşları şu anda bizim bildiğimiz Kaan Sınıfı, 

MRTP tasarımına girdiler. 

SSG: MRTP Konseptini bize biraz açıklar 

mısınız? 

EKBER ONUK: MRTP İngilizce “Multi Role 

Tactical Platform” teriminin kısaltması, 

Türkçe’ye “Çok Amaçlı Taktik Platform” olarak 

çevrilebilir. 

Bildiğiniz gibi denizlerdeki yeni savaş ortamı 

kıyısal sular. Kıyı bölgesindeki tehditler mevcut 

sistem ve kuvvet yapısını güç durumda 

bırakıyor. Açık deniz gücünün yeteneklerine 

dayanarak kıyılarınızı kontrol edemezsiniz. 

Kıyının kontrolü, o amaca yönelmiş özel beceri 

ve kaynaklarımızı gerektiren bir hedef. 21. 

Yüzyılda kıyısal suları ve aynı zamanda açık 

denizlerin kontrolünü elde tutmak isteyen 

güçlerin platformlarının tasarımı için şu üç ana 

özellik üzerine odaklanması gerekiyor. Bu üç 

özellik bizim MRTP Programı’mızın 3S’i: 

Speed (Hız) 

Sea keeping (Denizcilik) 

Stealth (Hayalet özelliği: düşük iz seviyesi) 

Kısacası, Yonca Onuk olarak, MRTP modeli ile 

hem kıyılarda hem açık denizlerde görev 

yapabilecek, üzerinde gelişmiş silah sistemleri 

olan, denizciliği yüksek hızlı tekneleri 

öngördük. 

Bildiğiniz gibi denizlerdeki yeni 

savaş ortamı kıyısal sular. 

Kıyı bölgesindeki tehditler 

mevcut sistem ve kuvvet 

yapısını güç durumda bırakıyor. 

Açık deniz gücünün yeteneklerine 

dayanarak kıyılarınızı kontrol 

edemezsiniz. Kıyının kontrolü, 

o amaca yönelmiş özel beceri ve 

kaynaklarımızı gerektiren 

bir hedef.


1986 yılında Şakir’le birlikte ”Yonca Teknik A.Ş. 

yi kurmuştuk. 1993 yılında oğlum Kaan, bizim 

adımıza da bir şirket olmasını istedi. Ben de 

Yonca Teknik’teki hisselerimi Şakir’e devrettim 

ve Kaan’la birlikte Onuk Taşıt’ı kurduk. Daha 

sonra Onuk Taşıt ile Yonca Teknik aynı 

hisselerle ortak oldu. İşte Yonca-Onuk buradan 

doğdu. 

1996’da Kaan’ı bir kazada kaybedince, herşeyin 

bittiğini ve işe devam etmemeyi düşündüm. 

Şakir bana çok kızdı, dedi ki: “Bu Kaan’ın 

projesiydi, nasıl yarıda bırakabilirsin”. Böylece 

devam ettik. Bildiğiniz gibi daha sonra “Ani 

Müdahale Botu” işine girdik ve bu günlere 

geldik. 

SSG: Oğlunuz Kaan’ın ileri görüşlülüğü 

sayesinde “Ani Müdahale Botu” işine girdiniz 

ve bugün geldiğiniz noktaya bakılınca çok da 

başarı olduğunuz görülüyor. Bu başarının sırrı 

ne? 

EKBER ONUK: Her işte belli ölçüde bir şans 

faktörü var. Biz kendimize bir alan seçtik, 

yüksek hızlı tekneler…. Bu arada belirtmeliyim 

ki, Türkiye’de kendi alanında Dünya lideri 

olduğunu iddia edecek başka hiçbir şirket yok, 

bir tek biz varız. Yani bugün otomobilde 

Maybach neyse, Bugatti neyse, hücumbotta da 

Onuk MRTP aynı şey. Ama bu bir şanstan ileri 

geldi. Sovyetler Birliği’nin çöküşünden önce 

deniz güçleri NATO Donanması ile Sovyetler 

Donanmasının Norveç Denizinde kapışacağı ve 

nükleer denizaltıların devreye gireceği bir 

senaryo etrafında tasarlanmıştı. Ancak, bu 

küresel çatışma işi Sovyetler Birliği ile beraber 

bitti, çünkü onların böyle bir beklentisi yok 

artık. O zaman iş, döndü dolaştı kıyısal 

sulardaki harekâta geldi. Biz bir anda kendimizi 

çok ciddi bir talebin oluştuğu bir pazarda 

teknolojimiz ve bilgi birikimimiz hazır olarak 

bulduk. Bu da tabii işi katlayarak götürdü. 

Tabii ilk başta Savunma Sanayii Müsteşarlığı 

bizim projelerimizde ciddi bir inisiyatif aldı ve 

“Ani Müdahale Botu Projesi”nde Türk tasarımı 

bir tekneye şans verdi. Verdiği anda zaten iş 

kartopu gibi büyüdü. O dönemin Savunma 

Sanayii Müsteşar Yardımcısı Veysel YAYAN’ın o 

günkü dirayeti, başarılı ama hücumbot olarak 

kanıtlanmamış bir tasarıma imkân tanıması çok 

önemliydi. Yani insanlar öyle veya böyle bir 

şekilde bu işe omuz verdiler. Ama bir yerde bir 

yerden başlamak lazımdı, SSM bize o gün o 

şansı sağladı. 

SSG: Yonca Onuk olarak kendinizi Türkiye 

gemicilik sanayiinin neresinde görüyorsunuz, 

Türkiye’nin askeri gemi sanayinde geldiği 

noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz? 

EKBER ONUK: Şu anda biz kendimizi gemicilik 

sanayiinin tam içinde kabul etmiyoruz, çünkü 

biz daha küçük altta bir segmentiz. 

Savunma ağırlıklı gemi üretimi 1994 senesinde 

Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından ilk 

defa Milgem (Milli Gemi) Konseptinin ortaya 

atılmasıyla başladı. O tarihte Deniz Kuvvetleri 

Komutanlığı bu işi bilen veya bildiği düşünülen 

insanları çağırarak böyle bir başlangıç 

toplantısı yaptı. O iş yavaş yavaş olgunlaştı. 

Geçen gün yeni inşa ettiğimiz teknelerden biri 

ile test seyiri yaparken Milgem’in yanından 

geçtik, hakikaten çok güzel gemi olmuş, gurur 

duyduk. Milgem’in sonar domunu Onuk – BG 

olarak biz yaptık, özel bir imalatla. Çok da 

başarılı oldu. 

Türkiye gemicilik alanında şu anda ciddi bir güç 

ve fikir sahibi. Kendi tasarımı askerî tekneleri 

yapabiliyor. Yeni tip karakol botu bunlardan bir 

tanesi. Dolayısıyla Türkiye’deki denizcilik 

sektörü kendi tasarımını üretir noktaya geldi. 

Şimdi burada önemli bir tespit yapmak lazım. 

Türkiye dünyadaki büyük askerî güçlerden bir 

tanesi ve bunun savunma sanayiine sağladığı 

ciddi bir yerel talep var. Bu yerel talep 

Türkiye’deki savunma sanayiinin ortaya 

çıkmasına ve devam etmesine imkân vermiş. 

Türkiye’nin aksine savunma teknolojisinde 

güçlü ancak küçük ülkeler (Isveç, Israil vs., gibi) 

iç pazarlarının darlığı nedeniyle ya yoğun 

devlet desteğiyle ayakta duran ya da dışsatıma 

fazlaca bağımlı ve dolayısıyla dünya 

dengelerinden etkilenen kırılgan denilebilecek 

sanayilere sahipler. 

Önceleri Türkiye’deki savunma sanayiinden 

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ortaya koyduğu 

ihtiyaçlar çerçevesinde tasarım veya üretim 

yapmaları istenmiş. Bu, büyük ölçüde teknoloji 

transferiyle olmuş. Ancak bir teknoloji 

aldığınızda bunu verenler birtakım “Non 

Disclosure Agreement” (Gizlilik Anlaşması) ile 

o alanda kendi teknolojinize, kendi tasarımınıza 

yönelme ve geliştirme şansınızın önünü 

kesiyorlar. Gururla belirtmeliyim ki günümüzde 

Türk savunma sanayii, bu çıkmaz noktadan 

özgün tasarıma atlamayı becerebilmiş. 

Türkiye’de şu anda kendi tasarımını yapan 

birçok savunma şirketi var. TAİ Anka’yı 

uçurduğunda biz de adeta havalara uçtuk.. 

Türkiye’nin bundan sonra yapması gereken şey, 

Milgem gibi, Yeni Tip Karakol Botu gibi, bizim 

botlarımız gibi botları yaptıklarında Türk Silahlı 

Kuvvetleri’nin ihtiyaçlarını değil, dünyada 

olabilecek en uç ihtiyaçları aşabilecek 

tasarımları geliştirmek ve bunları yapmak. 

Türkiye’nin yerel pazarı böyle bir sektörü dünya 

liderliğine soyunduğunda ayakta tutmaya 

müsaade edecek durumda. Dolayısıyla biz 

hedeflerimizi yüksek tutmak zorundayız. “Bu 

bize yeter” lafını bir kenara bırakmak 

zorundayız. Bu bizim için de önemli: Günün 

birinde elimizdeki güçlerin Akdeniz’in herhangi 

bir noktasında veya göreve gittikleri bir yerde 

yakınımızdaki bizim tehdit diye varsaydığımız 

küçük ülkeler yerine çok ciddi bir düşmanla o 

an için karşılaşabileceğini farz etmeliyiz. Bunu 

anlamamız lazım. Benim bir arkadaşım var, 

Amerikan 109 uncu piyade alayının başında, 

Körfez savaşında Kuveyt City’ye Chenowth Fast 

Attack Vehicle’larla ilk girenlerden Binbaşı Bill 

Weber, aynı zamanda otomobil yarışçısı. Bill 

beni 1993 senesinde bir toplantıya götürdü, 

konu “Special Operations and Low Intensity


09 

Conflict”. Top Gun filmini de gördüyseniz 

oradan hatırlarsınız, bir yerde, günün birinde 

sizin bir geminiz veya bir uçağınız hoşlanmadığınız 

bir ülkenin gemisi veya uçağıyla veya 

onların hoşlanmadığı bir bölgede karşılaşabilir. 

Bu o kadar sıcak bir noktaya gelebilir ki o anda 

birisi tetiğe dokunabilir. Şimdi biz tasarımcı 

olarak o tetiğe dokunulduğu anda nitel 

üstünlüğe sahip aracın bizim askerimizin elinde 

olmasını istiyoruz. Çünkü Mehmetçik bizce 

dünyanın en kıymetli şeyi. Biz buna göre 

tasarım yapıyoruz, Türkiye de savunma 

sektörünü bu yönde şekillendirmek zorunda. 

Şimdi, hep otomobile dönüyoruz ama, 

savunma sektörü ilginç bir yer; Formula 1 

seviyesinde teknolojiye sahip. Formula 1’de 

birinci, ikinci, üçüncü çıkıyor kürsüye, hepsine 

birer mükâfat veriyorlar. Ama savaş alanında 

birinci kürsüye çıkıyor, ikinci ve üçüncüyü 

öldürüyor. Dolayısıyla “ikinci iyi” olma şansı 

yok, böyle bir ödül de yok. Dolayısıyla bir SAT 

botunu veya benzer bir botu tasarladığımızda 

veya bir MRTP 29 bir Europatrol 250 ile karşı 

karşıya geldiklerinde benimkinin iyi olduğunu 

bilmek zorundayım. Çünkü o botun içindeki 

insanlar benim için çok daha kıymetli, ben 

oraya gitsem o kadar önemli değil. Ben kendi 

riskimi alabilirim ama, o çocukları riske atma 

şansına sahip değilim. 

Dolayısıyla Türkiye’nin artık bundan sonraki 

teknolojik hedeflerini bu şekilde koyması 

lazım: Savaş alanında nitel üstünlük. 

Tabii bu, tasarımı/aracı sizin yetiştirdiğiniz 

gençler yapmışsa bu herşeyden önemli. Ben 

otomobil yarışçılığı yaptım, podyuma çıktım, 

kupa aldım çok keyifli, çok güzel bir şey. Ama 

sizin yetiştirdiğiniz bir yarışçı, sizin çocuklarınız 

podyuma çıktığı zaman çok daha büyük bir 

keyif alıyorsunuz, gurur duyuyorsunuz. 

SSG: 

Bahsettiğiniz hususlar sürdürülebilirlik 

içinde çok önemli, öyle değil mi? 

EKBER ONUK: Kesinlikle. Biz şu anda bu sektörde 

dünya lideriyiz. Bazen ben sporculardan 

çok güzel şeyler öğreniyorum. Boston Celtics’in 

efsane basketçisi Larry Bird, herhalde NBA 

tarihinde en fazla üçlük atan kişi. Larry Bird’e 

bir röportajda bu başarısının sırrını sormuşlar. 

Larry Bird de demiş ki: “Antrenman saati 

bittikten sonra iki tane yardımcımla çeşitli 

yerlerden üç sayı çizgisi gerisinden 500 tane 

atış yapıyorum”. O zaman gazeteci tekrar 

sormuş: “Bu çalışmadan sonra rahat bir şekilde 

tatmin olmuş olarak eve gidiyorsunuz, öyle 

değil mi?” 

Larry Bird cevap vermiş: “Kesinlikle hayır, 

biliyorum ki başka bir yerde, başka birisi Larry 

Bird’ü geçmek için 500’den fazla atış deniyor 

zaten”. Dolayısıyla bizim bu liderliğimizin bizi 

aldatmasına imkân vermemek lazım. Biliyoruz 

ki bir yerde, bir tasarım ofisinde birileri bizden 

iyi bir şey yapmak için uğraşıyor. Bu çok 

rekabetçi bir alan… 

SSG: Anahtar kelime “Rekabetçilik”. 

EKBER ONUK: Tabii. Dolayısıyla biz de 

rakiplerden hızlı öğrenerek bu üstün seviyemizi 

korumaya çalışmak zorundayız. 

SSG: İşin sırrı bu diyorsunuz? 

EKBER ONUK: 

Başka bir çaresi yok. 

SSG: Hem sivil hem de askerî alanda tekne 

üretiyorsunuz. Sürdürülebilirlik açısınından 

çifte kullanım “dual use” faydalı mı? 

EKBER ONUK: Sivil alanda pek bir şey üretmek 

istemiyoruz. Askeri alanda çok ciddi bir talep 

var. “Dual use” dediniz, biz bunu yapıyoruz, 

örnek vermek gerekirse Hollandalı bir 

işadamına MRTP 20’nin su altı formunu 

kullanarak 60 Knot hızında gidebilen bir yat 

yaptık adı “Hot Chocolate”. 

Yat yaptığınız zaman, bir kere teknenin sahibi 

genelde başarılı bir iş adamı ve çok parası var. 

Her şeyi bildiğini zannediyor. Geliyor size teknik 

olarak sizin aklınızın ermediği, yatmadığı bir 

şeyler söylüyor. Onunla bir savaş veriyorsunuz. 

Ondan sonra aradan bir süre geçiyor, hanımıyla 

geliyor, hanımı “Oraya şunu isterim, buraya 

bunu isterim, tabak, çanak böyle” deyince iki 

şuttan birini gol yiyorsunuz. En büyük problem 

bu… Şakir Hot Chocolate’ı bitirirken son iki ay 

tersanede yattı. “Ben istemiyorum, sen ne 

yapıyorsan yap” dedim. O çok seviyordu bu işi, 

bana kızmadı tekneyi bitirdi. Sonunda Hot 

Chocolate’ı yaptık, verdik, herkes çok mutlu 

oldu, ama “Dual use” çok akıllı bir şey değil 

esasında. 

SSG: Demek ki sizin için öncelikli alan savunma 

sektörü. 

EKBER ONUK: Evet, biz Savunma Sanayi 

Müsteşarlığıyla iyi bir çıraklık dönemi yaşadık, 

iyi bir eğitim geçirdik. Bu eğitim çok önemli: 

Hindistan’da şu anda “Oil and Natural Gas 

Corporation” nın 23 teknelik bir ihalesi var, 

MTRP 24 ile orada yüksek bir şansımız var. Bu 

ihalelerde, dünyada tekne üretiminde önde 

giden firmaların (Örneğin, Norveçliler’in), 

SSM’nin bize öğrettiği disiplinde teklif vermeye 

hazır olmadığını açık olarak gördük ve mutlu 

olduk. 

“Dual use” dediniz, biz bunu 

yapıyoruz, örnek vermek 

gerekirse Hollandalı 

bir işadamına MRTP 20’nin 

su altı formunu kullanarak 

60 Knot hızında gidebilen bir 

yat yaptık adı “Hot Chocolate”. 

SSG: Gerçekten mi?.. 

EKBER ONUK: Teklife Çağrı Dosyaları konusunda 

Amerikalıların biraz fazla bürokratik ama 

iyi bir standardı var “Fast Response Cutter B” 

ihalesinde bunu gördük. Singapur da bu 

konuda iyi, ancak diğer ülkeler sanki biraz 

amatör. Çünkü çok yüksek cirosu olmayan bir 

alan. Bu konuda SSM’nin bize ciddi katkısı oldu. 

Çok önemli şeyler öğrendik ve bu sistem 

içerisinde her ne kadar SSM büyük alıcı, biraz 

da müşkülpesent de olsa başından neyin ne 

olduğu iyi tarif edildiği için projenin arkasının 

selametle gittiğini gördük, yaşadık. 

Halihazırda, birtakım ticari hizmet tekneleri de 

yapmaya başladık. Ama şu an askerî pazar bizi 

ciddi bir şekilde doyurabilecek gibi. Teknelerin 

boylarını yükseltiyoruz, yeni MRTP 42 bir cep 

korveti: 57mm programlanabilir mühimmatlı 

topu taşıyor, arkasında iki tane dörtlü Harpoon 

Block 2 bataryası var. MRTP 42’de Aselsan’ın 

AMICOS savaş yönetim sistemini kullanmayı 

planlıyoruz, botun tasarımında epey ileri 

noktadayız. Hedefimiz, 45 metrelik bir 

tekneyle 550/600 tonluk bir hücum-bot/ 

korvetin performansını, aşağı yukarı üçte bir 

platform fiyatına yakalayabilmek ve tabii 

müthiş bir hız/manevra avantajı sağlamak. 

Üstelik kompozit yapı olduğu için “stealth” 

olma avantajı da olacak. Bu şekilde çıtayı 

yükseltiyoruz. Hedefimiz, bu alanda da 

önümüzdeki birkaç sene içerisinde yüksek 

süratli hücumbot üreten Alman tersanelerinin 

önüne geçmek. 

SSG: Hedeflerinizden bahsettiniz, hedeflerinizi 

nasıl belirlersiniz? Yonca-Onuk karar alma 

süreci nasıldır? Biraz anlatır mısınız?


Hedeflerimizi nasıl belirliyoruz. Yonca-Onuk 

Ortaklığı hedeflerini seçerken aslında birbirine 

ters düşen iki prensibi uyguluyor: 

Bunlardan birincisi sanayi devi Dow’un 

uyguladığı “SMART Goals” (Akıllı hedefler) 

sistemi: SMART aslında beş kelimenin baş 

harflerinden oluşuyor. 

Hedeflerimizin: 

Specific: Spesifik, açık ve seçik tarif edilmiş 

Measurable: Ölçülebilir 

Achievable: Başarılabilir, yapılabilir 

Relevant: Şirket için anlamı olan 

Trackable: İzlenebilir 

olmaları gerekiyor. 

Yonca Onuk Yönetimi hedef seçerken bu çok 

temkinli ve akılcı yolu muhakkak uygular. 

Ancak Yonca-Onuk Ortaklığı bir sanayi devi gibi 

her şeyi mantıklı yapma lüksüne çoğu zaman 

sahip değildir. Belli bir hızı, büyümeyi yakalayabilmek 

için bazen risk almak, ciddi risk almak 

gerekebilir. İşte bu yüzden tüm SMART hedeflerimizi 

bir de ünlü yarışçı Mario Andretti’nin 

“Herşey kontrol altındaysa yeterince hızlı 

değilsindir” kabulüne göre tekrar gözden 

geçirir ve risk alırız. 

SSG: Ekber Bey, konuşmanızın bir bölümünde 

Hindistan’daki ihaleden bahsettiniz, Dünyanın 

hangi ülkelerinde ürettiğiniz hücumbotlar 

görevde? İhracattaki başarınız altında hangi 

unsurlar yatıyor ? 

EKBER ONUK: Şuanda Dünyanın altı ülkesinde 

hücumbotlarımız görevde. 

Belirtmeliyim ki, Türkiye’deki projeler bizi 

ayakta tuttu ve bize ciddi bir Ar-Ge imkânı 

tanıdı. Biz önce eleman alma ve yetiştirme 

konusunda değişik bir yöntem uyguladık. 

İTÜ’nün ve Sakarya’nın öğrenci projelerini 

destekledik ve destekliyoruz. Örneğin; İTÜ’lü 

öğrencilerle Amerika’daki “Solar Splash” 

(Güneş enerjili tekne yarışması) yarışmasında 

bir Dünya ikinciliği ve bir Dünya üçüncülüğü 

aldık. Bu projelerde çalışan çocukları, tasarım 

yeteneklerini, el becerilerini, işe asılmalarını 

gördükten sonra ekibimize dâhil ettik. Bu 

arkadaşlar bizim için çok önemli bir yüzde oldu. 

Yani elemanın sizi seçmesi lazım, sadece öz 

geçmişe bakarak eleman alamazsınız. 

Dolayısıyla hedeflerinizi paylaşan genç insanlar 

olunca biz de onların sayesinde yüksek 

tempoda çalışıyoruz. Sabancı Üniversitesi’nin 

Rektörü Profesör Nihat Berker benim okul 

arkadaşım. Nihat iki kere Nobel Fizik Ödülü’ne 

aday oldu. Onunla birlikte seneler evvel 

koyduğumuz bir prensip var: Dedik ki: Biz 

ekibimizi çok çalıştıracağız. Bizde işten akşam 

18.00’de ayrılmak yok, ben “Kalacağız arkadaş” 

dediğim zaman, “Sinemaya kız arkadaşımla 

gideceğim” filan yok, saat 21.00’e kadar, 

22.00’ye kadar arkadaşlar orada kalırlar. Ama 

biz de arabamıza atlayıp gitmeyiz, biz de aynı 

şekilde onlarla o tempoda çalışırız. Bu arada da 

tabii önemli olan şey, ekibin motivasyonunu 

bozmamak için güler yüzü eksik etmemek. 

Daima ekibin yanında olduğunuzu hissettirmek 

lazım. 

Bir de önemli bir şey, hiç kimseye kin tutmayız, 

herkese hatasını telafi etme, hatanın ne 

olduğunu anlama ve bu hatanın tekrarlanmaması 

için şirkete bunu bir prosedür olarak 

kazandırma hakkı veriyoruz. Bu, Japon ailesinin, 

Toyota’nın uyguladığı meşhur “Hansei 

Prensibi”. Bunu her zaman uyguluyoruz. Başarı 

için böyle bir çalışma temposu gerekli. 

Biz Türkiye’nin bize müthiş bir kâr marjı getirmesinin 

doğru olmadığını düşünüyoruz, Ayrıca 

Türkiye’ye bağlı kalmamamız gerektiğinin de 

ONUK MRTP33® (Kaan33 Sınıfı) 

farkına vardık. Bunun için de ihracata yöneldik. 

Euronaval’a ilk katılan ve uzun süre tek katılan 

Türk şirketi biz olduk. Euronaval’a altı kere 

katıldık. Ihracat çalışmalarımız hep öncelikliydi. 

İlk ihracat projemiz, Pakistan Özel 

Kuvvetleri’ne iki tane VBSS botu satmak oldu. 

“VBSS” özel harekâtçıların kullandığı bir 

harekat tarifi, İngilizce “Visit, Board, Search, 

and Seize”nın kısaltması, yani özel harekât 

botu, bir tekneye yanaşıyor, özel harekatçılar 

tekneye çıkıyor, tekneyi arıyor ve sonunda 

tekneye el konuluyor. Bu satıştan sonra, 

Pakistan’la olan ilişkilerimiz daha iyi bir 

noktaya geldi, onlara iki tane de MRTP 33 

verdik. MRTP 33’ler Harpoon Block 2 veya Çin 

C705 güdümlü mermi taşıyabilecek patentlediğimiz 

ONUK katlanabilir lançer platformuyla 

teçhiz edilmiş, güdümlü mermi taşıyan 

tekneler. 

Hindistan Savunma Bakanı “Bu botlar bölgedeki 

dengeyi değiştirdi” diye bir gazeteye 

beyanatta bulunmuş, o kupür bende var. Biz 

inanıyoruz ki “Bir grup sırtlan çok güçlü bir 

aslandan daha etkilidir”. 

Gürcistan’a 1 tane MRTP 33 ve bir adet MRTP 

20 sattık. Tabii üzerlerinde Aselsan stabilize 

taretle. Bu arada Aselsan ekibini epeyce de 

hırpaladık, çocuklar büyük bir nezaketle ne 

istersek yaptılar, biz de elimizde stabilize 

taretle ilgili ne varsa onlarla paylaştık. Sonunda 

Aselsan STOP ve STAMP stabilize taretlerini 

yaptı. Artık Yonca Onuk Ortaklığı olarak 

Aselsan’ın silah ve sistemleri olmadan hiçbir 

teklif vermiyoruz. 

Bu arada; Gümrükler Muhafaza Genel 

Müdürlüğü’nün talepleri doğrultusunda MRTP 

16’yı geliştirdik. MRTP 16’da 2x 1.500 beygirlik 

motor öngördük, hedefimiz 70 knota ulaşmaktı. 

Nitekim “Gümrük 413” 70 knota 

ulaşabildi. Bu proje bize çok önemli bir ihracat 

imkânı sağladı. Abu Dhabi denizdeki petrol 

tesislerini korumak için özel bir güç oluşturmaya 

karar vermiş. Kuvvetin adı da “Critical 

National Infrastructure Authority –CNIA”. 

Petrol Abu Dabi’nin en büyük gelir kaynağı ve 

üretimi korumak hayati önem taşıyor. Dünyanın 

bir çok ülkesini gezmişler, hedefleri 60-65 

knot gidebilen, silah taşıyabilen, iyi denizciliği 

olan bir platform. Türkiye’ye geldiler, Gümrük 

413’ü test ettiler, “Tamam arkadaş, biz bu botu 

alıyoruz” dediler, hiç ihalesiz. Abu Dhabi ile 34


11 

ONUK MRTP 16® 

botluk bir kontrat imzaladık. Halihazırda 8 bot 

orada görevde ve üretim devam ediyor. Bu 

botların üzerinde Aselsan’ın stabilize taretleri 

var. ASELSAN’ın ilk 7 bottaki tareti normal 

12,7mm idi, diğerlerinde gelişmiş STAMP’lar. 

Buradaki silah General Dynamics’in GAU 19’u. 

Dakikada 1.200 mermi atıyor, GAU 19 3 

namlulu bir 12,7. Korkunç bir tahrip gücü var, 

dünyada birçok stabilize taret üreten şirket var, 

hiçbirisi bu GAU 19’u zapt edememiş, ama 

ASELSAN bunu becerdi. Ve bunun sonucu 

olarak Aselsan, Birleşik Arap Emirlikleri ile 125 

milyon euroluk bir kontrat imzaladı. Bizim 

bütün botlarımıza bunları verecekler, ayrıca 

CNIA’nın diğer botları da ASELSAN taretleri ile 

teçhiz edilecek. 

SSG: Aslında söylediklerinizden çok değerli ve 

güzel bir şey çıkıyor. Sürdürülebilirlik tek başına 

olmuyor, dayanışma da önemli… Başka bir 

firmayı da yanınızda taşıyarak, onun da ayakta 

durmasına fayda sağlamış oluyorsunuz. 

EKBER ONUK: Bizim elimizde ASELSAN gibi 

1.600 tane Ar-Ge mühendisi yok. ASELSAN’daki 

bu potansiyeli kullanmak gerekiyor. Ben Ekber 

Amca olarak bağırıp çağırınca bana “Evet” 

diyorlar, saygı gösteriyorlar, ben de onlara bir 

şeyler yaptırtabiliyorum. Sonunda ASELSAN 

bana dünyadaki diğer üreticilerin elindekinden 

daha iyi sistemler verebiliyor. Ben bu sistemleri 

botumun üzerine koyup daha iyi bir çözüm, 

yani diğerlerine nitel bir üstünlük sağlayacak 

ekipmanı verebiliyorum. Bu, ASELSAN’la 

yaptığımız sinerjinin bir parçası. Şimdi 

ROKETSAN’ı da bu işbirliğine dahil etmek 

istiyoruz, örneğin UMTAS (Uzun Menzilli 

Tanksavar) neden MRTP 16’lerde kullanılmasın? 

Şöyle söyleyeyim: Ekber Amca olmak 

bir yerde çok avantajlı. İnsanlar ben bağırıp 

çağırınca bunun kişisel olmadığını biliyorlar, 

hedefleri biliyorlar, benim tasarım yapabilen 

Türk savunma şirketlerini ne kadar öne 

çıkardığımı biliyorlar. Onun için, kızmadan 

çalışıyorlar. 

ASELSAN bana dünyadaki diğer 

üreticilerin elindekinden daha 

iyi sistemler verebiliyor. 

Ben bu sistemleri botumun üzerine 

koyup daha iyi bir çözüm, yani 

diğerlerine nitel bir üstünlük 

sağlayacak ekipmanı verebiliyorum. 

Bu, ASELSAN’la yaptığımız 

sinerjinin bir parçası. 

SSG: Tabii, bu millî duygulara sahip olmanın bir 

sonucu. Hani tabii ki ticari hesaplar, şunlar, 

bunlar muhakkak olacak ama, teknelerinize 

çok daha kabul görmüş, hiçbir risk taşımayan 

başka bir silah sistemi de koyabilirdiniz. Burada 

millî düşünce çok önemli. 

EKBER ONUK: Bak, buradaki arkadaşlarımızın 

belki bir kısmı, belki sizler ASELSAN’daki 

tanıdığım çocukların önemli bir kısmı, batının 

iddialı okullarında lisans, yüksek lisans, 

doktora yaptı. Hiçbirimiz sınıfın sonuncusu 

değildik. Genelde Türk öğrenciler, yurtdışında 

çok başarılı. 

SSG: Evet, doğru. 

EKBER ONUK: Dolayısıyla o sınıfta benim 

altımda olan bir İtalyan mühendisin veya bir 

Fransız, İngiliz mühendisin benden iyi tasarım 

yapacağını niçin kabul edeyim ki, böyle bir şey 

yok ortada. Bize sadece hedef göstermek 

gerekiyor. Türk insanına bir hedef verildiğinde 

yapamayacağı hiçbir şey yok. Aselsan benim 

onlara verdiğim hedefleri benimsiyor çünkü 

biz ASELSAN’ın bir ölçüde pazarlaması gibi 

çalışıyoruz. Bu insanlar bize ciddi bir tolerans 

gösteriyor, çizmeyi aşsak bile yaptığımız işlerde 

arkamızda duruyorlar. Ama dediğim gibi 

Aselsan’ın elinde 1.600 tane mühendis var, 

neler yapabileceklerini anladılar, benim onlara 

gösterdiğim hedeflerden sonuç çıktığını 

gördüler.. Bizle beraber yaşadıkları en büyük 

ihracat kontratını yakaladılar. Abu Dabi 

kontratı... Bunun arkası da gelecek, çok daha 

büyük işler bizi bekliyor. 

SSG: Başarılarınızdan dolayı sizi kutluyoruz. 

Buraya gelmek kolay bir şey değil biliyorsunuz. 

Özellikle başarılarınıza diğer Türk Firmalarını 

da eklemeniz bizi çok etkiledi. 

EKBER ONUK: Bendeki ekip işin anahtarı: 

Murahhas Azamız Mehmet Ali Güler Amiral ile 

neredeyse on altı senedir birlikte çalışıyoruz. 

Genel müdürümüz Tayfun Tansan amiral var, 2 

yıldır bizimle. Dr Özbaykal, Orhan Albay, hepsi, 

hâlâ kendilerini üniformalı zannediyorlar. 

Dolayısıyla herhangi bir proje masaya 

geldiğinde, biz de aynı şekilde düşünüyoruz 

ama benim ekibimden hiç kimse Türkiye’nin 

çıkarları aleyhine bir şey düşünebilecek 

durumda değil, zaten öyle şartlanmışlar. Yani 

bizim firkateynimize bir güdümlü mermi isabet 

ettiğinde niçin biz de kilitlenip oraya bir tane 

atamadık diye birlikte düşünüp hırslanıyoruz 

hâlâ. Bunları düşünüp de bir insanın 

sinirlenmemesine imkân yok. Yani benim 

büyük dedem Mareşal Kurt İsmail Paşa Ruslara 

karşı savaş kazanmış. Dedem İzmir’e ilk giren 

Süvari Alayının Komutanı. Anneannemin 

babası Ertuğrul Firkateyninden kurtulmuş tek 

subay. Daha sonra Bahriye İmalat Reisi olmuş. 

Hep onların hikayelerini dinledik çocukluğumuzda. 

Dolayısıyla başka bir yere bakmamız 

mümkün değil ve işin iyi tarafı şu ki yetiştirdiğimiz 

çocuklar bizden daha hırslılar: Benim 

ekibimde Kaan’ın 6 tane arkadaşı var. Bu 

çocuklar on bir-on iki yaşından beri, ben 

otomobil yarışçılığı yaptığım ve işim onlara 

eğlenceli geldiğinden hep bizim evdeydiler. 

Ben bunların hepsini eğite eğite bir noktaya 

getirdim ve 1997 senesinde Kaan’dan sonra 6


Gelelim Savunma Sanayii Sektörüne, sektöre 

genel olarak bakarsak, başlangıçta Türkiye’nin 

savunma ihtiyaçlarını gidermeye yönelik olan 

planlar, artık dışsatıma ağırlık verme eğiliminde: 

Bunu yeni SSM TÇD’lerinde (Teklife 

Çağrı Dosyalarında) dışsatım talebi olarak 

görüyoruz. 

Türk savunma sanayiinin başarısı büyük ölçüde 

geleceği nasıl planlayacağına bağlı. Değişen 

hedefleri özetlersek: 

ONUK MRTP42® Fast Attack / Missile Craft 

tane yirmi üç yaşında sıfır tecrübeli çocukla 

başladık bu işe. İşte asıl başarı bu: Onları siz yetiştiriyorsunuz 

ve onlar müthiş şeyler yapıyor. 

Yonca Onuk olarak şirketimize çok tecrübeli 

eleman almıyoruz, bizdekiler hep okuldan yeni 

çıkan gençler ve bizim gibi yoğurt yiyen adamlar. 

Başka türlüsünü zaten bünye kabul etmez. 

Onun ötesinde, Malezya’da birtakım çalışmalarımız 

var. Orada Türkiyedeki MKE gibi devlete 

ait, “Boustead Heavy Industries” ile birlikte 

ortak bir şirket kurduk. Adı “BYO Marine” 

(Boustead Yonca-Onuk Marine), bu şirket 

Malaysian Maritime Enforcement Agency yani 

Malezya Sahil Güvenlik Komutanlığı ile bir 

sözleşme imzaladı. Malezya için 10 adet MRTP 

16 üretiyoruz. Hedefimiz Malezya’da MRTP 20, 

MRTP 24, MRTP 34 ve MRTP 42’yi de üretmek. 

Maleyza’dan bütün Asya Pasifik piyasasını 

beslemek istiyoruz. Ayrıca, Mısır Deniz Kuvvetleri 

bize 6 tane MRTP 20 sipariş verdi. Onların 

üzerinde de Aselsan Advanced STAMP’lar 

olacak. Mısır için üretilen ilk bot kalıptan çıktı, 

ikinci bot da onun arkasından geliyor. Şu anda 

Yonca Onuk olarak senede 3 tane MRTP 33/34, 

senede 6 tane MRTP 24, senede 10/12 tane 

MRTP 20 ve 16 tane MRTP 16 üretebilecek 

kapasitedeyiz. Ümit ediyoruz ki, önümüzdeki 

günlerde bu kapasiteyi dolduracağız. 

SSG: Bitirirken Yonca Onuk olarak bundan 

sonraki hedefleriniz ne? Ve sizce Savunma 

Sanayiinin hedefleri ne olmalı? 

EKBER ONUK: Yonca ONUK olarak uzmanlık 

gerektiren kompozit alanlarında da ciddi 

çalışmalar yapmak istiyoruz. Örneğin, ONUK – 

BG olarak MILGEM Korvetleri ve Engin Sınıfı 

Mayın Avlama Gemileri için sonar domu 

tasarladık ve ürettik, ürettiğimiz sonar dom 

Engin Sınıfı gemilerin, orijinal sonar domundan 

çok daha ötede bir performansa sahip. 

Diğer hedefimiz, kompozit teknolojisini MRTP 

42 gibi, 45 metre veya daha ötesine taşımak. 

Daha önce de bahsettiğim gibi bu konuda 

çalışmalarımızı sürdürüyoruz. 

Çevremizde olan biteni dikkate aldığımızda 

kuvvetlerimizin eskiden hesaba kattığımız 

sınırlı güçteki tehditlerle değil, olabilecek en 

güçlü düşmanla karşı karşıya gelmesinin büyük 

bir olasılık olduğunu görürüz. Bu da Türk 

savunma sanayiinin çıtayı çok yükseltmeye ve 

öne geçmek için kendi teknolojisini yaratmaya 

mecbur olması demektir. 

Dünyada üretildiği veya üretileceği bilinen 

ürünlerden daha iyi olmayı hedefleyen (ve 

bunu sağlayabilen) ürünlerle, fiyat olarak da 

doğru konumlandıklarında, dış pazarlarda 

rekabetçi olunacağı açıktır. 

Ayrıca dünyada oluşan fırsat ve talepleri önceden 

algılayarak istenen ürünleri rakiplerden 

önce hazır etmenin veya özgün çözümler 

yaratabilmenin savunma sanayimizin esas 

hedeflerinden biri olması gerekiyor. 

Yine bir büyük basketbolcu Michael Jordan’ın 

NBA Hall of Fame’e kabul edildiği gün söylediği 

gibi “sınırlar da korkular gibi kendi yarattığımız 

bir yanıltı” (“Limits like fears are just an 

illusion”) olduğunu biliyoruz. Kendimize sınır 

koymaktan kesinlikle vazgeçmeliyiz, biz 

takımımızı bu inanç etrafında odaklıyoruz ve 

başardıklarını da keyifle görüyoruz. 

Bana bu içten düşüncelerimi ifade etme şansını 

verdiğiniz için teşekkür ederim.


13 

Geri Dönüşü 

Olmayan Yol... 

Savunma Sanayii Neden Önemlidir? 

Berlin duvarının yıkılması, Doğu-Batı Bloku 

arasındaki denge ile tehdit algılamaların 

değişmesi ve hemen ardından 11 Eylül olayı 

şunu gösterdi ki; dünyada savunma ve güvenlik 

tarifleri ve referansları değişse de savunma ve 

güvelik konularının önemi ve etkisi, uluslararası 

ilişkilerin şekillendirilmesi özellikle de 

bölgesel ve küresel dengeler noktasında 

artarak devam ettirecektir. Son dönemde 

Kuzey Afrika’da başlayıp Ortadoğu’yu etkisi 

altına almaya başlayan değişim rüzgarları da 

değişmeyen tek şeyin değişim olduğunu bir kez 

daha ortaya çıkardı. 

Jeopolitik resme bakıldığında gerek soğuk 

savaş döneminde, gerek 11 Eylül sürecinde 

gerekse son dönemdeki gelişmelerde Türkiye, 

bütün süreçlerin ve gelişmelerin merkez 

ekseninde konumlanmak zorunda kalmıştır. 

Son dönemde uygulanan bölgesel ve küresel 

dış politika, Türkiye’nin sağlam bir savunma 

yapılanması içinde olması gerekliliğini ortaya 

koymaktadır. Bu savunma yapılanmasının 

elbette en önemli unsuru güçlü bir Silahlı 

Kuvvetler olmakla birlikte, bunun tamamlayıcı 

unsuru da teknoloji üreten bir savunma 

sanayiidir. Bu çerçeveden bakıldığında savunma 

sanayii her zaman stratejik bir unsur 

olmuştur ve olmaya devam edecektir. Bundan 

dolayı da savunma sanayiinin teknoloji üreten 

ve bunu geliştirebilen bir tabanda yapılanmasına 

dair strateji ve politikaların uygulanması 

ülkemizin bekası açısından vazgeçilmez bir 

gerekliliktir. Bütün bunların yanında savunma 

sanayiinin yarattığı ekonomik değer, kalifiye 

istihdama katkısı, bilim ve eğitim dünyasındaki 

pozitif etkileri de göz önüne alındığında önemi 

iç kamuoyu açısından da anlaşılır olmaktadır. 

Nasıl Başladık? 

Elbette savunma sanayiindeki ilk yapılanmalar 

olarak 1970’li yıllardaki girişimler akıllara 

gelmektedir. Bunun devamında, 1985 yılında 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın kurulması ve 

ardından başlatılan büyük çaplı modernizasyon 

projeleri ile ortaya çıkan kurgu ilk 

başlangıç olarak kabul edilse dahi, bu yapı 90’lı 

yılların ikinci yarısından itibaren çeşitli iç ve dış 

sebeplerden dolayı ivmesini kaybetmiştir. 

Bugün içinde bulunduğumuz sürecin başlangıcını 

ise Mayıs 2004 Savunma Sanayii İcra 

Komitesi Toplantısı olarak almak herhalde 

doğru bir seçim olur. Bu toplantıda, uzun 

yıllar boyunca farklı model denemeleriyle 

sürdürülen ancak istenilen sonuçlar alınamamış 

olan İnsansız Hava Araçları, ATAK 

Helikopteri ve Tank Projelerinde hazır alım/ 

lisans altında üretime dayalı modeller iptal 

edilerek, yurtiçi çözümler üretmeye imkan 

verecek kararlar alınmıştır. Alınan bu kritik 

kararlar yeni stratejinin de ilk çerçeve ve 

şablonunu hem yurtiçi hem de yurtdışı 

paydaşlar için ortaya koymuş; devamındaki 

birçok farklı projede aynı strateji uygulamaya 

konulmuştur. 

T-129 (ATAK)

Sürdürülebilirlik ve Rekabetçilik 

Bu sürece rakamlar noktasından baktığımızda 

resim daha net ortaya çıkmaktadır. 2004 

yılında 1.3 Milyar $ olan savunma sanayii cirosu 

2010 yılında 2.7 Milyar $’a; 196 Milyon $ olan 

ihracat 853 Milyon $’a; %25 olan TSK 

ihtiyaçlarının yurtiçinden kaşılanma oranı ise 

%52’ye yükselmiştir. Bununla beraber 

sektördeki istihdam ve Ar-Ge harcamaları gibi 

diğer faktörlerde de benzeri bir artış eğilimi 

gözlenmiştir. Bu rakamlara bakıldığında 

sektörde topyekun bir gelişme olduğunu 

söylemek mümkündür. 

Nasıl Gelişti? 

ATAK, İHA ve TANK Projelerinin devamında 

gelen birçok projede benzer yaklaşım 

uygulamaya konulurken, bu stratejiyi daha 

kalıcı hale getirmek ve sektörün tüm 

paydaşlarıyla yön birliğini temin etmek üzere 

2005 yılında 2007-2011 yıllarını kapsayacak 

“Stratejik Plan” hazırlık çalışmaları başlatılmış 

ve sonucunda 4 Stratejik Amaç etrafında 

şekillenen bir plan ortaya konmuştur: 

1. Tedarik Sürecinin Etkinleştirilmesi 

2. Özgün Çözüm Üreten Sanayi 

3. Uluslar Arası İşbirliğinin Geliştirilmesi 

4. Kurumsal Yapının Etkinleştirilmesi 

Söz konusu bu plan çerçevesinde ortaya konan 

Performans Programı, Yıllık Faaliyet Raporu, 

Uygulama Stratejileri ve Gerçekleşmeleri, 

Savunma Sanayii Sektörel Strateji Dokümanı, 

İhracat Stratejisi, Teknoloji Yönetim Stratejisi 

dokümanlarına ve yıl sonu gerçekleşmelerine 

bakıldığında ortaya konan hedeflere büyük 

oranda erişildiği görülmektedir. 

ANKA (İnsansız Hava Aracı) 

2011 yılı sonunda tamamlanacak olan birinci 

Stratejik Planın yerini alacak olan “2012-2016 

Stratejik Planı” çalışmaları iki yıllık bir hazırlık 

sürecinden sonra nihayetlenmiştir. Birinci 

planlama döneminden elde edilen tecrübeler, 

yurtiçi ve yurtdışı savunma sektöründeki 

gelişmeler, çok geniş bir paydaş kitlesi ile 

yapılan mülakatlar çerçevesinde olgunlaştırılan 

“2012-2016 Stratejik Planı” yine 4 

Stratejik Amaç etrafında şekillenmiştir. 

1. Sürdürülebilir & Rekabetçi Sanayi 

2. Savunma & Güvenlik Teknolojilerinde 

Yetkinlik 

3. Program Yönetiminde Olgunluk 

4. Değer Yaratan, Değer Gören Çalışanlar 

Yakın bir zamanda kamuoyu ile paylaşılacak 

olan yeni planda asıl kurgu “Sürdürülebilirlik” 

ve bunun en önemli iki unsuru olan “Sanayi 

Derinliği” ve “Teknolojik Yetkinlik” çerçevesinde 

yapılmıştır. 

Diğer önemli konu olan Program Yönetimi 

yaklaşımı da ayrıca ele alınmış olup, bugün 

gelinen noktadan 2020’li yıllara daha sağlıklı ve 

gelişerek gitmek için yapılması gerekenler ve 

uygulanması gereken politikalar ortaya 

konumuştur. 

Bugün Neredeyiz? 

2011 yılı sonunda tamamlanacak olan birinci 

Stratejik Planda ortaya konan hedeflerin büyük 

ölçüde karşılanmasının yanında, 2004 yılından 

sonra projelendirilen birçok ihtiyaçta da 

önemli kilometre taşları geçilmiştir. Savunma 

sektörünün ciro, istihdam, ihracat, Ar-Ge 

rakamlarındaki iyileşmeler ve Stratejik Plan 

PARS 8x8 

Seyyar Yüzücü Hücum Köprüsü 

hedefleri temelinde elde edilen başarıların 

görsel hale geldiği; diğer bir deyişle ete kemiğe 

büründüğü yer 10-13 Mayıs 2011 tarihlerinde 

İstanbul’da yapılan İDEF Fuarı olmuştur. 

Bugüne kadar kağıt üzerinde anlatılan ya da 

laboratuvar ortamlarında ortaya konabilen 

birçok projede, önemli süreçlerden geçildiği 

hatta yerli yabancı kullanıcılara teslimatlar 

yapıldığı görülmüştür: 

Kara Sistemlerinde; Mayına Karşı Korumalı 

Araç (Kirpi), Seyyar Yüzücü Hücum Köprüsü, 

6x6 ve 8x8 araçlar, ALTAY Tankı, 

Deniz Sistemlerinde; MİLGEM, Süratli 

Çıkarma Gemisi, Yeni Tip Karakol Botu, Sahil 

Güvenlik Arama Kurtarma Gemisi, Sahil 

Güvenlik Botları, 

Hava Sistemlerinde; ANKA İnsansız Hava 

Aracı, Taktik İnsanız Hava Araçları, ATAK 

Helikopteri, C-130 Nakliye Uçağı Modernizasyonu, 

T-38 Uçakları Modernizasyonu, 

İnsansız Helikopterler, Hürkuş Eğitim Uçağı, 

Roket-Füze Sistemlerinde; UMTAS, OMTAS, 

CİRİT, HGK ve diğerleri, 

Elektronik ve Haberleşmede; Hedefleme 

Podları, Simülatörler, Tank ve Gemi Komuta 

Kontrol Sistemleri, Elektronik Harp Sistemleri, 

Radar Sistemleri ve diğer birçok alt 

sistemler, 

Türk Savunma Sanayinin ulaştığı noktayı 

göstermesi açısından son derece önemlidir. 

Diğer önemli nokta ise sadece bilinen büyük


15 

oyuncuların değil, yan sanayi ya da KOBİ olarak 

sınıflandırabileceğimiz birçok irili ufaklı 

firmanın da ortaya ana sistemleri destekleyen 

veya bütünleyen ürünler ortaya koyması 

olmuştur. 

2004-2010 yılları arasında savunma sanayimizdeki 

büyüme rakamları dünya ile karşılaştırıldığında, 

daha iyi bir performans sergilenmiştir. 

Bununla birlikte, bu büyüme kendi 

içinde analiz edildiğinde; TAI ve ASELSAN başta 

olmak üzere, Ana Yüklenici olarak nitelendirdiğimiz 

firmalardaki büyümenin ön plana 

çıktığını görmekteyiz. Birikmiş proje stokunun 

eritilmesi ve bunların yerli sanayiye aktarılması 

sürecinde, büyük firmalarımız üzerindeki proje 

yükünün ve dolayısıyla ciroların artması doğal 

bir sonuç olmuştur. Yukarıda bahsedilen 

projelere ve bu projelerde gelinen aşamalara 

bakıldığında, sanayimizin başarısından bahsetmek 

doğru olacaktır. Devlet tarafı olarak, 

projelerin planlanması ve bunların yurtiçinde 

yapılabilirliğine bakarak bazen de riskler 

alarak- irade ortaya koyulması elbette önemli 

olmakla birlikte, bu projelerin teknolojinin en 

uç noktalarında gereksinimler çerçevesinde 

sanayimiz tarafından hayata geçirilmiş olması 

yadsınamaz bir başarıdır. Yaşanılan bu süreçte, 

özellikle ana yüklenici firmalarımız bazen ilk 

defa tecrübe ettikleri projeleri, genç ve 

dinamik kadrolarla hayata geçirmeye çalışmışlar 

ve kendi içlerinde mühendislik süreçlerini 

olgunlaştırmışlardır. Kısaca bu dönemi, 

tedarik süreçlerinde yaşanan olgunlaşmanın 

yanı sıra sanayinin kendi içindeki süreçlerini, 

özellikle tasarım ve test süreçlerini, olgunlaştırması 

olarak nitelemek doğru bir tanımlama 

olabilir. 

Nasıl bir savunma sanayi istiyoruz? 

Bugün gelinen nokta itibarıyla, objektif 

veriler ve net çıktılar üzerinden bakıldığında 

sanayimizin doğru yolda olduğunu söylemek 

mümkündür. Tedarik süreç ve kurumlarında 

ihtiyaç duyulan yeniden yapılanmaya paralel 

olarak sanayide de bazı düzenlemeler yapılma 

ihtiyacı olduğu görülmektedir. Bununla birlikte 

sanayimizin teknoloji üretebilme ve çok eksenli 

proje uygulama ve yönetme kapasitesi gün 

geçtikçe gelişmektedir. 2004 yılından bugüne 

kadar geçen dönemde firmalarımız kendi 

içlerindeki mühendislik, tasarım ile test 

süreçlerinin olgunlaştırılma çalışmaları ve 

teknolojik zorluklarla uğraşmak zorunda 

kalmışlardır. Bununla birlikte sanayileşmenin 

en önemli unsuru olan sanayi derinliği 

noktasında istenilen seviyeye gelinememiştir. 

Yukarıda izah edildiği gibi teknolojik zorluklar 

ve süreçlerin olgunlaştırılması için ortaya 

konan gayretler ve projelerin zorlayıcı takvimleri 

nedeniyle sanayi derinliği noktasında 

istenilen seviyeye gelinememesini belki de 

normal karşılamak gereklidir. Açıkca ifade 

etmek gerekirse bu dönemde, 2009 yılında 

uygulanmaya başlanan %20 KOBİ iş payı zorunluluğu 

düzenlemesi dışında ortaya bu kadar net 

politika konmamıştı. TSK ihtiyaçlarının yurtiçinden 

karşılanma oranının 2010 yılında 

ulaşılması hedeflenen %50’nin de üzerine 

çıkması elbette çok önemli bir başarı. Bugünkü 

savunma sanayii sektör resmine bakıldığında, 

dünyanın en büyük 100 savunma şirketi içinde 

2 firması olan, dünyaya sistem ihracatı yapan 

ve yapılanması devam eden ancak 2. ve 3. 

katmanlarda firmaları istenilen düzeyde henüz 

oluşmamış bir tablo görmekteyiz. 

Bundan sonrasında görmek istediğimiz sanayi 

resmi, ölçek olarak en az 5-6 firması ilk 100 

şirket içinde olan ve en önemlisi sanayi derinliği 

noktasında ana yüklenicilere entegre olmuş 2. 

3. seviye firmaları ve KOBİ’leri olan bir sanayi. 

Bundan sonrası… 

Hedeflenen çıktıların gözle görülür bir hal aldığı 

geride bıraktığımız 2004-2010 döneminin 

devamına, yani bu sürecin ikinci aşamasına 

2011-2015 yılları olarak bakabiliriz. Bu yeni 

dönemin gündemini halihazırda teslimatları 

yapılmış sistemlerin desteklenme çalışmaları, 

paralelinde diğer ana projelerin testlerinin 

tamamlanması ve teslimatları işgal edecektir. 

Diğer taraftan sanayimize büyük ölçüde 

istihdam ve ciro getirecek olan Genel Maksat 

Helikopteri, ATAK Helikopteri, Müşterek 

Taarruz Uçağı, Milgem ve İHA Projelerinde 

üretim faaliyetlerinin yoğunlaşmaya başlaması 

beklenmektedir. 

TURNA G004 

ANKA (İnsansız Hava Aracı) 

Müsteşarlık olarak bundan sonraki dönemin 

en önemli unsuru elbette projelerin başarıyla 

hayata geçmesi olacaktır; ancak sanayi 

derinliği ve teknolojik derinlik yaratılmasını da 

bunun kadar önemli belki de daha önemli 

görmekteyiz. Mevcut duruma baktığımızda 

bazı projelerde sonuçların alındığı ve bundan 

sonrasında da hala ciddi zorluklar olmasına 

rağmen diğer projelerde de başarıya ulaşılacağı 

ve bu sistemlerin TSK ile dost ve müttefik 

ülke envanterlerinde hizmet vereceği görülmektedir. 

Bundan sonraki süreçte başarının ölçütü tesis 

edilen altyapının sürdürülebilmesi olacaktır. 

Sürdürülebilirlik savunma sanayiinde bundan 

sonraki süreçte en önemli konu başlığı olacak 

ve bu alanda yapılması gerekenler etraflıca 

tartışılarak politikalar üretilmeye ve uygulanmaya 

çalışılacaktır. Burada sürdürülebilirlik 

konusunu açmadan önce gelinen durumu “geri 

dönüşü olmayan yol…” olarak tarif etmek 

doğru olur diye değerlendiriyorum. 

Bundan sonra görmek 

istediğimiz sanayi resmi, ölçek 

olarak en az 5-6 firması ilk 

100 şirket içinde olan ve en 

önemlisi sanayi derinliği 

noktasında ana yüklenicilere 

entegre olmuş 2. 3. seviye 

firmaları ve KOBİ’leri olan 

bir sanayi. 

Şu anda Müsteşarlığımızın yaklaşık 270 proje 

ve 25 Milyar dolarlık bir proje portföyü var ve 

halen çalışmaları devam eden projelere 

baktığımızda bu rakamın kısa sürede 50 Milyar 

Dolara yükseleceği ve bunların içinde yurtiçi 

çözümlerin ağırlığının artacağı öngörülmektedir. 

Şu anda çalışmaları devam eden Muharip 

Uçak, Hafif Sınıf Helikopter, TF- 2000 Fırkateyn, 

Uydu ve diğer birçok projeyle bakıldığında 

2020 yılına giden yolda artık geri dönülemez bir 

noktada olduğumuz değerlendirilmektedir. 

Bundan sonraki süreci planlarken her detayın 

derinlemesine çalışılması ve sürdürülebilirlik 

unsurunun gereklerinin yapısal unsurlarla 

birlikte, bütün yönleriyle, hayata geçirilmesi 

gerekmektedir.


Sürdürülebilirlik… 

1. Sanayide Derinlik 

Sanayi derinliği sürdürülebilirlik açısından en 

önemli unsurlardan belki de birincisidir. 

Bugünkü savunma sanayinin yapısına bakıldığında 

genel anlamda bir gelişme olduğu yan 

sanayi ve KOBİ’lerin savunma sanayiine olan 

ilgisinin gün geçtikçe arttığı görülmektedir. Bu 

kapsamda kümelenme çalışmalarının hızlandığı 

Ankara’da başlayan bu faaliyetlerin İzmir 

ve Eskişehir başta olmak üzere yapısallaşarak 

devam ettiği görülmektedir. 2004 yılından 

bugüne kadar gelen dönemde sanayi derinliği 

noktasında samimi gayretler olmasına rağmen 

istenilen düzeye gelinemediğini; Müsteşarlığımızın 

bu husustaki en önemli uygulamayı 

2009 yılında hayata geçirdiğini ifade etmiştik. 

Devamındaki en önemli gelişme 2011 Nisan ayı 

içinde güncellenerek yayımlanan “Sanayi 

Katılımı ve Offset (SK/O) Yönergesi”nde yapılan 

önemli değişiklikler olmuştur. 

SK/O tabanı %50’den %70’e, yan sanayi ve KOBİ 

payı da asgari %30’a yükseltilmiş ve ciddi cezai 

müeyyideler getirilmiştir. Elbette buradaki 

beklenti sanayileşmede derinliğin sağlanabilmesidir. 

Bu sürecin çok zorlu olacağı ve 

özellikle ana yüklenici firmalarımızda her 

seviyede bir kültürel değişimin olması gerektiği 

bir gerçektir. Burada önemli nokta, ana 

yüklenicilerde tasarım ve üretim süreçlerinin 

yönetimindeki etkinliğin artırılması ve bunun 

diğer alt yüklenicileri yönetecek yetkinliğe 

getirilmesi ve en önemlisi de bunun ana 

firmalarımız için sağlıklı büyümenin bir gereği 

olduğunun anlaşılmasıdır. Yan sanayi ve 

KOBİ’lerimiz için de en öncelikle bilinmesi 

gereken; savunma sanayiinin çok özel bir alan 

olduğu ve burada kalıcı olmanın kaliteli ve 

rekabetçi olmaktan geçtiğidir. 

Ana yüklenici firmalarımız ve yan sanayinin 

birbirlerine karşı yaşadıkları güncel sorunları 

çözecek sihirli formül ise “Stratejik İşbirlikleri”dir. 

Neyi, ne zaman, nasıl, kaça istediğini 

bilen bir ana yüklenici ve bütün bunlara 

yerinde çözümler üreten, önündeki en az 2-3 

yılını görebilen bir yan sanayi bu sanayileşme 

sürecinin en önemli anahtarı olacaktır. Ayrıca 

sanayileşme noktasında, kalifikasyonun finansal 

unsurlar ile desteklenmesi de önümüzdeki 

dönemin önemli bir konusu olacaktır. Bununla 

birlikte Mülkiyet Hakları, yan sanayi ile 

yapılacak sözleşmelerde orantısal yansımalar 

olması, ödemeler gibi esası ve devamlılığı 

doğrudan etkileyen konularda da yeni 

uygulamaların ortaya konması gerekecektir. 

2. Teknolojik Yetkinlik 

Sürdürülebilirliğin diğer önemli unsurlarından 

birisi de “Teknolojik Yetkinlik” yani teknolojiye 

sahip olmak ve elbette teknoloji süreçlerini 

yönetebilmektir. Bugün gelinen noktada 

ortaya konan ana sistemleri destekleyen alt 

sistemler ve hatta komponent tasarımlarında 

malzeme ve fizik seviyesinde araştırma ve 

geliştirmeler, sanayimiz, araştırma kurumları 

ve üniversitelerimiz tarafından uygulanmaktadır. 

Burada elbette en önemli husus savunma 

sanayi özelinde başlatılan ve yürütülen 

projelerde ihtiyaç duyulan insan ve teçhizat 

altyapısının ülke genelinde hazır olması ve 

planlanmasıdır. Bu itibarla sadece savunma 

odaklı kaynaklar ile bu süreçleri planlamak ve 

uygulamak son derece zordur. İhtiyaç duyulan 

bu unsurlar göz önüne alındığında ülke 

dinamiklerinin bütün unsurlarıyla harekete 

geçirilmesi gerekmektedir. İhracat ve sanayi 

derinliğinin en önemli unsuru olan derinlemesine 

teknolojik yetkinlik noktasında son dönemde 

ortak anlayışların oluşmaya başlaması 

önemlidir. Buradaki en önemli konu özellikle 

TÜBİTAK Enstitüleri, üniversitelerimiz ve 

sanayimiz arasındaki rol paylaşımının sağlıklı 

bir zemine oturtulması ve ürün-teknoloji 

eksenindeki sorumlulukların ve işlerin sağlıklı 

paylaşılması olacaktır. Bugüne kadarki süreçte 

bu ilişkiler açısından başarılı ve başarısız 

örneklerin varlığı sayesinde, bundan sonrasında 

nasıl bir yol izlenmesi gerektiği noktasında 

bir düzlem ortaya çıkmış gibi görünmektedir. 

Bununla birlikte bu oyuncuların kendi iç 

kültürel dönüşümlerini sağlıklı bir şekilde 

tamamlaması ve bundan sonraki sürece daha 

sağlıklı katkı yapmaları gerekmektedir. 

3 .Tedarikte Yeniden Yapılanma 

Savunma sanayii tek müşterisi olan bir sektör 

olması nedeniyle kendine özgü kuralları olan ve 

olması gereken bir sistemdir. Bu kurallar doğru 

bir şekilde planlandığı ve uygulandığı takdirde 

tek müşterili olmak avantajlı bir durum olarak 

da ortaya çıkabilir ve çıkmaktadır. Bu noktadan 

bakıldığında uygulamada bunun vücut 

bulduğu yer tedarik süreçleridir. Tedarik 

süreçleri en geniş anlamıyla; ihtiyacın 

belirlenmesi, bütçelenmesi, ihale, projenin 

yürütülmesi, envantere alınması ve lojistik 

destek olarak sınıflandırılabilir. Bu itibarla, 

süreçlerin sağlıklı ve tek elden yönetilmesi son 

derece önem arz etmektedir. Mevcut 

sistemimizde hala iyileştirilmesi ve yapısal 

olarak düzeltilmesi gereken hususların olduğu 

bir gerçektir. Savunma sanayimizin her 

anlamda lig atlamaya çalıştığı günümüzde bu 

yapısal dönüşümlerin hayata geçirilmesindeki 

UMTAS 

???????? 

OMTAS 

gecikmelerin, bugün ya da yarın sistem 

üzerinde ciddi etkiler yaratacağı; mevcut 

risklerin ileride vücut bulmasına neden 

olabileceği aşikardır. 

Bu noktadan bakıldığında teknoloji yönetimi ve 

Ar-Ge planlamaları da dahil, ihtiyaç belirleme 

ve proje yönetiminde ortak bir anlayışın, daha 

iç içe geçmiş süreçler zincirinde uygulanabileceği 

yapısal dönüşümlere ihtiyaç vardır. Bu 

ihtiyacın şekli ve tarifi aynı ligde oynamayı 

planladığımız ülkelerin uygulamalarının analizi 

ve bizim kültürümüze adaptasyonu ile ortaya 

çıkarılabilir. 

4. İhracat 

“Savunma sanayii neden önemlidir?” sorusuna 

cevap ararken ortaya koyduğumuz gibi etkin ve 

güçlü bir savunma sanayii önemli bir dış 

politika unsurudur. Dost ve müttefik ülkeler ile 

ilişkilerin sürdürülmesi, şekillenmesi ve 

karşılıklı bağımlılık yaratılmasında savunma 

sanayii her dönemde önemini korumuştur. 

Savunma ihracatında elbette en önemli unsur 

aktif dış politika uygulanması, ülke adının


17 

marka olması ve işin özünde satacak bir 

ürününüz olmasıdır. Son döneme bakıldığında, 

bahse konu tüm unsurların gelişmeye 

başlamasına paralel olarak sistem ihracatında 

da artış görülmeye başlanmış; hatta test 

aşamasında olan sistemlere dahi ciddi talepler 

gelmeye başlamıştır. 

Savunma ihracatının ekonomik olarak pazarı 

büyütmesi ve firmalar açısından bir yaşam 

döngüsü yaratması kritik olmakla birlikte, ihraç 

edilen sistemlerin desteklenebilmesi ve 

sürdürülebilmesi açısından da teknolojik 

yetkinliğin belirli bir noktaya gelmesi son 

derece önemlidir. Sanayi derinliği ve teknolojik 

yetkinlik sayesinde ihraç edilen sistemlerde 

yaşanabilecek sorunlar minimize edilebilecek 

ve böylece daha sonra yapılacak ihracatların da 

önü kesilmemiş olacaktır. 

Bu açılardan değerlendirildiğinde ülke dış 

politikası ile uyumlu bir ihracat stratejisi 

izlenmesi ve teknolojik yetkinlik çerçevesinde 

derinleşmiş bir sanayi ile desteklenmesi de 

başarı için olmazsa olmaz bir unsurdur. İhracat 

stratejisi içinde en önemli nokta diğer 

konularda da olduğu gibi bunların tek elden 

planlanması ve yönetilmesidir. 

5. Lojistik Destek 

2004 yılından beri uygulanmakta olan 

sanayileşme stratejisi kapsamında tedarik 

sisteminde ağırlığı ve miktarı artmakta olan 

yurtiçi geliştirme projelerinde en önemli 

unsurlardan birisi sistemlerin desteklenebilir 

olmasıdır. Talep edilen maliyet, takvim ve 

teknik isterler çerçevesinde hayata geçirilen 

projelerde en hayati konulardan birisi de 

“Tedarik Lojistiği” yaklaşımını esas alarak 

tasarımdan başlayan ömür döngüsü içinde 

maliyet etkin bir desteklenebilirlik yaratmaktır. 

Buradaki amaç, hem sistemlerin TSK tarafından 

maliyet etkin şekilde kullanılmasının 

sağlanması, hem de lojistik destek noktasında 

sanayimiz için bir ekonomik hacim yaratılmasıdır. 

Etkin bir lojistik destek altyapısının temeli 

yine teknolojik yetkinliğe sahip, derinlikli bir 

savunma sanayiidir. Ana sistemler bazında ne 

kadar derinlemesine bir ürün gamı oluşturulur 

ise o kadar lojistik destek hacmi yaratılacağı ve 

lojistik destek sürecinde dışa bağımlılığın o 

derecede azaltılacağı da bir gerçektir. 

Son söz... 

Türk Savunma Sanayiinin ulaştığı noktaya 

baktığımızda gerçek bir başarıdan söz etmenin 

mümkün olduğunu söylemiştik. Bu başarı 

denkleminin en önemli unsurları, sanayisine 

güvenen bir Silahlı Kuvvetlerin, gerekli iradeyi 

gösteren bir tedarik kurumunun ve bu güveni 

boşa çıkarmayan ve sonuçlar üretmeye 

başlayan, hatta bazı konularda üretmiş olan bir 

savunma sanayimizin varlığıdır. Bu gelişmeler 

hepimizi gururlandırmakta ve geleceğe 

güvenle bakmamıza neden olmaktadır. Bugün 

itibarıyla gerçekten geri dönülemez bir 

noktadayız ve köprüden önceki son çıkış 

arkada kaldı. 2020’li yıllara ve ötesine etkileri 

gidecek ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ana 

omurgasını oluşturacak birçok projede 

süreçler çok yoğun bir şekilde işliyor. Bundan 

sonra yapılması gereken sanayi ve tedarik 

süreçlerinde yapısal dönüşümlerin ortak akıl 

ve mutabakatla hızlı bir şekilde hayata 

geçirilmesi ve böylece önümüzdeki döneme 

daha da güvenle bakabilmemizdir. 

Sedat İ. GÜLDOĞAN 

Sanayileşme Daire Başkanı 


Sedat GÜLDOĞAN 1970 yılında İstanbul’da doğdu. 1993 yılında yılında İstanbul Teknik 

Üniversitesi Uçak Mühendisliği bölümünden mezun oldu, aynı yıl Savunma Sanayii 

Müsteşarlığında göreve başladı ve burada askerlik görevini de tamamladı. Bugüne kadar, 

“Müşterek Taarruz Uçağı (JSF)”, “CASA Hafif Nakliye Uçağı”, “AWACS” gibi silahlı kuvvetlerin 

ağırlıklı havacılık projelerinde görev aldı. Ayrıca 1995-96 yılları arasında CASA Hafif Nakliye 

Uçağı Projesi kapsamında Proje Kontrol Ofisi Müdürü olarak İspanya’da görev yaptı. 

8. Beş yıllık Kalkınma Planı çalışmalarında ‘Havacılık Sanayii’ ile ilgili alt komisyon başkanı ve 

TÜBİTAK Vizyon 2023 çalışmasında ‘Havacılık, Savunma ve Uzay Panelinde’ panel üyesi olarak 

görev aldı. Harvard Üniversitesi Kennedy School of Government “Senior Executive Fellows” 

Üst Yöneticiler Programını Mart 2007 yılında tamamladı. 2009 yılında Mili Güvenlik 

Akademisini tamamlandı. 

2005-2011 yılları arasında Savunma Sanayii Müsteşarlığı Hava Araçları Daire Başkanlığı 

görevinde bulundu, halen Sanayileşme Daire Başkanı olarak görevini sürdürmektedir. Aynı 

zamanda TUSAŞ (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ) Yönetim Kurulu üyesidir. 

Evli ve bir çocuğu vardır. İngilizce bilmektedir.

Savunma Yan Sanayiinin Gelişiminde 

Örnek Bir Sektörel Kalkınma Modeli: 

OSTİM Savunma ve 

Havacılık Sanayii Kümelenmesi 

OSSA 

Küçük Sanayi Sitesinden Bir KOBİ Kentine; 

Küçük Girişimlerden Uluslararası Örnek Bir 

Modele Doğru: OSTİM 

Ortadoğu Sanayi ve Ticaret Merkezi (OSTİM), 

ülkemizin başkenti Ankara’da çoğunluğu 

imalâtçı olan işletmelerin bulunduğu bir 

Organize Sanayi Bölgesi’dir. 

1967 yılında Ankara’nın gelişmekte olan 

sanayileşmesi içinde yeni bir açılım sağlamak 

üzere, sanayicilik ve kooperatifçilik üzerine 

deneyimi olan Cevat Dündar ve bir grup idealist 

işadamı tarafından, şehir dışında beş milyon 

metrekarelik bir alanda kurularak, OSTİM 

Küçük Sanayi Sitesi adıyla faaliyete geçmiştir. 

OSTİM, Türkiye’nin diğer sanayi bölgelerinden 

farklı olarak tamamen ortaklarının gayretleri ve 

birikimi ile kurulmuştur. Kooperatifin üretken 

katkıları ile gelişen ve büyüyen OSTİM, 1997’de 

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca “Organize 

Sanayi Bölgesi” olarak tescil edilmiştir. 

Organize Sanayi Bölgesi kimliği ile OSTİM, alt ve 

üst yapıya yönelik çalışmalarını büyük ölçüde 

tamamlamış olup, “KOBİ’ler için cazibe merkezi 

olma ve ideal üretim iklimi oluşturma” 

yönünde çok sayıda birim ve organizasyona 

kavuşmuştur. 

Bölge, kamunun sanayi sektörlerine ve 

KOBİ’lere yönelik destekleyici birçok projesinde 

‘pilot uygulama’ alanı olarak tercih 

edilirken, gelişmekte olan ülkelere de bölgesel 

kalkınma modeli olarak önerilmektedir. 

5.000 İşletme 50.000 Çalışanı, Üretim 

Tecrübesi ve Geniş Makine Parkıyla Dev Bir 

Fabrİka 

OSTİM’de OSB üyesi olarak faaliyet gösteren 

5.000 firmanın yaklaşık olarak 2000’i imalatcı, 

2000’i ticaret, montaj, pazarlama ve 1000’i ise 

nakliye, lojistik, banka, finans, gıda gibi destek 

hizmetlerden oluşmaktadır. 

OSTİM’de yer alan, bölgenin uzmanlaştığı 

başlıca reel sektörler ; 

Makine ve Makine Ekipmanları 

Metal ve Metal İşleme 

Plastik ve Kauçuk 

Elektrik ve Elektronik 

İş ve İnşaat Makinaları 

İnşaat Makina ve Ekipmanları 

Medikal Teknolojiler 

Laboratuvar, Test, Analiz Cihazları 

Gıda ve Endüstriyel Mutfak 

Ambalaj, Kağıt, Baskı ve Kırtasiye 

Kent Mobilyaları ve Peyzaj 

Kimyasallar 

Teknik Malzeme Tezgâh ve Ekipman 

 

Tasarım, Mühendislik ve Taahhüt 

Hizmetleri 

olarak sayılabilir. 

OSTİM’li üreticiler, Ana sanayilere yönelik İş ve 

İnşaat Makineleri ve Malzemeleri, Makine ve 

Makine Parçaları, Plastik ve Kauçuk, Elektrik- 

Elektronik, Tıbbi Cihaz ve Sağlık Araç 

Gereçleri ve Savunma Sanayii gibi imalat 

eksenli sektörlerde ise yan sanayi olarak 

oldukça iddialı bir yere sahiptir. 

Küçük ve orta ölçekli işletmelerin en büyük 

özelliklerinden olan “üretimde esnekliği” geniş 

makine parkının avantajlarıyla birleştiren 

OSTİM’de, binlerce ürün üretilmektedir.


19 

OSTİM sahip olduğu zengin üretim yeteneği 

ile çevresindeki diğer sanayicilerin üretim 

süreçlerini de desteklemektedir. 

Kamu ve özel sektörde yer alan ana sanayilerle 

yaklaşık 40 yıldan bu yana süren tedarikçi 

ilişkisi OSTİM’li işletmelerin mühendislik ve 

üretim yeteneğinin gelişiminde önemli bir rol 

oynamış, Ar-Ge, kalite standardı, tasarım 

alanlarında algı ve kabiliyetlerinde ilerleme 

kaydetmelerini sağlamıştır. 

Kaliteli üretim ve kurumsallaşmaya yönelik 

tüm destek birimlerine sahip olan OSTİM, 

çağdaş üretim teknolojisini yakalamış dev bir 

fabrikadır. Bu fabrika küçük ve orta ölçekli 

işletmelerin evrensel bir laboratuvarı niteliğini 

taşırken, Türkiye’nin en önemli istihdam 

alanlarından biri olmayı da başarmıştır. 

Elektrik - 

Elektronik 

Sektörü 

Talaşlı İmalat 

(Metal ve 

Metal İşleme) 

Sektörü 

Tablo 1- Ostim Rekabet Analizi Sonuçları 

Plastik 

Sektörü 

Makine Teçhizat 

Sektörü 

İş Makinaları 

Sektörü 


OSTİM, üyelerinin rekabetçi yapılarını güçlendirerek 

destek birimlerinin avantajını da sunmaktadır. 

Bu bölgesel avantajlar işletmelerin 

üretim, tanıtım, ihracat, teknolojik yenilik, bilgi 

ve bilişim ile kurumsallaşma, finansman gibi 

alanlardaki niteliklerini yükseltmektedir. 

Bu modelin başarısı için sanayici ve işadamları 

ile sivil toplum örgütlerinin de iştirak ettiği Ar- 

Ge, yatırım ve inşaat, tanıtım, dış ticaret, danışmanlık 

ve yayıncılık alanlarında oluşturulmuş 

kurumlar ve sistemler KOBİ’lere hem güncel, 

hem de kalıcı çözümler üretmektedir. 

Savunma Sanayisinde KOBİ’lerin Payı ve 

Gücü Artıyor: 

OSTİM Savunma ve Havacılık Kümelenmesi 

Kurulduğu günden bu yana bölgede faaliyet 

gösteren önemli sayıdaki işletmenin savunma 

yan sanayi alanında ürün ve hizmet verdiği 

her ne kadar biliniyorsa da OSTİM Savunma ve 

Havacılık Kümelenmesi’nin kavramsal ve 

hacimsel olarak görünür ve bilinir hale getirilmesi 

OSTİM yönetimi tarafından başlatılan 

bölgesel ve sektörel kalkınma planlaması 

çalışmalarıyla gerçekleştirilmiştir. Bölgenin 

rekabetçiliğinin ve gelecekte var olabileceği 

sektörlerin belirlenmesi amacıyla ve Ulusal 

Rekabet Araştırmaları Kurumu işbirliği ile 

yapılan “OSTİM’de Faaliyet Gösteren Sektörlerin 

Uluslararası Rekabet Düzeylerinin 

Araştırılması” (Tablo 1) ve “OSTİM Savunma 

Sanayii Kümelenmesi Analizi” (Tablo 2) 

çalışmaları OSTİM’de var olan savunma 

sanayisinin hacmini, ana oyuncularını ve 

ilişki ağlarını ve OSTİM'in bu sektörde yer 

aldığı değer zincirini, rekabetçiliğini ortaya 

koymuştur. 

Tablo 2-Ostim Savunma Yan Sanayi Kümelenmesi Analizi 

OSSA 

Müşteriler 

Tablo 3- Ostim Savunma Yan Sanayi Üretiminin 

Sektör Genelinde Konumu 

Milli 

Tedarik 

Otoritesi 

Kümelenme analiziyle ortaya çıkan işbirliği ve 

etkileşim ağı haritası bölgemizde savunma 

sektöründe rol oynayan ana oyuncu ve firmalar 

hakkında oldukça önemli bilgi ve fikir sunmuştur. 

Özellikle Savunma Sanayii Müsteşarlığımızın 

stratejik planında “Savunma Sanayisinde 

yerli üretimin ve KOBİ’lerin payının 

arttırılması, yerli üretimin yeteneklerinin 

arttırılması ve işbirliğine yönelik politikaların 

geliştirilmesine” yönelik politika ve hedeflerin 

yer alması OSTİM’li savunma yan sanayi 

işletmelerinin geleceğine ve rekabetçiliğine 

yönelik önemli bir vizyon oluşturmuştur. 

Tüm çalışmaların dayanağı ve ışığında stratejik 

olarak OSTİM’in geleceğinin şekillenmesinde 

önemli bir rolü olduğuna karar verilen 

savunma yan sanayi sektörünün geliştirilmesi 

için kümelenme modeli esas alınmış ve 

çalışmalara başlanmıştır. 

2007 Temmuz ayından itibaren başlatılan saha 

ve bilgilendirme çalışmalarının ardından 

farkındalık ve arama toplantıları gerçekleştirilmiş, 

tespit edilen noktalar işletmelerle 

paylaşılarak farkındalık ve ortak dil oluşturul-


muştur. Fikir paylaşımlarında savunma sanayi 

sektöründe ortaklaşa rekabetle yakalanabilecek 

iş potansiyelleri ve biraraya gelindiğinde 

gerçekleştirilebilecek yeni işalanlarının varlığı 

işletmelerce de teyit edilmiş ve özellikle 

Savunma Sanayii Müsteşarlığımızın stratejik 

plan ve hedefleri kendileriyle paylaşıldığında iş 

ve güç birliği yapılması gerekliliğine olan inanç 

artarak çalışmaları hızlandırmıştır. 2008 yılı 

itibarıyla yapılanmasını büyük ölçüde tamamlayarak 

çerçeve, hedef ve iş planını oluşturan 

OSSA hedefini; “Savunma ve Havacılık Sektörlerinin 

ihtiyaçlarının karşılanmasında yerli 

üretimin payını artırmak ve küme üyesi 

KOBİ’leri uluslararası pazarda rekabet edebilir 

hale getirmek.” şeklinde tanımlamıştır. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın gerek oluşturduğu 

vizyon gerekse düşünsel ve fiili 

destekleriyle kısa zamanda yapılanan OSSA 

çalışma ve gelişimini SASAD, KOSGEB, Ostim 

Organize Sanayi Bölgesi, Ankara Sanayi Odası, 

ODTÜ Teknokent, ODAGEM ve TTGV ,ODEM’in 

yoğun katılım ve destekleriyle sürdürmektedir. 

İZLEME VE 

RAPORLAMA 

Küme Organizasyon Şeması 

OSSA Destekleyici Kurum ve Kuruluşlar 

OSTİM Savunma ve Havacılık Kümelenmesini 

oluşturan şirketlerin profilleri hakkında özet bir 

bilgi verecek olursak, şunları söyleyebiliriz: 

70 Küme üyesi KOBİ’de, toplam 1.435 çalışan 

istihdam ediliyor. Diğer bir deyişle, her bir 

firmada ortalama 20 kişi çalışıyor. 

 

 

KÜME KONSEYİ 

YÜRÜTME KURULU 

Ç.G. Ç.G. Ç.G. Ç.G. 

KÜME KOORDİNATÖRÜ 

KÜME GELİŞTİRME EKİBİ 

1435 çalışandan 409 tanesi üniversite 

mezunu ve 136 tanesi de iyi derecede 

yabancı dil bilmektedir. Kaliteli üretimin yanı 

sıra, çalışanların ortalama %30’u üniversite 

mezunu ve %10’unun iyi derecede İngilizce 

bilmesi, inovasyon ve uluslararası işbirliğindeki 

potansiyelin önemli bir belirtisidir. 

Küme üyesi olan firmalar, talaşlı imalat; 

plastik, kauçuk; boyama, kaplama; kompozit 

malzeme metal işleme, ısıl işlem; elektrik ve 

elektronik alanlarında uzmanlaşmışlardır. 

Diğer şirketler, sistem entegrasyonu, nihai 

ürün ve Ar-Ge alanlarında faaliyet göstermektedirler. 

Küme üyesi olan KOBİ’lerin, 26’sı 

ROKETSAN, 25’i TAI, 21’i MKE, 21’i FNSS ve 

32’si de ASELSAN onaylı alt üreticilerdir. 

Geride bırakmış olduğumuz yaklaşık 4 yılın 

sonunda kümelenme faaliyetleri öncelikle; 

OSTİM’li işletmeler arasında iletişim, fikir 

alışverişi, işbirliği ve iş hacmini artırmanın 

yanıra ürün geliştirme ve araştırma geliştirme 

İŞ PLANI 

faaliyetlerinde ortak projeler için de zemin 

oluşturmuştur. 

Belli bir hedef ve iş planı çerçevesinde bir arada 

temsil edilmenin verdiği güç, önemli ulusal 

ve uluslararası muhatapların ilgisini çekmiş; 

OSSA üyesi firmalar kümelenme faaliyetleri 

süresince -özellikle son iki yıldan bu yana- 

ASELSAN,TAI, FNSS, ROKETSAN, MKEK, 

FOKKER/REKKOR, ZEISS, BOMBARDIER, 

LOCKHEED MARTİN, BRONTO SKYLİFE gibi 

önemli ulusal ve uluslararası ana sanayi 

temsilcilerine ev sahipliği yaparak üretim 

yeteneklerini anlatmak ve muhtemel işbirliği 

potansiyellerini istişare etmek fırsatı yakalamışlardır. 

Bir araya geldiğimiz ana sanayi 

temsilcilerinin OSTİM'li işletmelerin üretim 

kabiliyetleri konusundaki olumlu görüş ve uzun 

vadeli işbirliklerine dair talepleri ise KOBİ’lerin 

savunma sanayiinde daha önemli rol 

oynayabileceklerine dair umut ve özgüvenimizi 

arttırmıştır. 

Ülkemiz ve dünyada savunma sektörünün 

kendine özgü kuralları ve değer zinciri 

konusunda oluşan farkındalık ve özellikle milli 

projeler konusunda edinilen bilgiler OSSA üyesi 

işletmelerin vizyonunu güçlendirmiş ve Ar-Ge 

tabanlı üretim ve entegrasyon konusundaki 

çalışmalarını hızlandırmıştır. Bu çerçevede 

Offset fırsatlarının değerlendirilmesi, Milli 

Motor, Mayın Temizleme, Zeplin (Hava 

Gemisi), Tasarım Merkezi gibi somut projeler 

üzerinde çalışmalar başlatılmıştır. 

Şüphesiz Savunma Sanayii Müsteşarlığı ve ana 

sanayi temsilcileri ile bir araya gelerek fikir 

alışverişinde bulunmak getirdiği kolaylıklar ve 

fırsatların yanı sıra “savunma sanayii sektöründe 

yerli üretimin payını arttırmak” hedefimiz 

için katetmemiz gereken mesafe ve ev 

ödevlerimizi de ortaya çıkarmaktadır. 

Bölgemizde gerçekleştirdiğimiz kümelenme 

projeleriyle sektörün tarafları arasında iş ve 

güç birliğinin artması için önemli bir zemin 

hazırladığımızı ve kısa sürede olumlu sonuçlarını 

aldığımızı düşünmekle birlikte hedeflerimize 

giden yolda yüklü bir iş planı bizi 

beklemektedir. Şimdiye kadar gerçekleştirdiğimiz 

faaliyet ve görüşmeler sonucunda 

öncelikle “OSSA üyesi ve potansiyel savunma 

yan sanayi işletmelerimizin savunma ana 

sanayisi tarafından uzun vadeli tedarikçilik 

ilişkilerinde tercih edilen işletmeler haline 

gelebilmesi için kalite bilinç ve algılarının 

yükseltilerek yenilikçilik, tasarım, Ür-Ge, Ar- 

Ge ve entegre çalışma kabiliyetlerinin 

arttırılması” gerçekleştirmemiz gereken en 

temel çalışma olarak planlarımızın başında yer 

almaktadır. Bu ihtiyacı karşılamak için 

oluşturduğumuz yol haritası ise; 

Bölgemiz imkanlarıyla gerçekleştirdiğimiz 

danışmanlık, eğitim ve projelendirme 

çalışmalarına hız verilmesi; 

Üniversite sanayi işbirliğinin arttırılması; 

Yenilikçilik transferleriyle ilgili her türlü 

yöntem ve arayüzün değerlendirilmesi; 

Ortak Ar-Ge, Ür-Ge, test-analiz, belgelendirme 

gibi ihtiyaçların karşılanması için 

çözümler ve projeler üretilmesi 

gibi başlıklardan oluşmaktadır. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı ve ana sanayi 

temsilcileri ile yüzyüze gerçekleştirdiğimiz 

istişarelerden ortaya çıkan bir başka önemli 

konu ise gerek bölge yönetimi olarak bizlerin 

gerekse ana sanayi kurumlarının savunma yan 

sanayi ve potansiyel işletmeler hakkında 

özellikle uzun vadeli tedarikçilik ilişkileri ve milli 

projeler söz konusu olduğunda yeterinde veri


21 

Küme Firmaları 

ve bilgiye sahip olamadığı yönündedir. 

İşletmenin mevcut durumunun ötesinde 

özellikle geleceğine dair plan ve gelişim 

eğrisinin okunamaması ana sanayileri uzun 

vadeli kararlar için seçim yapmakta zorlamaktadır. 

Bu nedenle özellikle OSSA üyesi 

işletmeerimizin rekabetçilik endeksine göre 

değerlen-diren, işletmenin iyileştirmeye açık 

alanlarını tespit ederek yol haritası oluşturan 

bir Derinlemesine Analiz Uygulaması bizzat 

danışmanlar tarafından birebir görüşmelerle 

gerçekleştirilmiştir. Ankara Kalkınma Ajansı 

Desteğiyle OSTİM Vakfı ve ODEM işbirliği ile 

gerçekleştirdiğimiz bu çalışma sonuçlarını 

işbirliklerimiz çerçevesinde –İşletmelerimizin 

izin verdiği ölçüde- Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı ve ana sanayilerle paylaşarak ana 

sanayi-yan sanayi ilişkilerinin sürdürülebilirliğine 

önemli katkılar sağlayacağımızı düşünmekteyiz. 

Ayrıca küme dışında yer alan 

işletmelerimize de uyguladığımız bu analiz 

çalışması sayesinde savunma sanayiine yeni 

savunma sanayii KOBİ’leri sağlamayı da 

hedeflemekteyiz. 

OSTİM Savunma ve Havacılık Kümelenmesinin 

kısa sürede büyük mesafeler katederek 

savunma sanayimizde bir başarı hikayesine 

dönüştüğü sadece bizlerin değil tüm kamuoyunun 

dile getirdiği bir gerçek. Bizlere önemli 

roller ve görevler üstendiğimiz bu yolda daha 

çok çalışmak ve bununla işletmelerimiz ve 

ülkemiz adına gurur duymak kalıyor. 

Dile getirmenin bir borç olduğu bir başka 

gerçek ise; yan sanayi olarak ne kadar elimizden 

geleni yapıyor olsak da son derece stratejik 

öneme ve kendine has işleyiş kuralları olan bu 

sektörde Savunma Sanayii Müsteşarlığı gibi 

son derece uz görülü, kararlı ve destekleyici bir 

karar verici/politika belirleyicinin varlığı 

olmadan bu kadar hızlı ve nitelikli bir mesafe 

kat edilemeyeceğidir. Bu vesileyle OSSA Kümelenmesi 

çalışmalarına gösterdiği sahiplenme 

ve küme üyesi işletmelerimize verdiği destekten 

ötürü Savunma Sanayii Müsteşarlığımıza 

bir kere daha teşekkürlerimizi sunuyoruz. 

Orhan AYDIN 

OSTİM Yönetim Kurulu Başkanı 

1952 , Kızılcahamam, Makine Mühendisi 

Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Dairesindeki 

görevlerinden sonra çalışma hayatına girişimci olarak özel sektörde devam etmiştir. 

1992 yılında Ostim Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanlığına seçilerek 

halen Yönetim Kurulu Başkanlığını yaptığı Ostim Organize Sanayi Bölgesinin kuruluşuna 

öncülük etmiştir. Ostim OSB’nin misyonu ve üreticilerin ihtiyaçlarına bağlı olarak KOBİ’lere 

çeşitli hizmetler veren; Ostim Vakfı, Ostim Endüstriyel Yatırımlar ve İşletme A.Ş., Ostim 

Sektörel Dış Ticaret A.Ş., Ostim Radyo Televizyon, Ostimspor, Omedya, ODAGEM,ODEM, 

ODTÜ-OSTİM Teknokent gibi -bir sanayi bölgesi için ilkleri oluşturan- kurum ve kuruluşların 

oluşturulmasında liderlik ve yöneticilik yapan Aydın, özellikle, son yıllarda OSTİM’de 4 sektörde 

geliştirilen örnek kümelenme çalışmalarıyla ülkemiz sanayisine iyi uygulama örneği olarak 

önemli katkılar sağlamıştır.

Sürdürülebilirlikte ve Rekabetçilikte 

Ömür Devri Yönetimi 

Yaklaşımı 

Sürdürülebilirlik ve rekabetçilik günümüz 

ekonomik sistemi içindeki en büyük sorun 

alanlarından birisini teşkil etmektedir. Özellikle 

teknolojik yeniliklere sahip veya öncekine göre 

farklılaştırılmış ürünlerin hızla tüketicilerle 

buluşması sonucu yaşanan yoğun rekabet 

ortamı şirketlerin orta ve uzun vadede varlığını 

tehdit eder duruma gelmiştir. Bu durumdan en 

çok etkilenenler ise hiç kuşkusuz gelişmekte 

olan ülkelerde milli kaynaklarla faaliyet 

gösteren ve ürünlerini ulusal ya da bölgesel bir 

pazara satmakta olan sanayi kuruluşlarıdır. 

Aslında küresel ekonomik sistemin sonuçlarından 

biri olan sürdürülebilirlik ve rekabetçilik 

sorunu, firmalar açısından yine bu ekonomik 

sistem içinde çözülmesi gereken bir sorundur. 

Ancak sadece firmaların mikro ekonomik 

düzeydeki gayretleri ile küresel yapının 

getirdiği bir sorunun çözülmesi de beklenemez. 

Dolayısıyla, çözüm devletin makro 

ekonomik politikaları ile firmaların orta ve 

uzun vadedeki stratejilerinin ve hedeflerinin 

uyumuna bağlıdır. Bu uyum, ancak devlet ve 

özel sektörün açık şekilde belirlenmiş milli 

politikalar ve hedefler doğrultusunda birlikte 

ve işbirliği içinde çalışması ile mümkün olabilir. 

Sürdürülebilirlik ve rekabetçilik konusuna 

genel olarak bakıldığında firmalar açısından 

geliştirilmesi gereken alanlar; teknoloji 

üretimi, yenilikçilik, ürün çeşitlendirme, 

verimlilik, pazar araştırması ve ihtiyaç tespiti, 

hızlı dağıtım kanalları, işbirlikleri, iş ortaklıkları 

ve birleşmeler, yan sanayi kullanımı, yeni yurt 

içi ve yurt dışı pazarlara yönelme, tanınma ve 

ilişkiler tesis etme, yüksek kalite standartları, 

markalaşma, satış sonrası hizmetler, etkin bir 

tedarik zinciri kurulması ve yönetimi şeklinde 

sıralanabilir. 

Sürdürülebilirlik ve rekabetçilik konusuna 

savunma sanayii özelinde baktığımız zaman, 

sürdürülebilirlik konusunda asıl öne çıkan sorunun 

“savunmada sürdürülebilirlik” olduğunu 

görmekteyiz. Savunma sanayii, özel ya da kamuya 

ait tüm işletmeleri ile savunmada sürdürülebilirliğin 

temel unsurlarından biridir. 

Ülkemiz bu gerçeği bizzat kendi tarihi içinde 

yaşayarak görmüştür. 

Türkiye, savunmada dışa bağımlılığın yol açtığı 

sıkıntıları, I. Dünya savaşı ve müteakiben 

kurtuluş savaşı yıllarında yakından tanımıştır. 

Bu sebeple, cumhuriyetin ilk yıllarından 

itibaren savunma sanayii, milli sanayileşme 

politikası içinde önemli ve özel bir yere sahip 

olmuştur. Askeri fabrikaların kurulması, özel 

bir kaç firmanın savunma sanayii alanında 

faaliyete geçmesi, tersanelere özel bir önem 

verilmesi ve gerek özel sektör gerekse de 

devlet eliyle uçak fabrikalarının kurulması bu 

dönemin en önemli girişimleridir. Ancak, zor 

şartlar altında yapılan yatırımlar ve kazanılan 

kabiliyetler II. Dünya Savaşı sonrasında 

yaşanan gelişmeler sonucunda büyük ölçüde 

kaybedilmiştir. Kısa bir süre sonra, dışa 

bağımlığın getirdiği sıkıntılar bu kez de 1963 ve 

1967 Kıbrıs bunalımları ve 1974 Kıbrıs Barış 

Harekatı sırasında kendini göstermiştir(1). 

Yaşanan bu sıkıntılardan sonra, dışa bağımlılığın 

en az seviyeye indirilebilmesi ve 

yatırımlar için ihtiyaç duyulan milli kaynağın 

yaratılabilmesi amacıyla 1965 yılında Türk 

Donanma Cemiyeti (daha sonra 1972’de Türk 

Donanma Vakfı ve 1981 yılında da Türk Deniz 

Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı haline gelmiştir), 

1970 yılında Türk Hava Kuvvetlerini 

Güçlendirme Vakfı ve 1974 yılında da Türk Kara 

Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı kurulmuştur.

SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 23 

Son olarak, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerini 

Güçlendirme Vakıflarının birleştirilmesiyle, 

1987 yılında Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme 

Vakfı (TSKGV) kurulmuştur(2). Vakıf 

kuruluş kanununda da yer aldığı üzere, ülkemiz 

açısından öncelik “milli harp sanayimizin 

geliştirilmesi ve yeni harp sanayi dallarının 

kurulması” olarak belirlenmiştir(3). 

Söz konusu Güçlendirme Vakıfları tarafından 

ASELSAN A.Ş. (1975), ASPİLSAN A.Ş. (1981), 

HAVELSAN A.Ş. (1982), TAI A.Ş. (1984) ve 

ROKETSAN A.Ş. (1988) kurularak, savunma 

ihtiyaçlarımızın yurt dışı hazır alım yerine, yurt 

içi üretim modeline dönük olarak milli şirketler 

tarafından karşılanması yönünde önemli 

adımlar atılmıştır(4). 

1980’lerin başından itibaren, milli bir savunma 

sanayii alt yapısının tesisine ilişkin politikaların 

tespiti ve bu politikaları uygulama yetki ve 

sorumluluğuna sahip mekanizmaların oluşturulmasına 

ağırlık verilmiştir. Bu amaca uygun 

olarak 1985 yılında 3238 sayılı kanun ile 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı (o günkü adı ile 

Savunma Sanayii Geliştirme ve Destekleme 

İdaresi Başkanlığı) kurulmuştur. Kanunun 

amacı, “modern bir savunma sanayiinin 

geliştirilmesi ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 

modernizasyonunun sağlanması”dır(5). 

Savunma Sanayii Müsteşarlığının kuruluşu ile, 

modern silah, araç ve gereçlerin yurt içi imkan 

ve kabiliyetler ile karşılanması yönünde uzun 

vadeli ve sistematik bir adım atılmış ve yine 

3238 sayılı kanun ile ihdas edilen Savunma 

Sanayii Destekleme Fonu sayesinde ihtiyaç 

duyulan mali kaynak sağlanabilmiştir. 

Ülkemizin savunma sistemleri ihtiyacı, 2000’li 

yılların başına kadar büyük ölçüde, yurt dışı 

hazır alım projeleri ve müteakiben ortak 

üretim projeleri ile karşılanmaya çalışılmıştır. 

Milli tasarımların ön plana çıkarıldığı yurt içi 

geliştirme projelerini gerçekleştirecek savunma 

sanayii alt yapısının tesis edilmesine paralel 

olarak, 2000’li yılların başından itibaren 

ihtiyaçların yurt içinden karşılanma oranında 

büyük bir artış sağlanmıştır. Türk Silahlı 

Kuvvetleri (TSK) savunma sistemi ihtiyaçlarının 

yurt içinden karşılanma oranı 2003 yılında %25 

iken bu oran 2010 yılı sonu itibarıyla %52,1’e 

ulaşmıştır. Aynı şekilde, Türk savunma sanayii 

firmalarının toplam dolaysız cirosu 2003 

yılındaki 1.301 milyon A.B.D. Dolarından % 110 

artışla 2010 yılı sonu itibarıyla 2.733 milyon 

A.B.D. Dolarına ulaşmıştır(6). Savunma 

sanayiinin yarattığı brüt katma değerin 2005- 

2009 dönemindeki seyri incelendiğinde, 

savunma sektörü olarak Gayri Safi Yurt İçi 

Hasıladan (GSYİH) alınan payın %1,8’den 

%2,6’ya çıktığı görülmektedir. Savunma sanayii 

bu dönemde GSYİH’den daha büyük bir hızla 

büyümüştür(7). 

Milli tasarımların ön plana 

çıkarıldığı yurt içi geliştirme 

projelerini gerçekleştirecek 

savunma sanayii alt yapısının 

tesis edilmesine paralel olarak, 

2000’li yılların başından itibaren 

ihtiyaçların yurt içinden 

karşılanma oranında büyük bir 

artış sağlanmıştır. 

Bugün itibarıyla, savunma sanayii sektörünün 

sermaye yapısına baktığımız zaman askeri 

fabrikalar, askeri tersaneler, ana bakım merkezleri, 

hava ikmal bakım merkezleri, TSKGV’ne 

bağlı şirketler ve özel sermayeli şirketler olmak 

üzere karma bir yapının mevcut olduğunu ve 

yurt içi geliştirme modeline dayalı büyük 

platform projelerinin ve platformlarla ilişkili 

yazılımların ve simülatörlerin yükleniciliğini 

gerçekleştiren özel sermayeli şirketlerlerin 

ülkemizin savunma sanayii alt yapısı içinde 

önemli bir yere sahip olduğunu görmekteyiz 

(Tablo-1) (8). 

ASKERİ FABRİKALAR 

KAMU KURULUŞLARI 

KİT / SSM / TSKGV 

ÖZEL KURULUŞLAR 

YABANCI ORTAKLI 

KURULUŞLAR 

HAVA ARAÇLARI 

ESKİŞEHİR ve KAYSERİ 

HAVA İKMAL 

BAKIM MERKEZLERİ 

TAI 

BAYKAR MAKİNA 

BÜYÜK MIHÇI 

KALE KALIP 

TEI 

ALP HAVACILIK 

KARA ARAÇLARI 

ARİFİYE, TUZLA VE 

KAYSERİ ANA BAKIM 

MERKEZLERİ 

MKEK, ASELSAN 

OTOKAR, BMC 

HEMA, NUROL 

FNSS, 

MTU-TR 

DENİZ ARAÇLARI 

GÖLCÜK, 

İSTANBUL TERSANELERİ 

RMK, DEARSAN, SEDEF 

YONCA-ONUK 

İSTANBUL DENİZCİLİK 

A.D.İ.K - ANADOLU TERSANESİ 

ELEKTRONİK / YAZILIM 

ANKARA 3. HİBM 

KKK 4. ANA BAKIM MERKEZİ 

ASELSAN 

HAVELSAN 

STM, MİKES 

EHSİM, HTR 

TÜBİTAK UEKAE 

TÜBİTAK MAM 

GATE, MİLSOFT, SAVRONİK 

SDT, VESTEL SAVUNMA 

KOÇ SİSTEM, KALETRON 

METEKSAN SAVUNMA 

YÜKSEK TEKNOLOJİ 

C2TECH, ALTAY, BTT LTD. 

AYESAŞ 

SELEX 

NETAŞ 

SIEMENS 

ESDAŞ 

YALTES 

ROKET- FÜZE-MÜHİMMAT 

KKK 3. ANA BAKIM MERKEZİ 

KAYSERİ 2. HİBM 

ANKARA 3. HİBM 

MKEK 

ROKETSAN 

TAPASAN 

TÜBİTAK SAGE 

BARIŞ, KALEKALIP 

TİSAŞ, GİRSAN, SARSILMAZ 

SAMSUN YURT SAVUNMA 

SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 

STOEGER 

LOJİSTİK 

ASKERİ GİYİM FABRİKALARI 

ASPILSAN 

YAKUPOĞLU, ÖZTİRYAKİLER 

TARGET, ÖZTEK, TEKSAV 

ANEL, MEGETEKNİK 

Tablo-1: Savunma Sanayii Kuruluşları ve Şirketleri (Özet Tablo)


Türk savunma sanayii sektörü, gerek TSKGV’na 

bağlı şirketleri gerekse özel sermayeli şirketleri 

ile geçen 20 yıl içinde ihtiyaçların yurt içinden 

karşılanması ve bölgesel bir pazara sahip olma 

yolunda önemli mesafeler kat etmişler ve 

küresel rekabetteki yerlerini almaya başlamışlardır. 

Özellikle, savunma sistemlerinin yurt 

içi tasarım ve üretim yolu ile TSK envanterine 

kazandırılması yönündeki çalışmaların başarılı 

sonuçlar vermesiyle birlikte uzun yıllardır 

ülkemizde uygulanmakta olan yurt dışı hazır 

alım modelinden zaruri haller dışında uzaklaşılmakta 

olduğu görülmektedir. Yine bu 

kapsamda, savunma sanayiinde kümelenme 

çalışmalarına da ağırlık verilerek, OSTİM 

Savunma ve Havacılık Kümelenmesi, İzmir 

Havacılık ve Uzay Kümelenmesi, Eskişehir 

Havacılık Kümelenmesi kurulmuş ve dernekleşme 

faaliyetlerini tamamlamışlardır. Kazan 

Savunma ve Havacılık Kümelenmesi kuruluşu 

ile ilgili çalışmalara da başlanmıştır. 

Yurt dışı hazır alım modelinde savunma sistemlerinin 

tasarımına doğrudan müdahalede 

bulunulamaması sebebiyle, sistemlerin ömür 

devri maliyetlerini etkileyen kararlar üzerinde 

söz sahibi olunamamaktadır. Planlı bakım 

sistemlerinin hazırlanması ve bakım sistemi 

içinde belirli sürelerde değiştirilecek yedek 

parça ihtiyacının tespiti konusu da üretici 

konumundaki yurt dışı firmaların inisiyatifinde 

kalmaktadır. Savunma sistemlerinin, tedariğini 

müteakip 30-40 yıllık bir kullanım dönemi içine 

girdiği düşünüldüğünde yurt dışından tedarik 

edilen sistemlerin idamesi için kabiliyet 

kazanılması gerekmekte ve bu alana da ayrıca 

yatırım yapılması zorunluluğu doğmaktadır. 

Savunma sistemlerinin ömür devri içinde 

maliyetler açısından iki önemli husus bulunmaktadır. 

Birincisi, Savunma sistemlerinin 

ömür devri maliyetinin yaklaşık %95’ini belirleyen 

kararlar, savunma ihtiyaçlarını karşılayacak 

sistemlerin ortaya çıkarıldığı Konsept, 

Fizibilite, Proje Tanımlama, Mühendislik ve 

Geliştirme ile Üretim ve Kullanıma Alma 

aşamalarından oluşan tedarik safhasında 

alınmaktadır (Şekil-1). İkinci önemli husus ise, 

sistemlerin ömür devri maliyetinin %60 ila 

%72’sinin sistemlerin idame-işletme döneminde 

gerçekleşmesidir (Şekil-2). Buna göre, 

idame-işletme maliyetleri, kullanım şartları ve 

sistemlerin özelliklerine bağlı olmak üzere 

tedarik maliyetinin 2 ila 3 katına kadar 

çıkabilmektedir. 

ÖDM Kümülatif (%) 

Konsept 

Geliştirme Sonu 

Sistem Tasarımı Sonu 

Fizibilite 

Sistem Tasarımı Sonu 

Proje 

Tanımlama 

Şekil-1: Ömür Devri Maliyetini Belirleyen Karar Noktaları 

ölçüde söz sahibi olabileceğimiz yeni bir 

dönem başlamıştır. Bu dönemin en önemli 

özelliği, savunma sistemlerinin TSK’nin 

ihtiyaçlarına uygun kullanım senaryolarına ve 

bu senaryolara bağlı taktik, teknik ve lojistik 

isterlere göre milli firmalarımız tarafından 

tasarlanması ve üretilmesidir. Bu ise ihtiyaç 

sahibi makamlar dahil olmak üzere tedarik 

makamlarının üretici firmalar ile yakın işbirliği 

içinde çalışması ve ihtiyaçların tasarıma doğru 

şekilde yansıtılabilmesi anlamına gelmektedir. 

Özellikle, savunma sistemlerinin operasyonel 

olarak kendisinden beklenen performansı icra 

edeceği kullanım dönemi dikkate alındığında, 

sistemler henüz tedarik safhasındayken 

yapılacak olan Entegre Lojistik Destek (ELD) 

uygulamaları ve idame-işletme dönemine 

ilişkin planlamalar ile sistemlerin performansından 

taviz vermemek kaydı ile ömür devri 

maliyetlerinin düşürülebileceği bir imkan elde 

edilmiştir. 

Ancak, sağlanan fayda bunlarla sınırlı değildir. 

Savunmanın sürdürülebilirliği ve milli ekonomi 

açısından olaya bakıldığında savunma sanayiinin 

geliştirilmesi suretiyle alt sistemlerin, 

Maliyet 

%85 

%70 

%6 

%90 

%95 

ÖDM'yi Belirleyen Kararlar 

%28 

Sistem Tedariki 

Ar-Ge ve Üretim 

İdame ve İşletme 

Üretim ve Kullanıma Alma Sonu 

Üretim ve Kullanıma Alma Sonu 

Savunma Sisteminin Ömür Devri 

Gerçekleşen ÖDM 

%100 

Yıllar 

tedarik kaynaklarının ve malzemenin seçimdeki 

inisiyatif, ulusal işgücü kalitesindeki artış 

ve savunma harcamalarının iç pazara yönlendirilmesi 

gibi temel bazı hususlarda da 

önemli mesafeler alınmıştır. 

Yukarıda açıklanan hususları bir bütün olarak 

ele aldığımız zaman, savunmada sürdürülebilirlik 

için üç önemli hususun ön plana çıktığını 

görmekteyiz. Bunlar, savunma sistemlerinin 

istenilen performans seviyesinde ömür devri 

boyunca işlevini yerine getirmesi, savunma 

harcamalarının milli ekonomi üzerinde olumlu 

etki yaratacak şekilde planlanması ve savunma 

sanayiinin sürdürülebilirliğidir. 

Bu çerçevede; savunma sistemlerinin tedariği 

ve lojistik desteğinin sağlanması hususunda 

ulusal bir tedarik lojistiği yaklaşımı geliştirilmesine 

ve savunma programlarının planlanmasında 

bu yaklaşıma göre hareket edilmesi 

ihtiyacı vardır. Öncelikle, savunma sistemlerinin 

bütçelenebilir operasyonel etkinliğinin 

artırılabilmesi için savunma sistemi etkinliğinin 

en üst düzeye çıkarılması amacı ile ömür devri 

maliyetinin en az seviyeye indirilmesi amacı 

Sistem Kullanımı 

İşletim ve Lojistik Destek 

%28 - %40 %60 - %72 

Ülkemizde yurt içi geliştirme projelerinin 

ön plana çıkması ile birlikte, savunma 

sistemlerinin ömür devri yönetiminde büyük 

Şekil-2: ABD Savunma Bakanlığı Programlarındaki Ortalama Maliyet Dağılımı 

Yıllar


arasında optimizasyon sağlayacak bir bilimsel 

çalışma ortamının oluşturulması gerekmektedir. 

Buna paralel olarak, savunma sanayiinde 

sürdürülebilirliği ve rekabetçiliği sağlayacak 

olan yurt içi firmalarımızın tasarım, üretim ve 

lojistik destek kabiliyetinin geliştirilmesi, 

araştırma kurumları ve yerli sanayi alt yapısının 

güçlendirilmesi, savunma sistemi etkinliğinin 

teknolojik üstünlük ve lojistik destek unsurlarına 

dayandırılması, yurt içi teknolojik imkan 

ve kabiliyetlerin arttırılması ve yeni teknolojilerin 

üretilmesi hususlarının da tedarik 

safhasının ilk aşamalarından itibaren savunma 

programlarına/projelerine dahil edilmesi 

gerekmektedir (Şekil-3). 

Savunma sistemi etkinliğinin 

en üst düzeye çıkarılması 

savunma projelerinde ihtiyaç sahibi makamlar 

dahil tedarik makamları ile üretici firmaların 

daha etkin şekilde birlikte çalışabileceği ELD 

uygulamalarının yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi 

gerekmektedir. 

Savunma sistemlerinin ömür devrini ana 

aşamalar itibarıyla ihtiyaç belirleme; sistem 

geliştirme; üretim; kullanım ve destek; 

envanterden çıkarma olarak beş aşamaya 

ayırdığımızda, ihtiyaç belirleme aşamasında 

yapılacak harekat ihtiyacına yönelik çalışmaların 

kapsamı ve bu çalışmalarda kimlerin 

görev alacağı hususu TSK’nin uhdesinde olmak 

üzere ihtiyaç belirleme aşamasında yapılacak 

diğer çalışmalara ve takip eden ömür devri 

Savunma Ömür sistemi devri maliyetinin etkinliğinin 

en üst en düzeye aza indirilmesi çıkarılması 

aşamalarına ilgili tüm tarafların katkı vermesini 

sağlayacak, ömür devri yönetimi alanında bilgi 

paylaşımını artıracak ve bu alanda yeni yaklaşımların 

geliştirilmesini sağlayacak Savunma 

Sanayii Entegre Lojistik Destek Platformu’nun 

oluşturulması gerekmektedir (Şekil-4). 

Bu platformun teşkili ile, ELD alanındaki 

mevcut yaklaşımların daha sistematik bir 

temele oturtulabilmesi; savunma programlarında/projelerinde 

ömür devrinin bütünü 

dikkate alınarak TSK ihtiyaçlarının maliyet 

etkin şekilde karşılanabilmesi; ülkemizdeki 

ELD altyapısının geliştirilmesi ve bunun küresel 

rekabette bir üstünlük unsuru olarak 

kullanılabilmesi ve ömür devri yönetimi içinde 

yer alan tüm tarafların güncel ve doğru bilgiyi 

paylaşacak şekilde iletişim içinde bulunması 

amaçlanmaktadır. 

Savunma sistemlerinin bütçelenebilir operasyonel etkinliğinin arttırılması 

Yurt içi tasarım, üretim ve lojistik 

destek kabiliyetinin geliştirilmesi 

Savunma sistemi etkinliğinin teknolojik 

üstünlük ve lojistik destek unsurlarına 

dayandırılması 

Şekil-3: Ulusal Tedarik Lojistiği Yaklaşımı 

Araştırma kurumları ve yerli sanayi 

altyapısının güçlendirilmesi 

Yurtiçi teknolojik imkan ve kabiliyetlerin 

arttırılması ve yeni teknolojilerin 

üretilmesi 

Günümüzün rekabet ortamında, milli firmalarımızın 

kazanmış oldukları tasarım ve üretim 

kabiliyeti sürdürülebilirlik ve rekabetçilik 

açısından yeterli olmayacaktır. Firmalarımızın 

üretmiş oldukları sistemlerle ilgili lojistik 

desteği de sağlamak suretiyle kendilerini bu 

alanda geliştirmeleri ve sürekliliği olan işlere 

yönelmeleri ihtiyacı vardır. Ancak bu hususlar 

sadece firmaların yapacakları çalışmalara bağlı 

değildir. Firmalarımızın bu alanda faaliyet 

gösterebilmesi için tedarik projelerinin baştan 

itibaren gerek mali boyutları gerekse de 

yapılacak işler kapsamında lojistik desteği ile 

birlikte planlanması ve kullanım safhasında 

yüklenicilerin üstleneceği görevlerin açık 

şekilde belirlenmesi gerekmektedir. 

Ulusal çerçevede benimsenmesi öngörülen 

yukarıdaki tedarik lojistiği yaklaşımının uygulama 

hedefleri ile desteklenmesi gerekmektedir. 

Öncelikle savunma programları 

tedarik safhası ile kullanım safhasını birlikte ele 

alan ömür devri yönetimi ilkeleri çerçevesinde 

ele alınmalı ve planlamalar buna göre 

yapılmalıdır. Tedarik ve kullanım safhalarının, 

sadece yapılan işlerin teknik ve idari olarak 

birbirinden farklı olması sebebiyle bir ayrıma 

tabi tutulduğu, aslında ömür devri yönetimi 

açısından bakıldığında kullanım safhasının 

tedarik safhasının devamı olduğu hatırda 

tutulmalıdır. Kullanım safhasındaki başarı, 

büyük ölçüde tedarik safhasında yapılan 

analizlere ve kullanım dönemine ilişkin 

planlamalara bağlıdır. Bu analizlerin ve 

planmaların doğru yapılabilmesi ise büyük 

ölçüde tedarik makamlarının üretici firmalara 

sağlayacağı girdilere bağlıdır. Bu sebeple, 

Savunma Sistemlerinin Tedariğinde Ömür Devri Yönetimi İlkelerini Uygulamak 

Savunma Projelerinde ELD Uygulamalarını Yaygınlaştırmak ve Geliştirmek 

TSK 

SSM 

Sanayi 

İhtiyaç 

Belirleme 

Geliştirme 

Üretim 

Şekil-4: Tedarik Lojistiğinde Uygulama Hedefleri 

Kullanım ve 

Destek 

Envanterden 

Çıkarma 

TSK 

SSM 

Sanayi 

Savunma Sanayii Entegre Lojistik Destek Grubunu Oluşturmak


Bu kapsamda, 

Yurt içi geliştirme projeleri ile TSK envanterine 

giren savunma sistemlerinin depo/ 

fabrika seviyesi bakım ve onarımlarının 

yüklenici firmalar tarafından yapılması, 

Seviye ve kapsamı belirlenmek üzere, 

uygulanabilir olması halinde lojistik desteğin 

yükleniciler veya bir kamu otoritesi tarafından 

bu alandaki kabiliyeti ve yeterliliği 

belgelenmiş firmalar tarafından sağlanması, 

 

 

Kamuya ait bakım - onarım tesislerindeki 

imkan ve kabiliyetlerin özel firmalar tarafından 

etkin olarak kullanılabileceği modeller 

geliştirilmesi, 

Yüklenicilerin savunma sistemlerinin kullanım 

dönemindeki performansından ve 

lojistik desteğinin sağlanmasından sorumlu 

olacağı “Performansa Dayalı Lojistik” modelleri 

veya bu yaklaşıma uygun özgün modeller 

geliştirilmesi ve bu modellerin sistemlerin 

idame - işletme - bakım konseptine bağlı 

olarak uygulanabilirliğinin ortaya konulması 

gibi hususlar üzerinde öncelikle çalışma 

başlatılmalıdır. 

Yukarıdaki hususların uygulanması suretiyle 

milli ekonomi açısından yatırım maliyetlerinin 

azaltılması, savunma sistemlerinin performans 

etkinliğinin arttırılması, savunma sektörüne 

lojistik destek sağlama kabiliyeti kazandırılması 

ve sektörün kendisini idame ettirebileceği 

ve geliştirebileceği bir alan açılması sağlanabilecektir. 

KAYNAKLAR: 

(1) SSM web sayfası, Tarihçe, 12.05.2011 

(2) http://tr.wikipedia.org, 12.05.2011 

(3) 3388 sayılı kanun, 1987. 

(4) Firmaların web siteleri, 12.05.2011 

(5) 3238 sayılı kanun, 1985. 

(6) Savunma Sanayii Müsteşarlığı 2010 Yılı Faaliyet Raporu 

(7) KÜFLÜ Arzu G., Türk Savunma Sanayiinin Ekonomik ve Mali Analizi, Savunma Sanayii Gündemi Dergisi, s:27, sayı:13, yıl:2010 

(8) BEYOĞLU Bülent Ecevit, Türk Savunma Sanayiinin Yapısal Analizi ve SSM web sayfası, Şirketler, 13.06.2011 

YAZARIN YAYINLANMIŞ ÇALIŞMALARI: 

1. Entegre Lojistik Destek (ELD), SSM Gündem Dergisi, sayfa 29, yıl:1993 

2. CALS Konsepti ve Gelişimi, Savunma ve Havacılık Dergisi, sayfa 76, Cilt:10, No:3, yıl:1996 

3. CALS Sistemi, Savunma ve Havacılık Dergisi, sayfa 59, Cilt:10, No:6, yıl:1996 

4. CALS Mimarisi, Savunma ve Havacılık Dergisi, sayfa 69, Cilt:11, No:6, yıl:1997 (devamı Cilt:12, No:1, Yıl:1998) 

5. NATO Silahlanma Programlarında Entegre Lojistik Destek, Ulusal Proje Meslek Konferansı Bildiriler Kitabı, sayfa 79, yıl:2010 

İbrahim Sami EREL 

Uzman 


1963 yılında Kayseri’de doğdu. 1986 yılında, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler 

Fakültesi İşletme Bölümü’nden mezun oldu. Beş yıl süreyle özel sektörde çalıştı. 1991 yılında 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı’na intisab etti. 1994 yılında “Bilgisayar Yardımlı Tedarik ve 

Lojistik Destek (CALS)” konulu tez çalışmasını müteakip uzman oldu. Savunma Sanayi 

Müsteşarlığı tarafından yürütülen deniz ve hava araçları projelerinde çalıştı. Genelkurmay 

Başkanlığı tarafından 1997 yılında başlatılan CALS projesinin Proje Yönetim ve Koordinasyon 

Grubu'nda görev yaptı. Halen Tedarik Yönetimi Daire Başkanlığı’nda tedarik lojistiği alanında 

çalışmakta olup, NATO AC/327 Ömür Devri Yönetimi Grubu Türk Temsil Heyetinde ve 

AC/327’ye bağlı WG/1 NATO Program Süreçleri Çalışma Grubu’nda görev yapmaktadır. Evli ve 

bir çocuk sahibidir.


27 

Dünya Havacılık Sanayiindeki 

Gelişmeler Işığında 

Sürdürülebilirlik Önerisi 

Giriş 

Havacılık nitel ve nicel boyut olarak gerek 

savunma sanayi gerekse sivil sanayi içerisinde 

önemli yer kaplayan öncü bir sektördür. 

Havacılık sanayiinin kendine has özellikleri göz 

önüne alındığında, bu sanayide söz sahibi 

olmak; ekonomik anlamda gelişime katkıda 

bulunmak kadar, eğitimli işgücüne istihdam 

sağlamak, teknolojik gelişmelere ayak uydurabilmek, 

kritik teknoloji ve sistemlerde 

bağımlılığı azaltarak güvenilir ve yüksek oranda 

göreve hazır ürün elde etmek ve uluslararası 

ticareti geliştirmek gibi amaçlara da hizmet 

etmektedir. 

Savunma ve havacılık alanında hatırı sayılır bir 

tedarikçi olan ülkemizde, özellikle 90`lı 

yıllardan bu yana tedarik modellerinde 

gerçekleştirilen kademeli geçiş ile birlikte, 

sanayimizin önce kendi üretim yeteneklerinin 

kullanımını artırdığı, ardından ise tasarım 

kabiliyetleriyle sürece ortak olduğu bir dönem 

geçirilmiştir. Sanayiimiz mevcut faaliyetlerinin 

önemli bir kısmını, TSK (Türk Silahlı Kuvvetleri)’ne 

ait olan yurt içi ihtiyaçların karşılanmasında 

yerine getirmektedir. Söz konusu 

sürecin günümüz itibariyle geldiği nokta 

incelendiğinde, sanayiinin kendini ispatlayarak 

belirli bir olgunluk seviyesine ulaştığı ve artık 

yeni hedeflere ihtiyaç duyduğu görülmektedir. 

Bir başka tabirle, havacılık sanayiine alışılagelmiş 

boyutlarıyla bakıldığında sektörün 

doğal limitlerine yaklaşılmaktadır. Bu gerçek, 

sektörün ayakta kalabilmesi ve büyümesinin 

sürekli kılınması için önemli planlı çalışmalar 

yapılmasını gerektirmektedir. 

Sürdürülebilirlik Kavramı 

Sürdürülebilirlik, desteklemek anlamına gelen 

Latince “sus tenere” (sürdürülebilir) sözcüğünden 

gelmekte olup, genel anlamıyla belirsiz 

bir süre boyunca bir durum veya sürecin 

devam edebilme kapasitesini ifade eder. 

Özellikle çevre konusuyla sıkı ilişkisi bulunan 

kavram hakkında en yaygın ve dikkate alınan 

tanımlama 1989 yılında şöyle yapılmıştır: 

“Sürdürülebilirlik, bugünün ihtiyaçlarını, 

gelecek kuşakların da kendi ihtiyaçlarını 

karşılayabilme imkânından ödün vermeksizin 

karşılamaktır.” 

Kamuoyunda, su ve enerji kaynakları, iklim 

değişimi gibi beşeri konuların incelenmesinde 

öne çıkan kavram, iş yaşamı için de dikkate 

alınması gereken bir olgudur. İktisadi olarak 

literatürde sürdürülebilir olmanın temel 

koşulu olarak rekabetçilik gösterilmektedir. 

Aslında, asıl sürdürülebilir olması gerekenin de 

bir ülkenin, sektörün ya da firmanın rekabet 

gücü olduğu öne sürülmektedir. 

Sürdürülebilirlik, desteklemek 

anlamına gelen Latince 

“sus tenere” (sürdürülebilir) 

sözcüğünden gelmekte olup, 

genel anlamıyla belirsiz bir süre 

boyunca bir durum veya sürecin 

devam edebilme kapasitesini 

ifade eder.


Havacılık Sanayiinin Yapısı 

Havacılık sanayii, uçabilen araçların çalışılması, 

tasarlanması ve üretilmesi veya uçabilen 

araçlara dair teknolojiler üretilmesi olarak 

tanımlanabilir. Uçak, helikopter, insansız hava 

aracı, planör vb. ana platformlar ve bunların 

itki sistemleri başta olmak üzere, aviyonik, 

mekanik, yapısal ve silah sistemleri gibi alt 

bileşenleri ve yedek parça, yer destek cihazı ve 

test sistemleriyle ilgili olan sektör, bu sayılan 

ana ve alt sistemlerin her türlü parçalarının 

tasarımı, üretimi, montajı, tedariki, bakım ve 

onarımı, idame ve işletmesiyle bunlara yönelik 

teknik danışmanlık ve eğitim gibi destekleyici 

unsurları içerir. 

Havacılık sanayiinde tedarikçiler organizasyonun 

sağladığı ürüne dayalı hiyerarşik 

sınıflandırmayla yapılanmışlardır. Havacılık 

sanayiinde geliştirilen nihai ürünlerin tasarım 

ve üretim aşamalarının birbiriyle etkileşimi ve 

tedarikçi yapısı Şekil 1’de verilmektedir. 

Ürünler nihai platformlar olacağı gibi, bu 

platformlarda yer alacak alt sistemler ve ara 

ürünler de olabilir. Nadir de olsa nihai ürüne 

kadar diğer alt ürün ve sistemleri kendisi 

geliştiren üreten organizasyonlar mevcuttur. 

Ancak bu yöntem mali ve teknik boyut 

açısından sürdürülebilir olmaktan çok uzaktır. 

Aşağıda havacılık sanayiindeki üretici ve 

tedarikçilerin faaliyet alanları ve seviyeleri yer 

almaktadır: 

Seviye 0/1 

Seviye 1 

Seviye 2 

Seviye 3 

Sistem entegratörü 

Platform ve Motor 

Üreticisi 

Sistem tedarikçisi 

Alt sistem tedarikçisi ya da 

parça üreticisi 

Havacılık sanayiinde tamamen kendi ürünlerini 

geliştirmek isteyen ülkeler, Şekil-1’de yer alan 

üretim piramidinin en üstüne kadar çıkmak 

zorundadır. Krause, bu amaç doğrultusunda 

hareket eden ülkelerin Tablo-1’dekine benzer 

bir yol haritasını takip ettiklerini ortaya 

koymuştur. Türkiye’nin Tablo-1’de yer alan 

aşamaların büyük bir kısmını geride bırakarak 

yol haritasının son aşamalarına geçtiğini 

söylemek mümkündür. 

1. Temel bakım kabiliyeti. 

2. Bakım, onarım ve temel modifikasyon 

yeteneği. 

3. İthal edilmiş alt parçaların montajı, 

lisans altında mekanik üretim. 

4. Alt parçaların yerli üretimi. 

5. Az gelişmiş silah sistemlerinin yerli 

nihai montajı. 

6. Bazı alt sistemlerin yerli üretimi. 

7. Az gelişmiş silah sistemlerinin ortak 

üretimi ya da lisans altında üretimi. 

8. Lisans altında yerli imkânlarla üretilmiş 

olan silah sistemlerine yapılacak 

Ar-Ge çalışmaları ve iyileştirmeler. 

9. Kısıtlı Ar-Ge ile az gelişmiş silah 

sistemlerinin yerli imkânlarla üretimi. 

10. Bağımsız Ar-Ge faaliyetiyle, gelişmiş 

platformların yabancı alt sistemler 

ile üretimi. 

11. Tamamen yerli ve bağımsız Ar-Ge ve 

üretim. 

Tablo 1- Sanayilerini Geliştirmek İçin Ülkelerin İzlediği 

Yol Haritası. 

Bitzinger’in dile getirdiği gibi, dünya savunma 

üretiminde 2.seviyede yer alan ülkeler, kendi 

bağımsızlık gereksinimleri doğrultusunda 

hareket ederek milli ihtiyaçlarının karşılanmasını 

ana hedef alan savunma sanayii yapıları 

oluşturmuşlardır. Ancak oluşturdukları altyapının 

öncelikli hedeflerine hizmet ettikten 

sonra atıl konuma düşmemesi için ülkelerin 

bazı radikal kararlar alarak hedeflerini 

güncellemeleri gerekmektedir. Yakın geçmişte 

havacılık sanayiine yönelik farklı stratejiler 

güden Brezilya, İsrail, Güney Kore, İsveç gibi 

ülkeler incelendiğinde, ülkelerin aşağıdaki 

yöntemlerden birini ya da birkaçını seçerek 

yollarına devam ettikleri görülmektedir. 

 

Savunma sanayinden tamamen veya kısmen 

ayrılmak, 

Ürün çeşitlendirme, 

 

Çift kullanım teknolojilerini savunma 

sanayine aktarmak, 

Savunma ihracatını artırmak, 

Küresel ortaklıklar kurmak 

Soğuk savaş yıllarından sonra talepte yaşanan 

ciddi daralma, çoğu 2. seviye üretici konumundaki 

ülkenin politikalarını gözden geçirmelerini 

gerektirmiştir. Politikalarını revize 

eden ve sürdürülebilirliği sağlayan ülkelerin 

çoğunun belirli bir ürüne odaklanarak, ihracat 

yeteneklerini artırdığı görülmektedir. Bir 

kısmının ise, bağımsızlık ve millilik hedeflerinden 

vazgeçerek sanayiilerini küresel sistemin 

bir parçası yaparak, daha güçlü firma ve 

ülkelerin pazarlama avantajlarından faydalandıkları 

görülmektedir. Diğer bir grup ülkenin 

ise, 1. seviye ürün üreticisi olma hedefi doğrultusunda 

gitmenin kendileri için neredeyse 

imkânsız olacağını görmeleri ve bu sebeple 

savunma ithalatını benimseyerek, offset ve 

yerli katkı sayesinde yerli sanayilerini kısıtlı 

ölçüde işler halde tuttukları görülmektedir. 

Dünyada Havacılık Sanayiinde Gelişmeler 

1. Seviye 

2. Seviye 

3. Seviye 

Şekil-1: Havacılık Sanayiinde Üretim Piramidi. 

Aviyonik 

Cihazları 

Elektrik Sistem 

ve Alt Sistemler 

Aviyonik 

Sistemi 

Yapısal 

Montaj ve Satış 

İtki 

Sistemi 

Motor ve 

Komponentleri 

Motor 

Aksamı 

Elektrik Sistemi 

ve Starter 

Uçak 

Yapısı 

Kontrol Yüzeyleri 

Kabin İçi ve Kokpit 

İklimlendirme 

Yakıt TakımSistemi 

İniş TakımSistemi 

Hidrolik Sistemi 

Konsolidasyon 

1990’lı yılların sonunda hem ABD hem de 

AB’de havacılık sektöründe birleşmeler 

yaşanmış ve dağınık yapı, finansal olarak 

güçlü, ana sistem entegratörleri ve alt sistem 

sağlayıcıları şeklinde yeniden şekillenmiştir. 

Sivil havacılıkta büyük gövdeli uçak üretiminde 

iki kutuplu dünya (Boeing ve Airbus) 

ortaya çıkarken, askeri havacılıkta ise ABD 

hâlâ üstünlüğünü korumaktadır. Avrupa’da 

EADS (European Aeronautic Defense and 

Space Company) ve BAE öne çıkarken, 

FINMECCANICA ve THALES ise diğer iki önemli 

büyük savunma kuruluşudur. Avrupa’daki 

sanayii yapılanması farklı işbirliği yöntem-


29 

leriyle bu firmalar ekseninde toplanmış 

durumdadır. Benzer bir durum ABD havacılık 

firmaları için de geçerlidir. Her iki bölgede 

yaşanan birleşmeler sonucunda, finansal 

olarak çok güçlü, tasarım kabiliyetleri ön plana 

çıkan, uluslararası pazarları hedefleyen dev 

firmalar oluşmuştur. 

Hava Aracı Talebi 

Uzun süre soğuk savaş yıllarının getirdiği askeri 

tehdit anlayışına göre yapılanan savunma 

güçleri, artık kendini yeni tehdit algılamasına 

göre küresel terörizm, siber tehdit ve istihbarat 

konularında güçlendirmektedir. Harekât ortamının 

uzay, siber uzay ve meskûn mahallere 

doğru genişlemesi sonucu kullanılacak kuvvetler 

de klasik kuvvetler dışına çıkmaktadır. 

Harekât ortamının meskûn mahallere doğru 

kayması, beraberinde silah sistemlerinin daha 

hassas hale gelmesini gerektirmektedir. Hassas 

güdümlü silahlarla bu ihtiyaç karşılanmaya 

çalışılmaktadır. 

Savunma sistemlerinin teknolojik gelişmesiyle, 

havacılık sistemleri de toplam sistemin bir 

parçası olarak değerlendirilmektedir. Harekâtın 

desteği kapsamında keşif ve gözetleme 

amaçlı uydular, İHA (İnsansız Hava Aracı) 

Sistemleri ve bunlar üzerindeki sensörler, 

havadan erken ihbar ve ikaz uçakları ile siber 

uzay kapsamında mevcut yeteneklerden gelen 

verilerin değerlendirildiği karar vermeye 

yardımcı bilgi sistemlerinin kullanımında artış 

yaşanmaktadır. Karar alma sürecine yardımcı 

olacak bilgilerin toplanıp kullanılabilmesi ve 

sürekli iletişimde bulunmayı öngören ağ 

tabanlı yetenek kavramı, sistemlerin daha 

karmaşık hale gelmesine neden olmaktadır. 

Tehdit algılamasında yaşanan bu değişiklik, 

beraberinde soğuk savaş sonrası askeri hava 

gücünün değişimini de getirmektedir. Soğuk 

savaş sonrası dönemde avcı ve bombardıman 

uçakları ön plana çıkarken, artık asimetrik 

savaş ve terörizme karşı verilen mücadele, ağ 

tabanlı savaş kavramını güçlendirmiş, hava 

araçlarının da sistemin entegre bir parçası 

olarak kullanılması gereğini doğurmuştur. 

Tahminler, taarruzi ve genel maksat helikopterler, 

askeri kargo uçakları ve keşif, 

gözetleme ve taarruzi İHA’ların öne çıkacağını 

göstermektedir. Ağ tabanlı yeteneğin doğal bir 

getirisi olarak gelişme ve rekabetin daha çok 

platformların üzerinde bulunacak sensör ve 

sistemler üzerinden olması beklenmektedir. 

Pazar analizi konusunda önemli çalışmaları 

bulunan Aerostrategy firmasının yaptığı 

çalışmaya göre, Şekil-2’de görüldüğü üzere 

gelecekte sabit kanatlı hava aracı ihtiyacında 

azalma; ancak özellikle destek görevlerinde 

de kullanılan döner kanatlı platformlar ve 

nakliye uçaklarında ise artış olacağını görmek 

mümkündür. Şekil-2’de insansız ve otonom 

sistemlerle ilgili veri bulunmamakla beraber, 

sabit kanatlı muharip platform ihtiyacının 

azalmasının nedeni olarak insansız sistemlerin 

kullanımındaki artış gösterilmektedir. Savaş 

uçaklarının keşif gözetleme alanındaki görevini 

keşif gözetleme İHA sistemlerine, taarruz 

alanındaki görevlerini ise muharip İHA sistemlerine 

ve hassas güdümlü mühimmatlara 

bırakması beklenmektedir. 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

-5 

-10 

-15 

-20 

-25 

Şekil - 2: 2010 – 2020 Yılları Arasında 

Tahmini Askeri Hava Taşıtı Değişim Oranı. 

Dünyadaki İHA pazarına yönelik bir çalışmada, 

gelecek 10 yılda İHA sistemlerinin şimdikinin iki 

katına ulaşacağı, şu anda İHA’ların geliştirilmesine 

harcanan paranın 4,9 Milyar ABD Doları 

mertebesinden 11,5 Milyar ABD Doları’na 

çıkacağı belirtilmektedir. Bu harcamanın 

%76’lık kısmını ABD’nin tek başına gerçekleştirmesi 

beklenirken, gelecekte pazarın 

%58’inin de ABD ihtiyaçlarına yönelik olacağı 

tahmin edilmektedir. AB içerisinde de özellikle 

Taktik %15 

Sivil %8 

Döner Kanat 

Nakliye 

Mini %4 

Diğer 

Deniz %8 

Savaş Uçağı 

Özel Görev 

Eğitim Uçağı 

HALE %24 

UCAV %14 MALE %27 

Şekil - 3: 2010-2019 Yılları Arası Dünya İHA Pazar Öngörüsü 

keşif gözetleme ve istihbarat alanında İHA 

sistemleri alanında yetenek eksikliği olduğu ve 

gelişmeye açık bir alan olacağı belirtilmektedir. 

Ayrıca Şekil-3’te gelecek 10 yılda İHA ihtiyaç 

dağılımı yer almaktadır: 

Savunma Harcamalarının Kısılması 

Askeri savunma projelerinde beklenmeyen 

maliyet artışları çoğu ülke için ciddi sorun 

oluşturmaktadır. Örneğin RAND’ın yaptığı bir 

çalışmaya göre mevcut maliyet artış trendi ve 

ihtiyaç miktarı şimdiki trendiyle uyumlu olarak 

gelecekte de devam ederse, 2054 yılında ABD 

savunma bütçesi ancak ve ancak bir hava 

platformu geliştirme projesini destekleyebilecektir. 

Dünya genelinde, özellikle batılı 

ülkelerce ekonomik krizle mücadele tedbirleri 

arasında ilk sıralarda savunma harcamalarının 

kısılması yer almaktadır. Örneğin, İngiliz hükümeti, 

2011-2015 yılları arasındaki dönemde, 

bütçe açıklarını gidermek üzere savunma harcamalarında 

%8’lik bir kısıntıya gitmeyi planlamıştır. 

Muharebe sahasındaki ihtiyacın haricinde 

kalan harcamalardan en az 4 Milyar Pound 

tasarruf edilmesi ve İngiliz Savunma Bakanlığının 

sevk ve idaresi için ayrılan bütçenin de %33 

civarında küçültülmesi planlanmaktadır. 

Maliyet Azaltımı 

Dünya genelinde havacılık alanındaki önemli 

gelişmelerden biri de sürekli maliyet azaltımını 

esas alan politikalardır. AB (Avrupa Birliği) 7. 

Çerçeve Programı kapsamında havacılık alanında 

sağlanan desteklerin %43’ünün maliyet 

etkinliği sağlama amacıyla gerçekleştirilen 

çalışmalara ayrıldığı görülmektedir. 

AIRBUS ise gelecek 10 yıl içerisinde tasarım ve 

üretim alanındaki maliyetleri %30 oranında 

azaltmayı planlayan “Power8” programını 

yürürlüğe koymuştur. Bu programa göre, özellikle 

Boeing karşısında fiyat üzerinden rekabetçiliği 

korumak amacıyla, AIRBUS firması, 

mevcut alt sözleşmecilerini tekrar gözden geçirerek 

maliyet etkinlik çerçevesinde yeniden 

yapılandırmaya gitmektedir. Çin’in Tianjin 

kentinde kurulan A320 uçağı nihai montaj hattı 

bunun önemli bir örneğidir. AB firmalarının bu 

yatırımlarda kor kabiliyetlerini ülke içinde 

tutmayı gözetmeye devam edip, emek yoğun 

işleri dışa aktarmaya devam edecekleri 

düşünülmektedir. 

Organizasyonlar büyüdükçe birim işçilik maliyetlerinin 

arttığı gözlemlenmektedir. Özellikle 

üretim ağırlıklı faaliyetlerin dış kaynak 

kullanımına sunulması, ucuz işgücüyle üretim 

fonksiyonunun en üst seviyede kullanılması 

anlamına da gelmektedir.


Üretim maliyetleri ve teknolojik gelişmişlik 

arasında doğru orantılı bir ilişki olduğu 

söylenebilir. Teknolojik gelişmişliği ve üretim 

maliyeti yüksek olan ülkeler, sahip oldukları 

ürünlerin üretiminde daha düşük üretim 

maliyetine sahip ülkelerle işbirliğine giderek 

toplam maliyetlerini düşürmeye çalışmaktadır. 

Bu gibi örneklerden yola çıkarak, yakın bir 

zamanda özellikle sivil havacılık endüstrisinde 

düşük maliyetli üretim faktörlerine sahip 

ülkelerin etkisinin artacağı değerlendirilmektedir. 

Sistem 

Ent. 

Parça 

Alt 

Sistem 

Ürun 

Sistem 

Ent. 

Parça 

Alt Sistem 

Ent. 

Sistem 

Ent. 

Sistem 

Ent. 

Ürun 

Alt Sistem 

Ent. 

Sistem 

Ent. 

Sistem 

Ent. 

Ürun 

Alt 

Sistem 

Parça Parça Parça Parça Parça 

GEÇMİŞ BUGÜN GELECEK 

Sistem 

Ent. 

Sanayii Yapısının Değişimi 

Sivil Havacılıkta önemini artıran maliyet düşürme 

politikaları ve alt yüklenicilik yaklaşımı, 2. 

seviye ülkelerin de savunma sanayiilerini 

yeniden gözden geçirerek keskin kararlar almalarını 

sağlamaktadır. Bu da 2. Seviye ülkelerin 

merkezinde olduğu yeni bir tedarik sistemi 

ağının temellerini oluşturmaktadır. Bu küresel 

savunma sanayii yapısı, Bitzinger tarafından 

aşağıdaki gibi özetlenmektedir: 

Daralmış: Dünya çapındaki savunma ürünleri 

üretimi ve üretim kapasitesi azalacağından 

dolayı, çoğu 2. seviye üretici konumundaki 

ülkeler ve hatta bazı 1. seviye üretici ülkeler 

bazı alanlardan çekileceklerdir. 

Konsantre: Savunma ürünleri üretimi, konsolidasyon 

ve daralmanın etkisiyle kısıtlı sayıda 

büyük ölçekli firmanın elinde olacaktır. 

Bütünleşik: 

Küreselleşmenin hız kazanması 

ve 1. seviye ülkelerin tasarım ve üretimde 

ülkelerarası işbirliğine daha fazla ağırlık 

vermesiyle bütünleşik bir sanayii ortaya 

çıkacaktır. 

Ayrıca bu konsantre ve ağ yapılı tedarik sistemi 

beraberinde büyük merkezler etrafında kümelenmeyi 

de getirmiştir. Örneğin, Montreal, 

Seattle, Toronto ve Toulouse’da ana yüklenicileri 

destekleyen alt yüklenicilerden oluşan 

önemli sanayii öbekleri oluşmuştur. 

Havacılık ve savunma firmalarının geleceğinde 

tüm kabiliyetleri elinde bulunduran modelden, 

kendisi için getirisi en yüksek ve en kritik 

olanı elinde tutan, diğer faaliyetlerini de 

kazancını en üst seviyeye çıkaracak şekilde 

dış kaynak kullanan firma modeline geçiş 

öngörülmektedir. 

Şekil - 4: Havacılık Sanayiinde Ana - Alt Yüklenici İlişkisinin Değişimi 

Kaynak tabanlı sürdürülebilir rekabet avantajı 

anlayışına göre, kritik olmayan yeteneklerin 

firma bünyesinde tutulmasına gerek yoktur. 

Örneğin Avrupa’nın önde gelen konsorsiyumu 

EADS’ nin tedarikçileri arasında KOBİ’lerin payı 

Fransa’da %65’lerdeyken Almanya’da bu oran 

%90’lara çıkabilmektedir. Ortalama rakam ise 

%76 civarındadır. Özellikle ABD ve AB ülkeleri 

tarafından, yan sanayii gelişimi sadece maliyet 

yönünde değerlendirilmemekte, uluslararası 

ilişkileri geliştirmenin, daha doğrusu ihracat 

pazarı kurmanın da bir aracı olarak görülmektedir. 

Firmalar, girmek istedikleri pazarlarda 

faaliyet gösteren yerel firmalarla kurdukları 

ortak girişimlerle (joint venture) hem 

kendi pazarlarını genişletmekte hem de riski 

paylaşan ortak bulmaktadırlar. Offset yükümlülüğüne 

sahip firmalar, yan sanayii kurumları 

ile eşleştirilebildiklerinde gelecekte süreklilik 

sağlayacak ana-alt yüklenici ilişkileri sağlamak 

mümkündür. 

Sistem entegratörlüğü görevi üstlenen bir 

firmanın, bir alt sistemin üretilmesi için 

gerçekleştireceği yatırım, ileride kâr sürekliliğini 

sağlamak için o alt sistem üzerine 

çalışmalarını yoğunlaştırmasına neden olur. Bu 

da, firmayı ana amacından uzaklaştırabilir. Alt 

tedarikçi kullanımıyla, yatırım gerektiren 

konularda firmalar ilave yatırım ihtiyacı 

yapmayacak olup aynı zamanda alt yüklenicinin 

kapasite kullanımı da artmış olacaktır. 

Tüm bunlara göre, firma elinde bulunan 

yetenekleri, kaynaklarını ve hedeflerini dikkate 

alarak değerlendirmeli ve hangilerinin 

getirisinin daha uygun olduğuna karar 

verdikten sonra, elde tutma ya da alt yüklenici 

kullanma kararını almalıdır. 

Sonuç ve Değerlendirme 

Havacılık sanayiinde gerek sanayiinin yapısı, 

gerek talep cephesi, gerekse içinde bulunulan 

ekonomik durum klasik anlayıştan farklılık 

göstermektedir. Yeni sanayii yapısında, bağımsızlık 

isterleri doğrultusunda alınan kararlar ve 

gerçekleştirilen yatırımlar iyi planlanmadığı 

takdirde, zamanla ülkelerin sırtında yük 

olabilmektedir. Nitekim kendi ürünlerini ortaya 

koyan ancak daha sonra pazarlama sıkıntısı 

çeken ya da maddi anlamda destekleyemeyen 

ülke örnekleri bulunmaktadır. Havacılık sanayiinin 

yapısı ve dünya genelindeki konjonktür 

dikkate alındığında, Türkiye’nin havacılık 

sektöründe yapmakta olduğu ve yapacağı 

yatırımları daha dikkatli ve planlı biçimde 

yapılandırması önem arz etmektedir. 

Türkiye de, son yıllarda uzun süredir ihtiyacını 

duyduğu ana platformları envantere kazandırarak 

bağımsızlık hedefi doğrultusunda 

önemli yol kat etmektedir. Son yıllardaki milli 

ürünlerle bu ihtiyaca cevap vermeye başlayan 

ve temelleri atılan çalışmalarla gelecekte de bu 

stratejinin ürünlerini verecek olan sanayii için 

yeni hedef, bağımsızlık ihtiyaçlarının dışına 

çıkmalı, ticari kaygılara yönelik olmalıdır. 

Geleceğin hava harekât konseptinin otonom 

sistemleri öne çıkarması ve mevcut konvansiyonel 

platformların da bilgi paylaşımı ve 

durumsal farkındalığı daha üst seviyeye 

çıkararak daha korumacı bir hal alması sanayiinin 

yönelimini de etkilemesi beklenmektedir. 

Bu gelişme de, yukarıda üzerinde 

durulduğu üzere İHA Sistemlerinin havacılıkta 

öneminin her geçen gün artacağını ortaya 

koymaktadır. Hâlihazırda SSM tarafından 

hazırlanmış olan İHA Yol Haritası çerçevesinde 

gelecekte İHA Sistemleri alanında kısa, orta ve


31 

uzun vadede belirlenen hedeflerin yurtdışı 

talepler de dikkate alınarak hayata geçirilmesi 

ve ürün anlamında bu alana odaklanma 

stratejisi güdülmesi önem arz etmektedir. 

Günümüzde, teknoloji geliştirmenin yüksek 

maliyeti ve yurtiçi taleplerin azalması, firmaların 

birleşmeye gitmesine, sanayilerini yeniden 

yapılandırmalarına, sınır ötesi işbirliklerini 

yoğunlaştırmalarına ve kendilerine tedarik 

zinciri kurmalarına neden olmuştur. Ayrıca 

özellikle sivil havacılık ürünlerinin üretiminde 

olmak üzere, dünyadaki durumun “hub and 

spoke” adı verilen gelişmiş ağ yapılı tedarik 

sistemine doğru gideceği belirtilmektedir. Bu 

sebeple, üretim fonksiyonlarının alt yüklenicilik 

yöntemiyle sektörde yer alan ve faaliyet 

alanlarını maliyet liderliği stratejisi güdecek 

şekilde yeniden yapılandırabilen firmalara 

çevrilmesi gerekmektedir. 

Türkiye’deki sanayi yapısı, sistem entegratörü 

seviyesindeki firmada tasarım vasıflı personelin 

yoğun olarak bulunduğu, diğer firmalarda 

ise nispeten bu sayının daha az olduğu ancak 

Üretim fonksiyonlarının alt 

yüklenicilik yöntemiyle sektörde 

yer alan ve faaliyet alanlarını 

maliyet liderliği stratejisi 

güdecek şekilde yeniden 

yapılandırabilen firmalara 

çevrilmesi gerekmektedir. 

üretim ve montaj personelinin ve altyapısının 

daha çok olduğunu göstermektedir. Bu 

noktadan hareketle sanayii iki grupta ele alarak 

her bir grup için ayrı stratejiler ortaya koymak 

uygun olacaktır. Dolayısıyla, rekabetin gerektirdiği 

yapılanma gereği; 

Ana sistem entegratörü pozisyonundaki 

kurum /kurumlar mühendislik ve Ar-Ge 

yoğun işlere yönelmeli, firmanın üretim ve 

montaj yoğun işleri kademeli olarak 

azaltılmalı ve maliyet liderliği stratejisi 

izleyebilecek olan yerli alt yüklenicilere 

yönlendirilmeli, 

Tasarım içeriği daha kısıtlı olan üretim 

ağırlıklı faaliyetlerin dış kaynak kullanımı 

gerçekleştirilerek maliyet liderliği stratejisi 

güdecek alt yüklenicilere yönlendirilmesi 

sağlanmalıdır. 

Bunun sonucu olarak, odaklanma stratejisi 

güdülecek platformlarda 1. seviye üreticilikte, 

maliyet liderliği sağlanacak olanlarda ise 2. 

seviye’de kalınmış olacaktır. 

Sonuç olarak, Türk havacılık sanayiinde 

sürdürülebilirliğin sağlanması için havacılık 

sanayiinde yaşanan küresel gelişmelere 

adapte olmak gerekmektedir. Bunu başarabilmek 

için de küresel sanayiiyle bütünleşmiş, 

öncelikleri ve hedefleri belirli, kendi içerisinde 

yapılanmasını tamamlamış ve sadece nihai 

ürün olarak değil, alt sistemler ve hizmetlerle 

de çözüm sunabilen bir yapı oluşturmak 

gerektiği görülmektedir. 

KAYNAKLAR: 

V. Alpagut YAVUZ, Sürdürülebilirlik Kavramı ve İşletmeler Açısından Sürdürülebilir Üretim 

Stratejileri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2010, Cilt 7, Sayı 14, s. 

63-86. 

Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, Birleşmiş Milletler Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu Raporu: 

Ortak Geleceğimiz, TÇSV Yayınları, Ankara, 1989, s.71-97. 

Keith Krause, Arms and the State: Patterns of Military Production and Trade, Cambridge 

University Press, 1992, s.170. 

Richard A Bitzinger, Towards A Brave New Arms Industry, Adelphi Paper 356, Oxford 2003, s.69. 

AeroStrategy Management Consultation, From Tooth to Tail and Back Again: Military Aircraft 

Sustainment’s Difficult but Possible New Mission, AeroStrategy Commentary, September 2010, 

http://www.aerostrategy.com/downloads/commentaries/commentary_sept10.pdf. 

Obaid Younossi, Mark V. Arena, Robert S. Leonard, Charles Robert Roll, Jr., Arvind Jain, Jerry M. 

Sollinger, Is weapon system cost growth increasing?, RAND 2007, www.rand.org/pubs/ 

monographs/MG588. 

Hakan ATALAN, Avrupa Havacılık Endüstrisi ve Türkiye’nin Konumu, Aviation Türk, Sayı 1, 

http://www.aviationturk.com/yeni/havacilik-sanayi/avrupa-havacilik-endustrisi-veturkiye%e2%80%99nin-konumu/#more-43, 

16.02.2011.


European Commission, Directorate-General Enterprise & Industry, “FWC Sector 

Competitiveness Studies, Competitiveness of the EU Aerospace Industry with focus on: 

Aeronautics Industry”, Münih 2009, 13.07.2010, http://ec.europa.eu/enterprise/ 

sectors/aerospace/files/aerospace_studies/aerospace_study_en.pdf, s.42. 

Teal Group, World Unmanned Aerial Vehicle Systems 2011, 23.11.2010, http://www.tealgroup. 

com/index.php?page=shop.product_details&category_id=2&flypage=flypage.tpl&product_id 

=98&option=com_virtuemart&Itemid=5. 

GATES, Eric, “The defence firm of the Future”, Defence and Peace Economics, 2004, 15: 6, s.509 

— 517. 

ÖNCÜ, A. Aykut, ÖNER, M. Atilla ve BAŞOĞLU, Nuri, "Make or Buy” Analysis for Local 

Manufacture or Import Decisions in Defense System Procurements Using AHP: The Case of 

Turkey”. 

Jorge Niosi ve Majlinda Zhegu, “Aerospace Clusters: Local or Global Knowledge Spillovers?”, 

Industry and Innovation, Vol. 12, No. 1, s. 1–25, Mart 2005, 14.03.2011, 

http://www.er.uqam.ca/nobel/r21010/document/niosizhegu.pdf. 

Halil İbrahim ÖZTÜRK 

Uzman 


1984 yılı Ankara doğumludur. 2007 yılında ODTÜ Makine Mühendisliği bölümünden mezun 

olmuştur. Bir süre TUSAŞ’ta yapısal tasarım mühendisi olarak görev almıştır. 2008 yılında 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı Hava Araçları Daire Başkanlığı’nda Uzman Yardımcısı olarak 

göreve başlamış olup, “Türk Havacılık Sanayiinde Sürdürülebilirlik Stratejileri” konulu 

çalışmasıyla uzman olmuştur. Halen Uçak Dairesi Başkanlığı’nda görev yapmakta olup, 

Müşterek Taarruz Uçağı (JSF), Temel Eğitim Uçağı Tedarik (TEU), Türk Başlangıç ve Temel Eğitim 

Uçağı Geliştirme (HÜRKUŞ), Komuta Kontrol Uçağı (KKU) ve Kara Kuvvetleri Temel Eğitim Uçağı 

(KKTEU) projelerinin yürütülmesinde görev almaktadır. İngilizce bilmektedir.


33 

Savunma Sanayiinde 


Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle birlikte 

savunma sanayiinde dünya çapında büyük 

değişiklikler görülmüştür. Askeri tehdidin 

azalmış olarak değerlendirilmesi ile birçok 

devlet savunma bütçelerini düşürmüş, büyük 

savunma projelerini yavaşlatmıştır. Az gelişmiş 

ülkelerde, askeri sanayi üretimi büyük ölçüde 

kesilmiş, bazı üretim hatları tamamen kapatılmıştır. 

1990'ların ortalarından itibaren ise, 

dünya savunma sanayii sektörüne (özellikle 

Amerika’da) daha çok önem verildiği görülmektedir. 

Ülkeler yabancı teknolojilerden faydalanmak 

istemekle birlikte yabancı tedarikçilere bağımlı 

olmaktan kendilerini korumak istemektedirler. 

Savunma sanayii programları incelendiğinde 

bütçe/program açısından ülke ve proje bazında 

2 önemli faktör dikkati çekmektedir: 

1. Ülkelerin Bütçe/Program Değişimleri 

2008 yılı sonunda başlayan ekonomik kriz, 

savunma sanayiindeki dengelerin değişmesini 

de beraberinde getirmiş, askeri tedarik 

projelerinin ve bütçelerinin azalması ve yeni 

projelerin askıya alınması sektörün idame 

ettirilebilirliğine gölge düşürmüştür. 

Askeri deniz projeleri içindeki en büyük 

tedarik programı olarak addedilen Fransa ve 

İtalya’nın ortaklaşa başlatmış olduğu 27 

gemilik FREMM firkateyn programı, 17 

gemiye indirgenmiştir. 

İngiltere Type 45 destroyer projesi kapsamını 

12 gemiden 6’ya düşürerek yarıya indirmiştir. 

Proje kapsamının kısıtlanmasının yanı sıra, 

proje süreleri kasıtlı olarak uzatılması da başka 

bir strateji olarak uygulanmaktadır. Kısa dönem 

maliyetlerinin azalması amacı güdülen bu 

uygulamaya İngiliz Queen Elizabeth sınıfı uçak 

gemisi projesinin 2 yıl uzatılması örnek olarak 

gösterilebilir. 

2. Programların Bütçe/Süre Aşımları 

Dünya Askeri Gemi İnşa Sektörü incelendiğinde 

düşük seviyedeki marjlar, proje takvimi ve 

bütçe üzerinde baskı oluşturmakta, risklerin 

büyümesine neden olmaktadır. Bazı örnekler: 

LCS tipi bir projede başlangıç bütçesinin üç 

katına çıkılması 

LPD tipi projede yaklaşık 1 Milyar Dolar 

(%100) bütçe aşımı ve 3 yıllık gecikme 

Sahil güvenlik tipi bir projede yaklaşık 300 

Milyon Dolar (%100) bütçe aşımı 

Bu durum teknoloji/know how geliştirme ve 

bunu idame ettirme, yatırım gibi hususlarda 

sorunlar oluşturmaktadır. Ülkelerin savunma 

sanayi teknoloji ve ürün sahiplik durumları, üç 

ana grup altında ele alınabilmektedir. 

1.Teknoloji/Ürün Sahibi Ülkeler 

2.Teknoloji/Ürün Geliştirmekte Olan Ülkeler 

3.Teknoloji/Ürün Satın Alan Ülkeler 

1. Teknoloji/Ürün Sahibi Ülkeler: 

Bu ülkeler altyapı çalışmalarını savunma 

sanayinin gereklerine göre tamamlamış, kalite 

gereksinimlerini yerine getirmiş ve sürdürülebilirlik 

prensiplerine uygun satınalma ve 

üretim yapabilen birkaç ana altyüklenici 

belirlemiş ve böylece maliyet etkin savunma 

gereçleri üretiminde lider konuma gelmişlerdir.


Teknolojik yeterlilik konusunda üst düzeyde 

olan bu ülkeler, dışa bağımlılıkları en az olacak 

şekilde platform ve elektronik sistemleri kendi 

bünyelerinde tasarlayıp üretebilmektedirler. 

Ancak kendi teknolojileri/ürünleri olmasına 

rağmen birçok projede diğer teknoloji sahibi 

ülkelerle birlikte program geliştirip maliyetleri 

düşürme stratejisi izlemektedirler. 

2. Teknoloji/Ürün Geliştirmekte Olan 

Ülkeler: 

Bu ülkelerde ise savunma sanayi üretimi farklı 

platform/sistemlerde farklı seviyede tasarım/ 

üretim faaliyetleri gerçekleşmektedir: 

Tasarım: 

- Lisans altında üretim (Ana Tasarımın 

kullanım haklarını satın alma) 

Üretim: 

- Kısmi tasarım Geliştirme, 

Ürünün; 

- Kısmi olarak üretimini / montajını 

gerçekleştirme, 

- Tamamının üretimini / montajını 

gerçekleştirme 

Yukarıda belirtilen aşamalar da platform ve 

silah/elektronik sistemler bazında değişebilmektedir. 

Bazı ülkelerin platform üretimi 

yapabildikleri, buna karşın silah/elektronik 

sistemleri ithal ettikleri görülmektedir. 

3. Teknoloji/Ürün Satın Alan Ülkeler: 

Herhangi bir teknolojik kazanım elde etmeden 

sadece ürün/proje satın alınması yolu ile 

tedarikler gerçekleştirilmektedir. Bu tip ülkeler, 

ayrılan kısıtlı savunma bütçeleri nedeniyle 

tedarik edilecek ürünlerin çok amaçlı olması 

tercih etmektedirler. Birçok Asya/Afrika/Güney 

Amerika ülkesinin projeleri buna örnek teşkil 

etmektedir. 

Bunun yanı sıra, daha önce başka ülkelerde 

görev yapan platformların direk alımı veya 

modernizasyonu sonucu yenilenen platformlarını 

satın alarak kullanmaktadır. 

Sürdürülebilirliğin Sağlanması için 

Uygulanan Stratejiler 

Ülkelerin sürdürülebilirliği sağlamak için uyguladıkları 

stratejiler 5 başlık altında incelenmiştir: 

1. Tasarım/Ar-Ge ile Sürdürülebilirlik 

Tasarım ve Ar-Ge ile askeri sanayide bağımsızlığını 

sürdürebilen olan ülkelerde tasarım / 

teknik çalışmalara büyük önem verilmektedir. 

Teknolojik açıdan en iyi/optimum projelerin 

geliştirilmesi, 

İhracat pazarında rekabetçi ürünlerin oluşturulması 

amacıyla geniş kadrolu, birbirleri ile rekabet 

eden, tasarım ekipleri kurulmuş ve tasarım 

kabiliyetleri geliştirilmiştir. Bu ekipler yüklenici 

bünyesinde ya da alt yüklenici tasarım firmaları 

bünyesinde faaliyet göstermektedirler. Avrupa 

ve Amerika’nın önde gelen askeri tersanelerinde 

500-1000 kişilik tasarım ekiplerinin 

olduğu görülmektedir. Bu firmalar tasarım 

kabiliyetlerinden aldıkları güçle tasarım/knowhow 

transferi sayesinde ekipman paketleri de 

sağlayarak diğer ülkelerde üretim yapmasa bile 

diğer ülke projelerinden pay almaktadırlar. 

2. 

Teknoloji Transferi ile Sürdürülebilirlik 

Savunma sanayinde gelişmekte olan ülkeler, 

teknoloji/know how kazanarak yerli üretim 

imkan ve kabiliyetlerinin geliştirilmesi 

gerektiğini bilincine varmışlardır. 

Bu bilinçle yabancı yüklenicilere projenin 

tamamen ve/veya kısmen, dahili olarak 

kurulacak bir tesiste üretiminin yapılmasının 

sağlanmasına ve know-how’ın ülkeye kazandırılmasına 

yönelik bir model çerçevesinde 

sözleşme yapmaya yönlendirmektedirler. 

Brezilya, Kuveyt, BAE, vb. ülkelerin güncel 

projeleri bu kapsamdadır. 

Teknoloji transferine diğer bir örnek olan 

Rusya, önceleri Avrupa ile aynı teknolojik 

seviyede olup, fiyat avantajı ile daha rekabetçi 

bir konumda olmasına rağmen son 20 yılda 

rekabette geride kalmış, tekrar eski seviyesine 

ulaşabilmek için Russian Technology adlı 

kurum kurularak Avrupalı firmalardan teknoloji 

transferi yapmaktadır: 

İtalyan Finmeccanica ile Rus jet üreticisi 

Irkut, 

İngiliz Rolls-Royce ile Rus helikopter firması, 

Fransız DCNS ile Rusya Rosoboronexport 

çeşitli Ar-Ge projeleri için mutabakat anlaşmaları 

imzalanmıştır. 

Türkiye de bu stratejileri uygulamış ve 

uygulamaya devam etmekte, kazanılan knowhow’ın 

özgün tasarımlar geliştirmeye olanak 

sağladığı ve dışa bağımlılığın gün geçtikçe 

azalmaya başladığı görülmektedir. 

Sürdürülebilirliğin Sağlanması 

için Uygulanan Stratejiler: 

1. Tasarım/Ar-Ge ile 


2. Teknoloji Transferi ile 


3. Proje Tasarım Geliştirme 

Modelleri ile Sürdürülebilirlik 

4. Ekonomik Ölçeklerin Korunması 

ile Sürdürülebilirlik 

5. İhracat ile Sürdürebilirlik 

3. 

Proje Tasarım Geliştirme Modelleri ile 


Gelişmiş ülkelerde projeler yürürlüğe girmeden 

tasarım teklifleri hazırlanmakta ve söz 

konusu tasarım/gereksinimlerin gerçeklenmesi 

(validation) sonucunda üretim teklifleri 

devreye girmektedir. Bu çalışma prensibi 

büyük projelerde önemli bir strateji haline 

gelmiştir: 

İngiltere fırkateyn ön tasarımı için yüklenici 

firmaları ile anlaşma yapmış ve ön tasarım ve 

gereksinim analizi için yaklaşık 125 Milyon 

Pound’luk sözleşme imzalanmıştır 

ABD daha da ileri giderek, LCS projesine ait 2 

adet tasarımın geliştirilmesini ve buna ek 

olarak ilk gemi prototipini 2 yüklenici 

üzerinden finanse etmektedir. 

Bu modelle, deniz kuvvetlerinin ihtiyacını 

karşılayacak tasarımlar geliştirilmekte, gereksinim 

analizleri gerçekleştirilmekte ve daha 

yüksek teknolojili ve gereksinimleri tam 

karşılayan çözümler elde edilmektedir. 

4. 

Ekonomik Ölçeklerin Korunması ile 


Savunma Sanayinin geliştiği ülkelerde programların 

belli bir/birkaç firmaya yüklenerek 

kurumsal yapıların ve ekonomik ölçeklerin 

devamlılığı sağlanmaktadır. Askeri gemi 

sanayinden örnekler: 

ABD’de tüm projeler 2 yükleniciye paylaştırılmakta 

ve bu 2 yüklenicinin rekabeti 

sonucu gerçekleştirilmektedir.


35 

İngiltere, Fransa, İspanya, İtalya, vb. birçok 

gelişmiş Avrupa ülkesinde büyük askeri 

projeleri üstlenen sadece 1 büyük askeri 

firma mevcuttur (BAE Systems, DCNS, 

Navantia, Fincantieri, vb.). Bu firmalara bağlı 

birden fazla tersane yer almaktadır. Küçük 

askeri projeler içinse (askeri botlar, vb) ufak 

tersaneler mevcuttur, ancak bu tersaneler 

büyük projelerde yer almamaktadır. 

 

 

Kanada, 35 Milyar Kanada Doları mertebesindeki 

30 yıla yayılacak askeri gemi projeleri 

için sadece iki adet yerel tersaneyi seçme 

aşamasındadır. 

Bu tersanelerde proje kalmaması durumunda, 

sürdürülebilirliğin sağlanması adına söz 

konusu ülkelerin milli tersanelerine ihtiyaç 

olmamasına rağmen ek siparişler verildiği 

görülmektedir. Bu kapsamda: 

- Hollanda, Damen tersanesine 1 adet 

korvet siparişi vermiştir. 

- Fransa, DCNS tersanesine 1 adet LPD 

siparişi vermiştir. 

Ülkemizde ise Savunma Sanayii Sektörel 

Strateji Dokümanı’nda yer alan Deniz Araçları 

Sektör Stratejisi’nde belirtildiği üzere botlar 

sınıfında 2 adet tersane, yardımcı sınıf gemiler 

ve korvet-fırkateynler klasmanlarında 4 adet 

tersane belirlenmiştir. SSM tarafından açılmış 

olan ihalelere katılmış olan 3 tersane de bu 

kapsamda SSM tarafından değerlendirilmektedir. 

5. 

İhracat ile Sürdürebilirlik 

Sürdürülebilirlikte en önemli faktörlerden 

birinin üretim/tasarım kabiliyetlerinin ihraç 

edilmesi olduğu görülmektedir. 

Savunma Sanayiinde en büyük ihracatı gerçekleştiren 

ülkeler şu şekildedir (2001-2004, 

Milyon USD): 

Askeri gemi yapımında önde gelen ülkeler 

ihracat pazarlarında büyük rekabet içindedirler. 

Örnek olarak Brezilya’nın 5 Milyar Dolar 

bütçeli askeri gemi tedarik projesi (devriye 

gemisi, firkateyn ve lojistik destek gemisi) 

kapsamında İspanya, Almanya, Fransa, 

İngiltere, İtalya, Kore rekabet etmektedir. 

ABD 

Rusya 

İngiltere 

Fransa 

Almanya 

İtalya 

Çin 

Diğer Avrupa 

Diğer Ülkeler 

Ayrıca bu firmaların ilgili ülkede üretim 

faaliyetleri yapılması ile ilgili teknoloji transfer 

anlaşmaları, altyapı geliştirme faaliyetleri vb. 

için de teklif verdikleri görülmektedir. 

Sonuç 

Ülke 

İhracat 

(Milyon USD) 

53,967 

17,625 

17,149 

11,626 

4,914 

1,387 

3,053 

11,096 

10,400 

Dünya İhracat 

Payı % 

%41,1 

%13,4 

%13,1 

%8,9 

%3,7 

%1,1 

%2,3 

%8,5 

%7,9 

Ülkemizde silah ambargosunun sonucu olarak 

Türk Savunma Sanayiinin önemli temelleri 

atılmış, bu durum, kendi kendine yeterli bir 

savunma sanayi alt yapısının kurulmasına 

yönelik politikaların temelini oluşturmuştur. 

Öncelikle kendi ihtiyacının bir kısmını üretmeyi 

amaçlayan Türk Savunma Sanayii, 1990'lı 

yıllardan itibaren de ihracatçı ülke konumuna 

ulaşmayı başarmıştır. 

İzlenen politikalar çerçevesinde savunma 

sanayindeki yerli firma sayısı 200'ü geçmiştir ve 

bu firmaların yıllık cirosu yaklaşık 3-4 Milyar 

Doları bulmaktadır. 

Son yıllarda Türkiye, savunma sanayii alanında 

yerli şirketlerin gelişmesine ve teknoloji 

kazanıma önem vermeye başlamıştır. Bölgesel 

güç olma yolunda ilerleyebilmek için bağımsız 

bir savunma sanayisine kavuşması gerekmektedir. 

SSM’nin, açtığı ihalelerde yerli üretim 

olma modelini neredeyse tüm ihalelerde 

uygulanması ile birlikte Türkiye’nin savunma 

sanayisinde dışa bağımlılığı en aza indirgenmektedir. 

Türk Savunma Sanayii Silahlı 

Kuvvetlerin ihtiyaçlarını şu anda %50 oranında 

karşılamakta, yerli projelerin bitirilmesi ile 

birlikte bu oranın %70 - %80’lere ulaşacağı ön 

görülmektedir. 

Türk Savunma Sanayii, dünyanın ''en hızlı 

gelişen ve dış pazarlara açılan'' savunma 

sanayileri arasında yer almaktadır. Ülkemizde 

devam eden yüksek teknolojili savunma 

sanayii projelerine örnekler: 

İnsansız hava araçları 

Anti-tank projeleri 

Hava savunma ürünleri 

Uçak/helikopter ürünleri 

Uydu ürünleri 

Radar 

Kara araçları 

Deniz platformları. 

Roket platformları 

Sonar ürünleri 

Uçak mühimmatları 

Silah ürünleri 

Lazer ürünler 

Teknolojiyi satın alan ülke konumundan çıkan 

ülkemiz, savunma sanayii ve askeri gemi 

projeleri alımlarında yüklenicilere üretimin bir 

kısmının Türkiye’de yapılmasını ve böylece 

hem geminin ömrü boyunca idamesinde, 

bakım ve onarım faaliyetlerinde içerde 

yetişmiş kalifiye işgücü oluşmasını hem de bilgi 

birikiminin ülkeye kazandırılmasını sağlamıştır. 

Günümüzde ise teknoloji üretemeyen ve hazır 

alan statüde olan ülkelere savunma sanayii 

ürünlerini ihraç eder durumdadır. 

Bu başarıların sürekliliğinin sağlanması ve 

uluslar arası pazarda rekabetçi olunabilmesi 

için:


-Mali/sermaye yapılarının güçlendirilmesi, 

Finansal destek ve teşvikler sağlanması 

(örnek: ticari projelerin offset kabul edilmesi) 

Projelerin devamlılığının sağlanması ile 

oluşturulan kadronun askeri proje ile elde 

ettiği bilgi birikimi ve deneyimin korunması 

programların bedelleri de dikkate alınarak 

yüksek fiyat rekabetinden kaçınılacak proje 

değerlendirme yapısının oluşturulması 

Projelerin dünyadaki gelişmiş savunma 

sanayii ülkelerindeki örneklere benzer şekilde 

bir/birkaç firma üzerinden ihale edilmesi 

gerektiği değerlendirilmektedir. 

Savunma Sanayii şirketlerinin: 

-Organizasyon yapılarının geliştirilmesi 

-Özgün tasarımları geliştirebilecek teknik 

kabiliyetlerin bu firmalarda oluşturulması 

İhracat pazarlarında rekabetçi firma yapılarının 

ve ileri teknoloji ürünlerin geliştirilmesi 

Fiyatın ön planda olduğu bir ihale değerlendirme 

yaklaşımı yerine dünyadaki muadil 

Ufuk GÜÇLÜ 

RMK Marine Genel Müdürü 

İş yaşamına 1975 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliği bölümünü 

bitirdikten sonra Uygulama Mühendisi olarak Otosan‘da başladı. Askerlik dönüşü 1977–1986 

yılları arasında sırasıyla Mamul Geliştirme Dizayn Mühendisi, Mamul Geliştirme Şefliği, Ürün 

Geliştirme Şube Müdürlüğü, Mühendislik Daire Müdürlüğü görevlerinde bulundu. 1991 

yılında Genel Müdür Yardımcısı (Teknik) olarak atandı, 1994 – 1996 yılları arasında Pazarlama 

ve İhracat’tan sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yaptı. 1996 yılında Ürün 

Geliştirme Genel Müdür Yardımcısı olarak atandı. 2007 yılında Genel Müdür Baş Yardımcısı 

(Teknik) olarak atandı. Otosan’daki bu görevinden sonra 1 Şubat 2009’da RMK Marine Genel 

Müdürlüğü görevini üstlendi. Ayrıca Türk Teknoloji Geliştirme Vakfı ve Tübitak Marmara 

Araştırma Merkez’nde de Yönetim Kurulu Üyeliği yapmakta olup, denizlere olan ilgisine ayrıca 

amatör bir denizci olarak da devam etmektedir.


Sürdürülebilir Bir 

Savunma Sanayii Açısından 

Teknoparklar 

Bilginin, inovasyonun ve yaratıcılığın rekabet 

üstünlüğü sağlamak açısından küresel önemi, 

bilginin üretime dönüştürülerek ticarileştirilmesi 

ve dolayısıyla sanayinin ihtiyacı olan 

teknik bilginin en üst seviyede karşılanması, 

teknoparkların kurumsallaşması ve teknoparklardan 

beklentiler açısından son 25 yıl 

içerisinde belirleyici rol oynamışlardır. Yüksek 

teknoloji hedeflerinin bir noktada zorunlu 

kıldığı üniversite-sanayi, sanayi-sanayi işbirliği, 

üniversitelerdeki teknoloji ve bilim altyapısını 

sanayi ile buluşturan yapılar olarak teknoparkları 

giderek daha çok ve farklı sahada 

karşımıza çıkarmaktadır. Teknoparklar, Ar-Ge 

çalışmalarının ve teknolojinin yayılımını 

sağlayan ve girişimciliği teşvik eden yapılarıyla; 

inovasyon sürecinde yer alan aktörlerin 

davranışları ve performanslarını inceleyen 

ulusal inovasyon sisteminin önemli bir bileşeni 

olarak da yer almaktadır. 

Bu noktada teknoparkları ansiklopedik anlamıyla 

tarif etmekte de yarar bulunmaktadır. 

Teknoparklar, profesyonel yönetimlere sahip, 

temel amacı bünyesinde yer alan iş dünyası ve 

başta üniversiteler olmak üzere bilgi bazlı 

kuruluşların rekabetçi kültürlerini inovatif bir 

ortamda en üst seviyeye taşıyarak elde edilen 

katma değerlerle toplumun refahını arttıran 

organizasyonlardır. Bu amaç istikametinde 

teknoparklar üniversiteler, Ar-Ge kuruluşları, 

şirketler ve pazar arasında bilgi ve teknoloji 

akışını tetiklemekte ve yönetmekte, kuluçka ve 

spin-off uygulamalarıyla inovatif şirketlerin 

kurulmasını ve büyümesini sağlamakta, kaliteli 

çalışma ortamı ve tesislerle birlikte yüksek 

nitelikli hizmetler sağlamaktadır. 

Teknoparklar 2000’li yıllarla birlikte şehirlerin, 

bölgelerin ve ülkelerin ekonomik 

kalkınmaları açısından çok kilit rol oynamaya 

başlamışlardır. Bilgi ekonomisinin gerekleriyle 

uyumlu çalışma ortamında teknoparklar; 

Üniversiteler ile şirketler arasında bilgi ve 

teknoloji akışını tetiklemekte ve yönetmekte, 

Şirketler, girişimciler ve teknik kadrolar 

arasında iletişimi oluşturmakta, yönlendirmekte, 

İnovasyon, yaratıcılık ve toplam kaliteyi 

arttıracak ortamları geliştirmekte, 

Şirketler ve araştırma kuruluşlarının yanısıra, 

girişimcilere ve bilginin asıl sahiplerine de 

odaklanmakta, 

Yeni iş alanlarının ortaya çıkartılmasında 

kuluçka ve spin-off uygulamalarının yanısıra, 

küçük ve orta ölçekli şirketlerin büyümesini 

hızlandırmakta, 

Global networklerde yer alarak binlerce inovatif 

şirket ve araştırma enstitüsüyle iletişim 

kurarak kiracılarını uluslararası arenaya 

taşımaktadır. 

Esasında teknoparkların bilgi ekonomisi olarak 

tanımladığımız yeni ekonominin ihtiyaçlarından 

ortaya çıktığını ve halen de şekillenmekte 

olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır.


Yeni ekonomi yoğun olarak bilgiye dayanmakta, 

inovasyonla büyümekte, global erişime 

konu olarak dünyayı şekillendirmektedir. 

Teknoparklardaki faaliyetlerin endüstriyel 

ağırlığını dikkate aldığımızda ise, teknoparkların 

bilgi ekonomisinin endüstriyel yanı 

olduğunu ifade etmek mümkündür. Bilgi 

bugün üretim açısından gerçek ifadesini 

şirketlerin elinde bulmaktadır. Üniversite ise 

bilginin en büyük kaynağı olarak ayrıcalıklı 

yerini muhafaza etmektedir. Bilgiyi en üst 

seviyede kullanabilen şirketlere baktığımızda, 

toplumsal refahın bu yeteneğe bağlı olarak 

yükseldiğini görmek şaşırtıcı olmamaktadır. 

Çünkü hiçbir toplum bireyi bulunduğu ülkenin 

ekonomik gelişimi için üniversitelerdeki 

bilgiden yararlanmama lüksüne sahip değildir. 

Bu fırsatı mükemmel kullanan ülkeler ile farklı 

nedenlerle istenilen seviyede kullanamayan 

ülkeler, kişi başına milli gelir seviyeleriyle bu 

becerilerini göstermektedirler. 

Dikkat edilecek olursa teknoparkların global 

önem kazanması ve yaygınlaşması, bugün artık 

hikayesi bile unutulmaya başlayan Doğu 

Bloku’nun çökmesiyle ve klasik ekonominin 

kalıp değiştirmesiyle başlamıştır. Klasik 

ekonominin kullanıldıkça azalan kaynaklarına 

karşı bilgi ekonomisinin kullanıldıkça artan 

kaynakları ekonominin ve endüstrinin tüm 

alanlarında yeni paradigmalar yaratmıştır. 

Savunma sanayii, global dengeleri böylesine 

etkileyen bir değişimden doğal olarak derinden 

etkilenmiş, savunma harcamaları ulusal bütçeler 

içerisinde bir zamanlar arslan payını alan 

ve fakat coğrafi konumlarından dolayı şanslı 

addedilebilecek birçok ülke bütçelerini 

küçültülen silahlı kuvvetlerinin neredeyse 

maaş ödemeleriyle sınırlı noktaya çekmiştir. Bu 

bakımdan şanslı olmayan ve azaltmakla birlikte 

savunma harcamalarını sürdürmek zorunda 

kalan ülkeler ise çareyi bilgi ekonomisinin 

yarattığı en önemli fırsatlardan birisi olan 

sürdürülebilirlikte bulmuşlardır. 

Yazımızın takip edecek paragraflarına geçmeden 

önce, ne gibi parasal büyüklüklerden 

bahsettiğimizi rakamlarla ifade etmekte yarar 

olacaktır. Günümüzde dünya genelindeki 

savunma harcamaları 1,47 Trilyon Dolara 

ulaşmıştır. Bu dünya devletlerinin toplam 

gayri safi milli hasılalarının %2,4'üne denk 

gelmektedir. 

Bu harcamaların yaklaşık %42’sini ABD tek 

başına yapmakta, ABD'yi izleyen ve aralarında 

Türkiye’nin de bulunduğu İngiltere, Fransa, 

Japonya, Almanya, İtalya, Rusya, Çin, Hindistan 

ve Suudi Arabistan gibi 15 ülke, geri kalan 

harcamanın %85’ini gerçekleştirmektedir. 

ülkeler takip etmektedir. Kişi başına düşen 

savunma harcaması 200 Doların üzerine 

çıkmıştır. Türkiye'nin 10 Milyar Dolar civarında 

seyreden savunma bütçesi çerçevesinde kişi 

başı savunma harcamalarının milli gelire oranı 

ise % 1,8 civarındadır. 

Türkiye’yi bu grupta Hindistan gibi birkaç ülke 

hariç farklılaştıran kişi başına düşen milli gelir 

ve endüstrileşme seviyeleridir. Dünyanın en 

yüksek savunma harcaması yapan ülkeleri olan 

ABD, İngiltere, Fransa, Almanya gibi ülkeler 

savunma ihtiyaçlarının tamamına yakınını yerli 

ülke içinden karşılarken Türkiye bu yola yeni 

girmeye başlamıştır. Ortadoğu ülkeleri ile az 

gelişmiş ülkelerin tamamı ise ihtiyaçlarını 

büyük ölçüde ithalat ile karşılamaktadırlar. 

Klasik ekonominin kullanıldıkça 

azalan kaynaklarına karşı bilgi 

ekonomisinin kullanıldıkça artan 

kaynakları ekonominin ve 

endüstrinin tüm alanlarında yeni 

paradigmalar yaratmıştır. 

Diğer ithalatçı ülkelerden farklı olarak savunma 

sanayii hızla gelişen bir ülke olarak Türkiye son 

yıllarda 1 Milyar Dolara ulaşan savunma ihracatıyla 

da ön sıralara tırmanmaya başlamıştır. 

İnovasyonun lokomotif rol üstlendiği savunma 

sanayinde, önceki yıllarda ağırlıklı olarak 

Türkiye’nin klasik savunma sanayii kuruluşları 

ihracat gerçekleştirirken, son yıllarda, savunma 

sanayiindeki Ar-Ge’ye dayalı ulusal katkı payı 

hedeflerinin yükseltilmesi ve şirketlerin bu 

yönde teşvik edilmesiyle özel şirketler de, yurt 

dışına özgün savunma sanayi ürünleri ihraç 

etmeye başlamışlardır. İhracatı bu ölçüde 

mümkün kılan husus ise, savunma sanayiinin 

sürdürülebilir bir sanayi oluşturma yaklaşımını 

benimseyerek ihtiyaçları yurtiçinden karşılama 

oranında %50’lerin üzerine çıkabilmesi 

olmuştur. 

Teknoparklar bu yaklaşımda, başlangıçta çok 

planlı bir şekilde olmasa da kritik sorumluluklar 

üstlenmişlerdir. Bunlardan en önemlisi, dikey 

uzmanlaşmaya yönelen ve ikinci ve hatta 

üçüncü kademe altyüklenicilik rolünü 

benimseyen çok sayıda küçük ve orta ölçekte 

firmanın, çoğu zaman mühendisliğin tıkandığı 

noktada üniversitelerden aldıkları bilimsel 

destekle teknoparklarda çift amaçlı üretime 

yönelmeleri ve kısa sürede klasik ana 

yüklenicileri destekleyecek kalite ve kapasiteye 

ulaşmalarıdır. Tedarik makamı olarak Savunma 

Sanayii Müsteşarlığı bu fırsatı çok iyi değerlendirmiş 

ve hatta kalıcı bir yapıya dönüşmesinde 

kilit rol oynamış, sürdürülebilir bir savunma 

sanayii yaratabilmek için yerli sanayinin desteklenmesi 

açısından teknoparklarda faaliyet 

gösteren şirketlere çok sayıda Ar-Ge projesi 

yönlendirmiştir. Bu projeler özellikle ulusal ana 

yüklenicilik/alt yüklenicilik sisteminin daha da 

genişletilerek ülkenin teknolojik bağımsızlığını 

sağlayacak olan özgün teknolojilerin üretilebileceği 

sektörel bir yapılanmaya ciddi şekilde 

imkan vermiştir. 

Teknoparklarda faaliyet gösteren firmalara 

sağlanan teşviklerle alt sistem bazında yerli 

üretimi mümkün kılan uygulamalar, sürdürülebilir 

bir savunma sanayiinin olmazsa olmazı 

niteliğinde 200’ün üzerinde firmanın savunma 

sanayiine yönelmesini sağlamış, bu firmalarla 

birlikte sektörün yıllık cirosu 3 Milyar Dolar 

seviyesine ulaşmıştır. 

Geldiğimiz noktada savunma sanayiinde 

sürdürülebilirlik açısından teknoparkların 

önemi, bu çerçevede Ar-Ge yatırımlarının ve 

teşviklerin giderek artan ölçülerde uygulamaya 

devam olunması önceliğini korumaktadır. 

Fransa’nın DeGaulle döneminden bu yana 

bağımsız bir savunma sanayii için attığı adımlar 

ve bu ülkede teknoparkların 1980’lerde 

şekillenmeye başlaması bir rastlantı değildir. 

Keza ABD’nin 1950’lerden bu yana teknopark 

olarak tanımlanabilecek yapılara teknoloji 

geliştirme amaçlı önemli kaynaklar aktarması 

ve bugün bile sadece savunma sanayiini 

hedefleyen teknoparkların oluşturulmasını 

teşvik etmesi, sürdürülebilir bir sanayi yapılanması 

hedefi ile açıklanmaktadır. 

Ülkelerin global konumlanma planları ve buna 

bağlı ya da bağımsız tehdit algılamaları 

teknoloji hedeflerini belirlemede önemli rol 

oynamaktadır. Binlerce yıldır medeniyetlere 

olduğu kadar çatışmalara da ev sahipliği 

yapmış bir coğrafyanın merkezinde bulunan 

Türkiye, yeni ekonominin her alanında olduğu 

gibi savunma sanayiinde de kısıtlı kaynaklarını 

en etkin şekilde değerlendirebileceği, duplikasyonlardan 

arındırılmış, sürdürülebilir bir


39 

yapı oluşturmak amacındadır. Bu amacın 

gerçekleştirilmesi açısından ihtiyaç duyulan 

çok yönlü koordinasyon rolünü, gelişmiş batılı 

ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de teknoparklar 

belli ölçülerde üstlenebilecektir. 

Önümüzdeki yıllardaki savunma sanayii 

ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için bugünden, 

rekabet edebilir ve sürdürülebilir teknoloji 

tabanını hedefleyen ürün odaklı Ar-Ge 

projelerinin de planlanması gerekmektedir. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı 2007-2011 

Stratejik Planı’nda, stratejik amaçlarından 

birisi olarak savunma sanayiini özgün yurt içi 

çözümler sunabilecek ve uluslararası alanda 

rekabet edebilecek şekilde yapılandırmayı 

ifade etmiştir. Özgün yurt içi çözümler ve 

uluslararası rekabet edebilirliğin sağlanması da 

ancak sürdürülebilir bir teknolojik yetkinlik ile 

mümkündür. Bu amaçla uluslararası işbirliğini 

gözeten, teknolojik yeterliliği yüksek bir sanayi 

altyapısı yine teknoparklar üzerinden sağlanabilecektir. 

Keza sektöre bilimsel anlamda yön 

verebilecek üniversitelerin bir koordinasyon 

içerisinde ihtiyaçlara göre yeniden örgütlendirilerek 

bu alanda yapılacak çalışmalara 

teknoparklar üzerinden daha fazla ve nitelikli 

katkı sağlaması mümkün olabilecektir. Teknoparklar 

ayrıca mühendislik alanında yapılan 

çalışmaların çift kullanımı esas alan bir yapıya 

kavuşturulmasına da imkan tanıyacaktır. 

Bugün global seviyede birçok örneğinde 

görüldüğü üzere en verimli çıktıyı üretebilen 

model üniversite-enstitü ve araştırma kurumları 

ile sanayi arasında kurulabilen 

birlikteliklerdir. Diğer bir ifadeyle, teknoloji 

tabanlı üretimlerin gerçekleştirildiği, yeni 

girişimlerin oluşmasının sağlandığı ve üniversite 

sanayi işbirliğinin yaşandığı yerler olarak 

karşımıza yine teknoparklar çıkmaktadır. 

Halen dünyada etkinliği süren Kuzey Avrupa 

ülkelerinin GSM şirketleri, ABD’de bilişim 

sektöründeki gelişmeler, Almanya’da otomotiv 

sektöründe gerçekleştirilen son derece 

yenilikçi ürünler, Hollanda, İsrail gibi ziraat 

mühendisliği ve gıda mühendisliği alanında 

gelişmeleriyle dünyada yetkinlik elde etmiş 

ülkelerin temelinde maliyet etkin ve tabana 

yayılmış üretkenliği başarmış birçok teknopark 

yatmaktadır. ABD sanayii açısından vurgulanması 

gereken nokta, başarılı olan teknoloji 

geliştirme programlarının tümünün uzun vadeli 

projelere dayanıyor olmasıdır. Japonya’da 

ise, büyüyen Asya endüstrilerine karşı kendi 

endüstrilerini uzun vadede koruma yolunun 

araştırılması ile ilk teknopark kavramının 

biçimlendiği görülmektedir. Japonya da ileri 

teknolojiyi kullanarak daha yüksek katma 

değerli ürünleri, yaratıcı araştırmalar vasıtasıyla 

desteklemeyi hedeflemiştir. Ülke genelinde, 

şehirleri bir bütün olarak sanayii ve 

üniversiteleriyle birarada ileri teknolojik 

araştırmaya entegre etme ve teknopoller 

oluşturma programı, sürdürülebilirliği temel 

alan Japon endüstriyel stratejisinin merkezini 

oluşturmuştur. Bu ülke kuluçka merkezlerinden 

başlayarak, sonraki aşamalarda bilim 

parkları ve teknoparkları geliştirmiş, giderek 

ülke kentlerinin büyük çoğunluğunun 

teknokent olarak geliştirilmesi yönünde 

stratejiler uygulanmış ve nihayet ülke bir 

tekno-devlet niteliği kazanmıştır. 

Dünyadaki sözkonusu başarılı modeller 

incelendiğinde, Ar-Ge faaliyetleri ile kazanılan 

teknolojik gücün ekonomik güce dönüştüğü ve 

ihracatla bir adım daha ileriye götürüldüğü, 

bunun sonucunda ise daha kolay kaynak 

ayrılabilecek savunma harcamaları ile daha 

büyük ve daha caydırıcı bir askeri güce 

kavuşulabildiği görülmektedir. Sonuçta ancak 

Ar-Ge faaliyetlerine önem ve öncelik veren bir 

ülke, önemli ve güçlü bir ülke sıfatı taşıyabilmektedir. 

Bu kapsamda, Türk Savunma Sanayii Stratejisi’nin 

temelini oluşturan ülke güvenliğinin 

sağlanması için, Silahlı Kuvvetlerimiz ihtiyaçlarının 

güvenli ve istikrarlı biçimde, sürdürülebilirlik 

yaklaşımı esas alınarak yurt içinden 

karşılanması, bunun için gerekli teknoloji 

tabanının yaygınlaştırılarak mümkün olan her 

alanda rekabetçi ve ihracatı da hedefleyen 

üretim kabiliyetlerinin kazanılması ve kurulmuş 

bulunan ulusal savunma sanayii tesislerinin 

yurtiçi ve yurtdışı pazarlar açısından teşviki 

ve desteklenmesi amacına en çok hizmet eden 

yöntemi; bir koordinasyon, inovasyon, 

etkileşim ve sinerji merkezi olarak teknopark 

uygulamalarında aramak yanlış olmayacaktır. 

Turgut Şenol 

Teknopark İstanbul 

Genel Müdürü 

1959 Malatya doğumlu Turgut Şenol İlkokulu Ankara Kavaklıdere İlkokulunda, Ortaokul ve 

Lise’yi TED Ankara Koleji’nde, lisans eğitimini 1982 yılında Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası 

İlişkiler Bölümü’nde, tezsiz lisans üstü çalışmasını ise aynı üniversitenin Kamu Yönetimi ve 

Siyaset Bilimi Bölümü’nde tamamlamıştır. Çalışma hayatına 1982 yılında Hollanda 

Büyükelçiliği’nde yerel danışman olarak başlayan Turgut Şenol 1986-1990 yılları arasında Milli 

Savunma Bakanlığı’nda Siyasi Müşavir Yardımcısı ve Siyasi Müşavir olarak görev yapmış, 1990 

yılında Dış İlişkiler Müşaviri olarak katıldığı Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nda Dış İlişkiler 

bölümünü kurarak 1998 yılına kadar yönetmiştir. Aynı yıl İş Geliştirme Direktörü olarak 

Havelsan’a geçen Turgut Şenol 2002 yılında AYESAŞ Genel Müdürlüğüne getirilmiş, 2005 

yılında Bilkent Grubu’na katılarak kurduğu Meteksan Savunma, Meteksan Uzay ve Meteksan 

Sualtı Akustik şirketlerinin Genel Müdürlüklerini ve Yönetim Kurulu Başkan Vekilliklerini 2010 

yılına kadar yürütmüştür. Turgut Şenol 2010 yılı sonu itibariyle, Savunma Sanayii Müsteşarlığı 

ile İstanbul Ticaret Odası ana ortaklığında kurulmuş bulunan Teknopark İstanbul A.Ş. Genel 

Müdürlüğü’ne getirilmiş olup halen bu görevini sürdürmektedir.

Sürdürülebilir Savunma Sanayii ve 

Yetenek Bazlı Alt Yüklenici Kullanımı 

Milli Savunma Sanayiinin Geldiği Aşama 

Bilindiği üzere ülkemizde, milli savunma 

gücünü artırmak ve caydırıcı kılmak için ihtiyaç 

duyulan modern sistem ve platformlara 

ülkenin ekonomik gücüyle orantılı olarak sahip 

olunmaya devam edilmektedir. 1974 yılında 

gerçekleştirilen Kıbrıs Barış Harekatı’na kadar, 

gerek ülkenin sanayi yetkinliği gerekse bu alt 

yapıyı oluşturabilecek ekonomik gücün 

yetersizliği nedeniyle milli savunma sanayiinin 

teşkiline yönelik ciddi adımlar atılmamıştır. 

Ancak; o tarihlerde kullandığı silah, sistem ve 

platformlarda dışa bağımlı olan ülkemiz, Kıbrıs 

Barış Harekâtı sırasında ve sonrasında 

ambargo ile karşılaşmıştır. 

Kıbrıs Barış Harekâtı sırasında yaşanılan 

ambargo sonucunda, günümüz milli savunma 

sanayiinin temelleri atılmaya başlanmış, bu 

çerçevede ilk olarak vakıf şirketleri kurulmuş, 

Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı fabrika, bakım 

onarım merkezleri ve tersanelerin kabiliyetleri 

artırılmaya başlanmıştır. 1985 yılına gelindiğinde, 

çıkarılan 3238 sayılı Kanunla, modern 

savunma sanayiinin geliştirilmesi ve Türk Silahlı 

Kuvvetlerinin modernizasyonunun sağlanması 

amacıyla Savunma Sanayii Müsteşarlığı kurulmuş 

ve ihtiyaç duyulan kaynağın, genel bütçe 

dışında devamlı ve istikrarlı bir şekilde temini 

amacıyla Savunma Sanayii Destekleme Fonu 

oluşturulmuştur. 

Dönem itibariyle yurt içi savunma sanayii 

yeteneklerinin yok denecek kadar az olması 

nedeniyle, ilk etapta TSK ihtiyaçlarını karşılayacak 

yurt dışı tedarik projelerinde offset 

taahhütleri ile sanayi firmalarımızın uluslararası 

sektörle tanışması ve uzman personel 

istihdamı sağlanmıştır. Bunu izleyen dönem 

içerisinde az sayıda savunma firması ile yurt 

içinde ortak üretim ve lisans altında üretim 

yoluyla yerli savunma sanayiinin oluşturulması 

hedeflenmiştir. 2000’li yıllara gelindiğinde 

savunma sanayiinde elde edilen bilgi birikimi 

sonucunda yurt içi özgün geliştirme yolu ile 

tedarik sürecine adım atılmıştır. Gelinen 

aşamada, TSK ihtiyaçlarının karşılanmasında, 

yerlilik oranı %50’nin üzerine çıkmış olup, 

hâlihazırda yürütülmekte olan tedarik programları 

ile bu oran gün geçtikçe artmaya 

devam etmektedir. 

Platform düzeyinde TSK ihtiyaçlarının yurt içi 

savunma sanayii firmalarından karşılanması 

noktasında, hava platformları için TUSAŞ, 

deniz platformları için sivil gemi inşasında 

tecrübe kazanmış özel sektör tersaneleri, kara 

platformlarında ise otomotiv sektöründe 

önemli başarılar sağlamış Otokar ve BMC 

firmalarının yanında yıllardır savunma sektöründe 

hizmet veren Nurol Makine ve FNSS 

firmaları, roket ve füze konusunda ROKETSAN, 

mühimmat için MKEK, tüm hava, kara, deniz 

platformlarının ihtiyacı olan elektronik sistem 

entegrasyonu ile birlikte TSK ihtiyacı elektronik 

ve yazılım temelli sistemler için HAVELSAN ve 

ASELSAN yurt içi ana platform ve sistem 

entegratörü görevlerini üstlenmişlerdir. 

Günümüzde platform ve sistem düzeyinde 

sistem entegrasyonu odağında yurt içi 

geliştirme kabiliyeti oluşmuş ve bu sayede 

TSK’nın platform/sistem ihtiyaçları doğrultusunda 

planlanan projelerin oldukça büyük 

bir bölümü yerli savunma sanayii firmalarının 

ana yükleniciliğinde yürütülür hale gelmiştir. 

Bu çalışmalara paralel olarak, platform ve 

sistemlerin gereksinim duyduğu alt sistem, 

bileşen ve teknolojilerden öncelikli olanların 

geliştirilmesine yönelik projeler yürütülmeye


başlanılmıştır. Bu süre zarfında ihracat izni 

alınamaması gibi nedenlerle yurt dışından 

tedarikinde zorluklar yaşanan ya da platform 

ve ana sistemlerin özgün olarak tasarımının 

yapılabilmesine doğrudan etkisi olan alt 

sistemler ve bileşenlerin geliştirilmesi öncelikli 

olmuştur. 

İhtiyaç duyulan platform ve sistemlerin 

tedarikinin yurt içinden karşılanma oranın 

artırılarak, aynı zamanda sürdürülebilirliğinin 

sağlanmasının, sektörün önünü görmesinde ve 

kalıcılığının sağlanmasında önem arz ettiği 

izahtan varestedir. 2010 yılı itibariyle TSK 

modernizasyon projelerinde yerli katkı oranı 

%52,1’e (Grafik-1), ihracat dâhil olmak üzere 

2010 yılı sektör cirosu ise 2.733 Milyar Dolara 

ulaşmıştır (Grafik-2). Bu başarıda, ana 

yükleniciler ile birlikte, alt yüklenici ve yan 

sanayinin payı büyüktür. 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

Milyon $ 

3.000 

2.500 

2.000 

1.500 

1.000 

500 

0 

0 

25 

2003 

1.301 

1.337 

36,7 

41,6 

1.720 

1.591 

44,2 45,7 

2.733 

2.010 2.317 2.319 

2003 2004 

2005 2006 2007 2008 2009 2010 

Grafik - 2: Yıllara Sari Savunma Sanayii Sektör Cirosu 

(Kaynak SASAD-SSM) 

52,1 

2006 2007 2008 2009 2010 

Grafik - 1: Yıllara Sari Yurt İçi Karşılanma Oranı 

(Kaynak SASAD-SSM) 

Sektörün bu noktaya gelmesinde, ana yüklenicilik 

görevini ekseriyetle yerli firmaların 

üstlenmesi, kritik alt sistem, bileşen ve 

teknolojilerin belli bir bölümünün yurt içi 

geliştirme ya da Ar-Ge yoluyla sağlanması ve 

yerli katkıyı artırmak için yan sanayiinin katılımının 

artırılması önemli ölçüde rol oynamıştır. 

Savunma Sanayiinde Sürdürülebilirliğin 

Önemi 

Savunma sanayiinin geldiği aşama itibariyle, 

TSK’yı modernize etme amacıyla planlanan 

platform ve sistemlerin tedarikinin, yerli ana 

yüklenicilerin sorumluluğunda yürütülmesi ile 

birlikte, platform ve sistemlerin ihtiyacı olan alt 

birimlerin yerli olarak karşılanma oranı da 

artmaya devam edecektir. Kısa dönem 

içerisinde savunma sanayiimiz mevcuttan 

daha yüksek yerlilik oranıyla tedarik projelerinde 

yer alacak, oluşacak iş hacmi doğrultusunda 

sektör daha da fazla büyüyecektir. 

Ülkemizin kısa ve orta vade savunma ihtiyaçlarının 

ve buna bağlı olarak platform ve 

sistem tedarikini kapsayan projelerin sayısı ve 

boyutu büyümeye devam eden sektör için 

yetersiz hale gelecektir. Bununla birlikte 

sektörün, gelişecek teknoloji ile ileride 

şekillenecek yeni sistem ve platform ihtiyaçlarını 

da karşılayabilmesi için mevcut yeteneklerini 

koruyarak, Ar-Ge için ilave insan ve finans 

kaynağı ayırmaya devam etmesi gerekecektir. 

Büyümesi hedeflenen sektörün ileride 

karşılaşması muhtemel durumların şimdiden 

önüne geçilebilmesi için savunma sanayiinin 

sürdürülebilir kılınması gerekmektedir. 

2010 yılı verileri incelendiğinde, ülkemiz 

savunma sektörünün, yıllık üretiminin %70’e 

yakın kısmının yurt içi ihtiyaçları karşılamak 

üzere yapıldığı görülmektedir. Kendine yetmeye 

başlayan bir savunma sanayii için, 

üretiminin %30’unu ihraç edebilmek önemli 

bir başarı olsa da, sektörün gerek ilerideki 

potansiyel büyüklüğüne göre sınırlı yurt içi 

ihtiyaçların varlığı gerekse teknolojik açıdan 

sürekli yetkin olma zorunluluğu nedenleriyle 

ileride üretimlerin büyük çoğunluğunun 

ihracat amacıyla gerçekleştirmesi gerekliliği 

ortaya çıkmaktadır. 

İhracat bacağını ele aldığımızda, savunma 

sanayii gelişmiş ve uluslararası pazarı büyük 

ölçüde elinde tutan ülkeler ile rekabet 

edebilmek için maliyet etkin, hızlı ve esnek 

tasarım çözümleri sunmak gerekmektedir. 

İleri teknoloji ürünlerle uluslararası arenanın 

rekabetçi ortamında fark yaratabilmek için 

gereken finansal kaynak, savunma sanayimizin 

şu ana kadar yapmış olduğu Ar-Ge ve 

geliştirme harcamalarına kıyasla çok daha fazla 

olmalıdır. 

Yukarıda da değinildiği gibi, hâlihazırda yurt içi 

özgün geliştirme modeli ile yürütülen projeler 

ile genelde sistem entegrasyonu kabiliyeti 

kazanılmış, bunun yanı sıra alt sistem, bileşen 

ve teknoloji tabanında geliştirme faaliyetlerinde, 

ihracat izni gibi çeşitli nedenlerle yurt 

dışından temin zorluğu ve üst seviye sistem 

tasarımına doğrudan etkisi açısından kritik 

olanlara öncelik verilmiştir. Gelecekte dış 

pazarda daha yüksek oranda söz sahibi 

olabilmek için, rekabetçi çözümler sunabilmek 

gerekmekte, bunu teminen düşük maliyette ve 

teknik özellikleri açısından rakiplerinden 

ayrıcalıklı olacak tasarımlarla müşterilere ürün 

sunulması ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. 

Hâlihazırda temin zorluğu ve üst seviye sistem 

tasarımına etkisi nedenleriyle kritik bulunarak 

öncelikli geliştirilmesi hedeflenen alt 

sistemlerin yanı sıra, ileride rekabet ortamında 

yüksek performans sağlanması, farklı 

işlevselliklerin kazandırılması ve maliyet etkin 

çözümler üretilebilmesi açısından başka alt 

sistemler de kritik kabul edilerek öncelikli hale 

gelecektir. 

Bu durumda, sektör için araştırma geliştirme 

maliyetleri şimdikine kıyasla daha yüksek 

oranlara çıkabilecektir. Bu maliyet artışı, 

geliştirilmesi öncelikli alt sistem/ürün 

yelpazesinin genişlemesinin yanı sıra, bunların 

zaman içerisinde sürekli bir teknolojik 

yenileme sürecine girmesi ile katlanarak daha 

da yükselecektir. Böylelikle büyüyen sektörün 

yurt içi ve yurt dışı için projeler yürütmesi, 

kendisini idame etmesi ve artan Ar-Ge 

faaliyetleri için gerekli olacak kaynağın o 

aşamada elde edeceği gelirlerle karşılanabilmesinde 

yetersiz kalabileceği hususu sektör 

için önemli bir risk olarak değerlendirilmelidir. 

Bu riskin gerçekleşmesi durumunda, sektör 

öncelikle rekabetçi ürün geliştirmede yetersiz 

kalarak dışarıdaki pazara cevap veremez hale 

Savunma sanayii gelişmiş ve 

uluslararası pazarı büyük ölçüde 

elinde tutan ülkeler ile rekabet 

edebilmek için maliyet etkin, 

hızlı ve esnek tasarım çözümleri 

sunmak gerekmektedir.


gelecek ve iç pazarla yetinmeye çalışacak, 

küçülmek zorunda kalacak, finansman kaybı ile 

orantılı olarak özellikle Ar-Ge ve yeni teknoloji 

geliştirme kabiliyetine sahip yetişmiş istihdamın 

kaybı önlenemeyecek ve bu nedenlerle 

harekat konseptini değişen çağa göre 

yenileyecek olan TSK’nın ihtiyaçlarının da 

karşılanmasında zorluklar yaşanabilecektir. 

Sürdürülebilirlik için Çift Kullanım ve 

Yetenek Bazlı Üretim 

Sürdürülebilirlik açısından, ihracat hacmini 

artırarak yüksek gelir elde edilmesinin yanı 

sıra, esnek tasarım yeteneğiyle maliyet etkin 

çözümler sunabilen rekabetçi bir sektörün 

uluslararası arenada kalıcılığını sağlamak 

amacıyla, alt sistem, bileşen, malzeme 

geliştirme ve üretimi için gerekli olacak kaynak 

yönetiminin sektörel bazda yürütülebilmesini 

sürekli kılacak yöntemlere başvurmak diğer 

kritik unsur olarak öne çıkmaktadır. 

Sektörün devamlılığı amacıyla söz konusu 

finansman açığı oluşma riskinin azaltılması; 

milli savunma ihtiyaçlarının yüksek yerli katkı 

oranıyla karşılanması ve savunma ihracatı ile 

birlikte savunma alanı haricinde başka alanlarda 

da kullanılabilecek ürünlerle sağlanabilecektir. 

Bu yaklaşım bir ürünün çift kullanımı 

(dual use) anlamına gelmektedir. 

Çift kullanım kavramı irdelendiğinde bu 

kavramın, belirli bir amaç için geliştirilen bir 

ürün, sistem ya da malzemenin fazla değişime 

ihtiyaç duymadan başka amaçlar için kullanılabilmesi 

üzerine olduğu görülmektedir. Bu 

çerçevede, çift kullanımın, ihtiyaç bazlı 

üretimden yetenek bazlı üretime geçmek ile 

mümkün olduğu görülmektedir. İhtiyaç bazlı 

üretimde, başka parametreler düşünülmeden 

ihtiyaç tanımı üzerinde tasarım yapılır. 

İhtiyaç bazlı üretimde ürünün 

başka alanlarda kullanımı için 

önemli ölçüde yeni tasarım ve 

geliştirme süreçleri 


Bunun aksine, yetenek bazlı 

ürünler söz konusu olduğunda, 

ürünün doğrudan ya da çok az 

bir değişiklikle bir çok alanda 

hizmet etmesi sağlanabilir. 

Savunma ihtiyacı platform ve sistemler 

karmaşık yapılarıyla son kullanıcının teslim 

alacağı, genelde ihtiyaç tabanlı üretim ile elde 

edilebilecek ürünlerdir. Bu nedenledir ki, aynı 

ürünün başka alanlarda kullanımı için önemli 

ölçüde yeni tasarım ve geliştirme süreçleri 

gerekmektedir. Bunun aksine, yetenek bazlı 

ürünler söz konusu olduğunda, ürünün 

doğrudan ya da çok az bir değişiklikle bir çok 

alanda hizmet etmesi sağlanabilir. Aslında, 

ihtiyaç bazlı üretim sadece savunma sektörü ile 

ilgili bir durum değildir. Sistem ihtiyaçları 

karmaşıklaştıkça, ilgi alanlarında kullanılacak 

sistemler ihtiyaç bazlı ürün kavramına daha 

yakın hale gelirler. 

Yetenek Bazlı Üretim İçin Alt Yüklenici 

Kullanımı 

Yetenek bazlı üretimi, savunma sektöründe 

rol alan sanayiinin durumuna göre değerlendirmekte 

fayda vardır. Savunma sanayiimizde, 

ana entegratör görevini üstlenen firmalarımız 

ele alındığında, deniz ve kara platformları için 

savunma alanı haricindeki alanlarda önemli 

seviyede üretim yetkinliği kazanmış firmalarımız 

mevcuttur. Diğer platformlarda görev 

alan ana yükleniciler için aynı şeyi söylemek 

mümkün değildir. Bu iki grubun değerlendirilmesi 

ayrı ayrı ele alınmalıdır. 

İlk gruptaki firmalarımız, savunma haricindeki 

alanlarda üretim yetenekleri sayesinde 

endüstriyel açıdan sürekliliklerinin sağlanmasında 

avantajlı durumdadırlar. Tabi ki bu 

avantajlı durum, girdikleri diğer alanlar ile ilgili 

sektörel bazda krizler ya da durağanlıklar 

yaşanmaması ile mümkündür. Bunun yanı sıra, 

firmaların savunma alanı dışındaki diğer 

alanlarda üretim kapasitelerini artırma ihtimali 

ile savunma alanındaki yatırım ve bilgi birikimi 

sürekliliğinde zafiyetlerin oluşması muhtemeldir. 

Bunun nedeni ise, ilgi alanının çok daha 

fazla gelir getirecek alanlara kayması olacaktır. 

Söz konusu firmalarımızın, böyle bir durumda 

dahi savunma alanında yeteneklerini ve 

altyapısını koruyabilmesi için, hâlihazırda 

savunma alanında kazanmaya devam ettikleri 

yeteneği üst seviyede platform entegratörü 

olarak sürdürmeleri, alt sistem bazında üretim 

yeteneğinin ise alt yüklenici ya da yan sanayii 

firmalarınca sürdürülmesi uygun olacaktır. 

İkinci grupta, yetkinliklerini savunma alanında 

geliştirmiş ve elde ettikleri ürün / sistemlerin 

farklı alanlarda varlık gösterebilmesi ihtimali 

düşük olan ana entegratör firmalarımız yer 

almaktadır. Bu firmalarımızın, bilgi birikimleri 

ve iş süreçleri diğer alanlara yeterli düzeyde 

kaymalarına imkân vermeyecektir. Söz konusu 

firmalarımızın savunma sanayiimizin lokomotifi 

ve bu alanın büyük aktörleri olarak 

yollarına devam etmeleri daha doğru olacaktır. 

Platform / sistemden, alt sistem ve malzemeye 

doğru yönlendikçe, kullanım alanları artmaktadır. 

Bir başka deyiş ile interdisipliner alana 

doğru bir yönelimdir bu. Birçok alana hizmet 

edebilecek bu seviyedeki ürünlerin geliştirilmesi 

için gereken uzmanlık genelde aynı 

teknolojik seviyedeki başka ürünlerin geliştirilmesi 

için gereken uzmanlıktan çok farklı 

olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse, bir 

kızılötesi kameranın optik kısmı ile yine aynı 

kameranın dedektör kısmının aynı ürün kırılım 

seviyesinde olmalarına karşın her ikisi için de 

teknoloji gereksinimi ve üretim süreçleri 

birbirinden bütünüyle farklıdır. İlk aşamada, 

tüm bu farklı uzmanlık alanlarının birçoğuna 

tek bir organizasyon bünyesinde sahip olmaya 

çalışmak için gereken zaman, insan ve finans 

kaynağı yine bu yeteneklerin ayrı ayrı yerlerde 

oluşması için gereken zaman, insan ve finans 

kaynağından, sektörün tümü düşünüldüğünde, 

çok farklı olmayabilir. Söz konusu 

üründen elde edilecek gelirlerde ise üreticilerin 

pazar genişliğine bağlı olarak farklılıklar 

oluşacaktır. 

Bu konuyu biraz açmak gerekirse, üst seviyede 

ürün geliştiren bir üreticinin müşterileri, 

asıl odak noktası olan ürün seviyesindeki 

platform/sistemin kullanıcılarıdır. Bu nedenle, 

üst seviye üreticiler geliştirmiş oldukları 

herhangi bir alt sistem seviyesindeki ürünü, 

entegre olduğu üst seviyedeki ürün ile birlikte 

sadece bu kullanıcılara ulaştırabilecektir. 

Bunun yanı sıra, alt seviye bir üreticinin asıl 

müşterilerini sadece platform ve sistemlerin 

son kullanıcıları değil, bunlarla birlikte son 

kullanıcılara tedarikçi olarak ulaşabilecek tüm 

yerli ve yabancı ana yükleniciler oluşturmaktadır. 

Buradan hareketle alt seviye üreticilerin alt 

sistem seviyesindeki bir ürünü, çeşitliliğini de 

artırarak, çok daha fazla müşteriye ulaştırabileceği 

değerlendirilmektedir. Buna bağlı 

olarak geliştirilen üründen daha fazla gelir elde 

edilebilecektir. Sağlanan gelir artışı, alt sistem 

bazındaki geliştirme faaliyetinin sürekliliğinin 

sağlanmasına imkân verecektir. Bu sayede, 

teknolojik gelişmelere paralel ürün geliştirme 

sağlanmaya devam edilebilecek, bununla 

birlikte, çift kullanıma esas değişiklikler için 

gerekli finans ve zaman fırsatı yaratılmış 

olacaktır.


Buraya kadar sürdürülebilirlik için önerilen 

yöntemi tekrarlarsak, sürdürülebilir bir 

savunma sanayii için çift kullanım, çift kullanım 

için yetenek bazlı ürün geliştirme, yetenek 

bazlı ürünler için karmaşık büyük sistemler 

yerine alt seviye sistem ve malzemelere 

odaklanma ve ana entegratörler yerine onları 

destekleyecek alt yüklenicilerin adreslenmesi 

daha etkin bir yaklaşım olacaktır. 

800 

600 

400 

200 

0 

Toplam Ar-Ge Harcaması 

Özkaynaktan Ar-Ge 

345 

58 64 79 90 120 

2003 2004 2005 2006 2007 

666 

510 505 

228 

206 

143 

2008 2009 2010 

Alt Yüklenici Kullanımına Yönelik Mevcut 

Durum Değerlendirmesi 

Özgün üretim yapan ana entegratör firmaların, 

projeler kapsamındaki taahhütlerini, sektöre 

ve süreçlere yabancı olan alt yüklenicileri 

kullanarak gerçekleştirmeye çalışması oldukça 

zor ve risklidir. 

Ancak, milli savunma sanayiimizin hedeflenen 

aşamaya ulaşarak sürdürülebilir kılınması için 

teknolojik ilerlemeyi takip eden yetenek bazlı 

ürün geliştirebilecek alt yüklenici ve yan sanayii 

kullanımının ana entegratör rolünü üstlenen 

firmalar dahil, tüm seviyelerde üretim yapacak 

firmalar için alışılması ve yönetilmesi gereken 

bir süreç olarak sektörde yerleşmesi önem arz 

etmektedir. 

Burada öncelikle, mevcut durum itibarıyla alt 

yüklenici kullanımının teşvik edilmesi ve 

gerekli altyapının oluşturulması için yürütülen 

politika ve süreçler ile birlikte bunların 

sonuçlarına değinmek gerekir. Bugüne kadar, 

yetenek bazlı alt yüklenici ve yan sanayii alt 

yapısının oluşturulması için yürütülen 

politikalar kapsamında, offset uygulamaları, 

SSM ve MSB tarafından yürütülen TÜBİTAK ve 

modernizasyon kaynaklı Ar-Ge projeleri, Ar-Ge 

Yol Haritası projeleri, Mükemmeliyet Ağları 

yapılanması, TÜBİTAK’ın diğer programları, 

SSM tarafından tedarik projelerinde yeni 

uygulamaya geçirilen teknoloji kazanım 

yükümlülüğü kapsamındaki projeler ve AB 

çerçeve programlarına katılım ile teknoloji ve 

ürün geliştirme kabiliyetine sahip sanayi ve 

teknoloji firmalarının sayısı ve ürün çeşidinin 

artırılması hedeflenmiş, bunun sonucunda 

firmaların araştırma kuruluşları ve üniversiteler 

ile birlikte çalışması belirli bir oranda 

başarıya ulaşmıştır. Bunun yanı sıra, ana 

yükleniciler TSK’nın platform ve sistem 

gereksinimlerini özgün ürünler ile karşılamak 

üzere yaptıkları tasarımlarda ihtiyaç duyulan 

bazı kritik alt sistemlerin geliştirme çalışmalarını 

kendileri üstlenmiştir. Tüm bu yaklaşımlarla 

sektörde Ar-Ge harcamaları 2010 

yılı itibariyle 666 Milyon Dolara ulaşmıştır 

(Grafik-3). 

Grafik - 3: Yıllara Sâri Savunma Sanayi Ar-Ge Harcamaları (Kaynak SASAD) 

Tedarik projelerinde yerli katkı oranının 

yükseltilmesi ve KOBİ kullanımı yükümlülükleri 

ana yüklenicileri alt yüklenici yetiştirmeye 

yöneltmiştir. Bilindiği üzere, Ankara’da yerleşik 

savunma sanayii ana entegratör firmalarımıza 

ürün ve hizmet sağlayan OSTİM Savunma ve 

Havacılık Kümelenmesinde 61 yan sanayii 

firmamız (Grafik-4) mevcut olup, böyle bir 

kümelenmenin oluşması ileriye yönelik olarak 

belirlenen hedeflere ulaşmamız için umut 

verici bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. 

Küme Firmalarının Ağırlıklı Olarak Çalıştığı Yurtiçi 

Ana Tedarikçiler 

32 

26 

ASELSAN ROKETSAN TAI MKE FNSS 

Grafik - 4: 2010 Yılı OSTİM Savuma Sanayi Kümelenmesi 

(Kaynak OSSA) 

Savunma sanayiine destek veren girişimcilere 

ve firmalara gerekli alt yapı ve kolaylıkları 

sağlayan teknoparkların varlığı ve giderek 

yaygınlaşması ile, üniversite işbirliğiyle ileri 

teknoloji ürün geliştirebilecek bir sanayi alt 

yapısının giderek güçleneceği kesindir. Büyük 

bölümü Ankara’da bulunan teknoparkların 

yanı sıra, geneli İstanbul ve yakın bölgesinde 

faaliyet gösteren ve farklı sektörlerde görev 

yapan firmalarla daha yakın çalışma olanağı 

sunacağı değerlendirilen İstanbul Teknopark’ın 

yakında hizmete girecek olması ile bu alt 

yapının daha da yaygınlaşacağı beklenmektedir. 

Sonuç ve Öneriler 

25 

Halihazırda sektörde alt yüklenici kullanımına 

yönelik elde edilen yetenek, birlikte çalışma 

kültürü, sanayi ve teknoloji alt yapısının, sektör 

sürdürülebilirliğinin sağlanması amacına 

21 

21 

ulaşılmasını teminen, iyileştirilerek daha da 

artırılması gerekmektedir. 

Mevcut süreç ve yaklaşımları iyileştirmek için 

öncelikle, ana yükleniciler, alt yükleniciler ve 

yan sanayiinin birlikte iş yapma sürecinde 

yaşadıkları sorunları kendi açılarından ele 

almakta fayda vardır. Savunma Sanayicileri 

Derneği (SASAD)’nin her yıl bu konuda ilgili 

tarafları toparlayarak oluşturduğu raporlar 

dikkate alındığında sektörün beklentileri 

aşağıdaki gibi özetlenebilir. 

Ana yükleniciler; 

Alt yüklenicilerin mevzuata uygun sertifikasyonlara 

sahip olmaları, uygun mali yapıya 

sahip olmaları, nitelikli personel istihdamı ve 

sürekliliğin sağlanması ile kalite sistemi, proje 

yönetimi ve dokümantasyon gibi konularda 

sektörün sürdürdüğü yöntemlere ayak 

uydurmaları, 

Alt yüklenicilerin maliyet etkin çözümler 

üretebilmeleri, 

Alt yüklenicilerin sözleşme isterlerine ve 

takvimine tam uyum sağlamaları, kullanıcının 

ana isterlerinin karşılanmasında 

problem yaşamamaları, 

Alt yüklenicilerin kendi tedarik zincirlerini 

oluşturarak anahtar teslim üretim yapabilmeleri, 

hususlarını beklemektedirler. 

Alt yüklenici ve yan sanayi firmalarnın ise; 

 

 

 

Ana Yükleniciler tarafından iş sürekliliğinin 

sağlanması, bu suretle zamanla alt 

yüklenicilerin kurumsallaşmasının sağlanması 

ve gerekli altyapı yatırımlarının 

yapılabilmesi, 

Ana yüklenicilerin kurumsallaşmış ve 

yetenek elde etmiş alt yüklenicileri diğerleri 

ile fiyat rekabetine sokmamaları, 

Ana yüklenicilerin dar zaman dilimlerinde 

sipariş verip alt yüklenicileri sıkıştırmamaları,


Ana sözleşmedeki değişiklikler nedeniyle 

teknik gereksinimlerin değişmesi veya 

iyileştirme amaçlı ilave talepler için tedarik 

makamlarından ya da ana yüklenicilerden ek 

ödenek sağlanabilmesi, 

Ana yüklenicilerin yetersiz alt yapıyı sebep 

göstererek geliştirme faaliyetlerini kendi 

bünyelerinde yapmaması ya da yurt dışına 

başvurmamaları, 

SSM ’den izin alınmak kaydıyla, belirli oranda 

Royalty bedeli ödeyerek ürünleri başka 

müşterilere satma imkânının sunulması, 

hususlarında beklentilerinin olduğu anlaşılmaktadır. 

Sektördeki tüm paydaşların beklentileri 

dikkate alındığında sorunların devam 

etmesinin sebepleri olarak; 

Yeterli sayıda yetkin alt yüklenici bulunmaması, 

Alt yüklenici adaylarının sektörü besleyebilecek 

yeterlikte teknolojik bilgi birikimine 

ve standart süreçlere sahip olmaması, 

İhtiyaç ve tedarik makamının sözleşmelere 

yerliliği artırıcı unsurları dahil etmesine 

rağmen özellikle ihtiyaç tanımlama ve teknik 

isterlerin belirlenmesinde sektörün 

kabiliyetlerini yeterince dikkate almaması, 

Ana yüklenici ve alt yüklenicilerin ürün 

odaklarının belirgin şekilde ayrılamaması, 

Alt yüklenicilerin ilk geliştirme maliyetlerinin 

karşılanmasındaki eksiklikler 

gösterilebilir. 

Bu sorunların giderilmesi için, savunma 

sektöründe alt yüklenici ve yan sanayi 

kullanımını destekleyici mevcut strateji ve 

yöntemler de dikkate alınarak oluşturulacak 

gerekli önlem ve yöntemlere aşağıda belirtilen 

üç ana konu altında yer verilebilir; 

 

 

 

 

Sektöre kazandırılan alt yüklenicilerin altyapı 

ve kabiliyetlerinin artırılması, 

Sektöre yeni alt yüklenici ve yan sanayi 

firmalarının katılımının sağlanması, 

Alt yüklenici kullanımının yaygınlaşması için 

yürütülen programlara destek verilmesi. 

Sektöre kazandırılan alt yüklenicilerin altyapı 

ve kabiliyetlerinin artırılması kapsamında; 

SSM ve MSB tarafından yürütülen ve 

yürütülecek araştırma geliştirme programları 

kapsamındaki projelerde önceliğin 

kendini benzer yeteneklerde ispat etmiş alt 

yüklenicilere verilerek geliştirme maliyetlerinin 

karşılanmasındaki eksiklerin 

giderilmesi, 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ar-Ge projelerinde görev alacak alt yüklenicilerin 

üniversite ve araştırma kuruluşları 

ile birlikte çalışmalarının zorunlu tutulması, 

Alt yüklenicilerin geliştirici olarak görev 

alacağı projelerde ilgili ana yüklenicilerin rol 

gösterici olarak yer alması, 

Başarıyla tamamlanmış geliştirme projelerinden 

çıkan ürünlerin ilgili ana sistemlerde 

kullanılmasını teminen, savunma ürün 

kataloğunun çıkartılması, belirli dönemlerde 

yenilenmesi ve söz konusu kataloğun 

tedarik projelerinde bağlayıcılığının sağlanması, 

Tedarik projeleri kapsamında geliştirilen alt 

sistem ve bileşenlerin de bu kataloğa 

yansıtılması, 

Tedarik projelerindeki sanayi katılımı ve 

offset uygulamalarında kullanılmak üzere, 

SSM Ar-Ge Yol Haritasında tanımlanan ve 

ana yüklenici firmaların öncelikli olarak 

gördüğü Ar-Ge konularında projelerin gerçekleştirilebilmesi 

için eksik olan altyapının 

ve yüksek maliyetli teçhizat listesinin sanayi 

ile birlikte belirlenmesi, 

Altyapı gereksinimi için oluşturulan söz 

konusu listenin önceliklendirilerek altyapı 

desteklerinden yararlanmak üzere Kalkınma 

Bakanlığı ile paylaşılması ve altyapı destekleme 

programlarında yerini almasının 

sağlanması, 

Ana yüklenicilerin odaklandıkları asıl ürün 

seviyesinin altında yer aldığı halde geliştirmek 

zorunda kaldıkları alt sistemlerin üretim 

ve geliştirme kabiliyetlerini gerekirse 

uygun alt yüklenicilere aktarması, 

Sürdürülebilirlik için alt sistem bazında 

yetenek geliştirecek alt yüklenicilerin 

kullanılmasında en önemli nedenin geliştirdikleri 

ürünün çift kullanımını sağlama 

olanaklarının daha fazla olmasından hareketle, 

alt yüklenicilerin ürün geliştirme 

aşamasında geliştirecekleri ürünün çift 

kullanım konseptine uygun olmasına gayret 

etmelerine, bunun için tasarım süreçlerinde 

varsa gereken ilave isterlerin tasarımını 

tedarik makamları ve ilgili ana yüklenicilerin 

bilgisi dahilinde gerçekleştirebilmelerine 

imkan verilmesi, 

önemle üzerinde durulması gereken hususlar 

olarak görülmektedir. 

Sektöre yeni alt yüklenici ve yan sanayi firmalarının 

katılımının sağlanması kapsamında; 

Yurt içi tedarik projelerinin teklif değerlendirmelerinde, 

yerli katkı oranının ağırlığının 

 

 

 

 

Başarıyla tamamlanmış 

geliştirme projelerinden çıkan 

ürünlerin ilgili ana sistemlerde 

kullanılmasını teminen, 

savunma ürün kataloğunun 

çıkartılması, belirli dönemlerde 

yenilenmesi ve söz konusu 

kataloğun tedarik projelerinde 

bağlayıcılığının sağlanması, 

önem arz etmektedir. 

sanayinin geldiği durum bağlamında yükseltilmesi, 

Daha önce prototipi yapılmış olan platform 

ya da sistemlerin devamı niteliğindeki 

projelerde; tek yüklenici ile devam edilecekse, 

teklifindeki yerli katkı oranındaki 

artışa oranla sanayi katılımı ve offset 

taahhüdünün karşılanmasında farklı çarpanların 

belirlenmesi; ihale yapılacaksa 

teklif değerlendirmede mevcut yerli katkı 

yerine bu orandaki artış için ayrı bir ağırlık 

belirlenmesi gibi teşvik edici yöntemlerin 

oluşturulması, 

Özellikle kara ve deniz platformlarında ana 

yüklenici olarak görev yapan firmalarımızın 

sivil gemi inşa ve otomotiv gibi sektörlerde 

birlikte çalıştıkları yerli alt yüklenici ve yan 

sanayi firmalarını savunma sektöründe de 

kullanarak, savunma sanayiimizin süreç ve 

proje yönetimi yaklaşımlarını benimsemelerinin 

sağlanması, 

Sektöre girmek isteyen ve teknoloji geliştirmeyi 

hedefleyen yeni firmaların kendi 

önerdikleri Ar-Ge projelerinin tedarik 

makamlarınca değerlendirmeye alınması, 

firmalar tarafından önerilen Ar-Ge projeleri 

ile sektörün ihtiyaç duyduğu öncelikli alt 

sistemler arasında ilişki kurulması durumunda 

ise söz konusu firmaların konuyla 

ilgili bir ana yüklenici veya bir alt yüklenici ile 

birlikte çalışmasının sağlanması, 

OSTİM Savunma ve Havacılık Kümelenmesi 

ve bunun gibi teşkil edilecek kümelenmelerin 

gelişmelerinin tedarik makamlarınca 

takip edilmesi, 

hususlarının faydalı olacağı değerlendirilen 

önerilerdir.


Alt yüklenici kullanımının yaygınlaşması için 

yürütülen programlara destek verilmesi 

kapsamında; 

Tasarım esnekliğinin sağlanması amacıyla, 

ihtiyaç ve tedarik makamlarının teknik 

isterleri kullanıcının harekât ve işlevsel 

ihtiyaçlarını tanımlayacak şekilde belirlemesi, 

bu isterleri karşılayacak sistem ve alt 

sistem isterlerinin ise, projelerde yürütülen 

sistem gereksinimi ve tasarım safhalarında, 

yüklenici ve alt yükleniciler ile birlikte 

belirlenmesi, 

Tedarik projelerinde SSM tarafından uygulanan 

Teknoloji Kazanım Yükümlülüğünün 

(ana yüklenici kontrolünde bir alt yüklenicinin 

geliştirme faaliyeti gerçekleştirmesi) 

tüm taraflarca benimsenmesi ve çıktılarının 

takip edilmesi, 

Tedarik makamlarınca, yürütülecek Ar-Ge 

projelerinin belirlenmesi ve tanımlanmasında 

doğrudan kullanıcı ihtiyacı yerine, 

kullanıcının ihtiyaçlarını karşılamak için 

yürütülen tedarik projelerinin daha yüksek 

oranda yerli katkı ile gerçekleştirilebilmesi 

için sektörün ihtiyaç duyduğu alt sistem ve 

bileşenlere odaklanılması, böylelikle ana 

yüklenici ve alt yüklenicilerin gireceği işlerin 

kapsamının da ayrıştırılması, 

Bu amaç ile hazırlanılan SSM Ar-Ge Yol 

Haritası ve bu çerçevede tanımlanan ar-ge 

projelerinin gerek kaynak tahsisi, gerekse 

sürekli olarak takibi açısından ilgili tüm 

taraflarca daha fazla desteklenmesi, 

Ar-Ge Projelerinin, tedarik projelerinin 

planlamaları dikkate alınarak bu projelerde 

sıkıntı yaşanmaması için, önceden başlatılması 

hususları ilgili süreçlerin yürütülmesinde 

yararlı olacaktır. 

Bu üç ana konuyu da ilgilendiren ve her birinde 

tanımlı önerilerin etkin şekilde uygulanabilmesi 

için gerekli en önemli unsur ana 

yükleniciler ile alt yüklenicilerin odaklandıkları 

konu ve ürün seviyesindeki ayrımın net olarak 

ortaya konulmasıdır. Bu konuda, her iki tarafa 

da önemli görevler düşmekle birlikte, yönlendiricilik 

rolü ana yüklenicilerde olacaktır. 

Büyüyen sektörün, bir taraftan yükselerek 

devam eden yerlilik oranlarıyla ülkemizin 

savunma ihtiyacı olan platform ve sistemleri 

üretmeye devam etmesi, diğer taraftan yurt 

dışı savunma pazarlarında önemli bir yer elde 

etmesi hedeflenmektedir. Bu nedenle ana 

yüklenicilerimizin platform ve sistem 

entegratörü olarak kabiliyetlerini artırmaya 

devam etmesinin yanında yukarıda önerilen 

tedbirler ile birlikte alt yüklenici kullanımında 

daha az problemler yaşanacağından alt 

sistemlerin geliştirilmesi ve üretimi için alt 

yüklenicilere yönelmesi önem arz etmektedir. 

Sonuç olarak, milli silah ve savunma sistem 

ihtiyaçlarını önemli ölçüde yurt içi imkânlarla 

sağlayan savunma sektörümüzün sürdürülebilirliğinin 

sağlanması için; 

Sektörün yurt dışı savunma pazarında yer 

bulması, 

Uluslararası pazarda rekabet edebilmek 

amacıyla özgün alt sistem ve bileşen 

tasarım kabiliyetinin oluşturulması, 

Maliyet etkin çözümler üretebilmek hedefi 

doğrultusunda alt sistemlerin sürekli olarak 

geliştirilmesi için gerekli kaynağın alt sistem 

/ ürünlerin çift kullanımı ve buna bağlı 

olarak yetenek bazlı üretim ile desteklenmesi, 


Bu kapsamda, gerek çalışma esnekliği gerekse 

daha fazla müşteriye ulaşılabilmesi amacıyla 

alt sistemler için en uygun adresin alt 

yükleniciler olması ve bu amacın istenilen 

seviyede sağlanabilmesi için bu makalede 

sunulan önerilerin uygulanmasının yararlı 

olacağı değerlendirilmektedir. 

Murat ÇİZGEL 

Uzman 


1977 Yılında Kütahya’da doğdu. İlk, orta ve lise tahsilini Kütahya’da tamamladı. 1999 Yılında 

Selçuk Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. Yüksek lisans 

eğitimini aynı dalda Hacettepe Üniversitesinde sürdürmektedir. Savunma sektörü ile tanışması 

2001 yılında Savunma Sanayii Müsteşarlığında göreve başlaması ile oldu. İleri Teknoloji 

Endüstri Parkı Projesi gibi sanayi alt yapısının oluşmasına yönelik faaliyetlerde de görev aldığı 

Savunma Sanayii Müsteşarlığında uzun süre Ar-Ge ve Teknoloji Yönetimi Daire Başkanlığında 

çalıştı. Halen Savunma Sanayii Müsteşarlığı Deniz Araçları Daire Başkanlığında uzman olarak 

görevini sürdürmektedir.

HAVELSAN’DA 

Sürdürülebilir ve Rekabetçi Yaklaşımda 

İnsan Kaynakları Verimliliği ve 

Rasyonel Kullanımı 

Kurum boyutunu aşarak ülke düzeyinde ele 

alınan en önemli konuların başında verimlilik 

ve insan kaynaklarının rasyonel kullanılması 

gelmektedir. Ülkelerin refah yarışına girdikleri 

günümüzde öne çıkan artı değerde en 

belirleyici olan, şüphesiz ki kaynakların verimli 

kullanılıp kullanılmamasıdır. 

Şirketler verimliliğe, üretim sürecinde 

kullanılan madde ve malzeme, insan kaynağı, 

arazi, bina, makine, donanım ve enerji gibi 

kaynakların ne ölçüde etkin kullanıldığını 

belirleyen bir gösterge olarak bakmaktadırlar. 

Bu girdilerin tek tek ya da topluca üretim 

düzeyi ile yakın ilişkisi bulunmaktadır. Ancak 

verimlilik söz konusu olduğunda HAVELSAN 

gibi entelektüel sermayesi yoğun olan kurumlarda 

insan kaynağı en önemli ve değerli olan 

girdidir. Bu nedenle üretimle ilişkilerini 

belirleyen verimlilik oranlarının bilinmesi ve 

Ülkelerin refah yarışına girdikleri 

günümüzde öne çıkan artı 

değerde en belirleyici olan, 

şüphesiz ki kaynakların verimli 

kullanılıp kullanılmamasıdır. 

bunların eğilimlerinin izlenmesi, gerektiğinde 

niceliklerinin değiştirilmesi ve dolayısıyla en iyi 

girdi bileşiminin sağlanmasına sonuçta da 

verimliliğin artmasına imkân sağlayacaktır. 

Globalleşen dünyada verimlilik artışlarının 

temelinde; insan kaynaklarının yetkinlikleri, 

rasyonel kullanımı ve eğitimle donatılarak 

geleceğin stratejilerine odaklı insan kaynağının 

şirkette sürekliliğinin sağlanması yer aldığından 

insan kaynakları ve ilgili yönetim süreçleri 

de şirketlerde bugüne kadar olduğundan daha 

stratejik bir rol oynamaya başlamıştır. 

Şirketimiz de en değerli varlığının insan 

sermayesi olduğu bilinciyle, 

HAVELSAN’da İnsan Kaynakları Vizyonumuz ; 

“Şirketin rekabet düzeyini en yüksek düzeye 

çıkarabilecek bilgi odaklı, nitelikli ve değişime 

ayak uydurabilen kalifiye personel gücünü 

yaratmak yetenek havuzunu yönetmek ve 

sürekliliğini sağlamak” 

olarak belirlenmiştir. 

Şirketimizin 2010 yılı sonu itibariyle personel 

sayısı 1163’tür. 

Personel Profilimiz 

%3 

%10 

%9 

%51 

%27 

İlköğretim Lise Ön Lisans 

Yüksek Lisans 

Y. Lisans ve Üstü 

Eğitim Durumuna Göre


47 

Endüstri 

%6 

Elektrik / 

Elektronik 

%34 

Havacılık 

%2 

Makina 

%2 

Diğer 

%17 

Mühendis Profilinin İhtisaslara Göre Dağılımı 

Bilgisayar 

%39 

Uzman %9 Yönetici %5 Diğer %10 

"Bir örgüt 3 yılda bir bütün 

ürünlerini, bütün hizmetlerini, 

bütün politikalarını, bütün dağıtım 

kanallarını sorgulamalıdır. 

Şu soru yöneltilmelidir: 

Baştan beri bunu böyle yapıyor 

olmasaydık, bugün yine böyle 

mi yapardık?" 

Peter Drucker 

Yönetim Gurusu 

Kurumsal Yönetim Otomasyonu çerçevesinde, 

İnsan Kaynakları uygulamalarının 

Portal yapılanması altında güçlendirilmesi 

çalışmalarıdır. 

Etik Değerleri Merkeze Alan Daha Güçlü Bir 

Kurum Kültürü 

Daha Güçlü bir HAVELSAN Kurumsal Kültürü 

hedefimiz için hep birlikte uzun bir yola çıktık 

çünkü; Kurum Kültürü ancak zamanla güçlendirilebilir, 

Hedeflenen 

Kurum Kültürü 

Bu reformları hayata geçirmek için planlanan 

girişim projelerimizin tasarımında Dr. Beverly 

Kaye’ in yaptığı bir araştırma sonucu da bizlere 

yol gösterdi. Yapılan araştırmada çalışanlara bir 

DEĞİŞİM 

Mühendis / Diğer Teknik Personel 

%76 

şirkette kalmaya devam etmek için en önemli 

nedenlerin neler olabileceğini sorulmuş. 

Anket sonuçlarına göre çıkan ilk dört neden, 

Mevcut Kurum 

Kültürü 

Zaman 

Kadro Ünvanlarına Göre Personel Dağılımı 

Cinsiyete Göre Personel Dağılımı 

HAVELSAN’da 2009 - 2011 Yılı İnsan 

Kaynakları Yönetim Süreçlerimizdeki Değişim 

ve Dönüşüm Dönemi Oldu…… 

HAVELSAN; iç ve dış çevrenin dinamiklerine 

bağlı olarak yer aldığı sektörde, rekabet üstünlüğünü 

korumasını dinamizmine odaklamıştır. 

Bu nedenle de büyüme trendimiz sürerken; 

strateji odağımızı kaybetmeden, süreç bazlı 

gelişimimizi, değişimimizi de sürdürmekteyiz. 

Bu gelişim ve değişim sürecinde verimliliğe etki 

eden faktörlerin en başında gelen insan 

kaynağının verimliliğin artırılması, işe ve 

işletmeye motive edilebilmesi ve sürekliliğinin 

sağlanması için neler yapılması gerektiği 

konusunda çalışmalar yapılmıştır. 

1. Kariyer gelişimi, öğrenme ve kişisel 

gelişim 

2. Yapılan işten duyulan heyecan ve zevk 

3. Yapılan işte fark oluşturma, takıma 

katkıda bulunma ve işin anlamlı oluşu 

4. İyi yöneticiler ve diğer çalışanlarla iyi 

ilişkiler olarak belirlenmiştir. 

Dönüşümü destekleyen stratejilerimiz ve 

hedeflerimiz paralelinde HAVELSAN’ı geleceğe 

taşıyacak insan kaynaklarımızın sinerjisini 

arttırmaya yönelik reformlar 2009 -2011 yılları 

arasında sisteme hızla dahil edildi. Bunlar 

sırasıyla, 

Genç bir nüfusa sahip olan şirketimizde 

kurum kültürünün daha da güçlendirilmesi, 

Etik Kodların belirlenmesi ve Etik Yapılanma 

Kariyer yönetim sistemimizin yetkinlik 

odaklı tasarımı ve yaygınlaştırılması kısaca 

“Yetenek Yönetimi” 

Şirket hedef ve stratejilerini bireysel performansla 

bütünleştirmek, şirket hedefleri 

konusunda ortak anlayış oluşturmak, yetkinliklerle 

kişisel gelişimi desteklemek ve 

objektif ölçümleme metotlarını ortaya koymak 

için “Yetkinlik ve Hedef Bazlı Performans 

Yönetimi Sistemi” 

Eğitim politikamızdaki yeni bir boyut ve 

HAVELSAN Akademi 

Bu amaçla; 

Kurum Kültürünü Güçlendirme Amaçlı 

Eğitimler düzenlendi. 

Sosyal etkinlikler yapıldı, Kulüpler yapılandırıldı 

ve faaliyetleri desteklendi. etkinliklerimizden 

bazı örnekler; 

Kuruluş Yıldönümü Kutlamalarımız 

Voleybol Takımımız


HAVELSAN Tiyatro Kulübümüz 

İnsan Kaynaklarımızın Gelişiminde 

Üniversite- HAVELSAN İşbirlikleri 

Şirketimiz Üniversitelerle yakın bir işbirliği 

içindedir. Üniversitelerimizin bir çoğunun 

düzenlediği kariyer günlerinde genç adaylara 

kariyerleri ile ilgili HAVELSAN fırsatları 

anlatılmaktadır. Çalışan personelimizin 

yüksek lisans doktora ve Exe-MBA programlarına 

katılmaları desteklenmektedir. 

HAVELSAN’daki etik yapılanma organizasyonu 

aşağıda belirtilen iki düzeyde oluşturuldu.. 

Etik yapılanmanın çatısı için ETİK KURUL 

oluşturuldu. Etik Kurul HAVELSAN’da etikle 

ilgili konu ve sorunların nihai çözüm 

makamıdır. 

Departmanlarda DEPARTMAN ETİK 

SORUMLULARI belirlendi. 

HAVELSAN Avrupa İş Ahlakı Örgütünün (EBEN 

-TR) Kurumsal Üyesi olmuştur. 

Tüm çalışmalar neticesinde de etik konularında 

kılavuz niteliği taşıyan HAVELSAN Etik El Kitabı 

da yayınlanmıştır. 


Sosyal sorumluluk kapsamında yapılan 

faaliyetlerimiz 

Etkinlik Yapılanmamız 

Kurumsal Değerlerimizde Etik boyutu zaten yer 

almakla birlikte HAVELSAN’da Etik Kodlar 

oluşturuldu ve Etik Yapılanma tasarlanarak 

uygulamaya başlandı. 

1 

Üst Yönetimin Etik 

Yapılanmayı 

Planlaması ve Strateji 

Oluşturması 

Etik Yapılanma Modelimiz 

İK Uygulamaları 

2 

3 

4 

6 7 

Etik Kod Belirlenmesi 

ve Bilinçlendirme Etik Kurul Eğitimi 

5 

Etik El Kitabımız 

Programın ve 

Kurumsal 

Kazanımların 

Değerlendirilmesi 


SODAG (Sosyal Dayanışma Grubu)’ın organize ettiği Karaali 

Yatılı İlköğretim Okulu’na Kitap Bağışı ve Tiyatro Temponun 

sergilediği tiyatro gösterisi 

İnovasyon Çalıştayları 

HAVELSAN bu süreçte içinde yer aldığı 

sektörde karlılığını ve verimliliğini arttırmak 

için yenilikçilik kültürünü geliştirmeye de 

odaklandı. Yenilikçilik sadece bir süreç değil, 

değişime olan istek, yeniliğe açıklık ve 

girişimcilik ruhuyla özdeşleşen bir kültürün 

ürünüdür. Bu amaçla, HAVELSAN çalışanlarının 

yeni fikirleri bulmalarını teşvik etmek 

ve şirket içi yenilikçi kültürü oluş-turmak ve 

yaygınlaştırmak için “Bir fikrim var” uygulaması 

başlatılmıştır. 

Etik Yol Haritamız 

HAVELSAN değerleri ve öncelikleri genel iş etiği 

başlıklarına göre gözden geçirildi ve tasarlandı. 

Bu süreçte uzman desteği de alınmak suretiyle 

firma içinde çalışma grupları oluşturularak, 

katkı ve görüşler alındı. İlgili olabilecek kodlar 

değerlendirilerek HAVELSAN’a en uygun 

kodlar tanımlandı ve Şirketimiz faaliyet alanı 

kapsamında özelikle vurgulanması gerekli 

hassas konulara odaklanıldı. 

Tüm personeli kapsayacak şekilde tüm 

çalışanlara etik yönetiminin önemi, gerekliliği 

ve yararı hakkında bilinçlendirme ve farkındalık 

yaratma maksatlı eğitimler düzenlendi. 

Ayrıca işe yeni başlayan personele de aynı 

eğitim, eğitim portalı üzerinden verilmektedir. 

Kodun tüm metni, önemi, gerekliliği ve yararı 

hakkında açıklamalar ile tüm çalışanlara 

intranet aracılığıyla ulaştırıldığı gibi aynı 

zamanda elden doküman olarak dağıtılmış ve 

çalışanlardan kabul beyanı alınmıştır. 

HAVELSAN’da Yetenek Yönetimimiz 

Dünyada İnsan Yönetimindeki hızla değişen 

gerçekler "Yetenek Yönetimi, Eğitim ve 

Gelişim süreçleri" HAVELSAN olarak sahip 

olduğumuz entelektüel sermayemizin nasıl 

daha fazla katma değer yaratabileceği konusunda 

bizlere yol gösterici oldu. Çıktığımız bu 

değişim yolculuğunda mevcut gerçeklerimizi 

sorgulayarak sistemlerimizi yeni yaklaşımlar 

çerçevesinde yeniden ele aldık. 

İnsan Kaynakları Yönetimi kavramı günümüzde 

artık "Yetenek Yönetimi" kırılımını yaşıyor. 

Yetenek Yönetimi’nden algımız; 

Şirketimizin hedef ve stratejilerini hayata 

geçirebilecek, 

Artı değer yaratma potansiyeli yüksek, 

İnovatif,


49 

Gelecek vadeden bireylerin şirket bünyesine 

alınması ve bu potansiyelde 

olanların da bünyede tutulabilmesi için 

tasarlanan süreçtir. 

Yönetimin eline kariyer 

yönetimi için bir sistem 

vermek 

Kariyer planlaması 

yapabilmek 

Yedekleme havuzundaki 

kişileri izlemek, eğitim ve 

rotasyonlar ile geliştirmek 

İnsan Kaynaklarımızın rekabet avantajımızı 

yaratan en büyük güç olduğu bilinci ile 

Yöneticilerin zamanlarını 

daha çok koçluk 

yapabilecekleri şekilde 

kullanmalarını sağlamak 

Gelişime odaklanarak 

organizasyonel esnekliği 

artırmak 

Süreçler bazında "Yönetici 

ve Uzman Yedekleme 

Havuzlarını" oluşturarark 

proaktif olmak 

Kariyer Yönetimimiz 

Stratejik hedeflerimiz doğrultusunda, Teknik 

uzmanlık alanları ile ilintili olan teknik yetkinliklerin 

yeniden belirlenmesi amacıyla anket 

uygulaması yapıldı. 

Teknik uzmanlıklar, teknolojideki gelişmelere 

ve buna bağlı müşteri ihtiyaçlarına cevap 

verecek teknolojik ve alan uzmanlığını birleştirecek 

şekilde organize edildi. Fonksiyonel uzmanlıklar, 

yeni kurumsal yönetim metodolojilerinin 

uygulanmasını sağlayacak bazda 

yeniden düzenlendi. 

360 derece yetkinlik değerlendirme, stratejik 

hedeflerle uyumlu yetkinlik ve iş performansı 

yönetimini sağlayacak kariyer yönetim sistemi 

projeleri hayata geçirildi. HAVELSAN Yetenek 

havuzu tasarlandı ve sistem kapsamındaki tüm 

personel kişilik testi +360 derece verileri ve 

geri bildirim görüşmesi sonuçlarına göre bu 

havuzlara yerleştirildi ve bu paralelde bireysel 

gelişim planları yapılarak uygulamaya başlandı. 

HAVELSAN Değerleri paralelinde bize özel 

olarak yapılandırılmış olan bu sistem aracılığıyla 

personelimiz kendisi, yöneticileri, varsa 

çalışanları, yandaşları tarafından değerlendirilmekte 

HAVELSAN’lıların mevcut pozisyonu, 

deneyimi, öğrenimi, departmanı ile sınırlı 

kalmaksızın gelecekteki kariyerlerinde hangi 

yönde ilerleyecekleri bugünden belirlenebilmektedir. 

Kariyer Yönetiminde Hedeflenen Neydi? 

Şirketin stratejik hedefleri, faaliyet alanları ve 

projeler, ürün ve teknoloji yol haritası ile 

ilişkilendirilmiş olarak tasarlanan HAVELSAN 

Kariyer Yönetim Sistemimiz alınan geribildirimler 

doğrultusunda sürekli geliştirilmeye devam 

edilmektedir. 

Eğitim Politikamızdaki Yeni Boyut 

“HAVELSAN AKADEMI” 

HAVELSAN Akademi, kurumsal değerlerimizin 

ve bilgi birikimimizin korunması ve geliştiril- 

mesi amacıyla hizmet eden kurumsal oluşumdur. 

HAVELSAN Akademi Nisan 2011 tarihinde 

kurulmuştur. 

Amacımız; 

Organizasyonel ve bireysel başarı için insan 

kaynakları hazır bulunuşluğunu sağlamak, 

bu amaçla gelişim planlarını yönetmek, 

Kurumun ana faaliyet alanlarındaki uzmanlıkları 

korumak ve geliştirmek, 

Kurumun tüm çalışanlarına temel ve işe 

özel yetkinlikleri kazandırarak ortak çalışma 

iklimini yaratmaktır. 

Bu kurumsal oluşum aracılığıyla stratejik 

hedeflerimiz çerçevesinde değişimi devamlı 

kılmak misyonumuz olarak belirlenmiştir. 

Bu misyon çerçevesinde HAVELSAN Akademi 4 

(dört) fakülte altında yapılandırılmıştır. Bunlar 

 

 

 

 

İnsan Kaynaklarının bu 

süreci yönetebilmesini ve 

daha etkin desteklemesini 

sağlamak 

Farklılıkları daha iyi 

algılayabilmek 

Liderlik Fakültesi 

Süreçlerle Yönetim Fakültesi 

Mühendislik ve Ürün Geliştirme Fakültesi 

HAVELSAN Kültürü Fakültesi 

Hedefimiz Değişim ve Gelişim Odaklı 

HAVELSAN Liderleri 

HAVELSAN yönetim modelinde, koşullara göre 

gerçekleştirilecek bir olgu olan değişimde en 

önemli aracın, etkin ve ileri görüşlü liderler 

olduğu benimsenmiştir. Bu amaçla HAVELSAN 

Akademi’de HAVELSAN Liderleri’nin gelişimi 

için Liderlik Fakültesi yapılandırılmıştır. 

Bu yapıda “HAVELSAN Lideri Markasını” 

oluşturmak ve oluşturulan liderlik markasının 

değerini yükseltmek ve devamlılığını sağlamak 

Yetkinlik modeline odaklanarak 

yüksek potansiyellere 

sahip yöneticiler 

ve uzmanlar yetiştirmek 

Kariyer hareketleri 

(terfi, atama, rotasyon) 

kararlarını doğru 

verebilmek 

için tasarım çalışmaları hızla devam etmektedir. 

Başarılı bir değişimin gerçekleştirilebilmesi için 

değişim liderinin sahip olması gereken 

yetkinlikler, HAVELSAN Liderleri‘nin gelişiminin 

ayrılmaz parçası olarak ele alınmıştır. 

HAVELSAN Lideri’nin ana hedefi; 

- HAVELSAN vizyonundan somut hedefler 

türetebilmek, 

- hedefi doğrultusunda ortak kültür ile hareket 

edebilmek, 

- bu konuda liderlik yaptığı personeli de 

donatarak yaygınlaştırmak 

olacaktır. 

Bu amaçla edinilen deneyimler ve ilişkilerden 

yola çıkılarak öğrenilecek derslerin geliştirilmesi 

aşağıda yer alan HAVELSAN Liderlik 

Gelişim Modelimizin ayrılmaz parçasını modeli 

oluşturmaktadır. 

Süreçlerle Yönetim Fakültesi 

Bireylerin kendi gelişimlerine 

yönelik daha aktif 

olmalarını desteklemek 

Bireysel gelişim planları 

oluşturmak 

Değişimi geçerli hale getirmek için tanımlanan 

süreçlerimiz, kurumsal süreçlerimizin yönetimi 

aracılığıyla sağlanmaktadır. Bu fonksiyonun 

gelişimi ve yaygınlaştırılması HAVELSAN 

Akademi’de “Süreçlerle Yönetim Fakültesi” 

altında yapılandırılmıştır. Bu misyon altında 

organizasyonda sürekli gelişimin sağlanabilmesi 

ve yaygınlaştırılabilmesi için tüm personelin 

katılımını sağlayacak çalıştaylar planlanmış 

ve web tabanlı paylaşım platformları 

oluşturulmuştur. Tespit edilen değişikliklerin 

analiz edilip değerlendirme işlemi sonrası 

geçerli hale getirmesi için süreç bilgisinin 

yaygınlaştırılması, bu fakültenin ana


misyonunu oluşturmuştur. Bu şekilde yeniden 

yapılandırılan iş süreçlerimiz ve organizasyon 

yapılarımız değişimi sürekli kılmaktadır. 

Mühendislik ve Ürün Geliştirme Fakültesi 

HAVELSAN’da yüksek performansın devamı 

için başarıyı etkileyen faktörlerin sürekli olarak 

iyileştirilmesi hedef alınmıştır. Bu kapsamda 

HAVELSAN ‘ın faaliyet alanlarında kaydedilecek 

gelişmeler Mühendislik ve Ürün Geliştirme 

Fakültesi altında planlanmaktadır. HAVEL- 

SAN’da var olan yetkinliklerimiz iç eğitmenlerimiz 

ile yaygınlaştırılmakta olup, var 

olmayan yetkinlikler için ise dış kaynaklar ve 

üniversitelerle işbirlikleri yapılmaktadır. 

HAVELSAN Kültürü Fakültesi 

Tüm fakültelerimizde eğitimlerimiz ortak 

kültürümüzün sentezi ile yapılandırılmaktadır. 

Aramıza yeni katılan personelimize kurum 

kültürümüzü ve Şirket değerlerimizi aktarabilmek 

için HAVELSAN Kültürü Fakültesi 

kurulmuştur. Bu fakültede aynı zamanda personelimize 

Kariyer Yönetim Sistemi kapsamında 

ortaya çıkan gelişim planlamalarına 

bağlı olarak kişisel eğitimler verilmektedir. 

Yapılandırmamızın her aşamasında e-eğitim 

portalımız eğitimlerin verilmesinde araç 

olarak kullanılmaktadır. 

Yetkinlik ve Hedef Bazlı Performans Yönetimi 

Sistemimiz 

Başarıyı sadece finansal verilerle ölçmenin 

olanaksız olduğu günümüzde, Şirketimizde 

Balanced Scorecard (Kurumsal Karne) uygulamasına 

geçilmiştir. 

Bu uygulamamızla müşteriler, iç süreçler ve 

çalışan boyutlarını da yönetim yaklaşımına 

dahil ederek Şirket performansı en iyi şekilde 

ölçümlenmeye çalışılmaktadır. 

artırmak, hızlı ve doğru kararların alınması ve 

yönetim desteği için bilgi teknolojilerine 

yatırım yapıldı. Kurumsal Yönetim Otomasyonu 

çerçevesinde, otomasyona alınan üretim 

ve yönetim süreçlerimizin sayısı arttı. Doküman 

Yönetim Sistemi uygulaması başlatıldı ve 

sistem e-imza uygulamasının devreye alınması 

ile güçlendirildi. İnsan Kaynakları uygulamalarımız 

kapsamında İnsan Kaynakları Portal 

yapısının kurulması çalışmalarına hız verilerek 

personelin izin, harcırah, e-eğitim v.b konularda 

sistem üzerinden işlemlerini yapabilmelerine 

olanak sağlanmış oldu. 

Çalışanlarımızın Öneri ve Proje 

Geliştirmelerini Teşvik Etmek-Desteklemek 

HAVELSAN personelinin; 

faaliyetler, 

 

 

süreçler, 

müşteri beklentileri ve memnuniyetine 

yönelik olarak 

öneri ve proje geliştirmelerini teşvik etmek, bu 

paralelde; 

çalışanlarımızı motive etmek, 

 

 

 

değişimi tetiklemek, 

bu çalışmalarda izlenecek yöntemleri 

belirlemek ve 

değişimi destekleyici çalışmalarının yapılmasını, 

sürdürülebilirliğini 

sağlamak amacıyla da Personel Ödüllendirme 

Esasları netleştirildi ve başarı-ödül eşleştirmeleri 

yapılarak sistem uygulamaya dahil edildi. 

Özetle HAVELSAN’ da tüm Süreçlerimiz sürdürülebilir 

ve rekabetçi bir yaklaşımla aşağıdaki 5 

(beş) ana hedefe yönelik tasarlandı ve sürekli 

olarak geliştiriliyor. 

Biz inaniyoruz ki; HAVELSAN’ da başarılara 

imza atmak ancak, yaratıcılıkları ve yetenekleri 

açığa çıkarılan, etkin ve ileri görüşlü 

değişimi tetikleyen yöneticilerce yönetilen, 

doğru yönlendirilerek yeteneklerine en 

uygun rolde istihdam edilen, motive olmuş 

HAVELSAN’lılarla mümkündür. 

Bütün kademelerdeki yönetici ve çalışanları 

belirlenen strateji ve hedefler doğrultusunda 

performans göstermeye yönlendiren bir 

yönetim sistemi olan Yetkinlik ve Hedef bazlı 

Performans Yönetimi Sistemi Şirketimizde en 

üst kademelerden aşağıya doğru yapılandırılmaya 

başlanmıştır. 

Sermayedarlarımız 

İçin Değerli Mal 

Varlığı 

Müşterilerimiz için 

Stratejik Yol Arkadaşı 

Çalışanlarımız 

İçin İdeal 

İş Yeri 

Kurumsal Otomasyon Kapsamındaki İnsan 

Kaynakları Portal Uygulamalarımız 

Şirket çapında bilgi yönetimini sağlamak, 

kurumsal hafızayı güçlendirmek,verimliliği 

Tedarikçilerimiz / 

İş Ortaklarımız 

İçin Faydalı 

Yol Arkadaşı 

Toplum İçin 

Öncü / Örnek 

Kuruluş


51 

Neşe TÜRKÖN 

HAVELSAN 

İnsan Kaynakları Direktörü 

1962 Eskişehir doğumludur. 1984 yılında Marmara Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden 

mezun oldu. 

1984 yılında ilk profesyonel deneyimini büyük ölçekli özel bir banka da gerçekleştirdikten 

sonra 1988 yılında Roketsan A.Ş’ de Uzman olarak göreve başlamış ve Personel Departmanın 

ilk yapılanma ve süreç oluşturma faaliyetlerinde görev yapmıştır. 1998 yılında bu görevden 

ayrılarak aynı yıl HAVELSAN A.Ş.’ de İnsan Kaynakları Şefi olarak göreve başlayan Neşe 

TÜRKÖN, 2007 yılında da İnsan Kaynakları Direktörü olarak atanmıştır. 

Neşe TÜRKÖN İnsan Kaynakları Yönetimi alanında; Eleman Seçme Yerleştirme, Personel 

Performans Değerlendirme, Ücret Yönetimi- Ücret Araştırma- Kıyaslama, Kurumsal Kültürü 

Güçlendirme- Etik Yapılanma Süreçleri, 360 Derece Yetkinlik Değerlendirme, Eğitim Planlama 

ve Yetkinlik Geliştirme ve Kariyer Yönetim Sistemleri gibi İnsan Kaynakları Yönetim 

Fonksiyonlarının kurulmasında ve stratejik gereksinimlere göre tüm bu sistemlerin yeniden 

yapılandırılmasında aktif rol almıştır.

Yeniden Kullanım 

Kavramı 

Giriş 

Benzer harekat ihtiyaçlarını karşılayan savunma 

ürünlerinin, tedarikçilerin farklı isterlerine 

göre ve askeri standartlara uygun olarak 

tasarlanması, tedarik makamlarının yüksek 

geliştirme maliyetlerine katlanmalarına sebep 

olmuştur. Kaynaklarda kısıntıya gidilmesi ile bir 

tedarik kapsamında geliştirilen bir temel 

yeteneğin bir başka tedarik kapsamında 

geliştirilerek kullanılması sonucunda öncelikle 

Yeniden Kullanım (re-use) Kavramı doğmuştur. 

sinim, ister, tasarım, yazılım, dokümantasyon, 

kaynak kodu, test, veri, insan makine ara yüzü 

veya bunların bileşenlerinden oluşabilir. 

Yeniden kullanılabilir bileşenler, Tablo1.1’de 

gösterildiği gibi projenin farklı fazlarında 

kullanılabilir. 

Fazlar 

İster Belirleme 

Yeniden Kullanılabilir 

Bileşen 

İsterler/Gereksinimler, 

maliyet analizleri 

Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanı 

William J.Perry tarafından 29 Haziran 1994 

tarihinde “İsterler ve Standartlar-İş Yapmanın 

Yeni Yolu” isimli muhtıra belgesinin yayınlanmasıyla, 

yazılım ve donanım alanında askeri 

standartların ve isterlerin gözle görülür bir 

şekilde değişim süreci başlamıştır. 

Analiz 

Tasarım 

Geliştirme 

Proje modelleri, 

sistem simülasyonları 

Tasarım, standartlar, 

müşteri raporları, 

Tasarım simülasyonları 

Kod, yazılım el kitapları, 

işletim el kitapları, 

Operatör eğitim programları 

1- Yeniden Kullanım Kavramı 

Geleneksel tedarik yaklaşımları, savunma 

ürünlerinde tedarikçilerin yüksek miktarda 

geliştirme maliyetlerine katlanmalarına sebep 

olmuştur. Özellikle kaynak kısıtlamalarının ortaya 

çıkması ile birlikte, bir proje ile elde edilen 

Temel Çekirdek Yeteneğin, bir başka tedarik 

kapsamında kullanılabilmesi ister olarak 

ortaya çıkmış, yeniden kullanılabilir bileşenler 

üretilmesi ihtiyaç olarak belirlenmeye 

başlanmıştır. “Yeniden Kullanım” kavramı; 

yeniden kullanılabilir bir bileşenin birden fazla 

sisteme uygulanması olarak tanımlanmaktadır. 

Satıcı veya Yüklenici tarafında ise, özellikle 

ekonomik kısıtlamalar nedeniyle ve temel 

çekirdek yeteneklerin yitirilmemesi amacıyla 

Yeniden Kullanım yaklaşımı desteklenmiştir. 

Yeniden kullanılabilir bileşen donanım, gerek- 

Entegrasyon 

ve Test 

Bakım Tutum 

Sistem/alt sistem test 

planları, prosedürler, 

ara yüz simülasyonları 

Problem takip sistemleri, 

prosedürler 

Tablo 1 - 1: Yeniden Kullanılabilir Bileşenler 

Yeniden kullanılabilir bu bileşenler incelendiğinde, 

en çok kullanılabilir bileşenlerin 

yazılım kodları, kullanıcı dokümanları, tasarım 

dokümanları ve test planları olduğu, Tablo 

1.2’de gösterilmektedir. 

Hazır Ticari Ürün ve Ürün Hattı Yaklaşımı, 

Temel Çekirdek Yeteneğin değiştirilebilme, 

satın alma-tedarik etme, uygulandıkları 

seviye gibi farklılıklarıyla, yeniden kullanım 

kavramının farklı tedarik yaklaşımları olarak 

değerlendirilmektedir.


53 

Yeniden Kullanılabilir 

Bileşen 

Yazılım Kodu 

Kullanıcı dokümanları 

Tasarım 

Test planları 

Test ortamı 

İster 

Tablo 1 - 2: Yeniden Kullanılabilir Bileşenlerin 

Kullanım Yüzdeleri 

Kullanım Yüzdesi 

(%) 

33 

30,4 

26,1 

26,1 

24,8 

20,8 

1-1 Yeniden Kullanım Yaklaşımının Avantajları 

Yeniden kullanım, temel olarak tedarik 

maliyetlerinin düşmesi, geliştirme sürecinin 

kısalması gibi avantajlar sağlamaktadır. 

Bileşenin yeniden kullanımı; 

Kalitede İlerleme: Bir bileşende tespit 

edilen hatalar, bu bileşenin tekrar kullanımı 

sırasında düzeltilebilir, bileşenin kalitesi 

takip eden kullanımlarda yükseltilebilir. 

Takvimin Kısaltılması: Ürünün ilk ortaya 

çıkışı sırasında geliştirme süreçleri tamamlanmış 

olacağından, takip eden yeniden 

kullanım amaçlı üretimlerde, geliştirme 

süreçlerinin pek çoğunun tekrarlanmasına 

ihtiyaç duyulmadığından, takvimin kısalması 

yüksek bir olasılıktır. Ayrıca, geliştirme 

sırasında takvim gecikmelerinden dolayı 

ortaya çıkan risk düşürülmüş olacaktır. 

Nihai ürünün müşterisi devlet değil de 

pazar ise, ürünü piyasaya çıkarma süresi 

kısalacaktır. 

Verimliliğin Artması: Yeniden kullanılabilir 

bileşenlerin, nihai ürün içinde kullanımıyla, 

nihai ürünün pek çok parçasının yeniden 

geliştirilmesi önlenmiş olacaktır. Böylece 

nihai ürünün bileşenlerine yönelik yeniden 

geliştirme maliyetleri düşürülecek, kaynak 

işgücü, finansman - aktarımına gerek 

duyulmayacaktır. 

2 - Yeniden Kullanımda bir yaklaşım: Ürün 

Hattı 

2-1 Ürün Hattı 

Ürün Hattı yaklaşımı kısa sürede, kaliteli 

ürünlerin ortaya konması için geliştirilmiş bir 

kavram olup, temelinde yeniden kullanım 

kavramı yatmaktadır. Seçilmiş bir hedef pazar 

veya özel bir göreve yönelik, ortak ve yönetilebilir 

özellikleri olan ürün grubu (ürün ailesi), 

Ürün Hattı olarak adlandırılmaktadır. 

Ürün hattından bahsedildiği durumlarda aslında, 

bir ürün etrafında geliştirilen teknolojiler 

bütünü veya bir ürün ailesi ifade edilmektedir. 

Ürün ailesi/ürün hattındaki ürünlerin geliştirilmesi 

ve inşa edilmesinde, daha önce 

teknoloji geliştiren tarafından özgün olarak 

geliştirilmiş teknolojiler kullanılır. Örneğin cep 

telefonları, ortak bir sistem mimarisi üzerine 

kurulu ve benzer bileşenlerden oluşuyor ise 

bu cep telefonlarının aynı ürün hattı içinde 

olduğu söylenebilir. 

Ürün hattı yaklaşımının bu yaklaşımı kullanan 

şirketlere sağlıklı bir şekilde büyüyebilme, 

pazar içinde tutunabilme, sahip oldukları 

teknolojileri ellerinde tutabilme ve bu teknolojiyi 

üreten işgücünü elinde tutabilme fırsatı 

kazandırdığı aynı zamanda bu teknolojiyi 

geliştirme fırsatı sağlamakta olduğu görülmektedir. 

Amerika Birleşik Devletlerinde yerleşik 

Carnegie Mellon Üniversitesi Software 

Engineering Institue (SEI) tarafından yürütülen 

Ürün Hattı inisiyatifi kapsamında, ABD 

Savunma Bakanlığı ve üretici firma tarafından 

Ürün Hattı Uygulamalarının ortak bir paydada 

buluşturulması amacıyla çalışmalara başlanmıştır. 

SEI tarafından yürütülen çalışmalar kapsamında 

üç temel ilgi alanına odaklanılmıştır. 

Bunlar; 

Mimari tabanlı geliştirme, 

Ürün hattı uygulamasını mümkün kılan 

ticari ve tedarik stratejileri oluşturma ve 

Temel yazılım yeteneklerinin ortaya çıkarılabilmesi 

için gerekli yeniden mühendislik 

aktiviteleridir. 

2-2 Ürün Hattı Uygulaması 

Ürün Hattı Uygulaması, bir Ürün Hattını 

oluşturan birden fazla ürünü değiştirmek 

monte etmek ya da bir araya getirmek 

amacıyla yeteneklerin sistematik kullanımı 

olarak tanımlanabilir. 

Hewlett Packard firması ürün hattı uygulamalarından 

ikiye yedi oranında zaman kazanımı 

elde etmiş, Motorola, Flexworks Pager’ında 

%80’lik yeniden kullanım oranına ulaşmıştır. 

Ürün hattı uygulamasında avantaj sağlayan 

diğer firmalar, Hava Trafik Kontrol Sistemlerinde 

Thomson-CSF, telekomünikasyon 

sistemlerinde Erricsson, Nokia ve AT&T, Uçuş 

Komuta Kontrol Sistemlerinde Boeing olarak 

sayılabilir. 

3- Savunma Sanayii Müsteşarlığı Projeleri 

Kapsamında Ürün Hattı Uygulaması 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından yürütülen 

projeler kapsamında, Ürün Hattı Uygulaması’nın 

sürekli politikalar olmaksızın uygulandığı, 

uygulanmadığı durumlarda ise yatırım 

tekrarlarının ortaya çıktığı görülmektedir. 

3-1 Gemi Savaş Yönetim Sistemlerinde 

Yeniden Kullanım Kavramının 

Uygulanması 

Sistem olarak farklı büyüklüklerdeki deniz platformlarında 

yer alan Savaş Yönetim Sistemlerinde 

Ürün Hattı Uygulaması ele alınmıştır. 

3-1-1 Gemi savaş yönetim sistemlerine 

ilişkin genel bilgi 

Platformların büyüklükleri ve görevlerine göre 

değişmek koşuluyla, modern bir Savaş Yönetim 

Sisteminin aşağıda listesi verilen Sistemlerden 

gelen bilgiyi yönetmesi beklenir. 

Deniz platformlarında Entegre Savaş Sistemi 

olarak tanımlanan Entegre Savaş Sistemi 

kapsamında; Sensör Sistemi, Silah Sistemi, 

Muhabere Sistemi, Seyir Sistemi yer alır. 

Gemi komuta kontrol sistemlerinin yeni ürün 

geliştirme ve geliştirilen ürünlerin mevcut 

sistemlere adaptasyonu, ömür devri boyunca 

bakım ve modernizasyon maliyetlerinin yüksek 

olması, Amerikan Deniz Kuvvetlerini çeşitli 

arayışlara itmiştir. Çözüm olarak, yeniden 

kullanımı destekleyen, Ürün Hattı kavramına 

uygun ve Hazır Ticari Ürün kullanımına açık 

komuta kontrol sistemleri için 21. yüzyıl 

muharebe sistemleri tasarımında temel teşkil 

etmek üzere geliştirilmiş bir teknik sistem 

mimarisi olan Open Architecture Computing 

Environment (OACE) mimarisi ve ilgili 

standartlar oluşturulmuştur. 

Ürün Hattı Uygulaması, 

bir Ürün Hattını oluşturan birden 

fazla ürünü değiştirmek, monte 

etmek ya da bir araya getirmek 

amacıyla yeteneklerin sistematik 

kullanımı olarak tanımlanabilir.


OACE temel olarak açık standartlara dayalı, 

katmanlı bir mimariyi esas almaktadır. OACE 

standardı Ağustos 2004’te iki cilt şeklinde 

yayınlanmıştır. Birinci cilt olan “OACE Standards 

and Technologies” dokümanında en alt 

katmandan itibaren yukarıya doğru kullanılabilecek 

standartlara dayalı ürünler tanımlanmaktadır 

(Şekil-3.1). Önerilen mimarinin en 

temel öğesi olan dağıtım ara katmanı için 

Nesne Yönetim Grubu (Object Management 

Group) tarafından standartları belirlenen Veri 

Dağıtım Servisi (Data Distribution Service) 

önerilmektedir. 

Şekil - 3 - 1: OACE Mimarisi 

OACE standardına göre farklı açık sistem 

tanımlarından elde edilen açık sistem 

nitelikleri aşağıda sıralanmıştır: 

 

Uluslararası kabul görmüş, açık standartlara 

dayanılması. 

Alt sistem/firma özel standartlarından kaçınılarak 

uluslararası kabul görmüş açık standartlara 

uyulması, sistemin daha rahat 

genişleyebilmesine ve bakım masraflarının 

azalmasına olanak verecek ve tek kaynak 

bağımlılığını ortadan kaldıracaktır. 

Referans alınan temel sistem mimarisi olarak, 

Amerikan Deniz Kuvvetlerinin Naval Surface 

Warfare Center, Dahlgren birimince geliştirilen 

OACE kullanılacaktır. 

“OACE Technologies and Standards” cildinde 

gemi savaş yönetim sistemleri için kullanılabilecek 

standartlar açıklanmaktadır: Standart 

ara yüzlerin benimsenmesi, Birden fazla 

kaynaktan (Yüklenici, Satıcı) temin edilebilecek, 

Hazır Ticari Ürünler’in kullanılması, 

Minimum entegrasyon ile ortak çalışabilirlik, 

Katmanlı yapı, Kolayca ölçeklendirilebilme 

(scalability) ve yükseltilebilme (upgradability), 

Taşınabilirlik, Dağıtılmış mimari (Distributed 

Processing) yapısı, Hataya dayanıklı mimari, 

Paylaşılmış kaynak yönetimi, Uygulamaların 

Kendinden Enstrümantasyonu. 

Ara katmanlı açık bir mimari, işletim sistemi ve 

bilgisayarların değişmesi durumunda uygulama 

yazılımlarının en az seviyede etkilenmesini 

sağlayacaktır. Yalnız, burada dikkat edilecek 

husus, kullanılacak ara katmanın da standartlara 

uygun olması ve birden fazla üretici 

tarafından desteklenebilmesi ihtiyacıdır. 

Standartlara dayalı ara katman ürünü kullanımı 

farklı firmalar tarafından geliştirilen ürünlerin 

kolaylıkla entegre edilebilmesini sağlamaktadır. 

Bu anlayış ayrıca bir proje için geliştirilen 

yazılım modüllerinin başka projelerde de 

yeniden kullanılabilir (reuse) olmasını sağlayacaktır. 

Bu tür mimarilerin diğer önemli parçalarından 

biri olan Kaynak Yöneticisi (Resource 

Management) (ya da sistem yönetimi) dağıtık 

ortamdaki bilgisayarların, veri ağının ve 

uygulama yazılımlarının yönetimini ve 

izlenebilmesini sağlamaktadır. 

Konsol yazılımlarının mimarisini şekillendirmek 

üzere geliştirilecek altyapı komuta kontrol 

konsol yazılımları için ortak bir kullanıcı ara 

yüzü mimarisi ve servisleri sunmaktadır. 

Bu özellikler değerlendirildiğinde, Hazır Ticari 

Ürün kullanımı, Donanım teknolojilerinin 

değişimlerinden etkilenmeyen (platform free) 

veya kolayca adapte edilebilen mimari, basit 

insan makine ara yüzü, ölçeklenebilir yapı ve 

ticari/askeri standartlara uygunluk gibi öne 

çıkan özelliklerin Hazır Ticari Ürün kullanımı ve 

Yeniden Kullanım kavramı ile Ürün Hattı 

Uygulaması kavramını destekler kavramlar 

olduğunu görmekteyiz. 

Su üstü platformlarında Savaş Yönetim Sistemi 

geliştirmesinin milli imkânlarla yapılması 

durumunda, bu Hazır Ticari Ürün ve Ürün Hattı 

Uygulaması kavramının uygulama alanı 

bulacağı düşünülmektedir bu husus detaylı 

olarak ilerleyen maddelerde irdelenecektir. 

3-1-2 Milli imkanlarla savaş yönetim sistemi 

geliştirilmesi kapsamında yeniden 

kullanılabilecek yetenekler 

Türk Savunma Sanayii tarafından Savaş 

Yönetim Sistemi çalışmalarına yönelik altyapı 

oluşturulması çalışmaları, Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı tarafından Gemi Entegre Savaş 

İdare Sistemi (GENESİS) Modernizasyonu 

Projesi Kapsamında başlatılmıştır. 

Proje kapsamında Savaş Yönetim Sistemi 

operatör konsolları, Taktik Konsollar, Altsistem 

entegrasyon birimleri (SIU), ara katman 

yazılımı, uygulama yazılımları ve konsol 

yazılımlarının Türk Savunma Sanayiine açılması 

konusundaki sözleşme, Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı ile HAVELSAN A.Ş. arasında Aralık 

2004’te imzalanmıştır. 

GENESİS Sözleşmesi kapsamında Savaş 

Yönetim Sistemi donanım öğelerinin tasarımdan 

üretime kadar geçen sürecinin yerli 

firmalar tarafından yapılması öngörülmüştür. 

Aynı zamanda, Savaş Yönetim Sisteminin 

platformdan bağımsız hale getirilmesi, ara 

katmanın bakım idamesi ve ilave yetenek 

kazandırılması konusunda yerli firmalara 

yetenek kazandırılması planlanmıştır. Ayrıca, 

hâlihazırda yerli savunma sanayimiz bünyesinde 

çeşitli firmaların, platform bağımsızlığını 

sağlamak amacıyla tasarlanmış Veri Dağıtım 

Servisi uyumlu ara katman çalışmalarını 

sürdürdükleri bilinmektedir. 

Veri Dağıtım Servisi alanında da en başarılı 

uygulamayı HAVELSAN gerçekleştirmiş ve 

Gemi Veri Dağıtım Sistemi (GVDS) adı verilen 

özgün ürünü ile MİLGEM sınıfı gemilerin bu 

ihtiyacını tamamen yerli olarak karşılamayı 

başarmıştır. Ayrıca mükemmel bir yeniden 

kullanım (re-use) ve ürün hattı uygulaması 

örneği olarak, aynı sistemin daha basit bir 

versiyonunu, Gemi Bilgi Dağıtım Sistemi 

(GBDS) adı altında Yeni Tip Karakol Botu (YTKB) 

projesine de uygulamıştır. Bu ürün hattının 

yakın gelecekteki üyeleri, 2 adet LST ve 1 adet 

LPD tipi gemiler için sağlanacak bilgi dağıtım 

sistemleri ile Yeni Tip Denizaltı Projesi (YTDP) 

için geliştirilecek Seyir Bilgi Yönetim Merkezi 

(NDMC) olacaktır. 

Sonuç ve Değerlendirme 

Benzer harekat ihtiyaçlarını karşılayan savunma 

ürünlerinin, tedarikçilerin farklı isterlerine 

göre ve askeri standartlara uygun olarak


55 

tasarlanması, tedarik makamlarının ödediği 

yüksek geliştirme maliyetlerini ortaya çıkarmıştır. 

Kaynaklarda kısıntıya gidilmesi, bir 

tedarik kapsamında geliştirilen bir temel 

yeteneğin bir başka tedarik kapsamında 

kullanılması sebebiyle öncelikle Yeniden 

Kullanım (re-use) Kavramının doğduğu bu 

makale kapsamında anlatılmıştır. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından, 1985 

yılından bugüne teknoloji transferi, teknolojik 

işbirliği ve Ar-Ge projeleri ile savunma 

sanayiine yönelik pek çok alanda altyapı 

oluşturma çalışmaları sonuç vermeye başlamış, 

bu altyapı çalışmaları, yeniden kullanılabilir 

bileşenler ve ürünler olarak özgün 

savunma sistem çözümlerinin içinde yer 

almaya başlamışlardır. 

Dünyada izlenen gelişmelerden Türk Savunma 

Sanayii de etkilenmiş, askeri standartların 

maliyet yükselten etkenler olması, modern 

sistem çözümlerinin Hazır Ticari Ürünleri 

desteklemesi sebebiyle, Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı tarafından yürütülen projeler 

kapsamında, sistem bileşeni olarak Yükleniciler 

tarafından Hazır Ticari Ürün satın alımları 

artmıştır. 

Bu Ürünler, yerli katkı oranını düşüren 

bileşenler olmakla birlikte maliyet etkinlik, 

teknolojilerinin güncel olması ve yukarıda 

anılan çeşitli diğer avantajları sebebiyle sistem 

bileşenleri olarak kullanılmaları kaçınılmazdır. 

Hali hazırda projeler kapsamında tedarik 

edilen sistemlerin içinde Hazır Ticari Ürünlerin 

yüzdelerinin %40’lar seviyesine kadar 

yükseldiği görülmektedir. Hazır Ticari Ürünlerin 

yerli katkı oranını düşüren bir etken 

olduğu düşünüldüğünde, yerli savunma 

sanayinin ticari uygulama alanı olan ürünlerde 

üretimlerini desteklemesi gerektiği değerlendirilmektedir. 

Bu noktada değerlendirilmesi 

gereken bir diğer husus ikili kullanım (dual use) 

hususudur. Eğer bir ürün, son kullanıcısı 

sadece Türk Silahlı Kuvvetleri olmayacaksa, 

milli imkânlarla üretim için mutlaka desteklenmelidir. 

Hazır Ticari Ürünlerin yüksek miktarda Türk 

Silahlı Kuvvetleri envanterine girmesine 

rağmen hala, Hazır Ticari Ürünlerin seçim 

kriterlerine yönelik herhangi bir uygulama 

dokümanı veya bu ürünlerin yerini alacak milli 

ürünlerin hangi koşullarla geliştirileceğine dair 

bir politika belgesi henüz uygulamaya 

konulmamıştır. Ticari alanda da uygulaması 

olan ve özellikle yazılım alanında geliştirilebilecek 

Hazır Ticari Ürünler için bu gibi 

uygulama dokümanlarının destekleyici ve 

yönlendirici olabileceği görülmektedir. 

Bir diğer husus da, Hazır Ticari Ürünlerin tabi 

olduğu standartlar ve bu standartların 

belirlenme yöntemleridir. Askeri standartlar 

(MILSTD, STANAG) sadece tedarikçi ve son 

kullanıcıların katılımları ile belirlenirken, ticari 

standartlar, sanayinin oluşturduğu gruplarda, 

son kullanıcının da katılımıyla belirlenmektedir. 

Bu noktada Milli Savunma Bakanlığı’na 

bağlı tedarik makamları, yerli savunma 

sanayini standartların oluşturulduğu platformlara 

katılmaya teşvik etmelidir. 

Bir başka yeniden kullanım yöntemi olan Ürün 

Hattı Uygulaması ile yeni bir tedarik yaklaşımı 

önerilmektedir. Ortak ve yönetilebilir, 

gereksinimleri belirlenmiş ve aynı Ürün 

Hattı’na ait farklı ürünlerin, günümüz açık 

sistem mimarileri, platformdan tam bağımsızlık 

gibi sistem çözümlerinden yararlanılarak 

ortak olarak tek elden tedarik edilmesi, uygun 

bir çözüm olarak görülmektedir. 

Yeniden kullanım, hazır ticari ürün kullanımı ve 

ürün hattı konseptinin HAVELSAN’da özellikle 

GENESİS tabanlı Savaş Yönetim Sistemleri 

alanında ve Gemi Veri Dağıtım Sistemi geliştirilmesinde 

etkinlikle kullanılması, gelişmekte 

olan savunma sanayimiz için örnek alınacak ve 

ümit verici uygulamalardır. 

YARASA projesinde geliştirilen Görev Destek 

Sisteminde kazanılan ve Ürün Hattı’na esas 

olan sistemin, takip eden sistemlerde Savunma 

Sanayii Müsteşarlığı’na zaman ve maliyet 

olarak kazanımlarda bulunduğu görülmüştür. 

Benzer uygulamaların, Savaş Yönetim Sistemleri, 

komuta kontrol sistemleri ve Ani Müdahele 

Botu gibi deniz platformları ve insansız 

hava araçlarında uygulanabileceği düşünülmektedir. 

Ürün Hattı Uygulamasına ilişkin uzun vadeli 

planların yapılamaması, son kullanıcının 

isteksizliği ve sanayi ile yürütülecek olan 

çalışmalarda sorumluluklar ve iş paylaşımına 

ilişkin çeşitli aksaklıkların ortaya çıkması 

karşılaşılabilecek temel sorunlar olarak 

değerlendirilmektedir. 

Ancak maliyet etkinlik, proje süreçlerinin 

kısalması, teknoloji yönetiminde getireceği 

kontrol, yatırım tekrarlarının önlenmesi 

dikkate alındığında, Ürün Hattı Uygulamasının 

öncelikle pilot projelerde uygulanması, zaman 

içerisinde de yaygınlaştırılması gerektiği 

değerlendirilmektedir. 

KAYNAKLAR 

ALBERT, Cecilia, BROWNSWORD, Lisa “Evoloutionary Process for Integrating COTS-Based Systems (EPIC)”, Kasım 2002 

 

BERGEY, John, CLEMENTS, Paul, COHEN, Sholom, DONOHOE, Pat, JONES Larry, KRUT, Bob, NORTHROP, Linda, TILLEY, Scott, SMITH, Dennis, WITHEY, Jim, “DoD 

Product Line Practice Workshop Report”, Mayıs 1998. 

BERGEY,John, “Basic Concepts of Product Line Practice for the DoD”Pittsburgh, PA:Software Engineering Institute, Carnegie Mellon University, Şubat 2000 

 

 

BERGEY K., John, COHEN, Sholom, DONOHOE Patrick, JONES, Lawrence G., “Software Product Line: Experinces from the Seventh DoD Software Product Line 

Workshop”, Mart 2005. 

BERGEY, John,CLEMENTS, Paul, COHEN, Sholom, DONOHOE, Pat, JONES, Larry, KRUT, Bob, NORTHTROP, TILLEY, Scott, SMITH, Dennis, WITHEY, Jim. “DoD Product Line 

Practice Workshop Report”, Mayıs 1998. 

BLM Architecture Summary Report, s.33 ulaşım tarihi 17 Ağustos 2006 

BRIGGS,John, “Reuse As A Strategy For System Acquisition” 

CARNEY, David J, MORRİS, Edwin J, PLACE0, Patrick R.H., “Identifying Commercial Off-the- Shelf (COTS) Product Risks: The COTS Usage Risk Evaluation”, Eylül 2003 

CLEMENTS, Paul “A Framework For Software Product Line Practice” Version 2.0. Pittsburgh, PA:Software Engineering Institute, Carnegie Mellon University 

Department of Defense Joint Technical Architecture, Sürüm 1.0. Ağustos, 1996. 

Department of the Navy, Department of the Navy Software Reuse Guide, Naval Information Systems Management Center, NAVSO P-5234-2, Haziran 1995 

Devlet Planlama Teşkilatı, e-Dönüşüm Türkiye Projesi 2003-2004 KDEP Uygulama Sonuçları ve 2005 Eylem Planı, 2005


DoD Directive 5000.1, “Defense Acquisition,” March 15, 1996. 

 

Federal Acquisition Regulations System. Chapter 1, Federal Acquisition Regulation 1997. 

 

SAUNDERS, Gregory DSPO, “ COTS in Military Systems-A Ten Year Perspective” isimli sunumu. 

Information Technology Management Reform Act, 1996 

 

 

JONES, Lawrence G. “Product Line Acqusition in the DoD: The Promise, The Challenges”,December 1999. 

LANG,Bob, “A Process for Evaluating COTS Software Products” http://interactive.sei.cmu.edu erişim tarihi 17 Ağustos 2006 

PERRY, William J., Memorandum For Secretaries Of The Military Departments, 29 Haziran,1994 

Raines Rules, OMB Memorandum of October 25, 1996, Subject: Funding Information Systems Investments 

STURM,A.Thomas: The USAF Scintific Advisory Board: Its First Twenty Years, 1944-1964, s.22. 

 

 

DoD Regulation 6000.2 “Mandatory Procedures for Major Defense Acquisition Programs (MDAPS) and Major Automated Information System (MAIS) Acquisition 

Programs.” Mart 1996. 

FOX, G., Marcom, S., LANTNER, K., “A Software Development Process for COTS-based Information System Infrastructure”. Part II: Lessons Learned, CrossTalk, Nisan 

1998, http://www.stsc.hill.af.mil/CrossTalk/1998/apr/process.asp 

Joint Interoperablity and Engineering Organization, Defense Information Systems Agency, Defense Information Infrastructure (DII) Common Operating Environment 

(COE) Version 3.1 Baseline Specifications. Nisan, 1997 

JONES, Lawrance G.,Product Line Acquisition in the DoD: The Promise,The Challenges, PA:Software Engineering Institute, Carnegie Mellon University, Aralık 1999 

s.10. 

Venture Development Corporation, Embedded Hardware and Systems Practice: A White Paper On Embedded COTS Systems in Military, Aerospace and Defense, 

2006. 

VIDGER, M.R., Dean, J., An Architectural Approach to Building Systems from COTS Software Components, The 22nd Software Engineering Workshop, NASA/Goddard 

Space Flight Center Software Engineering Laboratory (SEL), Greenbelt, MD, December 1997, pp. 99-131 

www.corba.org erişim tarihi 17 Ağustos 2006 

www.omg.org erişim tarihi 17 Ağustos 2006 

Umur ÇAĞLAYAN 

HAVELSAN 

Pazarlama Müdürü 

Umur ÇAĞLAYAN Ankara’da 1975 yılında doğdu ve yüksek öğrenimini Gazi Üniversitesi İktisadi 

ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümünde tamamladı. 1999 yılında Savunma Sanayii 

Müsteşarlığında çalışmaya başladı. 

1999-2008 yılları arasında, Mobil Radar Kompleksleri, Ağ Destekli Yetenek Projesi, Çok Amaçlı 

Veri Link Sistemi, Link-16 ve Birlikte Çalışabilirlik Projeleri gibi Türk Silahlı Kuvvetleri ve NATO 

kapsamında yürütülen Komuta Kontrol ve Haberleşme Projelerinde, Uzman Yardımcısı ve 

Uzman olarak görev adı. Bu süre içerisinde yüksek lisansını Orta Doğu Teknik Üniversitesi 

Avrasya Çalışmaları Bölümünde tamamladı. 

IDLS, NCOIC gibi kuruluşlarda Türkiye’yi temsil etti ve Savunma Sanayii Müsteşarlığı adına 

çeşitli sunumlar yaptı. 

2008-2011 yılları arasında, Savunma Sanayii Müsteşarlığında Uluslararası İşbirliği Dairesinde, 

Doğu ve Güneydoğu Asya ile Güney Amerika Bölgelerine yönelik uluslararası işbirliği ve ihracat 

faaliyetlerinde görev aldı. 

Mayıs 2011 tarihinden itibaren, HAVELSAN firmasında Orta Doğu, Körfez ve Afrika Bölgesine 

yönelik Pazarlama Müdürü olarak görev yapmaktadır.


Savunma Sanayiinde 

Sürdürülebilirlik Kavramı 

Aşağıdaki makale, 29 Ekim 2023 tarihine 

kurguladığımız bir senaryo üzerine yazılmıştır. 

Senaryo gereği, çevre ülkelerden birisinin 

Başbakanı, Genelkurmay Başkanını yanına 

çağırır. Türk Savunma Sanayiinin 40 yılda 

geldiği noktanın kıskandırıcı olduğunu belirterek; 

Türk Savunma Sanayiinin bu süre içinde 

nasıl olup da bu konuma geldiğine dair bir 

Rapor hazırlanmasını ister. Makalemiz, bu 

sanal rapordan alıntılardan oluşmaktadır. Daha 

fazla bilgi arzu edildiğinde, raporun diğer kısımlarından 

da alıntılar yapılabilecektir. 

Rapor 

Tarih : 29 Ekim 2023 

Kime 

: Arwanda Başbakanı 

Raporu Hazırlayan : Arwanda Genelkurmay 

Başkanlığı 

Konu 

: Türk Savunma Sanayii 

Sayın Başbakan, 

Raporumuz, askeri ataşelerimiz, istihbarat elemanlarımız, 

Ankara Büyükelçiliğimiz, Dışişleri 

Bakanlığımızdan uzmanlar ile yerel ajanlarımızdan 

elde edilen istihbarata dayandırılarak 

hazırlanmıştır. 

I.Giriş 

Ülkemiz savunma sanayisinin geliştirilmesi 

çabalarına ve milli bütçeden ayrılan rakamların 

büyüklüğüne rağmen; sanayinin gelişmesi 

konusunda yeterli adımlar atılamaması; gerek 

askeri, gerek politik, gerekse ekonomi 

çevrelerinden eleştiri almaktadır. 

Bu raporda, bu konuda başarılı uygulamaları ile 

dikkati çeken Türk Savunma Sanayii’nin 

bugüne nasıl geldiği; sanayide yer alan 

firmaların sürdürülebilirliklerini nasıl sağladıkları, 

bunun sağlanmasında Devletin rolü gibi 

konular işlenecektir. 

II. Türk Savunmasının Kuşbakışı Görüntüsü 

Dünya genelinde savunma harcamalarının 

GSMH’ye oranı %2,4 olup, Türkiye için bu oran 

1999’da %4 iken 2008’de %2,3’e inmiştir. 2007 

itibariyle bu oran Yunanistan’da %3,3; 

Bulgaristan’da %2,6; Rusya’da %3,5; İran’da 

ise %2,9 olmuştur. 

Türkler 2000’li yıllarda savunma harcamalarını 

düşürürken, sağlık ve eğitim harcamalarını 

artırmışlardır. Burada gözetilen gerekçe, sosyal 

refahın artırılması olmuştur. Ancak, 2012’den 

başlayarak bu mantık değiştirilmiş, “Güçlü 

Ordu, Güçlü Dış Siyaset, Güçlü Ekonomi” 

doktrini benimsenmiş ve harcamalar %2,3 

seviyesinden, tedrici olarak 2022'ye kadar 

%4,5 mertebesine çıkarılmıştır. 

Aralık 2009 itibariyle savunma sanayiinde 

faaliyette bulunan şirketlerin sayısı, 116 iken, 

2023 yılı itibariyle bu sayı 427’dir. 

Savunma Sanayiinde İstihdam 

2009 yılı sonu itibariyle savunma sanayiinde 

takriben 42 000 personel görev yapmakta iken, 

bugün bu sayı 96 000 civarındadır. Bu sayıda en 

önemli faktör, çalışanların çok büyük bölümünün 

ürün geliştirme mühendisleri, test 

mühendisleri ve uzmanları oluşudur. 

Savunma Sanayii Sektörünün Cirosu 

2009 yılı SaSaD anketi sonuçlarına göre Türk 

Savunma Sanayii sektörü cirosu 2,319 Milyar 

Dolar olarak gerçekleşmiştir. 2022 yılı sektör 

cirosu 8 Milyar Dolardır. 

Türkiye’nin Savunma Harcamalarında Gelir- 

Gider Durumu 

SSM tarafından sağlanan verilere göre, 

2010’larda SSM’nin temel para kaynağı olan


Savunma Sanayii Destekleme Fonu yönetiminde 

önemli bir değişiklik olmuş ve Hazine 

Müsteşarlığı tarafından Fon’da birikmiş 

kaynakların öncelikle kullanılması uygun 

bulunmuş; bu doğrultuda tahakkuk etmiş 

alacakların Fon’a transferi işlemleri yavaşlatılmıştır. 

Bunun neticesinde JSF gibi projelerin 

olağanüstü yüksek kredi ödemelerinin baskısı, 

savunma sanayiinin diğer projelerinin sözleşmeye 

bağlanmasını geciktirmeye veya diğer 

projelerin, ödeme güçlükleri nedeniyle, 

yavaşlamalarına yol açmıştır. Bu durum, 

SSM’nin kuruluşundan o günlere kadar 

yaşanmamış bir “gecikmeli ödeme” sonucunu, 

kısa süreyle yaratmış; bunun üzerine 

2015’lerde projelerde ilave bir gecikme riski 

ortaya çıkmıştır. SSM ve Türk Hükümeti bu 

darboğazı, Hazine Müsteşarlığı ile SSM’nin 

yakın ilişkileri, Başbakanın konuya doğrudan 

ve olumlu müdahelesi ile çözmüştür. 

Halihazırda, Türk Savunma Sanayiinde ödemeler, 

zamanında ve sağlıklı olarak yapılmaktadır. 

Türk Savunma Sanayiinde İhracat 

2011 yılında “sadece savunma ürün ve 

hizmetleri ihracatından” elde edilen ihracat 

rakamı 1 Milyar Dolardır. Bu rakam, 2022 

verilerine göre 4 Milyar Doları bulmuştur. 

Türkler, genel olarak savunma sektörü hakkında 

yaptıkları sunuşlarda, savunma ürün ve 

hizmetleri ihracat rakamlarına, ağırlıklı olarak, 

savunma offsetinden faydalanılarak elde 

edilen sivil havacılık ürünleri ihracat rakamlarını 

da eklemekte; buradan çıkan rakamı 

“toplam savunma ürün ve hizmet ihracatı” 

rakamı olarak kullanmaktadırlar. Bu yapıldığında 

ise yanıltıcı ve aşırı iyimser sonuçlar 

ortaya çıkabilmektedir. “Offsetler sonucu 

Türk dış siyaseti, komşuları ile 

“sıfır sorunlu” bir ilişkiler ağını 

aramakta; bunu da Polyanna’cılık 

oynamadan, aşağıdaki sırayla 

gerçekçi üç stratejik temele 

oturtmaktadır: 

1. Güçlü Ordu 

2. Güçlü Dış Siyaset 

3. Güçlü Dış Ticaret 

ortaya çıkan sivil ihracat” arzu edilen bir 

olaydır, ancak bu tür satış imkanları sadece 

yabancılardan ithalat olduğu sürece var 

olduğundan, bir paradoksa da işaret 

etmektedir: Yerli katkı oranı %100 olursa, bu 

tür ihracat rakamları sıfıra düşecek; yerli 

hiçbir şey alınmadığında ise sivil havacılık 

ürünlerine ait ihracat rakamları da maksimum 

olabilecektir. Bu yaklaşımın bir başka önemli 

etkisinin de, offset sonucu elde edilen ihracat 

rakamlarının, savunma sanayiinin “pazarlama 

yeteneğini” ölçmek anlamında da yanıltıcı 

sonuçlara sebep olacağı değerlendirilmektedir. 

Türk Savunma Sanayii, daha 2010’lu yıllarda 

ihracat atılımı içine girmiş ve değişik coğrafyalarda 

ürün pazarlama faaliyetlerine başlamıştır. 

Ancak bazı sektörlerde, birden fazla Türk 

Şirketi aynı ürün grubuna yönelik İş Geliştirme 

faaliyetinde bulunabilmekte; bu da müşterinin 

kafasında soru işaretlerine yol açabilmektedir. 

Bu gibi durumlara Almanya, İtalya, İngiltere, 

İsveç, Finlandiya, Fransa, ABD, Rusya, Kore ve 

Çin gibi rakip oyuncularda raslamak olası 

değildir. İstihbarat Teşkilatımız, bu gibi durumların 

Türkiye’nin ihracatına vuracağı darbeyi, 

ülkemizin avantajı olarak değerlendirmektedir. 

Satış Sonrası Destekler 

Türkler, geçmişte yaptıkları hatalardan ders 

çıkarmışlar ve yurt içinden temin ettikleri tüm 

sistemlerin satış sonrası destek hizmetlerini, 

ana sistemi sağlayan şirketlere bırakmışlar; 

böylece TSK’nın lojistik harcamalarında ciddi 

anlamda tasarruf sağlamışlardır. 

III. Türkiye’nin Savunma Vizyonu ve Siyaseti 

Türkiye, basit ve sağlam bir dış politika siyaseti 

izlemektedir. Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu 

Mustafa Kemal Atatürk’ün bundan yüz yıl önce 

yürürlüğe koyduğu dış siyaset politikası “Yurtta 

Sulh, Cihanda Sulh” dur. Bu politikaya sıkı sıkıya 

bağlı olan Türk dış siyaseti, komşuları ile “sıfır 

sorunlu” bir ilişkiler ağını aramakta; bunu da 

Polyanna’cılık oynamadan, aşağıdaki sırayla 

gerçekçi üç stratejik temele oturtmaktadır: 




Aşağıdaki satırlarda bu başlıklar teker, teker 

incelenecektir: 


 

“Güçlü, Şimşek Gibi Hızlı” bir Türk 

Ordusunun mevcudiyeti, Türk Hükümetlerine 

bölgesinde ve dünyada güçlü siyaset 

yapma imkanı vermektedir. 

 

 

 

TSK Komuta Heyeti, subay, astsubay ve 

eratı, üstün bir eğitime sahip olup; ülke 

vatandaşları Türk Silahlı Kuvvetlerini en 

güvenilir kurum olarak algılamakta, 

güvenmektedir. Komuta heyeti, vizyon 

olarak diğer büyük ülkelerden bağımsız bir 

silahlı kuvvete sahip olmayı öncelikli amaç 

edinmiştir. 

Türk Donanması 2020’li yıllardan itibaren 

Akdeniz dışındaki geniş bir coğrafyada 

Türk ticaret filolarının deniz yollarını açık 

tutmaya başlamış; Türk dizel-elektrik 

denizaltılarının Güney Kutbunda 

Kerguelen takımadaları yakınına kadar 

indikleri ve istihbarat faaliyetlerinde 

bulundukları raporları alınmıştır. Türk 

Denizaltılarının Kızıldeniz, Güneydoğu 

Asya kıyılarında gizli ve sürekli gözetleme / 

devriye görevi yaptıklarını değerlendirmekteyiz. 

Türk Deniz Kuvvetlerinin, filolarındaki 

denizaltılarının özgün tasarımlı 

olması konusundaki kararlılığı nedeniyle, 

2025 yılından itibaren ana sistem bazında 

dışa bağımlılık sona erecektir. İlk Türk 

nükleer denizaltısının 2028 yılında Türk 

Tersanelerinde kızaktan indirilmesi planlanmaktadır. 

Türk Hava Kuvvetlerine ait tüm uçucu 

birliklerde yazılımlar 2015’lerden itibaren 

tamamen özgün yapılmış; bu konuda dış 

güçlerin baskısı ve herhangi bir operasyonda 

arzu edilmeyen müdahaleleri 

önlenmiştir. Türk Hükümeti 2011 yılında 

aldığı bir kararla özgün savaş uçağına kapıyı 

açmış olup, ilk Türk savaş uçağının 2024 

yılında uçması planlanmaktadır. Türklerin 

global ihtirasları olmadığı bilinmekle 

beraber, Türk Genekurmayının, özgün Türk 

Ağır Bombardıman Uçağı hedefi vardır ve 

bu konuda sessizce çalışıldığı değerlendirilmektedir. 

Türkler, Uzay Komutanlıklarını 

uzun yıllar önce kurmuş olup; bu 

konuda her an sürpriz yapacak gizli 

çalışmalar yürüttüklerini endişeyle değerlendirmekteyiz. 

Müttefiklerinin, bu tür 

hamlelerin yapılabilir olmayacağı tavsiyelerine 

boyun eğmeyen Türkiye, bu tür 

stratejik konularda “fizibilite” kavramını 

çöpe atmış, kendi stratejik amaçları söz 

konusu olduğunda projenin maliyetini 

ikinci plana atmakta sakınca görmemiştir. 

Ülkemiz savunma harcamalarının gün 

geçtikçe azaltılması, ülkemiz savunmasını 

Türklere karşı büyük zafiyet içine sokmaktadır. 

Türk Kara Kuvvetleri, 2009’dan itibaren 

dışarıdan herhangi kara sistemini almayı


59 

yasaklamış; tüm sistemlerin Türkiye’den 

teminini öngörmüştür. Bu vizyon doğrultusunda 

ülkenin bir dönem Almanya’dan 

doğrudan almayı planladığı Yüzücü Hücum 

Köprüleri ülke sanayii tarafından geliştirilmiş; 

1990’larda lisans altında üretilmesi 

planlanan 6x6 ve 8x8 zırhlı araçlar 

ülke sanayii tarafından geliştirilmiş; bir 

zamanlar ABD, Fransa, İtalya, Rusya, 

İsviçre, Finlandiya egemenliğinde olan bu 

alanda Türkler söz sahibi olmuşlardır. 

1990’larda Ana Muharebe Tankını lisans 

altında almayı planlayan Türkiye, 2004’de, 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın vizyonu 

ile özgün tasarıma yönelmiş; Altay AMT 

Kore teknik desteği ile ortaya çıkarılmıştır. 


Güçlü Ordusu sayesinde, Bölgesinde ve 

Dünyada çekinilen güç haline gelen Türkiye, 

dış siyasetinin sesini ve tonunu ayarlamakta 

özgürleşmektedir. 

Güçlü dış siyaset, Türkiye’nin “sıfır sorunlu 

komşu” politikasına yardımcı olmaktadır. 

Kimseden toprak talebi olmamasına karşılık 

Türkiye’nin güçlü ordusu ile verdiği mesaj 

“benden çekinin, benimle dost olun, kafa 

tutmaya kalkmayın”dır. İlave olarak da 

“aranızda da didişmeyin; bölgede istikrar 

olmazsa ekonomi de olmaz; sakin olun”dur. 

Bu mesajlar dengeli, istikrarlı bir sükunet 

ortamını sağlamaktadır. 

Göreceli zayıf komşular ve diğer zayıf bölge 

ülkeleri, Türk Ordusunun koruyucu kalkanı 

altına alınırsa, Türkiye lehine daha da güçlü 

dış siyasi sonuçların çıkacağı her türlü 

izahtan varestedir. 


Güçlü Ordu ve Güçlü Dış Siyaset, neticesinde, 

Türk dış ticareti sağlam ve gelişmeye 

açık bir nitelik kazanmaktadır. 

Ticaret yolları açıktır; komşular ve bölge 

ülkeleri hasmane davranışlar yerine işbirliğini 

seçmişler; ekonomik ilişkiler en üst 

düzeye çıkarılmıştır. 

Türkiye, bizim dışımızdaki komşuları ve 

bölge Ülkeleri ile ortak bir pazar kurmuş, 

sınırları açmış; tüccarlar ellerini, kollarını 

sallayarak alışverişe başlamışlardır. Bunun 

günlük hayata yansıyan etkisi, anılan 

ülkelerin Türkiye ile ekonomik entegrasyona 

neredeyse girmiş olmalarıdır. 

IV. Türkler Savunma Tedariğini Nasıl Yapıyor? 

Diğer kamu alımları içinde savunma tedariki, 

Türklerin en başarıyla uyguladıkları alanlardan 

birisidir. Henüz bazı lokal sıkıntılar devam etse 

de, özellikle son yirmi yılda, bu konuda uzun 

mesafeler alınmıştır. 

Savunma tedariki, Stratejik Hedef Planı (SHP) 

ve On Yıllık Tedarik Planı (OYTEP) denilen 

planlama safhaları ile başlamaktadır. 

Türk Deniz Kuvvetlerinin, 

filolarındaki denizaltılarının 

özgün tasarımlı olması 

konusundaki kararlılığı nedeniyle, 

2025 yılından itibaren ana 

sistem bazında dışa bağımlılık 

sona erecektir. İlk Türk nükleer 

denizaltısının 2028 yılında Türk 

Tersanelerinde kızaktan 

indirilmesi planlanmaktadır. 

IV.1 SHP 

Bu safha tüm kuvvetlerin, bütçe kaygısı 

olmadan, hazırladıkları tüm projeleri bir 

havuza attıkları ilk aşamadır. Bu plan 2012’lere 

kadar Gizli olup, sanayiye kapalıydı. O 

dönemlerde içe kapanık bir süreç izlemekte; 

bu safhada ne olup bittiği bilinememekteydi. 

“İhtiyacın tespiti, bu konuda mevcut olan 

teknolojilerin taranması, konsept oluşturulması, 

ihtiyaca en uygun sistemlerin tarifi 

işlemlerinin savunma sanayiinden seçilmiş 

güvenilir ekip elemanları ile birlikte, el ele ve 

gizlilik içinde yapılması” gibi kavramlar 

nedense o dönemlerde benimsenmemişti. 

TSK’nın, uzun vadeli hayal ve hedeflerini yansıttığı 

SHP’yi, sanayi ile paylaşmaması, uzun 

vadeli planlama konusunda çok becerikli olan 

savunma sanayii şirketlerinin bir strateji ve 

yatırım planı hazırlamasını önlemekte; zaten 

çok atılgan olan Türk Savunma Şirketlerinin, 

daha da gelişmesini önlemekteydi. 

Ancak 2013’den sonra TSK büyük bir düşünce 

değişikliğine gitmiş, savunma sanayiini de 

stratejik gücü olarak kabul etmiş; doktrin 

oluşturma, konsept çıkarımı, Proje Tanımlama 

Dokümanı (PTD) yazımı gibi konularda 

savunma sanayiinin tüm kesimleri ile yakın 

işbirliği içine girmiştir. Türkler, bu nedenle, 

büyük bir atılım içine girdiklerinden, bundan da 

zarar gören yine ülkemiz olmuştur. 

IV.2 OYTEP 

SHP’nin içinden seçilmiş, bütçe ayrılmış ve 

gelecek 10 yılda TSK’nın almayı planladığı 

projelerin yer aldığı belgedir. Üç yılda bir 

yayımlanır. 

2011 yılına kadar bir müddet, kısıtlı bir 

çerçevede, “OYTEP’in sadece Şirketleri 

ilgilendiren kısımları” kamuya açılmış ve bu 

konuda yapılan birçok sempozyum, konferans, 

makale ve şifahi beyanlarda OYTEP’in sanayiye 

açılmış olduğu beyan edilmişti. Sonra bu işlem 

de sessizce durdurulmuştu. Sanayici ise 

çekingen ifadelerle bu kısıtlı sürecin sanayi 

yatırımlarının planlanması ve gerçekleştirilmesi 

için yeterli olmadığını anlatmaya çalışmış, 

ama derdini yeterince ifade edememişti. 

Sanayiciler için OYTEP’in tamamına hakim 

olamamak; gelecek 10 yılda başka hangi 

alanlara ve hangi ölçüde yatırım yapmalarının 

mümkün ve gerekli olduğu analizini yapamamak 

sonucunu doğurduğundan, savunma 

sanayii 2011 yılına kadar sıkıntı çekmişti. TSK, 

2012 yılından itibaren daha şeffaf bir modele 

geçmiş ve OYTEP’i sanayiye tamamen açmıştır. 

Böylece son on yıldır Türk Sanayii, TSK’nın 

gelecek on yılda ne yapacağını bilmekte; görüş 

verebilmekte ve gelecek hazırlıkları yapabilmektedir. 

Bu şeffaf politika TSK’nın da kendi 

ihtiyaçlarını daha rasyonel hale getirmesine, 

sanayi ile ortak çalışmalar yapabilmesine 

olanak sağlamaktadır. Bu da, dolayısıyla, bizim 

işimize gelmemektedir. 

IV.3 Tedarik Eylemi 

TSK adına tedarik yapan iki temel kanal vardır: 

SSM ve MSB. 

SSM, 2015’lere kadar daha çok sistem 

geliştirme projelerini yaptırmakta, doğrudan 

alımlar ise genelde MSB’ye aktarılmaktaydı. 

2015’den sonra savunma tedariki daha sağlıklı 

bir yapıya kavuşturulmuş; tüm tedarik işleri 

MSB’ye bağlı SSM tarafından yürütülmeye 

başlanmıştır. 

SSM proje grubu: 

Özgün Geliştirme Projeleri 

Modernizasyon Projeleri 

Hazır alım projeleri 

olarak tedarik ihtisas gruplarına ayrılmıştır. Bu 

yapılanma daha önceleri var olan MSB Dış 

Tedarik, MSB İç Tedarik Daireleri ile SSM 

arasındaki iş örtüşmelerini, yanlış anlamaları 

önlemiş; kamuda verimli bir tedarik yolunu 

açmıştır.


Bir proje TSK tarafından SSM’ye aktarıldığında, 

SSM’nin eyleme geçebilmesi için üst düzey bir 

karar gerekmektedir. SSİK denilen, içinde 

Başbakan, Savunma Bakanı ve Genelkurmay 

Başkanı olan Savunma Sanayii İcra Komitesi 

yılda iki kere toplanıp, hangi projelerin 

gerçekleştirileceğine dair karar verir veya 

projeyi iptal eder. Bu kararı cebine koyan SSM, 

tam yetkiyle yola çıkmaktadır. 

2010’lu yılların başlarına kadar, Projeleri ifa 

edecek Şirketlerin belirlenmesi şu şekilde 

oluyordu: 

Kara ve Su Üstü Araçları sektöründe, Vakıf 

Şirketleri de olmadığı için, özel sektör şirketlerini 

birbiri ile yarıştıran ihale yöntemi; 

Daha çok Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme 

Vakfı Şirketlerinin yer aldığı sektörler olan 

Havacılık, Elektronik, Elektronik Harp, 

Roket ve Mühimmat gibi alanlarda ise 

ihalesiz olarak, tayin olunan Şirkete o işin 

aktarılması yöntemi 

2012’li yıllardan sonra projelerdeki azalmaya 

da paralel olarak Vakıf şirketleri daha esnek, 

hızlı, rasyonel kararları anında verebilen, 

personel ve harcamalarında performansa 

önem veren bir yapıya geçmişler; geniş ihracat 

kadroları kurmuşlar ve günümüzdeki daha küçük, 

hızlı, esnek ve çok becerikli global oyuncu 

olan Vakıf şirketlerini ortaya çıkarmışlardır. 

2011’de SSİK, kararı ile SSM tarafından Proje 

olarak sanayiye dağıtılmış projelerin, geriye 

kalan kısımları (“Bekleyen Siparişler” veya 

Backlog) miktarı 21,4 Milyar Dolardı. “Bekleyen 

siparişler” genel olarak sanayinin önünde 

hiçbir iş almadan daha kaç sene ayakta 

kalabileceğini gösteren faktördür. 2011’de tüm 

Türk Savunma Sanayiinin elinde 21,4 Milyar 

Dolarlık bekleyen sipariş vardı. Bu rakamın 

sektörlere göre dağılımı o yıllarda aşağıdaki 

gibiydi: 

Havacılık 

Elektronik 

Roket, Mühimmat 

Kara 

Denizcilik 

10,3 Milyar Dolar 





O yıllarda, “bekleyen siparişlerle” sektörel 

cirolar karşılaştırıldığında, havacılık sektöründe 

2009 toplam cirosunun 9,5 katı bekleyen 

sipariş vardı. Savunma Sanayiinin iç piyasada 

yılda ortalama 1,5 Milyar Dolarlık iş yaptığı 

düşünülürse, o hızla “bekleyen siparişlerin” 

bitirilme süresi takriben 10-15 yıl olacaktı! Bu 

neticenin ciddiyetini gören SSM, ellerinde 

büyük miktarda iş bulunan Kurumların, 

özellikle Vakıf Şirketlerinin, yıllık iş yapma 

kapasitelerini artırmalarını sağlamıştır. 2022 

yılı sonu itibariyle Türk Savunma Sanayii 

Şirketlerinin yıllık iş yapma kapasiteleri 8 milyar 

doları aşmıştır. 

IV.4 Türkiye Cumhuriyeti Savunmasında 

Oyuncular 

Türkiye’nin milli savunmasında rol alan 

oyuncular şunlardır: 

1. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) 

2. Milli Savunma Bakanlığı (MSB) 

a. Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) 

3. Savunma Sanayii 

IV.4.1 

TSK 

Dünyanın sayılı askeri güçlerindendir. 1950 

’lerde müttefik ülkeler tarafından gönderilen 

hibe araç, gereçlerle 1974 Kıbrıs çıkarmasını 

yapan; daha sonra ambargolarla hareketi 

kısıtlanan TSK, son 40 yılda yapılan hamlelerle 

sayılı ordular arasında yerini en başlarda 

almıştır. 

Başlarda daha muhafazakar olan TSK Komuta 

heyeti, önceleri sadece askeri fabrikalar ve 

göreceli olarak kendi kontrolleri altında olan 

Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfına ait 

şirketlerden alım yapmakta idi. Komuta Heyeti, 

2000’li yıllardan itibaren özel sektörün 

sürdürülebilirlik anlamında kalıcılığını, iş 

becerilerini, kalite ve ürün güvenirliğini 

ispatlaması üzerine; silah sistem alımlarında 

özel sektörden de alımı tercih etmeye 

başlamıştır. Bu arada özel sektör şirketlerinin 

rekabetçi yapıları, ihracat becerileri ve kriz 

anında gösterdikleri esneklik becerileri TSK’yı 

olumlu anlamda etkilemiş; Vakıf Şirketlerinin 

yapısının yabancı şirketlerle rekabet edebilir 

hale getirilmesi çalışmaları, 2010’lu yıllardan 

itibaren başarıyla gerçekleştirilmiştir. 

SSM, projelerin yönetimine 

verdiği önem kadar, sanayiye yön 

verme ve geliştirme konularında 

da birincil aktif rol almakta; 

sanayide rol almak isteyen yeni 

grupların sertifikasyonunu 

sağlamakta, sanayide görev 

yapacak personelin eğitimi 

konusunda lider rolünü 

oynamakta; işbirliklerinde yön 

gösterici olmakta; savunma 

sanayiinin diğer sektörlerde rol 

almasını sağlamaktadır. 

TSK, 2015’lerde Test, Ölçme ve Değerlendirme 

Tugaylarını kurmuş; kara, hava ve deniz 

harekatlarında kullanılacak tüm ekipman, silah 

ve teçhizatın, ilgili konseptlerin denenmesi bu 

Tugaylar marifetiyle sağlanmaya başlanmıştır. 

Türk askeri, çok iyi eğitimli olması; daima en iyi 

silah ve teçhizatı seçmesi ile ünlüdür. Türk 

Ordusu, kendi vatandaşları tarafından geliştirilen 

silah, mühimmat ve teçhizatı tatbikatlarında 

gerçek senaryolarda denemekte; satın 

almakta; iyileştirme önerilerini vermekte; 

ürünü geliştiren tasarımcıların da tatbikatlarda 

yer almasını şart koşmakta, böylece masa 

başında tasarlanmış ürünler yerine, gerçek 

koşullara uygun, güvenilir Türk Savunma 

Sanayii ürünlerinin ortaya çıkmasına önderlik 

etmektedir. 

TSK tarafından gerçekleştirilen bir diğer devrim 

ise, Askeri Ağır Bakım Fabrikalarının asli 

görevleri olan bakım onarım görevlerine geri 

dönmeleri olmuştur. Bu konudaki bulgular, 

Raporun Askeri Fabrikalar başlığı altında 

incelenmektedir. 

IV.4.2 MSB 

Milli Savunma Bakanlığı, ülkenin en önemli 

Bakanlıklarından birisi olup, daima tecrübeli 

bir siyasi bu Bakanlığın başına getirilmektedir. 

Savunma Bakanının, askerler tarafından da 

sevilen ve sayılan siyasilerden olması, askersivil 

ilişkilerinin sağlam bir zemine oturmasına 

yardımcı olmaktadır. SSM, MSB’ye bağlıdır. 

IV.4.2.1 Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) 

7 Kasım 1985 tarihli bir kanun ile kurulan 

SSM’nin kuruluş amacı, “modern savunma 

sanayinin geliştirilmesi ve Türk Silahlı 

Kuvvetlerinin modernizasyonunun sağlanmasıdır”. 

Bu Kanun, SSM’den beklenen iki görevin 

de eşit ve birbirine önceliği olmayan şekilde 

yerine getirilmesi olduğunu vurgulamaktadır. 

SSM, bu görevlerden “TSK modernizasyonunu”, 

1985 ile 2011 arasında, asli görevi 

olarak almış; proje havuzunda birikmiş projelerin 

başarıyla gerçekleştirilmesini sağlamak 

üzere mobilize olmuştur. Bu öncelik, 2010’ 

larda Müsteşar olan ve sanayiye büyük 

hizmetler vermiş olan Sn. Murad Bayar’ın 

ifadelerinden anlaşılmaktadır. Sanayinin geliştirilmesi 

de o tarihlerde SSM’nin öncelikleri 

arasında yer aldığından bünyesi içinde bir 

Sanayileşme Dairesi bulunmaktaydı. Bugün ise 

SSM, projelerin yönetimine verdiği önem 

kadar, sanayiye yön verme ve geliştirme 

konularında da birincil aktif rol almakta; 

sanayide rol almak isteyen yeni grupların 

sertifikasyonunu sağlamakta, sanayide görev 

yapacak personelin eğitimi konusunda lider 

rolünü oynamakta; işbirliklerinde yön gösterici


61 

olmakta; savunma sanayiinin diğer sektörlerde 

rol almasını sağlamaktadır. 

SSM’de Stratejik Planlama 

SSM, savunma sanayinin geleceğini nasıl 

şekillendireceği yönünde etkin bir stratejik 

planlama süreci yönetmektedir. Bu süreç 

öncesinde, sanayinin önde gelen görüş 

sahiplerinin düşüncelerini almakta; ardından 

stratejik planlamayı yaparak, paylaşmakta ve 

uygulamaya koymaktadır. 

Etkin dinleme ve görüş paylaşma araçlarından 

birisi de, hem sanayi hem de askerlerle yapılan 

Savunma Sanayii Vizyon Paylaşım Toplantılarıdır. 

Önceleri, taraflarla birebir buluşan SSM, 

2012 yılından itibaren SSM koordinatörlüğünde 

askerler ve savunma sanayiini Vizyon 

Toplantılarında bir araya getirmeye başlamıştır. 

Stratejik Plan temelinde hazırlanan Sektörel 

Stratejiler dokümanı ise, planın değişik 

sektörlerde nasıl uygulanacağı yönündeki 

“SSM’nin bir iç rehberi” niteliğindedir. 

SSM Personel Politikaları 

Müsteşarlığın içe dönük hedefi “uzman tedarik 

kuruluşu olmak”tır. Personel alım ve eğitim 

politikalarını bu amaca uygun olarak uygulayan 

SSM, “rotasyon” ile de personelinin değişik 

alanlarda tecrübe kazanmasını hedeflemektedir. 

Kurumun, 2022 verilerine göre 1245 kişilik 

kadrosu bulunmaktadır. Bu kadro ile proje 

başına 3.5 kişilik bir uzman kadro imkanı 

SSM’ye sağlanmıştır. Bu rakam 2010’larda 1.5 

kişi civarında idi. Proje başına düşen uzman 

kadroda artış sağlanması, Türk Hükümetinin 

savunma projelerinin zamanında ve istenen 

kalite ve sürede bitirilmesi kararlılığını 

göstermektedir. 

SSM’nin bugünkü güncel sorunu, 2012’de 

hizmete giren ve 900 personel alabilen modern 

binasının ihtiyaca yetmemesi, bu nedenle 

değişik semtlerde kiralanan ek hizmet binalarından 

yararlanmak zorunda kalınmasıdır. 

SSM İş Vereceği Şirketi Nasıl Seçer? 

2010’lu yıllara kadar, SSM’nin iş vereceği 

şirketleri seçiş şeklinde, kolay anlaşılamayan 

bir sistem mevcuttu. Kara ve deniz sistemlerinde 

ihale yönetimini uygulayan SSM, 

kıyasıya rekabet ortamında, en ucuz sistemi 

özel şirketlerden alma yolunu seçerken; hava 

savunma sistemlerinde, uçar sistemlerde, 

roket sistemlerinde ve elektronik ana sistem 

alımlarında Vakıf şirketlerine doğrudan iş 

verme yöntemini uygulamaktaydı. İstihbaratçı- 

larımız, o yıllarda bu konuların neden bu 

şekilde çözüldüğüne dair yazılı bir strateji 

dokümanını veya talimatı ele geçirememişlerdir. 

2023 yılı itibariyle SSM, tüm sektörel alanlarda 

kilit şirketlerin iş hacim koordinasyonunu 

elinde tutmakta; bu Şirketleri verdiği işlerle 

ayakta tutmakta; bunu yaparken ihale 

yöntemini de kullanarak rekabet maşasını 

elinden bırakmamaktadır. 

Satış Sonrası Hizmetlerin Temini Hakkında 

Bu konu önceleri fazla dikkat çekmemiş ise de 

“ana sistemlerin bakım ve idamesinin, onları 

geliştiren şirketler tarafından yapılması 

ihtiyacı”, bu konuya olan ilgiyi artırmıştır. 

2012’den sonra, ana sistemleri temin eden 

yerli şirketlerin, bu sistemlerin bakım ve 

tamirini de üstlerine almaları; modernizasyon 

gerektiğinde ise bu işlemi de o sistemi geliştiren 

şirketlerin yapması, Türk Savunma 

Sanayiine büyük ivme kazandırmıştır. 

Bu sayede SSM Savunma Sanayii Şirketlerini, 

zor zamanlarda, bakım onarım işleri ile ayakta 

tutma manivelasına sahip olmuştur. 

SSM’nin Proje Yönetim Performansı 

TSK’nın, SSM nezdinde, 2023 yılı başı itibariyle 

yürütülmekte olan proje sayısı 350’ye ulaşmış 

bulunmaktadır. 

Sözleşmesi imzalanmış projelerin 2009 sonu 

itibariyle toplam tutarı 23 Milyar Dolar iken, 

2022 yılında sözleşmesi imzalanmış projelerin 

tutarı 73 Milyar Dolardır. Bu tutar, 2004 yılında 

sadece 8 milyar dolar civarında idi. 

Buna karşılık 2004 yılında Kurumun personel 

sayısı 262 iken, 2009’da bu rakam 368 olmuş; 

2023 yılı itibariyle bu rakam 1200’leri geçmiştir. 

Proje başına personel sayısı 2006 yılında 1,80 

iken, bu rakam 2009’da 1,53’e düşmüş; bugün 

ise bu rakam 3,5’a çıkmıştır. 

Resmen beyan edilmemekle birlikte, o yıllarda 

önemli projelerin takvimlerinde sarkmalar 

olduğu da değerlendirilmektedir. SSM beyanlarına 

dayanılarak, son kullanıcı olan TSK’nın, o 

yıllarda proje takvimlerinde bu nedenle 

esneklik tanıdığı anlaşılmaktadır (Ref: SSM 

2009 Faaliyet Raporu; Sn. Murad Bayar’ın 

Önsözü). Bunun, sanayi ve SSM kaynaklı 

sebeplerinin SSM tarafından detaylı olarak 

analizinin yapıldığına inanılmakta; önlemler 

alındığı değerlendirilmektedir. 

Sanayinin Geliştirilmesi ve Yönlendirilmesi 

Performansı 

SSM 2009 Faaliyet raporunda, 2009 yılında 

Savunma Sanayiinin Yönlendirilmesi başlığı 

altında, 2009 yılında gerçekleştirilen/katılınan 

faaliyetler sıralanmıştır. Bu listede çok sayıda 

aktivite vardır ve SSM’ye sanayinin bu anlamda 

müteşekkir olduğunu ifade etmek gerekir. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı öncülüğünde 

başlayan, Vakıf Şirketlerinin bir Holding altında 

toplanmaları projesi üzerinde halen çalışılmaktadır. 

Bu çalışma dahi, başlı başına bir 

vizyoner bakışın yansımasıdır. 

SSM savunma sanayiini yönlendirirken, 

2010’lu yıllardaki sanayi beklentileri, kısaca 

şu şekilde özetlenebilir: 

1) “Gelişmiş ülkelerde dahi sektörlerde yer 

alan şirket sayısı ikiyi geçmemektedir. 

Türkiye’de ise Kara ve Deniz sektörlerinde 

özel sektör şirketleri ve askeri fabrikalar 

yer almakta; bu alanda rekabet, 5-6 kurum 

arasında yapılabilmektedir. Gerek bütçe, 

gerek proje, gerekse SSM’nin elindeki 

kaynakların verimli kullanılabilmesi açısından 

bu sayılar çok fazladır. Bazı 

sektörlerde ise sadece Vakıf Şirketlerinin 

Ana Yüklenici olarak seçilmelerinin (Bu 

uygulama, SSM’nin Sektör Stratejileri 

dokümanında yer alıyor!) sebepleri, özel 

sektör tarafından anlayışla (biraz da ses 

çıkaramayarak) karşılanır olmakla birlikte; 

resmi bir dayanağının olmamasının kaygı 

uyandırdığını; bunun düzeltilmesinin SSM 

açısından da sayısız yararları bulunduğu 

düşünülmekteydi. Özetle 2010’lu yıllarda, 

tüm sektörlerde, ana yüklenici olmanın 

kriterlerinin aynı ve adil olması konusunda 

sanayinin bir beklentisi vardı”. 

2) “Sektörlerde yer alacak ana yüklenici 

şirketlerin kısa listesinin oluşturulması; 

bunun belirlenmiş ve deklare edilmiş 

prensiplere göre yapılması; bu kıstasların 

dışındaki şirketlerin bu alanlara katılmalarının 

önlenmesi de” sanayi beklentileri 

arasındaydı”. 

Ürün Geliştirme Kredisi 

SSM, Türk Savunma Sanayiinin sahip olduğu 

özgün ürünlerin sayısının artmasının, Türk 

Savunma ihracatını artıracağını değerlendirmektedir. 

SSM, ürün sayısının kısa sürede 

artmasını sağlamak için, Ürün Geliştirme 

Kredisi (ÜGK) mekanizmasını 2013’de kurmuş 

veya başarıyla işletmiştir. 

Bu kredi miktarının, yıllık Savunma Sanayii 

cirosunun %10’u mertebesinde olması, bizler 

için örnek alınması gereken bir husustur. İlk 

yıllarda, yüksek görünen bu meblağı kullanacak 

bedelde proje bulmakta zorlanılmış; ancak, 

2015’den itibaren Türk Savunma Sanayii daha


büyük düşünmeye başlamış ve yeni ürün 

projeleri birbirini takip etmeye başlamıştır. Çok 

düşük faizli olan bu kredinin, ilk beş yılının 

ödemesiz olması; alınan kredinin geri ödenmesinin 

ise en az on yılda yapılması tüm 

yaratıcı şirketleri yeni ürünler geliştirmeye 

teşvik etmektedir. 

Bu kredinin adil ve dengeli olarak talep sahiplerine 

dağıtımı, SSM’nin tespit ettiği ilkeler 

doğrultusunda, SSM tarafından yapılmaktadır. 

2023 itibariyle SSM ve TSK, sanayi tarafından 

geliştirilecek ürünlerin TSK tarafından öncelikli 

olarak denenmesi ve satın alınması mekanizmalarını 

kurmuş; faaliyete geçirmiştir. 

Offset Destekleri 

Türk Savunma Sanayi şirketlerinden bazıları 

sürekli olarak ihracat yaptıkları için, satılabilecek 

offset stokları bulunmaktadır. SSM, bu 

şirketlerin Offsetlerinin satışına izin vermekte; 

satıştan elde edilen gelirin Ürün Geliştirme 

projelerinde ve ürün geliştirme merkezlerine 

yapılacak yatırım harcamalarında kullanılmasına 

izin vermektedir. 

SSM, yan sanayinin gelişmesi üzerinde de 

büyük çaba harcamaktadır. Bu çerçevede 

savunma sanayii alanında ana müteahhitlere 

ürün ve hizmet sağlayan yan sanayi şirketleri, 

yapılan yatırım ve destekler sonucu, belirli bir 

üretim kültürüne kavuşmuştur. 

IV.4.3 

SSM, yan sanayinin gelişmesi 

üzerinde de büyük çaba 

harcamaktadır. 

Bu çerçevede savunma sanayii 

alanında ana müteahhitlere 

ürün ve hizmet sağlayan yan 

sanayi şirketleri, yapılan yatırım 

ve destekler sonucu, belirli bir 

üretim kültürüne kavuşmuştur. 

Türk Savunma Sanayii 

Türk Savunma Sanayiinde kurumlar TSKGV 

Şirketleri, “Milli Savunma Bakanlığı Bağlısı “bir 

şirket” olan MKEK, Özel Şirketler, Askeri 

Fabrikalardan oluşmaktadır. Bu kurumların 

özellikleri aşağıda sıralanmıştır: 

Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı 

(TSKGV) 

Türkler Silahlı Kuvvetlerini güçlendirmek üzere 

Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfını 

(TSKGV) kurmuşlardır. Vakfın amacı “Türk Milli 

Harp Sanayisinin geliştirilmesi, yeni harp 

sanayi dallarının kurulması, harp silah araç ve 

gereçlerinin satın alınması suretiyle; Türk 

Silahlı Kuvvetlerinin savaş gücünün artırılmasına 

katkıda bulunmak üzere; Türk vatandaşlarının 

maddi ve manevi desteğini sağlamaktır”. 

Vakfın bir kuruluş kanunu olup, kurucuları 

arasında Milli Savunma Bakanı, Genelkurmay 

II. Başkanı, MSB ve SSM Müsteşarı vardır. 

Dolayısıyla çok güçlüdür. 

Vakfın yönetim organları Vakıf Başkanı, 

Mütevelli Heyeti ve Genel Müdürlükten 

oluşur. Vakfın ve Mütevelli Heyetinin Başkanı 

Milli Savunma Bakanıdır. Vakıf, Başkan 

tarafından temsil olunur. Mütevelli Heyeti ise 

Milli Savunma Bakanı, Genelkurmay 2. Bşk, 

MSB Müsteşarı ile SSM Müsteşarından 

oluşmaktadır. 

Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere TSKGV, 

dolayısıyla Bağlı Ortaklığı olan Şirketler, aslında 

kamudur, devlettir. Bu çerçevede, ihtiyaç 

makamı olan TSK ile TSK adına tedarik yapan 

SSM’nin, TSKGV içinde yer almaları, savunma 

sanayi yapılanması üçgeninde ilginç ve çok 

güçlü bir ilişki ağı oluşturmaktadır. 

Vakıf Şirketleri: 

Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfının 

(TSKGV), hisselerin çoğunluğuna sahip olduğu 

Şirketlerdir. Türk Ticaret kanununa göre, Özel 

Şirketler olarak da anılan bu Şirketlerin gerçek 

sahibi ise yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı 

üzere Türk Devletidir. Bu Şirketler Aselsan, 

TAI, Havelsan, Roketsan, İşbir ve Aspilsan’dır. 

2010’larda Türk savunma sanayiinde, kara 

araçları dışındaki, tüm sektörlerde ana yüklenici 

rolü SSM tarafından Vakıf Şirketlerine 

verilmekteydi. Vakıf şirketlerine sürekli ve 

kararlı olarak bu rolün verilmesini gerekli kılan 

herhangi resmi bir karar, politika veya 

stratejiye rastlanılamamıştır. 

Bir başka deyişle o yıllarda Türk Vakıf Şirketleri, 

iç piyasada rekabetsiz, doğrudan 

görevlendirme ile iş almakta idi. Bu durumun, 

bu Şirketlere kısa ve orta vadede elverişli bir iş 

ortamı sağladığı açıktır. Ancak bu steril 

ortamın, anılan Şirketlerin rekabetçiliğini ne 

kadar teşvik ettiği; rekabet ortamının 

bulunmaması nedeniyle, şirket refleks ve 

yeteneklerinin ne ölçüde test edilebildiği 

sorusu açık bulunmaktaydı. Bu boşluğu gören 

Vakıf ve Vakıf Şirketlerinin üst düzey 

yöneticileri 2010’lu yılların ortalarında Vakıf ve 

Şirket yapılarında reform yapmışlar; maliyetleri 

sorgulamışlar ve sonuçta bugün var olan 

rekabetçi, esnek, çok güçlü Vakıf şirketleri 

yapılanmasını ortaya çıkarmışlardır. 

Özel Şirketler: 

Hisselerinin tamamı özel sermaye gruplarına 

ait olan şirketlerdir. Sektör içinde en dinamik ve 

rekabetçi grup bu Şirketlerden oluşmaktadır. 

2009 yılında yapılan ihracatın %50’sini sağlayan 

Özel Şirketlerin, o yıl içinde iç pazardan aldıkları 

pay sadece %12 idi. Bu pay yıllar içinde artmış 

ve bugün %50 mertebelerine ulaşmışlardır. 

Askeri Fabrikalar: 

Türkiye’de askeri fabrikaların ana kuruluş 

amacı, 1950’lerde Türkiye’ye gönderilen ve 

yedek parçası olmayan askeri sistemleri ayakta 

tutabilmekti. Zamanla bu ihtiyaç azaldıkça, TSK 

içinde önemli bir de teşkilat yapısına kavuşmuş 

olan askeri fabrikaların, mevcudiyetlerini 

devam ettirebilme refleksleri ortaya çıkmıştır. 

Bunun neticesinde, TSK’nın ihtiyaçlarının 

önemli bir bölümünü fabrikalara yönlendirme 

baskısı, doğal olarak, ortaya çıkmıştır. 

1998 yılında yayınlanan Bakanlar Kurulu imzalı 

Savunma Sanayii Stratejisinde yer alan bir 

maddeye göre, askeri fabrikaların asli görevleri 

olan bakım ve onarıma yöneltilmeleri temennisi 

vardır. Bu çerçevede TSK, 2000’li yılların 

başında bu talimatı planlarına almış ve 

uygulama emirleri çıkmıştır. Ancak 2000’li 

yıllarda, teknolojik kabiliyet kazanma arzusuyla, 

fabrikalara sistem imalatı görevi 

verilmeye devam edilmiştir. Örneklerden 

bazıları aşağıda sıralanmıştır: 

a) Almanya ile denizaltı inşaatı 

b) Su üstü gemileri inşaatı 

c) İsrail ile M60 Tankları modernizasyonu 

d) Kore ile Fırtına obüsleri imalatı 

e) M113 Modernizasyon projesi. 

f) Aselsan ile Leo1 Modernizasyonu 

2010’lu yıllardan itibaren askeri fabrikaların 

asli görevlerine dönmesi çalışmaları hızla 

başlatılmış ve bu dönüşüm başarıyla gerçekleştirilmiştir. 

Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu 

Türklerin gurur kaynağı olan bu devlet şirketi, 

yapısı itibariyle ortaya çıkan zorlukları 

aşabilmek için önce MSB Bağlı Şirketi statüsüne 

getirilmiş; 2015’li yıllarda yapısı tamamen


63 

değiştirilerek rekabetçi bir yapıya kavuşturulmuştur. 

Türk Savunma Sanayiinde Ar-Ge, Ürün 

Geliştirme ve TÜBİTAK 

SSM, yeni ve özgün savunma sanayii ürünlerinin 

ülke ihracatında oynayacağı rolü 2009- 

2016 stratejik planında tespit etmiştir. Bu 

konularda destek vermeyi de öngören ilk 

adımlarında, teknoloji geliştirilmesine destek 

vermiştir. Fakat, 2012 yılında hazırlanan yeni 

stratejilerde bu adımdan vazgeçen SSM, 

doğrudan “yeni ürün geliştirme” projelerine 

destek vermeye başlamıştır. Bu konudaki 

formül şudur: SSM, TSK’nın öngördüğü veya dış 

pazarda da iş yapacak ürünleri geliştirme 

görevini kabiliyetli şirketlere dağıtmakta, 

ortaya çıkan ürünleri TSK, Test, Ölçme ve 

Değerlendirme Tugaylarında denemekte, 

başarılı bulduklarını tedarik yolunu seçmekte, 

diğerleri için ise geliştirme önerilerini 

sıralamaktaydı. Böylece Türklerin savunma 

ürünü geliştirme süreci, sürekli yeni ürünlerin 

ortaya çıkarılmasını sağlamakta; TSK’nın ise 

“şimşek gibi bir ordu” imajını pekiştirmekte idi. 

SSM’nin yanı sıra TÜBİTAK ise, araştırma ve 

geliştirme alanında Türkiye’nin son yıllarda 

yaptığı atılımlarda öncülük etmiştir. Teknoloji 

ve ürün geliştir-mede sağladığı teşviklerle 

TÜBİTAK, savunma sanayiinin en büyük 

destekçi kurumlarından olmuştur. 2011’den 

itibaren SSM ve TÜBİTAK yeni bir işbölümü 

yapmış; SSM, Ar-Ge desteği sağladığı 

“teknoloji geliştirme” görevini TÜBİTAK’a 

devretmiştir. Buna karşılık TÜBİTAK ’ta bir 

zamanlar el attığı seri üretim işlerine 

girmemeye; ancak geliştirdiği teknolojilerin 

ticari olarak üretilmesini sanayiye bırakmaya 

başlamıştır. 

2005-2010 aralığında yan 

sanayiye en az %20 pay 

verilmesini zorlayan sistem, 

2011’den başlayarak daha fazla 

iş payının aktarımını 

öngörmüştür. 2023 itibariyle 

ana müteahhitler aldıkları işin 

takriben %50’sini Türk şirketleri 

ile paylaşmak zorundadır. 

Türk Savunma Sanayiinin Belirgin Özellikleri 


TC’nin Cumhurbaşkanlarından Turgut Özal’ın 

ileri görüşlülüğü ile 1980’lerde kurulmuş olan 

Türk Savunma Sanayii, dünya pazarında 

aşağıdaki ayırıcı özellikleri ile diğer ülke 

savunma sanayiilerinden ayrılır: 

 

 

 

 

 

 

 

Türk Savunma Sanayii Şirketleri güvenilirdirler. 

Türkler verdikleri sözü tutan işadamlarıdır. 

Yazılı kontrat önemli olmakla birlikte, 

verilen söz ülke sanayicisinin namusudur. 

Garanti süresinden çok sonra, uzun yıllar 

sonra, eskiyen sistemleri sorun çıkardığında 

müşterinin yanında olur ve soruna çözüm 

bulmaya çalışırlar. Bunu, Müşterinin 

aleyhine ve kısa zamanda para kazanıcı bir 

eyleme çevirmek yerine, “önce yardımcı ol, 

sana güvensin; iş sonra zaten gelir!” anlayışı 

ile yaparlar. 

Türk sanayicileri yüksek ahlaklıdır! Bu 

şirketlerin girdiği pazarlarda vergi verenler, 

Türk Şirketlerinin çevrelerinde yarattıkları 

ahlak kültüründen olumlu anlamda 

etkilenir. 

Türk savunma sanayicileri inatçıdır; hiçbir 

koşulda vazgeçmezler! Cesurdurlar. Risk 

almayı severler. 

Türk savunma sanayicileri girdikleri pazara 

yerleşir; yerlileşirler… Bu raporun yazarları 

olarak bizleri en çok etkileyen hususlardan 

birisi de bu olmuştur. Yüksek milliyetçi 

duygulara sahip olan Türkler, bir pazara 

yerleşirken bencil davranmaz; mutlaka 

güçlü yerel ortaklar bulur; kendileri de o 

ülkenin vatandaşı imiş gibi bir ruha 

bürünürler. 

Türkler daha fazla kazanmanın yolunu, 

ortağına da kazandırmaktan geçtiğini 

bilirler. Bu nedenle, Türk şirketleri ile iş 

yapmanın cazibesi giderek yayılmaktadır. 

Türklerin yüksek özgüveni, iş becerisi ile birleşmiştir. 

1980’li yıllardan itibaren Üniversitelerin 

en parlak öğrencilerini daha 

öğrenci iken kendilerine bağlayan savunma 

sanayicileri, bunun semeresini Şirketlerine 

sadık, genç, yaratıcı çalışanlara sahip 

olmakla almaktadırlar. 

Türk sanayicileri mütevazıdır! Tevazu, Türk 

kültürünün bir parçası olmakla birlikte Türk 

sanayicileri Türkiyenin son yirmi yılda 

parlayan yıldızının şımartıcı etkisine 

kapılmamış; muhatapları karşısında daima 

saygılı ve mütevazı olmuşlardır. 

Türk Savunma Sanayii ve KOBİ’ler 


Türkler, savunma sanayiini geliştirirken önce 

ana müteahhitlerin filizlenmesini sağlamış; 

daha sonra bu müteahhitlerin hızını artırmak, 

riski paylaştırmak ve yerel sanayii de geliştirmek 

için verdikleri ihalelerden belirli 

payların yan sanayiye aktarılmasını sağlamışlardır. 

2005-2010 aralığında yan sanayiye en az %20 

pay verilmesini zorlayan sistem, 2011’den 

başlayarak daha fazla iş payının aktarımını 

öngörmüştür. 2023 itibariyle ana müteahhitler 

aldıkları işin takriben %50’sini Türk şirketleri 

ile paylaşmak zorundadır. 

Bu konudaki ilk çabalar, ana müteahitlik 

görevini üstlenen şirketlerin, üretim ağırlıklı iç 

yapılarında dirençle karşılaşmış; temel 

yetenekleri bünyede tutup, detay üretim 

işlerini yan sanayiye aktarmak yerine pahalı 

makine yatırımlarını bünyelerine yapmışlardır. 

Buna kalite ve üretim kültüründen yoksun olan 

bazı yan sanayi firmalarının varlığı da sebep 

olmuştur. Ancak, SSM’nin teşvik ve zorlamaları 

ile yan sanayide son on yılda olağanüstü 

gelişmeler sağlanmıştır. 

Devletin sanayi ile işbirliğine en iyi örneklerden 

birisi de 2013’lerde kurulan Türk Savunma 

Sanayii Akademisidir (TÜSSAK). SSM, Savunma 

İmalatçıları Derneği (SaSaD), OSTİM, KOSGEB 

işbirliği ile kurulan Akademi, savunma 

sanayiinin ihtiyaç duyduğu yetenek dallarında 

şirketlerin personeline eğitim vermekte ve 

sertifikalandırmaktadır. Çok geniş olan müfredat 

konuları arasında kaynakçılık, CNC operatörlüğü, 

ağır iş makineleri operatörlüğü, kalite 

kontrol uzmanlığı, test uzmanlığı, kalibrasyon, 

ERP vs. gibi olağanüstü sayıda konu bulunmaktadır. 

SSM, şirketlerin personelinin bu 

akademiden sertifika almasını şart koşmuştur. 

Böylece geçen on yılda, gerek ana müteahitler 

ve gerekse yan sanayide ortak bir savunma 

sanayii üretim kültürü oluşmuştur. Bu kültüre 

sahip olan OSTİM firmalarının artması, 

özellikle bu şirketlerin gerek Türkiye’de gerekse 

yurtdışında bu şirketlere ilave iş olanakları 

sağlamıştır. 

V. Tekrarlamakta Yarar Olan Hususlar; Ya Da 

“sonuçlar” 

1. Türk Devleti, Hükümeti ve Ordusu ile Türk 

Savunma Sanayiinin arkasındadır. 

2. Güçlü bir Ordu, beraberinde birçok siyasi 

ve ekonomik avantaj getirmektedir. 

3. TSK, Türk Savunma Sanayiini kendi stratejik 

gücü olarak kabul etmekte, her 

türlü çalışmayı birlikte yapmaktadır.


Türk Savunma Sanayii ile TSK mensupları, 

karşılıklı ve çok sıkı diyalog bağları 

içindedir. 

4. Savunma satışları, diğer ülkeleri satışı 

yapan ülkeye bağımlı yapmaktadır. 

5. Yapılacak her stratejik adımdan önce 

verilecek kararlar için “fizibilite” çalışması 

yapılması kavramı; Türkler tarafında çöpe 

atılmıştır... Konu ülke çıkarları olduğunda 

Türkler, para harcamaktan kaçınmamaktadır. 

Bu şekilde birçok yetenek Türk 

savunmasına kazandırılmış, bu arada 

çöpe giden birçok ürün olmuş; ancak 

bunun çok doğal olduğu, tüm taraflar 

tarafından kabul görmüştür. 

6. Türkler, özgün ve her türlü fikir ve sınai 

hakları kendilerine ait olan ürünleri 

geliştirme konusunda son derece cesur 

ve ataktırlar. Türk Başbakanının özellikle 

destekçisi olduğu bu politika ile son on 

yılda yüzlerce özgün ürün, devlet desteği 

ve teşviği ile Türk Savunma Sanayii 

tarafından TSK emrine ve dünya pazarına 

sunulmuştur. 

7. Dünya piyasasında söz sahibi olmak için 

önce, Türkler gibi, ortak değer ve prensipler 

benimsemek ve gerekli yeteneklere 

sahip olmak gerekmektedir. Türkler bu 

ortak değer ve prensipleri ortak platformlarda 

geliştirmiş ve sahip çıkmışlardır. 

8. Türkler, ürünün başarısının ve müşteri 

nezdinde sağlanan güvenin yeni satışlar 

getirdiğini keşfetmişlerdir. 

9. Türkler, savunma projelerini, bilim adamlarını 

Türkiye’ye geri getirmek için başarılı 

bir platform olarak kullanmışlardır. 

10. Türkleri savunma sanayiini diğer sanayileri 

geliştirme yolunda bir model olarak 

kullanmışlar; otomotivde özgün Türk 

markalarının neden gerekli olduğunu bu 

sanayideki başarılar sayesinde keşfetmişlerdir. 

Saygılarımızla 

KAYNAK 

Arwanda Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Genel Kurmay Başkanlığı 

S. Haluk BULUCU 

FNSS 

Pazarlama ve Strateji Direktörü 

S. Haluk Bulucu, Mak. Yük. Müh. olup; FNSS Savunma Sistemleri A.Ş.’de 20 yıla yakın süredir 

görev yapmaktadır. Şirket içinde İş Geliştirme, Strateji ve İş Mükemmelliği konularından 

sorumlu Direktör olan Bulucu’nun, TOBB Savunma Sanayi Meclisi Bşk. Yardımcılığı ve SaSaD 

Strateji Kurulu Başkanlığı gibi değişik görevleri de bulunmaktadır.


Türk 


2010 Yılı Performansı 

Savunma sanayimizin 2010 yılında sergilemiş 

olduğu performansa ilişkin göstergeler aşağıda 

özetlenmektedir: 

TSK İhtiyaçlarının Yurtiçinden Karşılanma Oranı 

(%) 

60 

52,1 


Dolaysız Cirosu 2.732.933.353 $ 

50 

40 

36,7 

41,6 

44,2 45,7 

Savunma Sanayii Toplam 

(Dolaysız+Dolaylı) Cirosu 

Savunma Ürün ve 

Hizmetleri İhracatı 

3.487.427.831 $ 

634.189.588 $ 

30 

20 

25 

Savunma Dışı Havacılık 

Sanayii İhracatı 

219.312.739 $ 

10 

Toplam Savunma ve 

Havacılık İhracatı 

853.502.327 $ 

0 

2003 

2006 2007 2008 2009 2010 

Özkaynaklardan Ar-Ge 

Harcaması 


TSK İhtiyaçlarının 

Yurtiçinden Karşılanma 

Oranı (YİKO) 

143.427.656 $ 

666.019.607 $ 

52,1% 

(Kaynak SSM) 

ölçen dolaylı sektör cirosu da bir önceki yılın 

%27 üzerinde bir performans göstererek 755 

Milyon Dolar’a ulaşmıştır. 

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin modernizasyon 

harcamaları 2010 yılı itibariyle 3,96 Milyar 

Dolar olarak gerçekleşmiş; söz konusu 

miktarın %52,1’i yerli savunma sanayimiz 

eliyle karşılanmıştır. Bu gösterge hem 

teknolojik açıdan dışa bağımlılığı, hem de 

ekonomik açıdan kaybımızı göstermesi 

açısından önem taşımaktadır. SSM 2007-2011 

Stratejik Planı’nda 2010 yılı için %50 YİKO (TSK 

İhtiyaçlarının Yurtiçinden Karşılanma Oranı) 

hedefi konulmuş olup, bu rakama ulaşılmış 

olması memnuniyetle karşılanmaktadır. 

Türk Savunma Sanayii Firmalarının Toplam 

Dolaysız Cirosu 

Milyon $ 

3.000 

2.500 

2.000 

1.500 

1.000 

500 

1.301 

1.337 

1.720 

1.591 

2.010 2.317 2.319 2.733 

Dolaysız sektör cirosu ise bir önceki yıla göre 

%17,8 artışla 2,7 Milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. 

Keza firmalarımız arasındaki işbirliğini 

0 

2003 2004 

(Kaynak SASAD) 

2005 2006 2007 2008 2009 2010


Sektörün sürdürülebilirliği açısından kritik 

önem taşıyan savunma ürünleri ihracatı bir 

miktar düşüş ile 634 Milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir. 

Bu rakama, savunma sektörünün 

bir yan ürünü olarak ortaya çıkan savunma dışı 

havacılık sanayiinin 209 Milyon Dolar’lık ihracat 

performansı da dahil edildiğinde toplam 

“savunma ve havacılık ihracatı” 853,5 Milyon 

Dolar ile bir önceki yılın üzerine çıkabilmiştir. 

SSM Stratejik Planı’nda 2011 yılı savunma 

ihracatı hedefi olarak 1 Milyar Dolar beyan 

edilmiştir. Mevcut verilerin projeksiyonuyla 

her ne kadar gelecek yıl arzu edilen seviyeye 

ulaşılması düşük bir olasılık gibi görünmekteyse 

de, firmalarımızdan alınan öngörülerde 

hedef rakama erişmek olası görülmektedir. 

Stockholm International Peace Research 

Institute (SIPRI) verileri ile ülkemizin savunma 

ihracat ve ithalatına ilişkin dünya sıralaması 

ve aradaki makası tarafsız bir gözle takip etmek 

mümkündür. Bu verilerin projeksiyonunda 

sözkonusu makasın 2014 yılında kapanacağı 

öngörülmektedir. 

Türk Savunma Sanyaiinin İhracat Performansı 

Savunma Dışı Havacılık Sanayii İhracatı 

Savunma Ürünleri İhracatı 

208 

162 

219 

135 

195 

331 

196 

337 

352 

420 

576 

670 

634 

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 

Kaynak: SASAD (savunma ihracatı) ve SSM (savunma dışı havacılık ihracatı) 

5 Yıllık Birikimli Verilerle Türkiye'nin Savunma İhracat-İthalat Sıralaması 

0 

5 

10 

15 

20 

25 

30 

35 

2000 - 2004 2001 - 2005 2002 - 2006 2003 - 2007 2004 - 2008 2005 - 2009 2006 - 2010 

6. 

9. 

9. 

9. 

8. 

11. 

14. 

22. 21. 21. 

24. 

27. 

29. 

2005 İhracat Sıralaması 

İthalat Sıralaması 

Kaynak: Stockholm International Peace Research Institute (SIP) 

Türk Savunma Firmalarının Gerçekleştirdikleri Ar-Ge Harcamaları 

800 


666 

600 

Özkaynaktan Ar-Ge 

510 505 

400 

345 

228 

206 

200 

58 64 79 90 120 

143 

0 

2003 

2004 

2005 

2006 

2007 

2008 2009 2010 

Kaynak SASAD


IDEF 2011 

10 uncu Uluslararası 

Savunma Sanayii Fuarı 

Açılışı Sayın Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül 

tarafından yapılan “IDEF’11, 10'uncu Uluslararası 

Savunma Sanayii Fuarı”, 10-13 Mayıs 

2011 tarihleri arasında Milli Savunma Bakanlığı'nın 

himaye ve desteğinde, Türk Silahlı 

Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı'nın yönetim ve 

sorumluluğunda, İstanbul'da Tüyap Fuar ve 

Kongre Merkezi’nde icra edilmiştir. 

Bölgesindeki en büyük dünyada ise ilk beş fuar 

arasında yer alan IDEF Fuarı, ülkemiz için olduğu 

kadar, diğer katılımcı ülkeler için de önemli 

bir tanıtım merkezi ve pazar konumundadır. 

Genel olarak çok başarılı bulunduğu ve geçen 

yıllara göre daha tatmin edici sonuçlar alındığı 

değerlendirilen IDEF 2011 Fuarı’nda yerli 

katılımcı firma sayısının, bir önceki Fuara göre 

%18 artarak 212 firmaya, yabancı katılımcı 

firma sayısı ise %49 artarak 421 firmaya 

yükselmiştir. 

Fuara yurtdışından 24 Bakan, 10 Bakan 

Yardımcısı, 5 Genelkurmay Başkanı, 9 

Genelkurmay Başkan Yardımcısı, 2 Kuvvet 

Komutanı, 12 Müsteşar ve 90 heyetten oluşan, 

70 ülke ve NC3A'dan toplam 426 kişilik resmi 

delegasyon üyesi katılım sağlamıştır. 

MSB.lığı, Genelkurmay Başkanlığı, Kuvvet 

Komutanlıkları ve Emniyet Genel Müdürlüğünden 

21 makama görüşme ofisleri açılmış, 

Fuar öncesi ve esnasında yapılan planlamalar 

neticesinde, fuar esnasında Görüşme Ofisi 

Makamları - katılımcı firmalar - heyetler 

arasında toplam 2.000’in üzerinde görüşme 

gerçekleştirilmiştir. 

IDEF 2011 Fuarında milli olarak özgün 

tasarımla Türk tersanelerinde inşa edilen deniz 

sistemleri Büyükçekmece Koyu’nda sergilenmiş 

ve Müsteşarlığımız tarafından düzenlenen 

deniz etkinliği programında, misafir


Bakanlar ve Genelkurmay Başkanları ile Kuvvet 

Komutanlarına tanıtım yapılmıştır. Bu 

kapsamda, GENESİS Sistemine sahip TCG 

GÖKÇEADA Fırkateyni, MİLGEM (HEYBELİADA), 

SAT Botu-1 ve Yeni Tip Karakol Botu (TCG 

TUZLA) Büyükçekmece Koyu’na demirleyerek 

fuara iştirak etmiştir. 

Savunma Sanayii Müsteşarı Murad BAYAR; 

İsveç, Sırbistan, İtalya, Brunei, Çin Halk 

Cumhuriyeti, İngiltere, Güney Afrika, Pakistan, 

Belarus, Kore Cumhuriyeti, Endonezya, Fransa, 

Ürdün, Almanya, Azerbaycan, Zambia, Sudan, 

Şili, ABD, Kamerun, Brezilya, Suudi Arabistan, 

BAE ve NATO’yu temsilen gelen resmi heyetleri 

kabul etmiştir. 

Ayrıca Fuar süresince Fuar esnasında 24 adet 

sözleşme imzalanmış, 7 adet seminer/ toplantı 

gibi etkinlikler düzenlenmiştir, bunlardan 

bazıları: 

HAVELSAN TOPLU İMZA TÖRENİ, 

SSM-ASELSAN ISF SSM SÖZLEŞME, 

SSM-KATAR MUTABAKAT MUHTIRASI, 

TUSAŞ-EADS CASSADIAN TALARION 

İŞBİRLİĞİ MUTABAKAT MUHTIRASI, 

TEKNOPARK TANITIM SUNUMU, 

TÜRKİYE-AZERBAYCAN PROJE ORTAKLIĞI 

NİYET PROTOKOLÜ, 

TUSAŞ-SNC ULUSLARARASI UZAY UYDU 

PROJELERİ İŞBİRLİĞİ MUTABAKAT 

MUHTIRASI, 

TUSAŞ-P&W F135 İŞBİRLİĞİ MUTABAKAT 

MUHTIRASI, 

ADİK LST İMZA TÖRENİ, 

ROKETSAN EUROCOPTER ANLAŞMASI, 

TUSAŞ-SIKORSKY TUHP ORTAK BASIN 

TOPLANTISI, 

TUSAŞ-ROKETSAN CAPS SÖZLEŞME İMZA 

TÖRENİ, 

FNSS - ASELSAN 25mm UKK (Uzaktan 

Kumandalı Kule) AKINCI Zırhlı Muharebe 

aracına monteli olarak gösterilmesi ile ilgili 

tören. 

Türk Hava Kuvvetleri’nin, 100. Kuruluş 

Yıldönümü etkinlikleri çerçevesinde IDEF 2011 

Fuarına özel bir stand ile katılımı, Fuara büyük 

bir renk ve ayrı bir heyecan katmıştır. 

Fuarı yurt içinden ve yurt dışından 52.500’den 

fazla kişi ziyaret etmiştir. 

IDEF 2011 Açılış Konuşmaları 

Sayın Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün açılış 

konuşması 

Onuncu IDEF Uluslararası Savunma Sanayii 

Fuarı’na katılan tüm yerli ve yabancı misafirlerimize 

ve sektör temsilcilerine hoş geldiniz 

diyor, hepinizi muhabbetle selamlıyorum. 

Bu yıl onuncusu İstanbul’da düzenlenen IDEF 

Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı’nın, artık 

bir gelenek haline dönüşmesinden ve dünya 

savunma sanayinin önde gelen fuarları 

içerisinde yerini almasından duyduğum 

memnuniyeti ifade etmek isterim. 

Organizasyonun gerçekleştirilmesinde emeği 

geçen tüm kurum ve kuruluşlarımız ile her yıl 

artan bir ilgiyle katılım sağlayan yerli ve yabancı 

savunma sanayii temsilcilerine içtenlikle 

teşekkür ediyorum. 

Hâlihazırda Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da 

yaşadığımız sancılı değişimler hiç şüphesiz, 

bütün uluslararası camiayı etkilemektedir. 

Bu gelişmeler uluslararası ve bölgesel dengelerin, 

ne denli kırılgan bir yapıya sahip 

olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir. 

Başta tehdit algılaması ve güvenlik konusu 

olmak üzere, pek çok kavramı yeniden 

yorumlamamızı gerektiren bu gelişmelerin, 

kuşkusuz savunma sanayii konseptleri üzerinde 

de etkisi olacaktır. 

Bu itibarla, Savunma Sanayii konsepti ve 

anlayışının bundan böyle daha da fazla 

‘işbirliği’ ve ‘karşılıklı bağımlılık’ ilkeleri 

çerçevesinde şekillenmesi gerektiğini düşünüyorum. 

Bu seneki IDEF Fuarı’nın bahsettiğimiz 

uluslararası konjonktür ışığında ülkelerin ve 

savunma sanayii şirketlerinin görüş alışverişinde 

bulunmalarına ve daha aktif bir şekilde 

işbirliği yapmalarına fırsat tanıyacağına 

inanıyorum. 

Malumunuz, Türk Milli Savunma Politikası esas 

itibariyle Cumhuriyetimizin kurucusu Büyük 

Atatürk’ün ‘Yurtta Barış, Dünyada Barış’ 

prensibini temel almaktadır. 

Bölgemizin hassas bir süreçten geçtiği bir 

dönemde barış ve güvenliği tesis etmek için 

savunma sanayii politikalarımızı da günün 

şartlarına uyarlamak durumundayız. 

Bölgemizde barışın, güvenliğin ve istikrarın 

sağlanmasında hayati sorumluluklar üstlenmiş 

bulunan ülkemiz, mevcut imkânlarını sadece 

ülke savunmasına değil, Birleşmiş Milletler 

misyonlarına ve barışı koruma operasyonlarına 

yönelik olarak da değerlendirmektedir.

SAVUNMA SANAYİİ GÜNDEMİ 69


Ülkemizin savunma ve güvenlik ihtiyaçları 

değerlendirildiğinde, savunma sanayiimizin 

stratejik önemi ve önceliği ortaya çıkmaktadır. 

Ülkemizin hızla devam eden sanayileşme 

hamleleri ile artan yenilik ve teknoloji 

altyapısından yararlanan Savunma Sanayii 

sektörü, sizlerin de yakından şahit olacağı 

üzere, özgün teknoloji ve ürünlerini geniş bir 

yelpazede geliştirebilen bir aşamaya gelmiştir. 

Ulusal tedarik kurumumuz olan Savunma 

Sanayii Müsteşarlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 

öncelikli ihtiyaçlarını yurtiçinden karşılamaya 

büyük önem vermekte ve bu yönde önemli 

yatırımlara imza atmaktadır. 

Hâlihazırda gelinen noktada, uluslararası kalite 

standartlarında üretim yapmakta olan savunma 

sanayi firmalarımız, zırhlı muharebe ve 

deniz araçlarından, uçak ve havacılık sistemlerine 

kadar geniş bir yelpazede ürünleriyle 

dünya çapında kabul gören bir düzeye ulaşmış 

bulunmaktadır. 

Amacımız, savunma sanayii alanında sahip 

olduğumuz kabiliyetlerimizi, daha önce 

belirttiğim üzere, ‘işbirliği’ temelinde 

paylaşmak suretiyle ülkelerimiz ve firmalarımız 

arasındaki ‘karşılıklı bağımlılığı’ pekiştirmektir. 

İlk IDEF Fuarı’ndan bu yana, yarattığımız bu 

ortak sinerjiden faydalanarak, sizlerle birlikte 

potansiyel fırsatları da en iyi şekilde değerlendirmek 

istiyoruz. 

Ülkelerimiz ve şirketlerimiz arasındaki 

savunma sanayii işbirliğini güçlendirmemiz, 

uluslararası barış ve istikrarın korunmasına 

müşterek katkılarda bulunmamızı sağlayacaktır. 

IDEF 2011 Fuarı’nın bütün katılımcılar için 

başarılı geçmesini diler, Fuar vesilesiyle siz 

değerli konuklarımızla biraraya gelmekten 

memnuniyet duyduğumu bir kez daha ifade 

ederim. 

Fuar’da yeralan yerli ve yabancı tüm Savunma 

Sanayii kuruluşlarına, çalışmalarında başarılar 

dilerim. 

Sayın Milli Savunma Baknı Vecdi Gönül'ün 

Açılış Konuşması 

Bu yıl onuncusu düzenlenen IDEF ‘11 Uluslararası 

Savunma Sanayi Fuarı’na hoşgeldiniz. 

Dost ve müttefik ülkelerin resmi temsilcilerini 

ve savunma sanayine yön veren dünyanın önde 

gelen savunma firmalarının yöneticilerini 

bugün IDEF ‘11 vesilesiyle ülkemizde 

görmekten büyük mutlululuk duyuyorum. 

IDEF Fuarı’nı bu yıl da İstanbul’da, amaca uygun 

tasarlanmış bir alanda profesyonel fuarcılık 

anlayışıyla icra etmekteyiz. İki kıtanın ve 

kültürlerin kucaklaştığı İstanbul’da gerçekleştirdiğimiz 

IDEF ‘11’in bu yıl deniz boyutunu 

daha da geliştirip, Hava Kuvvetleri Komutanlığı’mızın 

100 üncü Yıl kutlamasına ilişkin bazı 

etkinlikleri de programa alarak kapsamını 

zenginleştirmiş bulunuyoruz. 

Uluslararası savunma sanayi fuarları, savunma 

sanayi alanında teknolojik gelişmelerin takibi 

ve tedarik programlarında uluslararası işbirliği 

imkânlarının geliştirilmesi açısından büyük 

önem taşımaktadır. Bu bağlamda bölgesinde 

en büyük, dünyada ise sayılı fuarlar arasında 

yer alan IDEF Fuarı’nı, dünya savunma sanayi 

firmalarını buluşturan ve ülkeler arası savunma 

sanayi iş birliği faaliyetlerine zemin yaratan 

önemli bir platform olarak görmekteyiz. 

Türkiye’nin savunma politikası Cumhuriyetimizin 

kurucusu ulu önder Atatürk’ün 

‘yurtta sulh, dünyada sulh’ prensibini temel 

almaktadır. Türk Silahlı Kuvvetleri de bu amaç 

doğrultusunda yüksek harekât kabiliyeti ile 

dünyanın en iyi teçhiz edilmiş ve yüksek 

seviyede eğitime sahip ordularından birisidir. 

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyaçları çerçevesinde 

önemli modernizasyon faaliyetleri 

yürütmekteyiz. Bu çalışmalarda geçmişte 

doğrudan alım veya ortak üretim modelleri 

ağırlıklı olarak kullanılmıştır. Ancak, 2000’li 

yıllardan itibaren savunma sanayinde temel 

hedefimiz, öncelik verdiğimiz alanlarda kendi 

ürünlerimizi geliştirmek ve savunma sanayimizi 

uluslararası alanda rekabet edebilecek 

şekilde yapılandırmak olmuştur. Bu politikanın 

somut sonuçları her geçen yıl artan bir başarı 

ile alınmakta olup, 2010 yılı itibari ile silahlı 

kuvvetlerimizin modernizasyon ihtiyaçlarını 

yurt içinden karşılama oranımız %52 mertebesine 

ulaşmıştır. 

Hâlihazırda tasarım, geliştirme ve test çalışmaları 

devam etmekte olan Altay ana muharebe 

tankı, Atak taarruz helikopteri, Anka insansız 

hava aracı ve GökTürk uydusu gibi projeler 

sözkonusu çalışmalarımızın başta gelen 

örneklerini oluşturmaktadır. 

Kendi tasarımımızı yapmadığımız alanlarda ise 

uluslararası ortaklık ve işbirliği projelerine 

yöneliyoruz. A400M ulaştırma uçağı projesi ve 

müşterek taaruz uçağı (MTU/JSF) projesi gibi 

konsorsiyum projelerine nitelikli iş payları ile 

ortak olarak katılmaktayız. A400M projesinde 

orta gövde tasarımı Türkiye’de gerçekleştirilmekte 

olup, MTU/JSF projesinde ise 2007 

yılından itibaren üçüncü safha olan üretim ve 

lojistik destek evresine katılım sağlanmaktadır. 

Türk Silahlı Kuvvetleri ihtiyaçları çerçevesinde 

teknolojilerini geliştirdiğimiz ve kullanıma 

aldığımız teçhizatın tamamı dost ülkelere 

ihracat başarısını da yakalamaktadır. Bu 

çerçevede savunma ve havacılık sektörümüzün 

toplam ihracatı 2010 yılı itibari ile 853 Milyon 

ABD Dolarına ulaşmıştır. Dünyada talep gören 

önde gelen savunma sanayii ürünlerimiz 

arasında zırhlı araçlar, sahil güvenlik botları ve 

karakol gemileri, gece görüş ve hedef 

sistemleri, elektronik harp sistemleri, yazılım 

tabanlı telsizler, atış kontrol sistemleri, uçak 

simülatörleri, hava savunma sistemleri, topçu 

roketleri ve obüsleri sayabiliriz. 

Türk özel sektör kuruluşlarının yanısıra, 

savunma sanayine yatırım yapmak isteyen 

yabancı girişimcilerin varlığı, ülkemizde 

bulunmayan teknolojilerin Türk sanayiine 

kazandırılması bakımından önem taşımaktadır. 

Dengeli bir işbirliğini hayata geçirmek isteyen 

ülke ve kuruluşların ülkemize yapacakları 

yatırımlara desteğimizi sürdüreceğiz. Amacımız 

savunma sanayi alanında dost ülkelerle 

maliyet etkin projeler geliştirerek işbirliği 

çalışmalarımızı en üst noktalara taşımaktır. 

Kaynakların etkin kullanılması halinde dünya 

toplumlarının refahına, gelişmesine ve 

uluslararası barışın korunmasına en büyük 

katkıyı sağlayacağımıza inanıyoruz. 

Her geçen yıl daha fazla ülke ve firmanın iştirak 

ettiği IDEF Uluslararası Savunma Sanayi Fuarı 

süresince, birçok işbirliği anlaşması ve protokolu 

imzalanacaktır. Tüm konuk heyetleri 

sözkonusu imza törenlerine katılmaya davet 

ediyor ve fuar süresince belirleyeceğimiz 

muhtemel işbirliği fırsatlarını değerlendirmekten 

memnuniyet duyacağımızı ifade 

etmek istiyorum. 

Davetimizi kabul ederek ülkemizi ziyaretiniz ve 

IDEF ‘11 fuarına iştirakiniz için tekrar teşekkürlerimi 

sunarken, fuarın tüm katılımcılar için 

başarılı geçmesini temenni ediyor, ülkeler arası 

ilişkilerimize önemli katkılar sağlamasını 

diliyorum.


Havacılık Kümelenmesi 

Kazan Savunma ve Havacılık Sanayii 

Kümelenmesi Danışma Kurulu Toplantısı 

takiben katılımcılar Kazan Kümelenme Modeline 

ilişkin görüş ve önerilerini paylaşmışlardır. 

Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi GÖNÜL yaptığı 

toplantı açılış konuşmasında; 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nca yürütülmekte 

olan sanayileşme faaliyetleri kapsamında, 

ana yüklenici konumundaki büyük ölçekli 

savunma sanayii kuruluşlarının yanı sıra, 

ülkemizde savunma sanayii ve alt sektörlerinde 

faaliyet gösteren yan sanayi ve KOBİ boyutundaki 

firmaların da fiziksel, yönetimsel ve 

teknolojik yeteneklerinin geliştirilmesi, ve 

böylece ulusal düzeyde yürütülen projelerde 

daha yaygın ve etkin olarak yer almaları 

amacıyla, Ankara ili Kazan ilçesi sınırları içinde, 

TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. tesisleri 

yakınında “Savunma ve Havacılık Sanayii 

Kümelenmesi” kurulmasına yönelik çalışmalar 

sürdürlmektedir. 

Bu kapsamda; 24 Mayıs 2011 tarihinde Milli 

Savunma Bakanı Sn. M. Vecdi GÖNÜL’ün 

başkanlığında, Savunma Sanayii Müsteşarlığı 

koordinatörlüğü ve ev sahipliğinde “Kazan 

Savunma ve Havacılık Kümelenmesi Hazırlık 

Toplantısı” gerçekleştirilmiştir. Sn. Bakan’ın 

açılış konuşmalarının ardından Müsteşarlığımız 

Sanayileşme Daire Başkanı Sedat 

Güldoğan öncelikle savunma sanayii ve 

Müsteşarlık tarafından yürütülen projeleri 

kısaca tanıtmış, Kazan Kümelenme faaliyetlerine 

ilişkin bilgiler aktarmıştır. Sunumu 

Başlangıçta küçük firmalar olarak ortaya çıkan 

Amerikan menşeili Sikorsky firması ve İngiliz 

menşeili Loyd sertifikasyon kuruluşunu örnek 

vererek, gerekli yatırımların yapılması durumunda 

Kazan kümelenmesinin de zaman 

içerisinde gelişerek bölgenin Havacılık-Uzay 

alanında dünyada söz sahibi bir konuma 

gelebileceğini belirtmiştir. Temel felsefe olarak, 

TSK ihtiyaçlarının tamamının yurt içinden karşılanmasının 

hedeflendiği, sekiz yıl öncesine 

kadar % 25 olan, TSK ihtiyaçlarının, yurt içinden 

karşılanma oranının 2010 yılı itibariyle % 52’ye, 

savunma ürünleri ihracatının 2 Milyar ABD 

Dolarına, Ar-Ge yatırımlarının 660 Milyon ABD 

Dolarına ulaştığına değinerek bugünden 

itibaren sektörde derinleşmenin sağlanarak 

yan sanayi ve KOBİ’lerin teknolojik ve fiziksel 

yeteneklerinin geliştirilmesinin temel amaç 

olduğunu vurgulamıştır. 2011 yılında yeniden 

düzenlenerek yayımlanan SSM Offset Yönergesi 

ile yan sanayii KOBİ payı %20’den %30’a 

çıkarıldığını belirten Sn. Bakan Savunma 

alanındaki Offset uygulamalarının sivil sektöre 

de adaptasyonunun hedeflerden biri olduğunu 

söylemiştir. Kümelenmenin gerçekleştirileceği 

Kazan’daki arsanın tahsisinin Sn. Başbakanın 

talebi ile olduğunu söyleyen Sn. Bakan bu 

kümelenmenin Türkiye’nin Havacılık ve Uzay 

alanında gelişiminde önemli bir fırsat 

olduğunu söyleyerek toplantıların devamını 

ümit ettiğini ifade etmiştir.

GÜNDEM 

Tören ve Etkinlikler 

2 inci YENİ TİP KARAKOL BOTU TCG 

KARABURUN'UN (P 1201) GEÇİCİ TESLİM 

TÖRENİ 

(19 NİSAN 2011) 

TCG Karaburun Karakol Botu'nun 19 Nisan 2011 

günü DEARSAN’ın Tuzladaki Tersanesinde 

yapılan Geçici Teslim Törenine, Milli Savunma 

Bakanı Sn. Vecdi Gönül, Savunma Sanayii 

Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Deniz Eğitim ve 

Öğretim Komutanı Koramiral Recep Bülent Bostanoğlu ve DEARSAN Gemi İnşat Sanayi Yönetim 

Kurulu Başkanı Sn. Baki Gökbayrak katılmışlardır. 

TGC Karaburun Gemisinin Komutanlık Flandrası ve Gemi Hizmet Giriş Belgesi, Deniz Eğitim ve 

Öğretim Komutanı Koramiral Recep Bülent Bostanoğlu tarafından Gemi Komutanı Yüzbaşı 

Gültekin Selçuk Yıldıran'a verilmiş ve daha sonra, önce gemi personeli, ardından da Milli Savunma 

Bakanı Sn. Vecdi Gönül, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Deniz Eğitim ve Öğretim 

Komutanı Koramiral Recep Bülent Bostanoğlu gemiye binerek seyir haline geçen gemide 

incelemelerde bulunmuşlardır. 

23 NİSAN ÇOCUK BAYRAMI ETKİNLİKLERİ 

Sosyal sorumluluk projesi kapsamında, 30 Nisan 2010 tarihinde düzenlenen kermes geliri, 

sizlerin destekleri ve savunma sanayii firmalarının katkılarıyla, ilimiz Akyurt ilçesi Cücük Köyü 

İlkokulu’nun bakım ve onarımı gerçekleştirilmişti. 

Bu kez, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı nedeniyle, 22 Nisan sabahı söz konusu okul 

ziyaret edilmiş ve çocuklara çeşitli hediyeler dağıtılmıştır. 

Ayrıca, Müsteşarlığımız personeli katkılarıyla destek hizmetleri personelinin çocuklarına (çay 

ocağı, temizlik işleri ve güvenlik görevlileri) spor ayakkabı ve çeşitli hediyeler alınmıştır.


11 inci SAVUNMA SANAYİİ KUPASI KOŞUSU 

(14 MAYIS 2011) 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı Kupası 

Koşusu’nun 11 incisi 14 Mayıs 2011 tarihinde 

Ankara Hipodromu'nda yapılmıştır. Birinci 

gelen at sahibine Müsteşarımız Sayın Murad 

BAYAR tarafından 1 incilik kupası verilmiştir. 

SAHİL GÜVENLİK ARAMA KURTARMA GEMİSİ 

TEDARİK PROJESİ ÜÇÜNCÜ GEMİ “TCSG 

UMUT”UN DENİZE İNİŞ TÖRENİ (31 MAYIS 

2011) 

Sahil Güvenlik Komutanlığı’nın ihtiyacına 

binaen, Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nca 

yürütülen Sahil Güvenlik Arama Kurtarma 

Gemisi Tedarik Projesi kapsamında inşa 

faaliyetleri RMK Marine Tersanesi’nde devam 

etmekte olan 4 (dört) adet Arama Kurtarma 

Gemisi’nden üçüncüsü “TCSG UMUT” 31 

Mayıs 2011 tarihinde düzenlenen tören ile 

denize indirildi. 

Sırasıyla Koç Holding Savunma Sanayi ve Diğer 

Otomotiv Grubu Başkanı Sn. Kudret ÖNEN, Koç 

Holding A.Ş. Yönetim Kurulu Şeref Başkanı Sn. 

Rahmi KOÇ, Sahil Güvenlik Komutanı 

Tümamiral İzzet ARTUNÇ, Savunma Sanayii 

Müsteşarı Sn. Murad BAYAR ve Milli Savunma 

Bakanı Sn. M. Vecdi GÖNÜL’ün konuşmaları ile 

başlayan törene çok sayıda komutan, üst düzey 

bürokrat ve yönetici katıldı. 

Sn. Rahmi KOÇ tarafından, Sn. Vecdi GÖNÜL, 

Sn. Murad BAYAR ve Tümamiral İzzet ARTUNÇ’a 

plaketleri takdim edildi. Daha sonra Tümamiral 

İzzet ARTUNÇ'un eşi Sn. Esra ARTUNÇ 

tarafından TCSG UMUT gemisinin ismi hatıra 

kütüğüne çakılarak, gemi Kuzey Deniz Saha 

Komutanlığı bandosunun çaldığı marşlar 

eşliğinde suya indirildi. 


MÜSTEŞAR YARDIMCIMIZ SN. ÖMER İNAK 

VEDA YEMEĞİ (24 HAZİRAN 2011) 

Savunma Sanayii Müsteşar Yardımcımız Sn. 

Ömer İNAK, 20 Haziran 2011 tarihinde emekli 

olmuştur. Onuruna 24 Haziran 2011 tarihinde 

Bakanımız Sn. Vecdi GÖNÜL ve Müsteşarımız 

Sn. Murad BAYAR’ın da katılımları ile bir veda 

yemeği verilmiştir. Kendilerine bugüne kadar 

Müsteşarlığımıza verdiği hizmetlerden dolayı 

teşekkür eder, bundan sonraki hayatlarında 

sağlık ve mutluluklar dileriz. 

Konferans, Toplantı, Fuar 

23. AVRUPA SİLAHLANMA SORUMLULARI OTURUMU (SERA) TÜRKİYE HAFTASI (04-08 NİSAN 2011) 

Müsteşarlığımız Uluslararası İşbirliği Daire 

Başkanlığı tarafından uluslararası savunma 

sanayii işbirliğini güçlendirmek amacıyla, 

muhatap ülke ve uluslararası kuruluşlar 

nezdinde gerçekleştirilen koordinasyon 

çalışmalarımız kapsamında Fransız Savunma 

Bakanlığı'na bağlı IHEDN (Savunma Yüksek 

Eğitim Akademisi) tarafından her yıl düzenlenen 

ve bu yıl 19 Avrupa ülkesinden 65 

katılımcının dahil olduğu 23. Dönem SERA 

(Avrupa Silahlanma Sorumluları Oturumu) 

Semineri'nin bir haftası Müsteşarlığımızın giri- 

şimleri neticesinde, 04-08 Nisan 2011 tarihleri 

arasında Türkiye’de gerçekleştirilmiştir. 

Program, Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nda 

Savunma Sanayii Müsteşar Yardımcısı Sn. 

İsmail TOHUMCU’nun açılış konuşmasını 

takiben başlamıştır. TAI, ASELSAN, FNSS, 

HAVELSAN, TEİ, SAVRONİK, OTOKAR, RMK 

MARINE firmalarına ve ODTÜ Teknokent’e 

ziyaretleri de içeren beş günlük Program 

kapsamında, havacılık, kara ve deniz araçları, 

C4ISR alanlarında sahip olduğumuz özgün 

kabiliyetler sergilenmiş; Türkiye’nin Avrupa 

savunmasında yeri, Avrupa ülkeleri ile işbirliği 

ve Türk savunma sanayi altyapısı ile ilgili görüş 

alışverişi yapılmıştır.

Konferans, Toplantı, Fuar 

LAAD 2011 HAVACILIK VE SAVUNMA FUARI (12 – 15 NİSAN 2011) 

Savunma Sanayii Firması Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı organizasyonu çerçevesinde 

katılım sağlamıştır. 

Fuara ayrıca Genelkurmay Başkanlığı, Milli 

Savunma Bakanlığı ve Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı temsilcilerinden oluşan resmi bir 

heyet ile de iştirak edilmiş olup, başta Latin 

Amerika ülkeleri olmak üzere savunma sanayii 

alanında işbirliğimizin yoğun olduğu çeşitli ülke 

delegasyonları ile ikili görüşmeler gerçekleştirilmiştir. 

Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde 12-15 

Nisan 2011 tarihleri arasında gerçekleştirilen Bu çerçevede Brezilya Savunma Bakan 

LAAD Havacılık ve Savunma Fuarına 10 Türk Yardımcısı, Kara, Hava ve Deniz Kuvvetleri 

Komutanları, Brezilya Uzay Ajansı Başkanı, 

Uruguay Savunma Bakanı, Kolombiya Savunma 

Bakan Yardımcısı, Şili ve Peru temsilcileri ile 

Türk Savunma Sanayini tanıtan ve işbirliği 

olanaklarının görüşüldüğü toplantılar gerçekleştirilmiştir. 

SAVUNMA SANAYİİ İCRA KOMİTESİ 

TOPLANTISI (21 NİSAN 2011) 

Savunma Sanayii İcra Komitesi Toplantısı 21 

Nisan 2011 tarihinde Müsteşarlığımızda 


İDEF 2011 ( 09 – 13 MAYIS 2011) 

IDEF 2011 10. UluslararasI Savunma Sanayii 

Fuarı, Milli Savunma Bakanlığı ev sahipliğinde 

Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı 

tarafından 10-13 Mayıs 2011 tarihleri arasında 

TÜYAP İstanbul/Beylikdüzü Fuar ve Kongre 

Merkezi'nde, 44 ülkeden 621 firma katılımı ile 


Katılım sağlayan firmalar, 410'u yabancı 211'i 

2 

yerli firma olmak üzere, 23.500 m 'lik stand 

alanı kiralamıştır. 

Fuara 70 farklı ülke ve NC3A'dan; 24 bakan, 10 

bakan yardımcısı, 5 genelkurmay başkanı, 9 

genelkurmay başkan yardımcısı, 2 kuvvet 

komutanı, 12 müsteşar ve 90 heyetten oluşan 

toplam 426 kişilik resmi delegasyon üye 

katılımı sağlanmıştır. 

Sayın müsteşarımız Murad Bayar, IDEF 2011’de 

70’e yakın ikili görüşme gerçekleştirmiş ve 

20’ye yakın etkinlikte yer almıştır. Azerbaycan 

ve Katar ülkeleriyle proje ortaklığı niyet 

protokolleri gerçekleştirilirken, müsteşarımız 

katılımıyla çok önemli işbirliği mutabakat 

muhtıraları imzalanmıştır.


Ziyaretler 

CUMHURBAŞKANI SN. ABDULLAH GÜL’ÜN 

ASELSAN TESİSLERİNİ ZİYARETİ 

(12 NİSAN 2011) 

Cumhurbaşkanımız Sayın Abdullah Gül ve 

beraberindeki heyet 12 Nisan 2011 tarihinde 

ASELSAN tesislerini ziyaret etmişler, ziyaret 

esnasında kendilerine ASELSAN Yönetim 

Kurulu Başkanı Sn. Hasan Memişoğlu 

tarafından yürütülmekte olan projeler ile ilgili 

bilgi verilmiştir. 

Sayın Cumhurbaşkanımıza yaptıkları ziyarette 

Milli Savunma Bakanı Sn. M. Vecdi Gönül, 

T.S.K.G.V. Genel Müdürü Sn. Hayrettin Uzun ve 

Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar 

eşlik etmiştir. 

GÜRCİSTAN SAVUNMA BAKANLIĞI 

MÜSTEŞARI NODAR KHARSHILADZE’NİN 

ZİYARETİ (26 NİSAN 2011) 

Gürcistan Savunma Bakanlığı Müsteşarı Nodar 

KHARSHILADZE ve beraberindeki heyet Sayın 

Müsteşarımıza bir nezaket ziyaretinde 

bulunmuşlar ve kendilerine Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı hakkında bir brifing verilmiştir. 

MİLSOFT ZİYARETİ (18 MAYIS 2011) 

Müsteşarımız Sn. Murad Bayar, 18.05.2011 

tarihinde Milsoft tesislerinde gerçekleştirilen 

SGRS Projesi yetenek gösterimine katılmıştır. 

Gösterim esnasında Milsoft firmasının Sahil 

Güvenlik Radar Sistemi Projesi için geliştirdiği 

ürünler tetkik edilmiş ve Sn. Müsteşarımıza 

projeye sağlayabileceği katkılar hususunda 

bilgi verilmiştir. 

FOTONİKS VE ATILIM ÜNİVERSİTESİ 

ZİYARETLERİ (02 HAZİRAN 2011) 

Müsteşarımız Sn. Murad Bayar, beraberinde 

Müsteşar Yardımcımız Sn. İsmail Tohumcu ilgili 

daire başkanları ve uzmanlardan oluşan bir 

heyetle, önce Fotoniks Askeri Elektronik ve 

Elektro Optik firmasını, ardındanda Atılım 

Üniversitesi Metal Şekillendirme Mükemmelliyet 

Merkezini ziyaret etmişlerdir. 

Fotoniks firmasında, firmanın imkan ve 

kabiliyetleri hakkında bilgi alan, incelemelerde 

bulunan Sn. Müsteşarımız ve beraberindeki 

heyet, daha sonra Atılım Üniversitesi Metal 

Şekillendirme Mükemmelliyet Merkezine 

geçmiştir. 

Burada, Sn. Rektör, öğretim üyelerininde 

katıldığı bir brifing alan müsteşarlığımız 

heyetine, Metal Şekillendirme Mükemmelliyet 

Merkezi gezdirilmiş, merkezin yetenekleri ve 

hedefleri konusunda bilgi verilmiştir.

HABERLER 

05 Şubat 2011 

SAVUNMA SANAYİNDE PASİFİK SEFERBERLİĞİ 

1 milyar dolar ihracat hedefi için kolları sıvayan 

SSM, Endonezya, Malezya ve Tayland'a 

giderek, görüşmelerde bulundu. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) 2011 yılı 

için koyduğu 1 Milyar Dolarlık ihracat hedefi 

için seferber oldu. MKEK, ROKETSAN ve 

OTOKAR firmalarının Azerbaycan'a 2011 

yılında yaklaşık 500 Milyon Dolarlık savunma 

sanayii ürünü ihraç etme sözleşmesi imzalamalarının 

ardından, SSM gözünü Pasifik 

ülkelerine dikti. Savunma Sanayii Müsteşarlığı 

Uluslararası İşbirliği Daire Başkanı Lütfü 

Varoğlu başkanlığında bir heyet, 13-20 Ocak 

günleri arasında Pasifik ülkelerinden Tayland, 

Malezya ve Endonezya'ya giderek, görüşmelerde 

bulundu. Türkiye, Tayland'ın sahip 

olduğu 30 civarındaki F-16 savaş uçağını 

modernize etmek için görüşmelerde bulundu. 

Malezya'ya 8x8 Zırhlı Muharebe Aracı (ZMA) 

Endonezya'ya bombaları etkisizleştiren 

jammer cihazları ve ZMA satmak istiyor. 

Türkiye, ayrıca Endonezya'nın savaş gemilerini 

modernize etmek için de teklif sundu. 

Malezya'nın satın almak istediği paletli ve 

tekerlekli ZMA'ların toplam bedelinin 500 

Milyon Dolar civarında olduğu kaydedildi. 

4 Nisan 2011 

FATİH'İN TOPUNDAN 558 YIL SONRA 

Geçmişi 15. yüzyıl Osmanlı imparatorluğu 

dönemine kadar uzanan MKEK, 558'inci 

kuruluş yıldönümünü kutluyor. Temelleri Fatih 

Sultan Mehmet'in 1453 yılında kurdurduğu top 

döküm tesisleriyle atılan Makina Kimya 

Endüstrisi Kurumu (MKEK), bugün 62 ülkeye 

Türk yapımı, silah, mühimmat ve çeşitli 

savunma sanayi ürünü satıyor. 558 yıl önce 

Bizans surlarını yıkan şahi toplarını döken Türk 

silah sanayi bugün Fırtına obüslerini üretiyor. 

İhracat bağlantısı 2010 yılı sonu itibariyle 284,2 

Milyon Dolara ulaşan kurumun, 62 ülkeye 

gerçekleşen toplam ihracatı ise 38 Milyon 

Dolar oldu. MKEK'de, özellikle Türk mühendisler 

tarafından tasarlanan ve dünyadaki en 

uzun menzilli (40 kilometre) top olan panter ve 

fırtına obüsleri ile jandarma için geliştirilen 

7.62 mm çapındaki Bora 12 keskin nişancı 

tüfeği, daha çok hareketli hedefleri vurmak için 

tasarlanan 5,56 mm çapındaki yarı otomatik 

keskin nişancı tüfeği T-12, son dönemde yurt içi 

ve yurt dışında büyük ilgi gören projeler oldu. 

MKEK, aralarında Altay Milli Tank Projesi, 

Modern Piyade Tüfeği Projesi ve Modern 

Makineli Tüfek Projesi'nin de yer aldığı 111 Ar- 

Ge projesi ile ilgili faaliyetlerini sürdürüyor. 

Bugün itibarıyla kurumun yatırımları ile Ar-Ge 

projelerinin toplam tutarı 2 Milyar 70 Milyon 

Liraya ulaştı. 

22 Nisan 2011 

3,5 MİLYAR DOLARLIK İHALE, AMERİKAN 

SİKORSKY'NİN 

Türk Savunma Sanayii'nin en büyük hazır alım 

projelerinden biri sayılan helikopter ihalesi 

sonuçlandı. Başbakan Tayyip Erdoğan 

başkanlığındaki Savunma Sanayii İcra Komitesi


toplantısında, ihalenin Sikorsky'ye verilmesi 

yönünde karar çıktı. Milli Savunma Bakanı 

Vecdi Gönül, helikopterlerin önemli parçalarının 

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii'nde 

(TUSAŞ) üretileceğini söyledi. İlk aşamada 109 

helikopter üretilecek, bu sayı 600'e çıkabilecek. 

İlk teslimat 4 yıl sonra yapılacak. 

Toplam maliyet ise 3,5 Milyar Doları bulacak. 

Helikopterler 10 ton sınıfında olacak ve 18 

personel taşıyabilecek. 

3,5 Milyar Dolarlık ihalenin galibi Sikorsky 

Uzun süredir Türkiye'nin gündeminde olan 

genel maksat helikopter ihalesi dün sonuçlandı. 

Alım için Amerikan Sikorsky şirketinin 

'Kara Şahini tercih edildi. İhalede Sikorsky'nin 

rakibi ise İtalyan Agusta modeli idi. Agusta'nın, 

Sikorsky lisansıyla bu helikopteri ürettiğine 

dikkat çeken savunma uzmanları, "Türkiye, 

orijinalini tercih etti." dedi. 

Türk Savunma Sanayii'nin en büyük hazır alım 

projelerinden genel maksat helikopter ihalesi 

sonuçlandı. Dev ihalede Amerikan Sikorsky ve 

İtalyan AgustaWestland firmaları çekişiyordu. 

Başbakan Tayyip Erdoğan başkanlığında dün 

yapılan Savunma Sanayii İcra Komitesi 

toplantısında, 109 helikopteri kapsayan 

ihalenin Amerikan şirketi Sikorsky'ye verilmesi 

yönünde karar çıktı. Toplantının ardından 

açıklama yapan Milli Savunma Bakanı Vecdi 

Gönül, helikopterin gövde, motor, aviyonik 

sistemleri, görev yazılımları gibi önemli 

parçalarının Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinde 

(TUSAŞ) üretileceğini söyledi. Gönül, ilk 

aşamada 109 helikopter üretileceğini, bu 

sayının 600'e kadar çıkabileceğini kaydetti. İlk 

teslimat 4 yıl sonra. Toplam maliyet ise 3,5 

Milyar Dolar. Helikopterler 10 ton sınıfında 

olacak ve 18 personel taşıyabilecek. İcra 

komitesi dün Savunma Sanayii Müsteşarlığında 

Başbakan Tayyip Erdoğan, Genelkurmay 

Başkanı Orgeneral Işık Koşaner ve Milli 

Savunma Bakanı Vecdi Gönül’ün katılımıyla 

gerçekleşti. Toplantıda Sikorsky'nin teklifi daha 

avantajlı bulundu. Türkiye'nin alacağı 109 

helikopter için İtalyan Agusta Westland ve 

Amerikan Sikorsky yanşıyordu. İki dev firma 

önce 5 Milyar Dolar bandında direndi. Türk 

tarafı ise 3,5 Milyar Dolarının üzerine çıkmaya 

yanaşmadı. Daha önceki komite toplantısında 

Başbakan Erdoğan ve Genelkurmay Başkanı 

Koşaner 5 Milyar Doların ödenmesinin 

mümkün olmadığını ilgili taraflara net bir 

şekilde ifade etti. Sonunda her iki firma da 

Ankara'nın istediği rakama yaklaştı. Sikorsky, Türk ürünlerine önemli bir ilgi olduğu belirtildi. 

Türkiye'ye T-70 Blackhawk (Kara Şahin) Latin Amerika'nın, ekonomi ve savunma sanayi 

modelini, Agusta ise TUHP 149'u önerdi. İki açısından en önemli ülkesi Brezilya'da 12-15 

helikopter de istenilen asgari özellikleri Nisan 2011 tarihlerinde düzenlenen Savunma 

karşıladı. Fakat yapılan değerlendirmelerde, Fuarı Laad 2011 'e, Savunma Sanayii 

Sikorsky'nin önerdiği modelin daha güçlü Müsteşarlığı koordinasyonunda katılan 13 Türk 

olduğu ve fiyat konusunda da daha makul firması, Türk savunma sanayi ürünlerini, başta 

olduğu sonucuna varıldı. Ayrıca Amerikan Brezilya olmak üzere Kolombiya, Peru ve 

şirketi, helikopterin transmisyon-dişlilerini de 

Türkiye'de üretmeyi vaat etti. Edinilen bilgiye 

Uruguay gibi ülkelerin savunma bakanlığı ve 

askeri yetkililerine tanıtma imkanı buldular. 

göre, ihaleyi alan Sikorsky, üretim sürecinde Latin Amerika'da yaptıkları çalışmalar 

Türk şirketlerinin yüzde 67 oranında katkı 

sağlayacağı sözünü verdi. Helikopterin pervane 

ve motor gibi kritik parçalarının önemli bir 

bölümünün üretimi de TUSAŞ ana yükleniciliğinde 

hakkında bilgi veren SSM Daire Başkanı Lütfi 

Varoğlu, Latin Amerika savunma pazarının 

büyüklük açısından, dünyada önemli bir yeri 

olduğunu, Uruguay'a 4 yıl önce telsiz şatışıyla 

Türkiye'de gerçekleşecek. Helikopterin 

başlayan sürecin, bugün Şili ve Brezilya'nın 

en kritik bölümlerinden biri olan aviyonik 

önemli projelerine Türk firmalarının katılımını 

sistemleri ve yazılımlarda da Aselsan etkin rol 

sağlayacak noktalara gelindiğini ve bölgesel 

oynayacak. Türkiye ilk etapta 109 helikopter 

tanıtım çalışmalarına ağırlık verildiğini ifade 

alacak fakat bu rakam 300'e kadar çıkabilecek. 

etti. Türk Savunma Sanayiinin ihracat 

Türkiye'nin aldığı her bir helikopter için, 

potansiyeli ile İhracatçı Birliği kurabilecek bir 

Sikorsky de Türkiye'de bir helikopter üretip 

aşamaya geldiğini vurgulayan Lütfi Varoğlu, 

başka pazarlara satacak. Genel Maksat 

şöyle devam etti: 'Yakın bir dönemde bu 

Helikopter Projesi kapsamında, öncelikle 109 

ülkelere (Latin Amerika) önemli satışlarımızın 

helikopter tedarik edilecek. Jandarma Genel 

olabileceğini değerlendiriyoruz, çünkü Batılı 

Komutanlığına 30, Kara Kuvvetleri Komutanlığına 

20, Hava Kuvvetleri Komutanlığına 6, 

kaynaklardan aldıkları sistemlerde ciddi güven 

kaybı yaşıyorlar. Türkiye, teknolojik çözümleri 

Genelkurmay Elektronik Sistemler Komutanlığına 

2, Özel Kuvvetler Komutanlığına 11, 

Emniyet Genel Müdürlügü'ne 20, Çevre ve 

ve fiyatlarıyla önemli bir alternatif haline geldi. 

Sektör başlı başına bir İhracatçı Birliği kuracak 

Orman Bakanlığına 20 adet helikopter 

aşamaya geldi. İDEF fuarı sırasında bu konuda 

verilecek. 

bir açıklamamız olabilir." 

22 Nisan 2011 01 Mayıs 2011 

SAVUNMA SANAYİİNDE HEDEF LATİN 

AMERİKA 

TÜRKİYE-ENDONEZYA SAVUNMA SANAYİ 

İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ 

Cumhurbaşkanı Abdullah GÜL, Endonezya 

Savunma sanayii alanında Türk firmalarının 

Cumhurbaşkanı Susilo Bambang 

dünyanın çeşitli coğrafyalarında sürdürdükleri 

YUDHOYONO'nun daveti üzerine 3-6 Nisan 

tanıtım ve pazarlama çalışmaları ara vermeksizin 

sürüyor. Türk Savunma Sanayii ürün- 

2011 tarihleri arasında Endonezya'ya resmi bir 

ziyaret gerçekleştirdi. 16 yıl aradan sonra 

lerinin yeni hedef pazarı Latin Amerika oldu. 

Türkiye'den Endonezya'ya Cumhurbaşkanı 

düzeyinde yapılan bu ilk ziyaret, aynı zamanda 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) tarafından 

Endonezya'da, Cumhurbaşkanı Abdullah 

iki ülke arasındaki savunma sanayi işbirliğini 

daha sağlam temellere oturtup gelişmesine ve 

Gül'ün ziyaretinde sağlanan yaklaşık 400 

derinlik kazanmasına katkıda bulunması 

Milyon Dolarlık Tek Kaynak Protokolü'nün 

beklenen işbirliği protokolünün imzalanmasına 

ardından, SSM önderliğindeki Türk Savunma 

da sahne oldu. İki ülke Savunma Bakanlıklarından 

Sanayii Şirketleri, Latin Amerika ülkelerine 

üst düzey yetkililerce gerçekleştirilen 

yönelik tanıtım ve pazarlama tanıtımına görüşmeler neticesinde Türkiye-Endonezya 

başladı. Türk Savunma Sanayii ürünlerinin, Savunma Sanayii İşbirliği Protokolü imza 

uluslararası alanda kazandığı kalite ve güven 

nedeniyle, Brezilya'nın başını çektiği pazarda, 

aşamasına getirilmiş ve Protokol 5 Nisan günü 

Savunma Sanayii Müsteşarı Murad BAYAR'ın

Haberler 

Endonezya'lı muhatabı Savunma Bakanı 

Yardımcısı Sjafrie SJAMSOEDİN'e yaptığı 

nezaket ziyareti sırasında imzalanmıştır. 

Cumhurbaşkanı GÜL, söz konusu protokolün 

imzalandığı bilgisini Türkiye ve Endonezya 

arasında ekonomik işbirliği imkanlarının 

değerlendirildiği Jakarta'daki iş Forumu 

toplantısı sırasında yaptığı konuşmada özel bir 

yer ayırarak tüm katılımcılara duyurmuştur. 

Yazılı ve görsel basına yansıdığı kadarı ile 

işbirliği Protokolü kapsamında öncelikle 

Endonezya Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacına 

yönelik olarak yerel ortaklarla birlikte Aselsan 

ürünü yazılım tabanlı telsiz sistemleri, 

Roketsan ürünü topçu roket sistemleri ve 

mühimmatları ve FNSS Savunma Sistemleri 

ürünü Zırhlı Muharebe Araçlarının ortak 

üretimi konuları gündeme alınacak, iki ülke 

arasındaki savunma sanayi işbirliğinin yakın 

dönemde GENESİS SYS, MilGem Sınıfı korvet, 

F-16 modernizasyonu ve İHA satışı gibi 

konuları da kapsayacak şekilde genişletilmesi 

bekleniyor. 

Müsteşar BAYAR ile Endonezya Savunma 

Bakanı Yardımcısı SJAMSOEDIN tarafından 

imzalanan protokolün altyapısı, Endonezya ile 

savunma sanayii işbirliği kurulmasına yönelik 

önceki yıllarda başlatılan temas ve çalışmaların 

bir sonucudur. Bu çerçevede, Endonezya 

Cumhurbaşkanı YUDHOYONO'nun geçtiğimiz 

yıl Haziran ayı içinde Türkiye'ye gerçekleştirdiği 

ziyarete katılan Endonezya Savunma Bakanı Dr. 

Purnomo YUSGİANTORO'ya Türkiye'deki 

savunma tesisleri gezdirilmiş ve Türk Savunma 

Sanayiinin kabiliyetlerine ilişkin ayrıntılı bilgi 

sunumları yapılmıştır. Türk Savunma Sanayii 

firmaları da SSM yetkilileri ile birlikte 

geçtiğimiz yıl Kasım ayı içinde Jakarta'da 

düzenlenen Indo Defense "10 Fuarı'na katılarak, 

Türk Savunma Sanayii'nin yüksek teknoloji 

ürünü çözümlerini tanıtmıştı. SSM Uluslararası 

İşbirliği Dairesi Başkanı Lütfi VAROGLU 

Başkanlığında ve 8 Türk Savunma Sanayii 

firmasından temsilcilerin yer aldığı Türk Heyeti, 

Ocak ayı içinde Endonezya'ya resmi bir ziyaret 

gerçekleştirmiş ve söz konusu ziyaret sırasında 

protokol kapsamında hangi alanlarda işbirliği 

yapılabileceği konusu masaya yatırılarak 

öncelikli alanlar belirlenmiştir. Bu çerçevede, 

iki ülke arasındaki savunma sanayii alanındaki 

son etkinlik Endonezya Savunma Bakanlığı ile 

MSB koordinasyonunda, Endonezya ile Türkiye 

arasında savunma sanayii alanındaki işbirliği 

olanaklarının araştırılması ve mevcut potansiyelin 

geliştirilmesi amacı ile MSB, SSM ve 8 

Türk firma temsilcisinin katılımı ile, 16-17 Mart 

'11 tarihleri arasında Endonezya'da gerçekleştirilen 

Savunma Sanayii İşbirliği Karma 

Komisyon Toplantısı olmuştur. 

Görüşlerine başvurduğumuz VAROGLU, IDEF 

'11 Fuarı kapsamında üst düzey yetkililerden 

oluşacak bir Endonezya Heyetinin ağırlanacağını 

ve Temmuz ayı içinde işbirliği Protokolü 

çerçevesinde yürütülen çalışmalarda gelinen 

son durumun takibi için Endonezya'ya resmi bir 

ziyaretin gerçekleştirileceğini açıkladı. 

TÜRKİYE 23NCÜ SERA SEMİNERİNE 

EVSAHİPLİĞİ YAPTI 

01 Mayıs 2011 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM), Uluslararası 

İşbirliği Daire Başkanlığı tarafından 

uluslararası savunma sanayii işbirliğini güçlendirmek 

amacıyla, muhatap ülke ve uluslararası 

kuruluşlar nezdinde gerçekleştirilen koordinasyon 

çalışmaları kapsamında Fransız 

Savunma Bakanlığına bağlı Savunma Yüksek 

Eğitim Akademisi (IHEDN) tarafından her yıl 

düzenlenen ve bu yıl 19 Avrupa ülkesinden 65 

katılımcının dahil olduğu 23ncü Dönem Avrupa 

Silahlanma Sorumluları Oturumu (SERA) 

Semineri'nin bir haftası SSM'nın girişimleri 

neticesinde, 4-8 Nisan 2011 tarihleri arasında 

Türkiye'de gerçekleştirildi. 

Avrupa ülkelerinin savunma bakanlıkları, 

savunma tedarik kuruluşları ve sanayi çevrelerinden 

orta ve üst düzey temsilcilerinin dört 

hafta süreyle bir araya geldiği ve her yıl 

belirlenen bir ana tema üzerinde çalışma kağıtları 

hazırlayıp sundukları SERA'nın bu yılkı 

teması: "Küresel Kriz Ortamında işbirliği" 

olarak belirlenmiştir. SERA, Avrupa ülkelerinin 

savunma çevrelerinden devlet ve firma katılımcılarının 

görüşlerinin paylaşılmasına imkan 

veren bir 'think tank' ortamı niteliğindedir. 

Programın Türkiye ayağı SSM'nda Savunma 

Sanayii Müsteşar Yardımcısı İsmail TOHUM- 

CU'nun açılış konuşmasını takiben başlamış ve 

TAI, Aselsan, FNSS, Havelsan, TEI, Savronik, 

Otokar, RMK Marine firmaları ile ODTÜ 

Teknokent'e ziyaretleri de içeren beş günlük 

program kapsamında; Türkiye'nin havacılık, 

kara araçları, deniz araçları ve C4ISR 

alanlarında sahip olduğu özgün kabiliyetler 

sergilenmiştir, Program kapsamında ayrıca, 

Türkiye'nin Avrupa savunmasındaki yeri. 

Avrupa ülkeleri ile işbirliği ve Türk Savunma 

Sanayii altyapısı ile ilgili olarak taraflar arasında 

görüş alışverişi de yapılmıştır. 

SERA Türkiye Haftası, Türkiye'nin sanayi 

yeteneklerinin uluslararası platformlarda 

tanınırlığının artması, Türk Savunma Sanayiinin 

Avrupa'ya entegrasyonu sürecine olumlu 

katkıda bulunulması ve Avrupa savunma 

çevreleriyle diyalogun kurulması ve güçlendirilmesine 

imkan tanınması gibi yönlerinden 

ötürü başarılı ve faydalı bir etkinlik olarak 

değerlendirilmiştir. 

DENİZ PROJELERİNDE HAKLI GURUR 

01 Mayıs 2011 

STM, Türkiye'nin en önemli savunma 

projelerinden birisi olan, korvet sınıfı savaş 

gemisi MilGem (Milli Gemi) Projesinin ilk 

gemisi TCG Heybeliada ve ikinci gemi TCG 

Büyükada için, tasarım hizmetleri ve platform 

inşa ve donatım malzeme ve hizmetlerinin 

tedarik sorumluluğunu üstlenmişir. Projenin 

tasarım, inşa ve sistem entegrasyonu, 

performans ve takvim sorumluluğu Deniz 

Kuvvetleri Komutanlığı, tasarım ve inşa 

faaliyetleri için gerekli sistem, malzeme ve 

hizmetlerin tedarik sorumluluğu ise Savunma 

Sanayii Müsteşarlığı (SSM)'ndadır. 

MilGem Projesi kapsamında üstlendiği 

sorumlulukları zamanında, bütçesi içerisinde, 

hedeflenen kalitede, yüksek son kullanıcı 

memnuniyetiyle ve beklenenin üzerinde yerli 

katkı oranı ile yerine getirmeyi hedefleyen 

STM; 2008 yılında denize indirilen ve donatım 

faaliyetleri sonrasında seyir tecrübeleri 

aşamasına gelen MilGem'in ilk gemisi 

Heybeliada için, yaklaşık 5 yıldır birlikte 

sözleşmeli çalışılan 75 alt-yüklenici ve onların 

da iş paylaştığı şirketler dikkate alındığında 

200'ün üstünde firma ile güç birliği yapmıştır. 

STM tarafından MilGem Projesi için tedarik 

edilmekte olan birçok kalem malzeme, cihaz ve 

sistem rafta hazır piyasa ürünü değildir. 

MilGem Projesi öncesinde askeri ve bahriye 

standartlarında kullanılacak platform sistem 

/cihazların üretiminde yaygın bir aşinalığa 

sahip olmayan Türk Savunma Sanayii'nin ilgili 

kuruluşlarının bu çerçevede arzu edilen 

seviyeye getirilmesinde yoğun çaba harcanmış 

ve gemide bulunacak birçok önemli alt-sistem, 

cihaz ve malzeme, MilGem Projesi için proje ile 

birlikte geliştirilmiştir. Projenin, halen tekne 

inşaası devam etmekte olan ikinci gemisi 

Büyükada için de benzer kapsamda çalışmalar 

devam ettirilmektedir. 

STM, Türk Deniz Kuvvetleri için Gölcük 

Tersanesi Komutanlığı'nda inşa edilecek olan 6


adet Havadan Bağımsız Tahrik [AIP] Sistemi'ne 

sahip Yeni Tip Denizaltı Projesi'nde de, 

sanayileşme ve yurtiçi katkının artırılması, 

inşaacı tersanenin ihtiyaç duyabileceği 

malzeme/hizmetlerin tedariği, denizaltı 

mukavim olmayan tekne bloklarının ve 

kompozit ünitelerinin yurtiçinde imali, Ana- 

Yüklenici HDVV/MFI iş Ortaklığı'nın tasarım 

faaliyetlerine katılım ve resim değişikliklerinin 

yapılması, Entegre Lojistik Destek (ELD/ILS) 

faaliyetlerinin icrasında görev almaktadır. Yeni 

Tip Denizaltı Projesi kapsamında, HDVV/MFI ile 

14 Aralık 2009 tarihinde imzalanan altyüklenicilik 

sözleşmesi kapsamında; STM, 

denizaltı platformuna yönelik dizayn, 

modernizasyon, sanayileşme ve yerlileştirme 

faaliyetlerini yürütebilecek deneyimli kadrosu 

ile projede yer alan tüm paydaşların yüklerini 

hafifletirken, söz konusu denizaltıların 

inşasının, azami yerli katkıyla ve istenilen 

performansta, zamanında ve bütçesi içinde 

tamamlanmasına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. 

Bunun yanısıra Savunma Sanayii İcra Komitesi 

(SSİK), 15 Aralık 2010 tarihinde almış olduğu 

karar ile Deniz Kuvvetleri Komutanlığının Ay 

Sınıfı Denizaltı Cihaz ve Sistem Yenileme 

ihtiyacını karşılamak üzere başlatılan projenin 

sorumluluğunu STM'ye vermiş ve 30 Mart '11 

tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Proje 

kapsamında DzKK envanterinde bulunan en 

genç Ay Sınıfı denizaltılar olan TCG Doğanay (S- 

351) ve TCG Dolunay (S-352) denizatlarının 

yenilenecek olan Ataletsel Seyrüsefer Sistemi 

(INSj'nin Raytheon, Elektronik Destek Sistemi 

(EDT/ESM)'nin Aselsan ve Periskopların Cari 

Zeiss firmalarından tedariği ve yeni sistemlerin 

denizaltılara entegrasyonu STM sorumluluğunda 

yapılacaktır. 

Proje, 35 yılı aşkın süredir denizaltı inşa eden ve 

bu konuda üstün tecrübesi olan DzKK'nın 

Gölcük Tersanesi Komutanlığı'nda, DzKK ve 

Tersanenin iş-gücü, bilgi ve tecrübe desteği ile 

gerçekleştirilecektir. Yaklaşık olarak 4 yıl içinde 

tamamlanması öngörülen proje kapsamında, 

STM tarafından sistemlerin platforma 

entegrasyon faaliyetlerinin yanısıra; ELD, 

yedek parçalar, destek teçhizatı, teknik 

dokümantasyon, eğitim ve teknik yardım / 

destek hizmetlerinin de sağlanması planlanmaktadır. 

Özet olarak ifade edilirse STM görev aldığı 

MilGem, Yeni Tip Denizaltı (AIP) ve Ay Sınıfı 

Denizaltı Sistem/Cihaz Yenileme Projeleri ile; 

Türkiye'nin ilgili sanayi potansiyelinin en yoğun 

ve gerçekçi oranda kullanılması, teknolojiyi 

askeri uygulamalara uyumlama anlamında 

sanayinin gelişmesinin desteklemesi ve Türk 

Deniz Kuvvetleri'nin sahip olduğu bilgi ve 

tecrübenin özel sektör sanayicisine aktarılması 

kapsamında üstlendiği rolü başarı ile 

sürdürmekte, muharip suüstü gemileri ve 

denizaltılar konusunda deneyimli personeli ve 

yetenekli genç mühendis kadrosu ile birlikte, 

platform bazında Türk Deniz Kuvvetleri'ne 

hizmet etmekten büyük gurur ve onur 

duymaktadır. 

08 Mayıs 2011 

TÜRKİYE UÇAK GEMİSİ YAPABİLİR SEVİYEDE 

Türkiye'nin uçak gemisi yapabilecek kabiliyete 

sahip olduğunu kaydeden Bayar, "Bölgesel güç 

olmak için buna ihtiyaç var mı sorusunu 

cevaplamak lazım" dedi. 

Savunma Sanayii Müstaşarı Murad Bayar, 

Türkiye'nin milli savunma sanayiinde çok 

ilerleme kaydettiğini vurgulayarak, gelişen 

denizcilik sektörüyle elde edinilen kazanımlar 

sonucu, ihtiyaç olması halinde, kendi uçak 

gemisini yerli imkan ve kabiliyetleri ile 

yapabilecek güçte olduğunu söyledi. 

Bayar, Türkiye'nin bölgesel bir güç olabilme 

yolunda uçak gemisi yapabilme kapasitesine 

ilişkin olarak, Savunma Sanayii Müsteşarlığı 

tarafından hazırlanan 2009-2016 Savunma 

Sanayii Sektörel Strateji Dokümanı ile daha 

önce başlatılan askeri gemi sektörü 

atılımlarının en üst noktalara ulaştığını dile 

getirdi. 

Uçak gemisine ihtiyaç var mı? 

Tamamı yerli tersanelerde üretilen, dünya 

standartlarında birçok gemi projesi tamamlanmış 

veya tamamlanmaktadır" diye konuşan 

Bayar, Türkiye'nin uçak gemisi kapasitesi 

konusunda şunları söyledi: "2016 yerli katkı 

hedefleri doğrultusunda askeri gemilerde, 

sistemlerden alt sistemlere inildikçe artan 

yerlilik oranı hem sektörü geliştirmiş, hem de 

yerli kaynakların yurt içinde kalmasına imkan 

ve olanak sağlamıştır. Gelişen sektörle tasarım 

kabiliyetleri, ileri mühendislik ve teknoloji 

birleşerek geçmişte imkansız gibi görülen 

birçok proje hayata geçirilmiştir. Sonuç 

itibariyle, gelişen denizcilik sektörü ile elde 

edinilen kazanımlar sonucu ihtiyaç olması 

halinde Türkiye kendi uçak gemisini yerli imkan 

ve kabiliyetleriyle yapabilecek güçte. Burada 

önemli olan Türkiye'nin bölgesel bir güç 

olabilme yolunda uçak gemisi yapabilme 

kapasitesi var mıdır? değil Türkiye'nin bölgesel 

güç olması için uçak gemisine ihtiyacı var 

mıdır? sorusuna cevap aramak daha doğru." 

Bayar, "Maliyeti çok yüksek olan, yalnızca bir 

karakol görevi için bile denize açılması 100 

milyon dolar bulan bu dev gemiye sahip olmak 

için aynı zamanda gemi ile birlikte sefere 

çıkacak en az iki tane yeni destroyer, bir adet 

denizaltı, bir ASW, bir ASuW, bir konvansiyonel 

destek helikopteri, en az dört tane füze botu, 

gemiye iniş-kalkış yapabilecek ekipmana sahip 

en az 40 kadar savaş uçağı, ayrıca yakıt tankeri 

ve yakıt değişim tesisi (eğer nükleer değilse), 

askeri tersanede özel bakım havuzuna ihtiyaç 

duyulmaktadır. Bunlarla birlikte gemilerin 

büyüklüğüne göre 1000 ila 5000 kişi arasın 

personel bulundurulması gerekliliği de göz 

önünde bulundurulmalıdır." 

Yüzde 90'ı yerli kaynaklı 

Son dönemde Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 

ihtiyaçları çerçevesinde toplam bedeli 20 

Milyar Doları bulan modernizasyon projesi 

yürürlüğe konulmuş olup, bu projelerin yüzde 

90'ının Türk Savunma Sanayiinin katılımıyla 

hayata geçirilmekte olduğunu belirten Bayar, 

şu değerlendirmelerde bulundu: "Yurtdışından 

hazır alıma gittiğimiz projelerin oranı maliyet 

bazında yüzde 10'un altına düşmüş bulunmaktadır. 

Bunlarda dahi, sözleşmelere konulan 

offset ve sanayi katılımı yükümlülükleri ile 

sanayimize önemli oranda iş imkanı yaratılmaktadır. 

Geldiğimiz nokta itibarı ile, TSK 

ihtiyaçlarının yerli sanayi eliyle karşılanma 

oranı iki katına çıkarak yüzde 52.1'e, cirosu 2.7 

Milyar Dolara, ihracatı 853 Milyon Dolara, yıllık 

Ar-Ge harcamaları ise 600 Milyon Dolar 

seviyelerine ulaşmıştır. Dünyada ilk 100 büyük 

savunma sanayii şirketi arasında artık bir Türk 

şirketi de bulunuyor." 

09 Mayıs 2011 

GÜL: SAVUNMA SANAYİİNİN OLMASI ÇOK 

ÖNEMLİ 

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, İzmir'de Kale 

Grubu ile Pratt&Whitney ortaklığıyla kurulan 

uçak motor parçalarının üretileceği fabrikanın 

temel atma törenine katıldı. Gül, savunma 

sanayiinin önem verdiği bir alan olduğunu 

belirterek, "Büyük bir ülke olarak, büyük bir 

coğrafya ve ordusu olan Türkiye'nin güçlü bir 

savunma sanayiinin olması çok önemlidir." 

dedi.

Haberler 

SAVUNMAYA YERLİ FİRMA DAMGASI 

11 Mayıs 2011 

IDEF 2011 Savunma Sanayi Fuarı, Cumhurbaşkanı 

Abdullah Gül'ün katılımıyla dün 

İstanbul'da başladı. Türkiye'nin savunma 

sanayiine son yıllarda özellikle çok büyük 

önem verdiğini belirten Gül, "Özellikle 

savunma sanayiindeki üretimin tasarlanması, 

yerli imkanların kullanılması açısından çok 

büyük gelişmeler olmuştur" dedi. 211 yerli, 

410 yabancı şirketin katıldığı fuar şimdiye 

kadar yapılan fuarlar arasında en yüksek 

katılımlı fuar unvanını da aldı. Fuara, 71 

ülkeden 24 bakan ve 425 üst düzey yönetici 

katıldı 

Fuarda standları gezen Cumhurbaşkanı Gül 

"Savunma sanayiinde yerli imkanların 

kullanılması açısından çok büyük gelişmeler 

olmuştur" dedi. Bölgesinin en büyük, dünyanın 

ise beşinci büyük savunma sanayii fuarı IDEF 

2011, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Genelkurmay 

Başkanı Işık Koşaner, Savunma Bakanı 

Vecdi Gönül ve Savunma Sanayii Müsteşarı 

Murad Bayar’ın katıldığı tören ile başladı. Açılış 

töreninde konuşan Cumhurbaşkanı Abdullah 

Gül, Türkiye'nin son dönemde savunma sanayii 

alanında üretim ve tasarım hamlesi gerçekleştirdiğini 

belirterek, müttefik ülkelerle 

kazanından paylaşmak istediklerinin altını 

çizdi. Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül ise 

büyük şirketlerin yanında, orta ölçekli ve 

gelişme aşamasındaki şirketlere de imkân 

sağlanması nedeniyle IDEF'in ilgi çekici hale 

geldiğini belirterek, araştırmaya yönelik 

şirketleri desteklemekte ve Türkiye’de üretim 

yapmak isteyen yabancı şirketlere imkan 

tanımakta kararlı olduklarını vurguladı. Fuarı 

düzenleyen Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme 

Vakfı (TSKGV) Genel Müdürü Hayrettin 

Uzun da, fuarda satılan alanın bir önceki 2009 

fuarına göre yüzde 7 arttığını belirterek, ilk kez 

Türk tasarımı korvet MİLGEM ve sahil güvenlik 

gemilerinin Büyükçekmece koyunda sergilenmesiyle 

fuarın farklı bir anlam kazandığının 

altını çizdi. Yeni tasarım Türk silahları 

gündemde, ALTAY tankı ilk kez gösterildi. 

IDEF 2011'de, OTOKAR tarafından geliştirilen 

ana muharebe tankı ALTAY’ın genel tasarımıyla 

maketinin ilk kez görüldüğü fuar da oldu. 

ALTAY’ın temel tasarım aşamasının tamamlanmasıyla 

oluşturulan maket Cumhurbaşkanı 

Abdullah Gül tarafından açıldı. ALTAY, yaklaşım 

500 Milyon Dolarlık geliştirme projesi 

yöntemiyle OTOKAR tarafından üstlenilmişti. 

Projede, temel tasarımın yapılması, prototipin 

üretilmesi olarak 78 aylık olarak planlanmıştı. 

Böylece milli tank projesinin ilk fazı da 

tasarımın tamamlanmasıyla bitirildi. ALTAY 

hakkında bilgi veren Koç Holding Savunma 

Grubu Başkanı Kudret Önen, kullanımda olan 

üçüncü nesil ana muharebe tanklarından daha 

üst sınıfın bir tasarımı gerçekleştirdiklerini 

belirterek, dört mürettebatlı ve 1500 beygir 

gücünde 120 mm top ana silahıyla tasarlandığını 

kaydetti. ALTAY için özel bir atış kontrol 

sistemi de tasarlanıyor. 

OTOKAR, ARMA 8x8 araçları için geliştirilen 

kule sistemi MIZRAK -30 ile 6x6 zırhlı EOD aracı 

ve iç güvenlik zırhlı personel taşıyıcı araç da ilk 

kez IDEF'te gösterildi. 

Dost-düşman tanıma sistemi ASELSAN'dan 

ASELSAN ile SSM arasında ALTAY tanklarında 

kullanılmak üzere IFF (Identificiation Friend or 

Foe Dost Düşmen Kimlik Tanıma) sistemi 

alınması konusunda anlaşma imzalandı. 

ASELSAN, fuarda, mevcut ürün yelpazesi ve 

görev bilgisayarı yazılımını yaptığı ATAK 

helikopteri kokpiti yanında, ilk kez yeni 

geliştirilen ASELPOD hedefleme podunu da 

sergiliyor. Bu arada, ALP havacılık fuarda 

yaptığı açıklamada, F35 JSF projesi kapsamında 

Pratt and Whitney tarafından bu uçak için 

üretilen F135 motorlarına yaptığı titanyum 

bütünleşik kanadı fan rotorunu teslim ettiğini 

açıkladı. 

Türk mini insansız hava aracı ilk kez ihraç edildi 

KALE-BAYKAR tarafından üretilen ve TSK 

envanterinde bulunan mini insansız hava 

aracının Katar’a satışına ilişkin anlaşma fuar 

kapsamında imzalandı. Katar Genelkurmay 

Başkanlığı ile KALE-BAYKAR arasında imzalanan 

sözleşmeyle küçük çaplı bir satış gerçekleştirileceği, 

Katar Silahlı Kuvvetleri’nin bu tür 

uçaklarla tecrübesini artırmak amacını taşıdığı 

vurgulandı. 

11 Mayıs 2011 

MİLLİ TANK ALTAY İLK KEZ GÖRÜCÜYE ÇIKTI 

Koç grubuna bağlı Otokar tarafından üretilen 

Türk muharebe tankı ALTAY, gerçek boyutlu 

maketiyle ilk kez 10. Uluslararası IDEF Fuarı'nda 

görücüye çıktı. 

Savunma Sanayi Fuarı'nda son teknoloji ürünü 

silah sistemleri görücüye çıktı. Yüzde yüz yerli 

üretim savunma araçları ve silahların da 

sergilendiği fuara yabancıların ilgisi yoğundu. 

Koç Bilgi ve Savunma Teknolojileri tarafından 

geliştirilen Türk ana muharebe tankı ALTAY'ın 

açılışını Cumhurbaşkanı Abdullah Gül yaptı. 

Konsept aşamasından detay tasarım aşamasına 

geçen ALTAY'ın 1.500 beygir gücünde bir 

motora sahip olması hedefleniyor. 

Ana silah olarak 120 milimetrelik top bulunan 

ALTAY'ın yüksek hareket kabiliyeti ve üstün ateş 

gücüyle fark yaratacağı belirtiliyor. 

Beylikdüzü'ndaki TÜYAP Sergi Sarayı'nda dün 

başlayan fuarın açılışına katılan Milli Savunma 

Bakanı Vecdi Gönül, "2000'li yıllardan itibaren 

savunma sanayisinde temel hedefimiz, öncelik 

verdiğimiz alanlarda kendi tasarımımızı 

yapmak ve savunma sanayiini özgün yurt içi 

çözümler sunabilecek ve uluslararası alanda 

rekabet edebilecek şekilde yapılandırmak 

olmuştur" dedi. 2010 itibariyle Türk Silahlı 

Kuvvetleri'nin ihtiyaçlarını karşılamada hazır 

alımın oranının yüzde 10'un altına düştüğü 

bilgisini veren Gönül, "Kendi tasarımımızı 

yapamadığımız alanlarda ise uluslararası 

ortaklık ve iş birliğine yöneliyoruz. A400M 

Ulaştırma Uçağı projesi, Müşterek Taaruz 

Uçağı Projesi gibi konsorsiyum projelerinde 

nitelikli iş payları alıyoruz" diye konuştu. Fuara 

44 ülkeden 575 yerli ve yabancı firma katıldı. 

Aselsan standındaki ürünlerin yüzde 70'i yeni 

teknoloji ürünü teçhizatlardan oluştu. "Gözcü" 

isimli termal dürbün, 10 kilometre ötedeki bir 

tankı tespit edebiliyor. 1.200 metre etkili 

tabanca MKE'nin ürettiği yerli keskin nişancı 

tüfeği Bora-12 ile susturuculu MP5 otomatik 

tabanca da fuarda ilgi gören silahlar arasında 

yer aldı. Jandarma özel Kuvvetler Komutanlığının 

kullandığı Bora12, 1.200 metre etkili 

menzile sahip. Yüzde yüz yerli keskin nişancı 

tüfeği Bora-12'nin, Azerbaycan ve Suudi 

Arabistan'a da ihraç edildiği öğrenildi. 

İnsansız helikopter 

TAI'nin standındaki Türk insansız hava aracı 

Anka'nın yanı sıra, Ar-Ge çalışmaları süren 

insansız helikopter R-İHA da görücüye çıktı. 

Termal kameraları bulunan helikoptere hafif 

silah yerleştirilebiliyor. Havada 4 saat kalabilen 

helikopter, istenen noktaya iniş kalkış yapıyor, 

piste ihtiyaç duymuyor. 

Zırhlı düşmanı 'cirit' 

Roketsan'ın ürettiği "Cirit" adlı lazer güdümlü 

füzeler, görüntüsüyle gerçekten bir ciriti 

andırıyor. Füze, zırhlı personel taşıyıcıların 

imha edilmesine yönelik tasarlandı. İsviçreli Sig 

Sauer'in standında da ABD Başkanı'nı koruyan


81 

gizli servis elemanlarının kullandığı yarı otomatik 

tabancalar sergileniyor. Uzun ömürlü ve 

etkili olmasıyla ön plana çıkan silahın en önemli 

özelliği, hiç tutukluk yapmaması. 

Korumalardan Glock siparişi 

Edinilen bilgiye göre, Cumhurbaşkanlığı korumaları 

360 adet Glock tabanca siparişi verdi. 

Glock 19 Gen 4 modelini tercih eden 

korumalar, tabancaları bir ay içerisinde teslim 

alacak. 

Hedefi şaşmıyor 

Türk Hava Kuvvetleri'nin standında yer alan 

F16 savaş uçağının üzerinde yerli üretim, 

Hassas Güdümlü Kit adlı havadan karaya 

füzeler de ilk kez sergilendi. Pakistanlı silah 

üreticisi POF'un fuarda sergilediği POF EYE adlı 

silah, ilginç tasarımıyla dikkat çekti. Piyade 

tüfeği görünümündeki silahın ucunda yer alan 

9 milimetrelik tabanca, silah sağa sola 90 

derece katlanabildiği için mevziden çıkmadan 

atış yapabilme kabiliyetine sahip. 

12 Mayıs 2011 

SAVUNMA SANAYİ FUARINA YERLİ ÜRÜNLER 

DAMGASINI VURDU 

Cumhurbaşkanı Abdullah Gürün açılısını 

yaptığı IDEF'11 Uluslararası Savunma Sanayii 

Fuarı'na yerli üretim 'Altay' isimli tank ve 

İnsansız Hava Aracı (ANKA) damgasını vurdu. 

Cumhurbaşkanı Gül ve beraberindekiler 

savunma sanayi ürünlerinin bulunduğu 

stantları gezdi. IDEF'11 Savunma Sanayii 

Fuarı'nda, Türkiye dahil 48 ülkeden 621 yerli ve 

yabancı savunma sanayii sektöründe söz sahibi 

olan firma ve firma temsilciliği bulunuyor. 

IDEF'11 10. Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı, 

Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül'ün 

himayesinde, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme 

Vakfı'nın sorumluluğunda, TÜYAP Tüm 

Fuarcılık Yapım A.Ş.'nin organizasyonunda 10- 

13 Mayıs 2011 tarihleri arasında Tüyap Fuar ve 

Kongre Merkezi'nde ziyaret edilebilecek. İki 

yılda bir düzenlenen fuarın bu yılkı açılışını 

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Genelkurmay 

Başkanı Orgeneral Işık Koşaner, Milli Savunma 

Bakanı Vecdi Gönül ve yabancı genelkurmay 

başkanları birlikte yaptı. Açılışın ardından Gül 

ve beraberindeki heyet ilk olarak yerli üretilen 

'Altay' isimli muharebe tankının bulunduğu 

standın açılışını yaptı. Daha sonra Gül ve 

beraberindekiler yerli üretilen İnsansız Hava 

Aracı'nın (ANKA) bulunduğu standı ziyaret etti. 

Gül yetkililerden yerli ürünler hakkında detaylı 

bilgi aldı. IDEF'11 Fuarı'nda, Savunma Sanayi 

sektöründe söz sahibi olan, Türkiye dâhil 48 

ülkeden 621 yerli ve yabancı firma ve firma 

temsilciliği bir araya gelecek, ayrıca 70 ülkeden 

90 Yabancı delegasyon fuarı ziyaret edecek ve 

söz konusu yabancı delegasyonda 28 Bakan, 10 

Bakan Yardımcısı, 4 Genelkurmay Başkanı, 7 

Genelkurmay Başkan Yardımcısı, 2 Kuvvet 

Komutanı ve 11 müsteşar yer alacak. 

IDEF’DE SERGİLENDİ 

Türkiye'nin ilk akıllı uçak bombası 

12 Mayıs 2011 

Türkiye'nin ilk akıllı uçak bombası F16'lar 

üzerinde tanıtıldı. MKE'nın ürettiği 1 tonluk 

bomba 25 kilometre koordinat takip edebiliyor. 

İlk akıllı bombamız F16'da görücüye çıktı. 1 ton 

ağırlığında. 4 metre uzunluğundaki bomba, çok 

yüksek tahribat gücü içerdiği için koca bir 

mahalleyi bile yok edebilecek güçte. 

MAKİNA Kimya Endüstrisi'nin (MKE) ürettiği ve 

TÜBİTAK'ın geliştirdiği Türkiye'nin ilk akıllı 

güdümlü uçak bombası, IDEF'11 Savunma 

Sanayii Fuarı'nda Türk Hava Kuvvetleri'ne ait 

F16 savaş uçağının üzerinde tanıtıldı. Verilen 

koordinat sonrası sıfır hata ile hedefi 12'den 

vuran 'akıllı hassas güdüm bombası' terör 

kamplarını ve belirlenen noktaları yok etme 

gücüne sahip. MKE'nin ürettiği bombayı, 

TÜBİTAK'a bağlı Savunma Sanayii Araştırma ve 

Geliştirme Enstitüsü akıllı hale getirdi ve 

TSK'nın kullanması için Türkiye'nin kendi 

geliştirdiği ilk güdümlü uçak bombası oldu. F4 

ve F16 savaş uçaklarına uyarlı olan bu bomba, 

yüklü olduğu savaş uçağının üzerinde, yerde ve 

havada koordinat verilerek hazırlanıyor ve GPS 

sistemi ile destekleniyor. Bomba 25 km 

boyunca havada verilen koordinatları takip 

ediyor ve belirlenen noktayı sıfır hata ile 12'den 

vuruyor. 

16 Mayıs 2011 

ÖZEL SEKTÖR 'HAYALET GEMİ' ÜRETMEYE 

GİRİYOR 

Milli imkanlarla savaş gemisi projesinde 

(MİLGEM) önemli bir değişikliğe gidildi. Deniz 

Kuvvetleri Komutanlığı bünyesinde İstanbul 

Tersanesi Komutanlığında inşa edilen savaş 

gemilerini artık özel sektör üretecek. Bugüne 

kadar askere karakol botu ve sahil güvenlik 

gemisi üreten özel sektörün iki firmasına bu 

kapı açıldı. Yalnızca Dearsan ve Koç RMK 

Marine bu kapsamda açılacak ihaleye 

çağrılacak. MİLGEM projesi çerçevesinde 8 

gemi inşasına karar veren Deniz Kuvvetleri 

bugüne kadar iki gemi inşa etti. İlk gemi 

Heybeliada, uluslararası savunma fuarı IDEF 

kapsamında görücüye çıkarken ikinci gemi 

üzerinde çalışmalar devam ediyor. Özel sektör 

ise üçüncü gemiden itibaren görevi devralacak 

ve 8 gemilik seriyi tamamlayacak. 

İhale şartları belli değil 

İki firmadan beklentiler henüz belirlenmedi. 

Firmalardan biri ihalenin tamamını da alabilir, 

gemiler firmalar arasında paylaşılabilir ya da 

gemilerin iş payları iki firmaya dağıtılabilir. Bu 

konudaki çalışmalar ihaleye çıkılmadan önce 

tespit edilecek ancak bugünkü karara göre bu 

iki özel tersane dışında hiçbir firma ihaleye 

kabul edilmeyecek. 

Radarda görülmesi zor 

MİLGEM projesinin Korvet inşası olduğu 

söylense de boyutları itibariyle inşa edilen 

gemiler bir boy büyük firkateyn sınıfında yer 

alıyor. Düşman gemilerin radarlarında olduğundan 

daha küçük görünmesini sağlayan bir 

yapıya sahip olduğu için görünmez kabul edilen 

gemiler helikopter taşıyabiliyor. Gemiler 

birbirine benzer özelliklerle inşa ediliyor. 

Heybeliada’nın özellikleri 

Uzunluk : 99,00 m 

Azami Genişlik : 14,4 m 

Deplasman: 2000+ ton 

Tahrik Sistemi : 2 Dizel + 1 G/T (CoDAG) 30.000 

kWs 

Ekonomik Hızda Azami Menzil : 3.500 Deniz 

Mili 

Azami Hız : 29+ kts 

Silah Sistemleri: 76 mm Baş Topu, 2 Adet 12,7 

mm STAMP, 8 x Harpoon Gemisavar Füzesi, 2 x 

324 mm Mk32 Çiftli Torpido Lançeri, PDMS 

(RAM) 21'li Lançer 

Helikopter : 10 tonluk helikopter 

16 Mayıs 2011 

TÜRKİYE, ABD'YE SİLAH SATIYOR 

Türkiye'nin savunma sanayii için silah ve 

mühimmat ihracatı Ocak-Nisan döneminde 

91.2 Milyon Dolara ulaştı. Orta Anadolu 

İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'nin 

kayıtlarına göre, geçen yılın Ocak-Nisan 

döneminde 81 Milyon 515 Bin Dolar olan

Haberler 

ihracat, bu yıl yüzde 11,9 arttı. Verilere göre, 

Ocak-Nisan döneminde, 91.2 Milyon Dolar 

olan silah ve mühimmat ihracat kayıtlarının büyük 

bölümü Azerbaycan ve Suudi Arabistan'a 

yönelik oldu. ABD'ye ise 10 Milyon Dolarlık silah 

satışı gerçekleşti. Rusya'da ilk onda yer aldı. 

20 Mayıs 2011 

SAVUNMA SANAYİİNİN CİROSU 8 MİLYAR 

DOLAR OLACAK 

Türkiye'de hızla büyüyen savunma sanayi 5 yıl 

sonra 8 Milyar Dolarlık ciroya ulaşacak. 

Ankara'nın savunma sanayindeki önemine 

değinen Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, "Bu 

alan hızla büyürken Ankara'da pay alacak. 

2016'da savunma sanayiinde ciro hedefimiz 8 

Milyar Dolar. Bunun 6 Milyar Doları Ankara'dan 

sağlanacak" dedi. Ankara Ticaret Odası'nın 

(ATO), 2009-2010 yılında en çok vergi ödeyen 

ve ihracat yapan üyelerine plaket verdiği 

törende konuşan Erdoğan, şunları söyledi: 

"Türkiye'nin savunma sanayiinin yüzde 80'nini 

barındırmak suretiyle, savunma sanayiinin 

başkenti Ankara'dır. TAI tesisleri içinde 100 

Milyon Dolarlık bir yatırımla Uzay ve Uydu 

Merkezi kuruyoruz. Gölbaşı yakınlarında, 100 

Milyon Dolarlık bir yatırımla Radar ve 

Elektronik Harp Tasarım Merkezi kuruyoruz, 2 

yılda bunlar faaliyete geçecek." 

Spekülasyon yapanlar var 

Bankaların genel müdürlüklerinin Ankara'dan 

İstanbul'a taşınması konusunu da değerlendiren 

Erdoğan, şunları kaydetti: "Bunun da 

spekülasyonunu yapanlar var. Dünya finans 

sektörleri siyasi merkezler olarak gelişmiş 

ülkelerde böyle bir değerlendirmeyi yapar. 

Türkiye, bu değerlendirmeyi yıllardır yapıyor, 

kendi dönemimizi kast ediyorum ama adımını 

atmamıştı. Şimdi biz bu adımı atıyoruz. Fakat 

bu adımı atarken Ankara'nın üzerinde siyasi 

misyonu da var. 

Serbest ticaret merkezi 

Ankara'ya yapılacak yeni yatırımları anlatan 

Erdoğan, "Kazan'da bir lojistik üs kuruldu ve şu 

anda 1200 kişiye istihdam sağladık, 2 bin 800 

kişi daha iş imkanı bulacak. Şirket sayısını 400'e 

ulaştırmayı hedefledik. Ankara'da uluslararası 

serbest ticaret merkezi kuracağız. Sadece bu 

bölgeden ihracat hedefimiz 3 Milyar Dolar. 

Akyurt ilçesine de 1 milyon 800 bin 

metrekarelik alana fuar merkezi kurularak 

Ankara-Konya hızlı tren hattı ay sonunda 

açılacak 

ANKARA'nın 1923 yılında adeta bir kasaba 

görünümünde olduğunu, şu anda ise her 

alanda bir Avrupa kentine dönüştüğünü 

kaydeden Erdoğan, şöyle konuştu: "Ankara'yı 

hızlı trenin de bir merkezi haline getiriyoruz. 

Ankara-Eskişehir hattını tamamlayarak 2009 

yılında hizmete açmıştık. Eskişehir-İstanbul ve 

Eskişehir-Bursa hatlarının inşası devam ediyor. 

Ankara Konya hızlı tren hattımız tamamlandı, 

deneme sürüşleri yapılıyor, birkaç hafta içinde, 

belki de bu ay sonuna kadar o hattı da artık 

hizmete açıyoruz." 

24 Mayıs 2011 

YENİ F-16 HAVA KUVVETLERİ'NİN 100'ÜNCÜ 

YILINA YETİŞTİ, 30 UÇAK 2012 SONUNDA 

HAZIR OLACAK 

TAI'nin 10 yıllık bir aradan sonra montajını 

tamamladığı yeni nesil F-16 savaş uçağı dün 

düzenlenen törenle Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na 

teslim edildi. TAI, 100'üncü yılını 

kutlayan Türk Hava Kuvvetleri için programını 

sıkıştırdı. İlk uçağın temmuzda teslim edilmesi 

planlanırken sözleşmede öngörülenden 2 ay 

erken bitirildi. 30 uçaklık paket 2012 sonuna 

kadar hazır olacak. Envanterde bulunan F-4 

savaş uçakları, 2020'ye kadar görevden çıkacak 

ve 2015'ten itibaren F-35 savaş uçakları 

envantere girecek. Türk Hava Kuvvetleri'nin 

savaş gücünü devam ettirmek, kırıma uğrayan 

uçakların yerine yenilerini koymak ve etki 

alanını genişletmek üzere başlatılan Peace 

Onyx IV (Öncel IV) programı çerçevesinde 

2007'de 30 adet F-16 blok 50+ savaş uçağı 

alımına karar verildi. 1 Milyar 650 Milyon 

Dolara mal olması hedeflenen proje çerçevesinde 

uçakların parçalarının çeşitli ülkelerde 

üretilmesi, Türkiye'de son montajının ilk uçuş 

testlerinin yapılması planlandı. Yeni nesil F- 

16'lar eskisinden çok daha uzak mesafeleri 

bombalayabilecek. Uçakta hem çok gelişmiş 

görev bilgisayarı ve aviyonik sistemler hem de 

çok daha güçlü radar ve elektronik harp 

sistemleri yer alıyor. Uzmanlar yakıt tanklarına 

ekler ve yeni elektronik sistemlerle uçağın 

kapasitesinin yüzde 30 arttığını düşünüyor. 

25 Mayıs 2011 

ROLLS-ROYCE SAVUNMA İŞİ İÇİN TÜRKİYE'DE 

ORTAK ARAYIŞINA GİRDİ 

İNGİLTERE'nin motorlarıyla daha çok tanınan 

savunma firmalarından Rolls-Royce, Türkiye'de 

ortak arayışına girdi. Deniz Kuvvetleri 

Komutanlığı'nın Havuzlu Çıkarma Gemisi (LPD) 

ihalesinde alt yüklenici olmak isteyen şirket, 

Türkiye'de savunma alanında çalışmalar 

yapacak. Türkiye ile İngiltere arasında savunma 

alanında işbirliği yapılması kararının ardından 

şirket Türkiye'de ayrı bir ofis açma hazırlığına 

girdi. 

Uzun zamandır buradayız 

Savunma faaliyetlerini ve Türk firmalara 

tekliflerini anlatan Rolls-Royce Donanma ve 

Denizcilik Satışlarından Sorumlu Başkan 

Yardımcısı Paul Thomas, şöyle konuştu: 

"Türkiye'de uzun zamandır varız ama askeri 

gemi endüstrisinde Türkiye'de yeniyiz. 

Türkiye'de bu konuda bir ofis açmayı da 

planlıyoruz Türk firmalarını özel olarak 

değerlendirmeye aldık. Askeri ve sahil güvenlik 

maksatlı gemiler konusunda Türk firması ile 

çalışmak istiyoruz. Bu firmadan bizim 

ürünlerimizin alt yüklenicisi olmasını isteyeceğiz. 

Aynı şekilde bu firma, Rolls-Royce 

ürünlerinin dünya çapında satış zincirine de 

katılmış olacak. 

Deniz projeleri var 

Bir alt yüklenici ararken Türkiye'yi seçtiklerini 

dile getiren Paul Thomas, "Çünkü deniz 

konusunda stratejik önemi en hızlı artan ülke 

şu anda Türkiye'dir. Dünyanın pek çok yerinde 

bu şekilde stratejik önemi artan bir ülke yok. 

Gelecek 10 yıl içinde pek çok deniz projesi 

olacak. Şu sırada bazı firmalarla görüşmeler 

devam ediyor. Ortaklık kuracağımız firma ile 

teknoloji alışverişi yapacağız ve LPD firkateyn 

ihalelerinde onlarla beraber yan yana tasarım 

yapacağız" dedi. 

Şimdiye kadar üç teklif verildi 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı'nın açtığı 

ihalede, Ege, Akdeniz ve Karadeniz'de en az bir 

tabur büyüklüğündeki bir deniz kuvvetinin 

harekâtlara kendi başına katılabilmesi 

hedeflendi. Yoğunluklu olarak kara ve deniz 

aracı taşımak üzere açılan ihalenin ismi aynı 

kaldı. Ancak kriterlerin 2010 yılında değişmesi 

sonucu gemi çok sayıda helikopter de taşıyan 

bir yapıya sahip oldu. 2017 yılına kadar 

sonuçlanarak hayata geçirilmesi hedeflenen 

projeye Sedef Gemi İnşaatı, RMK Marine ve 

Desan teklif verdi. 

BAŞKENT İÇİN ÇILGIN PROJELER 

26 Mayıs 2011 

Ankara uzay ve uydu merkezi oluyor Yeni ınsa 

edilecek kentte 500 bin kışı yasayacak. Gölbaşı 

radar tasarım ve üretim merkezi olacak. TAl'de


uzay ve uydu merkezi faaliyete geçirilecek. 

Uluslararası sağlık başkenti haline getirilecek 

UEFA kriterlerine uygun bir stadyum yapılacak. 

Ortadoğu'nun en büyük hayvanat bahçesi 

kurulacak Hıdırlıktepe'de, bir inanç ve tarih 

müzesi inşa edilecek. Eskişehir yolu üzerinde 

botanik park yapılacak. 

Başbakan dev projelerle Ankara'yı marka 

yapacak 

Başbakan Erdoğan, İstanbul'dan sonra Ankara 

için de dev projelerini açıkladı. Projeler 

arasında 500 bin kişilik yeni bir şehir, otoyollar, 

40 bin kişilik stadyum ve iki şehir hastanesi yer 

alıyor. 

UYDU KENT 

500 bin kişilik yeni şehir kurulacak 

ANKARA için en büyük projelerinin tıpkı 

İstanbul gibi, Ankara'da da yeni bir şehrin inşa 

ve imarına 12 Haziran seçimlerinden sonra 

başlanması olduğunu belirten Başbakan 

Erdoğan, projeyle ilgili su bilgileri verdi: 

"Güneykent adını verdiğimiz bu projeyle 

Ankara'ya 500 bin kişilik yeni bir şehir 

kazandırmış olacağız. Sadece konut, uydu kent 

olarak değil, Ankara'nın önemli bir merkezi, bir 

yaşam alanı olarak bu şehri tasarlıyoruz. 

İstanbul'da olduğu gibi, bu gecekondu 

bölgelerinden 'ben oraya yerleşmek isterim' 

diyen kardeşlerimizi hemen oralara taşıyabileceğiz. 

Yani yer sıkıntısı olmasın. Şehrin 

kurulacağı alan hakkında şimdilik bilgi 

vermiyoruz. Ancak çalışmalarımız büyük 

oranda tamam. 

12 Haziran'ın hemen ardından bu çalışmaları 

somutlaştırmaya başlayacak ve bununla 

birlikte uygulama projesine hemen bir yılı 

müteakiben başlamış olacağız." Başbakan 

Erdoğan, Güneykent'in nereye yapılacağı 

konusunda ise açıklamada bulunmadı. 

Ankaralı emlakçılar 500 bin kişilik yeni şehir 

için en uygun bölgenin Elmadağ'ın Ankara'ya 

bakan yüzü ve Gölbaşı olduğunu söylediler. 

Elmadağ'ın Ankara'ya bakan yüzünde Karataş, 

Yakupabdal, Bursal, Cerber, Ahiboz, 

Gökçehöyük, Hacılar, Balıkpınar köyleri yer 

alıyor. 

BAŞBAKAN Recep Tayyip Erdoğan, Ankara'yı 

marka şehri yapacak 'Yeni Vizyonuyla Ankara' 

programıyla başkente yönelik 17 ana başlıkta 

dev projelerini açıkladı. Başbakan Erdoğan'ın 

açıkladığı projelerin basında Ankara'yı uydu ve 

uzay merkezi yapmak ve 500 bin kişilik 

Güneykent isimli yeni bir şehir kurmak geliyor. 

Erdoğan, Ankara Ticaret Odası'nda katıldığı 

Ankara Proje Tanıtım toplantısında açıkladığı 

projelerin hem Ankara'ya yeni bir çehre, vizyon 

ve marka getireceğini hem de istihdam 

yaratacağını söyledi. Erdoğan, projelerin bir 

kısmının yapımına başlandığını, bir kısmının da 

orta ve uzun vadede tamamlanacağını söyledi. 

Ankara'yı güzelleştirmek, Ankara'nın çehresini 

değiştirmekle kalmadıklarını, aynı zamanda 

Ankara'yı uluslararası bir kent, uluslararası bir 

başkent haline dönüştürdüklerini belirten 

Erdoğan, projelerle Ankara'nın başkent vasfını, 

modem görünümünü, itibarını daha da ileri 

standartlara kavuşturduklarını söyledi. 

Erdoğan "Ankara'daki bu projelerle, 

Türkiye'nin kalbi Ankara'yı, dünyaya örnek bir 

şehir, vizyon bir şehir, marka bir şehir haline 

getiriyoruz" dedi. 

SAVUNMA SANAYİİ VE UZAY MERKEZİ 

ANKARA'nın savunma sanayiinin başkenti 

olduğunu kaydeden Erdoğan, şunları söyledi: 

"2013 sonunda artık üretime ATAK helikopterlerinde, 

örneğin başlıyoruz. Ama jetlerimiz 

2020-2022 gibi inşallah üretime geçecek. Yeni 

projelerle Ankara'nın bu vasfı daha da 

güçlendiriyor, dünyanın en önemli savunma 

sanayi merkezlerinden biri haline getiriyoruz. 

Savunma sanayiinin yüzde 80'i Ankara'da 

bulunuyor." Erdoğan "ASELSAN tarafından 100 

milyon doların üzerinde bir yatırımla Radar ve 

Elektronik Harp Tasarım ve Üretim Merkezi 

kurulacak. Bu tesisin 2 yıl içinde faaliyete 

geçmesini planladık. İkinci projemiz; Uzay ve 

Uydu Merkezi de TAI tesisleri içinde faaliyete 

geçecek. Yatırım 100 milyon dolar civarında. 

Bu tesiste askeri uydular ile TURKSAT'a ait 

haberleşme uydularının üretimi gerçekleştirilecek. 

Ankara böylece savunma sanayiinde 

uydu ve uzay merkezi konumuna yükselecek" 

dedi. 

27 Mayıs 2011 

TEKNOPARK İSTANBUL PROJESİNE REKOR 

BAŞVURU 

Anadolu yakasında toplam 2 milyon 500 bin 

metre karelik alanda kurulan Teknopark 

İstanbul projesinin ilk etabında sona yaklaşılıyor. 

Proje ile üniversite-sanayi işbirliğinde 

teknoloji devlerinin üretimi hedefleniyor. 

2023'e kadar yapılması planlanan ve 900 

firmanın yer alacağı proje için 1 senede 300 

firma başvuruda bulundu. Savunma Sanayii 

Müsteşarlığı (SSM), İstanbul Ticaret Odası 

(İTO), İstanbul Ticaret Üniversitesi (İTİCÜ), 

Havaalanı İşletme ve Havacılık Endüstrileri AŞ 

(HEAŞ) ile Savunma Teknolojileri Mühendislik 

ve Ticaret AŞ'nin (STM) ortaklığında kurulan 

Teknopark İstanbul'da gelinen aşama 

kamuoyuyla paylaşıldı. İTO Yönetim Kurulu 

Üyesi ve İTİCÜ Mütevelli Heyeti Başkan Vekili 

Hasan Büyükdede'nin de katıldığı tanıtım 

toplantısında ilk sözü Teknopark İstanbul 

Genel Müdürü Turgut Şenol aldı. Şenol, 

projenin Savunma Sanayii Müsteşarlığı 

tarafından başlatılıp yürütülen, teknoloji ve 

Endüstri Parkı ile Havaalanı İTEP Projelerinin 

son adımı olduğunu ifade etti. Projede yer 

alması öngörülen firmalar için yakın bölgedeki 

7 kalifiye üniversite ile İstanbul ili sınırları 

içindeki 44 üniversite arasındaki ortaklık 

alanlarının enine boyuna incelendiğini anlatan 

Şenol, bununla hakiki manada üniversitesanayi 

işbirliği zemininin oluşturulacağını 

belirtti. Milli Savunma Bakanlığı Savunma 

Sanayii Müsteşarı ve Teknopark İstanbul'un 

Yönetim Kurulu Başkanı Murad Bayar, proje 

sahası olarak oldukça geniş bir imkânın söz 

konusu olduğunu dile getirdi. Bu çerçevede 

bölgede yer alan 200 bin metre karelik özel 

yatırım bölgesi, kalifiye teknoloji barındıran 

üretimler için büyük ölçekli teknoloji devlerine 

ayrıldı. Bayar, projede İTO yanında küçük ortak 

olarak İTİCÜ'nün bulunmasının da önemini 

vurgularken, "İTO, özel sektörün ilgisinin 

çekilmesinde lokomotif rol oynuyor. Üniversite 

ise araştırma merkezlerinin kurulmasında rol 

oynayacak." dedi. İTİCÜ ortaklığı yanında 

araştırma merkezleri boyutuyla Sabancı, 

Özyeğin, Okan Üniversitelerinin de yer 

alacağını kaydeden Murad Bayar, "Böylece 

teknoloji odaklı tüm projelerin geliştirilmesi ve 

paylaşılması için çok büyük bir imkân sunulmuş 

olacak. Türkiye'nin en iyi teknopark projesi bu 

proje olacak." ifadelerini kullandı. İTİCÜ 

Mütevelli Heyeti Başkan Vekili Hasan 

Büyükdede ise üniversitenin proje ortağı 

olmasının, gelecekteki yatırımlar konusunda 

kendilerine önemli ipuçları verdiğini kaydetti. 

Büyükdede, "Bu devasa proje sadece 

İTİCÜ'nün değil, İstanbul'da araştırma ve Ar-Ge 

yatırımlarına öncelik veren her üniversitenin 

yer alabileceği bir proje. Ayrıca İTO üyesi olan 

65 bine yakın sanayicimizin de teknopark 

projesine katılmasını arzu ediyoruz." dedi. 

Teknopark İstanbul' a başvuruların devam 

ettiğini aktaran Dedeoğlu,"Proje ilk açıklandığında 

müracaat eden firma sayısı 70 idi. 

Şimdi 300'ü geçti. Detaylı incelemelerin 

ardından projede yeni yeni firmalar yer alacak. 

Sanayicilerimiz, özel teşvik imkânlarının

Haberler 

sunulduğu, her bakımdan büyük avantajları 

barındıran bu projeyi dikkate almalı." 

önerisinde bulundu. 

İSTANBUL TEKNOPARK 

İstanbul'da bir Türkiye projesi olarak başlatılan 

ve 2023'e kadar 2 Milyar Dolarlık yatırım 

yapılacak Teknopark İstanbul projesi kapsamında, 

bine yakın firmanın 30 bin kalifiye 

elemanıyla, cirosu en az 7 Milyar Dolar olan 

teknolojik altyapıyı oluşturması bekleniyor. 

Projeyle birlikte, Anadolu yakasının en büyük 

kongre merkezi hayata geçirilecek. Ayrıca Ar- 

Ge, akademi ve iş dünyasının buluştuğu 

yaratıcılığın ürüne çevrildiği bir mekân haline 

gelecek. 

29 Mayıs 2011 

TÜRKİYE UYDU ÜRETİMİNE GEÇTİ SIRA 

'FIRLATMA KABİLİYETİ'NE GELDİ 

ANKARA'yı uzay ve uydu merkezi konumuna 

getirecek projelerden olan Türk Havacılık ve 

Uzay Sanayii A.Ş'nin (Tusaş) 100 Milyon Doların 

üzerindeki Uydu Montaj Entegrasyon ve Test 

Merkezi gelecek yıl, Aselsan'ın Gölbaşı'ndaki 

Radar ve Elektronik Harp Sistemleri Tesisi de 

2013 yılında faaliyete geçecek. Başbakan 

Recep Tayyip Erdoğan'ın, Ankara'nın savunma 

sanayiinde uydu ve uzay merkezi konumuna 

yükseleceğini söylemesi üzerine gözler Tusaş 

ile Aselsan'ın Başkent'teki yatırımlarına 

çevrildi. 

SERİ TESTLER YAPILACAK 

Uydu Montaj Entegrasyon ve Test Merkezi 

(UMET) hakkında bilgi veren Tusaş Genel 

Müdürü Muharrem Dörtkaşlı, bu tesiste 

uluslararası standartta uyduların fırlatılmadan 

önce montajının yapılarak entegrasyonunun 

gerçekleştirileceğini belirtti. Dörtkaşlı, şunları 

söyledi: 'Burası uzay koşullarının simüle 

edilerek daha yerde iken uydunun uzay 

koşullarında çalışacağından yüzde 100 emin 

olunmasını sağlayan bir seri testin gerçekleştirileceği, 

çok özel donanımlara sahip bir 

teknoloji merkezi olacak. Aynı anda iki ayrı 

uydunun üretimi ve testi yapılabilecek. 120 

mühendis istihdam edilecek. 

İHRACAT DA OLABİLİR 

Bu imkana sayılı ülkenin sahip olduğunu 

söyleyen Dörtkaşlı, "Öncelik milli ihtiyaçlar 

olmakla beraber, ihracat da söz konusu olabilir. 

Ayrıca ürettiğimiz uyduyu yörüngesine 

taşıyacak fırlatma kabiliyetine yönelik 

planlamalar da yapılıyor" dedi. 

Aselsan'da çalışmalar sürüyor 

Savunma sanayiinde en gelişmiş teknolojileri 

tasarlayarak Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) 

elektronik cihaz ve sistem ihtiyaçlarını 

karşılayan Aselsan da Ankara Gölbaşı'nda 200 

milyon dolar yatırımla Radar ve Elektronik 

Harp Sistemleri Tesisi kurma çalışmalarını 

sürdürüyor. Aselsan, tesiste TSK'nın ihtiyacı 

olan hava savunma radarları, kara radarları, 

sinyal kesici jammer cihazları, mikrodalga 

modül ve çeşitli elektronik harp teçhizatlarının 

Ar-Ge, tasarım ve üretimini gerçekleştirecek. 

02 Haziran 2011 

RMK 'UMUT'U DENİZE İNDİRDİ 

Koç Topluluğu'nun gemi inşa sektöründe 

faaliyet gösteren tersanesi RMK Marine'in 

Sahil Güvenlik Komutanlığı için inşa ettiği 4 

adet Sahil Güvenlik Arama Kurtarma 

Gemisi'nin üçüncüsü olan TCSG Umut törenle 

denize indirildi. Koç Holding Şeref Başkanı 

Rahmi M. Koç törende yaptığı konuşmada 

savunma sanayiinin geliştirilmesi için özel 

sektör ile yapılan işbirliğinin ekonomiye büyük 

katkı sağlayacağını belirterek, "Bu yıl sonuna 

doğru bu serinin dördüncü gemisi Yaşam'ı da 

inşallah denize indirmiş olacağız. Gene aynı 

zaman dilimi içinde sonbaharda ilk gemi 

teslimatımız yapılacak. Böylece özel sektörün 

üstlendiği en büyük muharip gemi inşasının ilk 

etaplarını başarılı bir şekilde tamamlamış 

olacağız" dedi. 


AB VE ORTADOĞU'YA İHRACAT ARTIŞI 

YENİDEN İVME KAZANDI 

Mersin'de TİM tarafından açıklanan rakamlar 

İhracatçıları sevindirirken cari açığı körükleyen 

İthalata karşı alınacak önlemler de tartışıldı. 

Mayıs ayı ihracatı yüzde 21.73'lük artışla 11 

milyar 82 Milyon Dolar oldu. Bu artışta AB ve 

Ortadoğu ülkeleri etkili oldu. Türkiye'nin en 

büyük pazarı olan Almanya'ya ihracat yüzde 40 

artarken Fransa'ya yüzde 31, İtalya'ya yüzde 30 

artış sağlandı. Irak ve Mısır'a ihracat yüzde 39 

artarken, artış oranı İsrail'de yüzde 26, İran'da 

yüzde 20 oldu. Libya'ya ihracat ise yüzde 77 

geriledi. Mayıs ayında en fazla ihracatı 1 Milyar 

677 Milyon Dolar ile otomotiv endüstrisi 

gerçekleştirirken kimyevi maddeler sektörü 1 

Milyar 462 Milyon Dolar ile ikinci, demir çelik 

sektörü de 1 Milyar 337 Milyon Dolar ile 

üçüncü oldu. 

Toplantıya katılan Devlet Bakanı Zafer Çağlayan 

yıl sonunda 135 Milyar Doların yakalanacağını 

belirterek Türkiye'nin cari açık sorunun 

çözülmesi için planlı bir teşvik sistemi ile 

ithalata bağlı ürünlerin yurtiçinde üretilmesinin 

şart olduğunu vurguladı. TİM Başkanı 

Mehmet Büyükekşi ise ara malının Türkiye'de 

üretilmesini mümkün kılınması gerektiğini 

kaydetti, ihracat odaklı üretim stratejisi 

çalışmalarının başlatıldığını belirten Büyükekşi, 

"Sanayiinin katma değer ve teknolojik 

transformasyonunu sağlayacak finansal ve 

çevresel iyileştirmelerin yapılması şart" dedi. 

Mayıs ayı 2011 İhracat rakamları açıklandı. 

Buna göre Mayıs ayında Türkiye'nin ihracatı 

geçen yılın aynı ayına göre yüzde 21.73 artışla 

11 Milyar 82 Milyon Dolar olurken ilk beş 

ayında yüzde 20.38 artışla 54 Milyar 419 

Milyon Dolar seviyesinde gerçekleşti. 

İhracatta başta Almanya olmak üzere AB ve 

Ortadoğu ülkeleri etkili oldu. Mersin'de 

gerçekleşen basın toplantısına TİM Başkanı 

Mehmet Büyükekşi'nin yanı sıra Devlet Bakanı 

Zafer Çağlayan da katıldı. TİM Başkam 

Büyükekşi ihracat rakamlarım açıklarken 

Devlet Bakanı Zafer Çağlayan, yeni hükümet 

döneminde yapılacak teşvikler hakkında 

açıklama yaparak ihracat birlikleri arasında 25. 

sektör olan Savunma Sanayii İhracatçı Birliği 

kurulduğu bilgisini verdi. 

Savunma sanayii 25. birlik oldu 

Yeni bir ihracatçı Birliği kurulduğunu da 

açıklayan Zafer Çağlayan, 24 sektörde birlik 

olduğunu, 25. Sektörün ise Savunma Sanayii 

İhracatçı Birliği olduğunu açıkladı. Bu sektörde 

gecen yıl 1 Milyar Dolar ihracat gerçekleştirildiğini 

kaydeden Çağlayan, ihracat pazarlarının 

Endonezya, Malezya, Azerbaycan, Katar, Suudi 

Arabistan, Bahreyn, Pakistan olduğunu söyledi. 

Savunma sanayiinin de ihracatçı birlikleri çatısı 

altında örgütleneceği bilgisini veren Çağlayan, 

"Bu talep 30 Mayıs'ta TIM'e iletildi ve 

onaylandı. 25'ıncı sektör olacak olan Savunma 

Sanayii İhracata Birlikleri'ne şimdiden 100'u 

askın katılım başvurusu yapıldı" diye konuştu. 

İlk 5 aylık ihracat artışlarının ardından son 12 

aylık dönemde ise yüzde 14.1 artışla 123 Milyar 

194 Milyon Dolarlık ihracat yapıldığını bildiren 

Mehmet Büyükekşi, şunları söyledi: "Mayıs 

ayında en fazla ihracatı 1 Milyar 677 Milyon 

Dolar ile otomotiv endüstrisi sektörü gerçek-


dırılmasının geldiğini kaydeden Büyükekşi, 

"İşimize geldi diye düşük kurdan yana olmak, 

Türkiye'nin rekabet gücünden vazgeçmek, 

Türkiye'yi ithalata kışkırtmak orta ve uzun 

vadede kimsenin işine yaramaz. Bugün için 

geleceğimizden vazgeçemeyiz" değerlendirmesini 

yaptı. Ara malının Türkiye'de 

üretilmesini mümkün kılınması gerektiğini 

vurgulayan Büyükekşi ihracat odaklı üretim 

stratejisi çalışmalarının başlatıldığını, seçim 

sonrası hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi. 

Ardından sanayiinin katma değer ve teknolojik 

transformasyonunu sağlayacak finansal ve 

çevresel iyileştirmelerin yapılması gerektiğini 

kaydeden Mehmet Büyükekşi, parasal tedbirlerle 

uzun vadede cari açıkla mücadele etme 

imkânı olmadığını anlattı. Cari açık konusunun 

ekonomide giderek spekülasyona yol açtığını 

bildiren Mehmet Büyükekşi, bunun sonucunda 

fiyatların, faizlerin ve döviz kurlarının dalgalanmasının 

arttığını dile getirdi. Cari açığın 

ciddi bir sorun olmasına karşın cari açık söylemi 

ile spekülatif olarak kurların aşırı oynamalarını 

istemediklerini bildiren Büyükekşi, "Kurun 

aşağı yönlü hareketini nasıl istemiyorsak ani 

yükselişini de istemiyoruz" dedi. Kurun şu anda 

ideal seviyede olduğunu dile getiren 

Büyükekşi, bu hali ile ara malı üretimini içeride 

üretmeyi mümkün kılmasının hedeflenmesi 

gerektiğini anlattı. Türkiye'nin büyüme 

modelini ihracata ve üretime dayalı hale 

dönüştürmesi gerektiğini vurgulayan Mehmet 

Büyükekşi, "Döviz kazandırıcı ekonomik 

faaliyetleri desteklemek zorundayız. Bu amaçla 

yurt genelinde cari açığı doğuran ürünlerde ve 

sektörlerde özel uygulamalara gitmek 

zorundayız. Bu ürünlerin içeride üretilmesi ve 

ihracatı için özel teşvikler uygulamak 

zorundayız" ifadelerini kullandı. "Cari açığın 

ilacı teşvik sisteminin geliştirilmesi" Toplantıda 

cari açık konusunda yapılan çalışmalar 

hakkında bilgi veren Zafer Çağlayan cari 

açığının tek ilacının üretim ve yatırım teşvik 

sisteminin yeniden geliştirilip ithalata bağlı 

olunan ürünlerin Türkiye'de ikamesinin 

sağlanmasından geçtiğini ifade etti. Enerji 

dışındaki ithal edilen ürünler üzerinde çalışma 

gerçekleştirildiğini ve enerjinin yüksek olması 

nedeniyle ithal edilen ürünler için teşvik 

verilmesi halinde Türkiye'de üretiminin 

sağlanabileceğini kaydeden Çağlayan şunları 

söyledi: "Türk sanayicisi nitelikli insana, 

ekipmana sahiptir. Tüm mesele bu politika 

aracını koyup ithalatı cazip halden çıkaracak, 

yerli üretimi teşvik edecek yapının kurulmasıdır. 

Başka türlü cari açığı konuşmaktan öte 

leştirirken Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 

sektörü ise 1 Milyar 462 Milyon Dolar ile ikinci, 

1 Milyar 337 Milyon Dolar ile çelik sektörü 

üçüncü sırada yer aldı. Tarım sektörü Mayıs 

ayında 1 Milyar 384 Milyon Dolar ile toplam 

ihracat içinde yüzde 12.49'luk pay alırken 

sanayinin payı 9 Milyar 375 Milyon Dolar 

ihracat ile yüzde 84.59, madencilik ürünlerinin 

payı ise 323 Milyon Dolar ile yüzde 2.92 oldu. 

Mayıs ayında sektörler içinde en fazla ihracat 

artışını yüzde 72.43 ile su ürünleri ve hayvansal 

mamuller sektörü, yüzde 70.98 ile süs bitkileri 

sektörü ve yüzde 41.23 ile halı sektörü 

yakaladı." 

"Almanya'ya ihracat %40 arttı" 

İhracat pazarındaki gelişmeler hakkında da 

bilgi veren Mehmet Büyükekşi, mayıs ayında 

AB ülkelerine başarılı ihracatın devam ettiğini 

ifade etti. Mayıs ayında Türkiye'nin en büyük 

pazarı olan Almanya'ya ihracatın yüzde 40 

arttığını kaydeden Büyükekşi, İtalya'ya yüzde 

30, İngiltere'ye yüzde 13, Fransa'ya yüzde 31, 

İspanya'ya yüzde 17, Hollanda'ya ise yüzde 26 

arttığını açıkladı. Komşu ve çevre ülkelerle 

gerçekleşen ihracatın da olumlu seyrini 

koruduğunu vurgulayan Büyükekşi, Irak ve 

Mısır'a Mayıs ayında ihracatın yüzde 39, Rusya 

ve İsrail'e yüzde 26, İran'a yüzde 20 arttığını 

söyledi. Mehmet Büyükekşi en fazla ihracat 

yapılan ilk 20 ülkenin 18'ine ihracatın Mayıs 

ayında artmasına karşın Libya'ya ihracatın bu 

dönemde yüzde 77, Suriye'ye ise yüzde 10 

gerilediğini açıkladı. En fazla ihracat artışı 

Gaziantep'te En fazla ihracat yapan ilk 10 il 

arasında en çok ihracat artışını yüzde 67 ile 

Gaziantep'in gerçekleştirdiğini dile getiren 

Mehmet Büyükekşi, ihracatı yüzde 50 artan 

Denizli'nin 2. Sırada, yüzde 47 artışla 

Kocaeli'nin 3. Sırada yer aldığını ifade etti. 

Büyükekşi diğer illeri ise şöyle sıraladı: 

"Hatay'ın ihracatı Mayıs ayında yüzde 46, 

Adana'nın yüzde 41, İzmir'in yüzde 25, 

Bursa'nın yüzde 22, Manisa'nın yüzde 19, 

İstanbul'un yüzde 15 ve Ankara'nın ihracatı 

yüzde 1 arttı. Mersin'in ihracatı ise bu 

dönemde yüzde 12 artarak ilk 5 ayda Mersin'in 

ihracatı yüzde 26 artış gösterdi." "Cari açık 

Türkiye'nin temel yapısal sorunudur" Cari açığı 

da değerlendiren Mehmet Büyükekşi, "Cari 

açık Türkiye ekonomisinin en temel yapısal 

sorunudur. Bu sorun yeni başlamadı. Bu sorun 

bugünlerde sadece bütün haşmeti ile ortaya 

çıktı. Cari açıkta panik yapmaya değil, yapısal 

tedbirlere ihtiyacımız var" diye konuştu. Bu 

tedbirlerin başında zihnin yeniden yapılangidemeyiz. 

Bugün itibariyle cari açık 

konusunda nasıl bir teşvik sistemi olması 

gerektiği konusundaki çalışmaları tamamlamış 

durumdayız." 


2 YILA SAVUNMA SANAYİ HAVZASI 

Başbakan Erdoğan'ın "Ankara'yı savunma 

sanayiinin merkezi yapacağız" sözlerinin 

ardından gözler sektöre döndü. Savunma ve 

Havacılık Sanayii Kümelenmesi'nin Başkanlığını 

üstlenen Mithat Ertuğ, savunma sanayii 

havzasının iki yıl içinde faaliyete geçeceğini dile 

getirdi. 

İş hayatına 40 yıl önce İçcebeci'deki evlerinin 

çatı katına kurduğu elektrik atölyesi ile 

başlayan Mithat Ertuğ, bugün Ostim'deki 80 

firmayı temsil eden Savunma ve Havacılık 

Kümelenmesi'nin Yönetim Kurulu Başkanlığını 

yapıyor. EMGE adlı firmanın da patronu olan 

Ertuğ, savunma ve havacılık sanayiinde 

Başkent'in yerini ve geleceğini HT Ankara'ya 

anlattı. Hammadde sıkıntısının ortadan 

kaldırılması gerektiğini vurgulayan Ertuğ, "Şu 

anda Ankara'daki organize sanayi bölgeleri 

dünya ile rekabet ediyor" dedi. 

KENT BİLİNCİ GELİŞMELİ 

Ertuğ, kentin sosyal yapısına da değinerek, 

"Ankaralılarda kent bilinci gelişmeli. Fuar alanı 

konusunda ise çok geç kalındı" diye konuştu. 

İş hayatına nasıl başladınız? 

İçcebeci'de doğdum ve büyüdüm. İş hayatıma 

ağabeyim Münip Ertuğ ile birlikte evin çatı 

katında başladım. O, evin çatı katında bir 

elektrik atölyesi oluşturmuştu. Daha sonra 

birlikte endüstri meslek lisesine ve kız meslek 

lisesine dağlama makineleri, ölçü aletleri ve 

akım trafoları adaptasyonu yaptık. Bunlar o 

yıllarda Türkiye'de yapılmıyordu. Şirketimiz 

1975 yılında Ertuğlar adıyla kuruldu. 1979'da 

Ostim'e geldim. 1981'de elektromekanik 

sanayide pamuk ipi ölçü aletleri, akım trafoları 

ve ledli aydınlatma işleri yapan EMGE'yi 

kurduk. Aselsan'ın stratejik ortaklığının yanı 

sıra Roketsan gibi ana yüklenici firmalarla da 

çalışıyoruz. Yaklaşık 6 senedir de TAl'ye Boeing 

ve Skorsky'nin parçalarını yapıyoruz. Yurt 

dışında ise Zodiac'la ortak çalışmamız var. 

2014'E KADAR İŞİMİZ HAZIR 

Ankara savunma sanayicilere ne gibi avantajlar 

sunuyor?

Haberler 

Birincisi savunma sanayii sektöründeki 

tedarikçilerin çoğu Ankara'da toplanmış 

durumda. İkincisi ise örneğin biz savunma 

sanayici üreticisi olarak 2014'e kadar ne iş 

yapacağımızı biliyoruz. Savunma Sanayii 

Müsteşarlığının ana yüklenici firmalara yapmış 

olduğu yüzde 30 alt yükleniciye işin verilmesi 

faktörüyle iş olanaklarımız daha da arttı. Ayrıca 

yakında bölgesel uçaklar devreye girecek. 

Uçaklar 50 kişiden az olmamak kaydıyla iç 

hatlarda hizmet verecek ve Türkiye'de 

yapılacak uçaklar da Ankara'da bu sektörü 

olumlu etkileyecek. 

YÜZDE 10'DAN FAZLA KAR EDEN YOK 

Devletten beklentileriniz neler? 

Biz sanayiciler çok kar ediyoruz diyorlar. Burada 

yüzde 10'dan tazla kareden bulamazsınız. 

Çünkü elektrik ve suyumuza çok para 

ödüyoruz. Örneğin Çin'de bu böyle değil. 

Çin'deki elektriğin 20 katı elektrik parası 

ödüyoruz. Ankara'da hem harcadığımız hem de 

attığımız suyun parasını ödüyoruz. Bizimle 

Çin'deki sanayici arasında çok büyük haksız 

rekabet var. 

Hangi atılımlar Ankara'nın önemli sanayi 

sektörlerini zirveye taşır? 

Offset uygulama sektöre büyük katkı sağlar. Bu 

uygulamada, diyelim ki yurt dışından yüz 

milyar dolara uçak alıyorsunuz, bunun elli 

milyar dolarlık parçası ya Türkiye'de yapılacak 

ya da elli milyar dolarlık Türkiye'den mal 

alınacak. Bu durum çoğu Ankara'da olan 

savunma sanayii firmaları için büyük avantaj. 

Burada Savunma Sanayii Müsteşarlığı en iyi 

hamleyi yaptı. Biz de bu uygulamayı medikal, 

ulaştırma ve yenilenebilir enerji gibi diğer 

sektörlere de uygulatmak istiyoruz. Bunların 

da çoğunun merkezi Ankara'da ve bu 

uygulanırsa 10 yılda alınacak rakam 600 Milyar 

Dolar, bunun yüzde 50'sinin offset olduğunu 

düşünün, 300 Milyar Dolar. Bu, Ankara'nın ve 

memleketin her sene 30 Milyar Dolar 

kazanması demek. Üretim de artacak. 

SANAYİ HAVZASI 

TAİ'nin bitişiğindeki savunma sanayi havzası ne 

zaman gerçekleşecek? 

O bölgede 3 milyon metrekarelik bir alan var. 

Ancak orası imardan geçtiği takdirde bir milyon 

800 bin civarına düşer. Orası Milli Emlak'tan 

Savunma Sanayi Müsteşarlığına tahsis edildi. 

Müsteşarlık da havza oluşturacak. Yürütme 

kurulunda biz, TAI, Kazan Belediyesi ve 

Müsteşarlık da olacak. Bölge, savunma ve 

havacılığa yönelik bir havza olarak düzenlenecek 

ama organize sanayi bölgesi mi yoksa 

endüstri bölgesi mi olacak henüz belli değil. 

Bizim kümemizde 80 firma var. Talepleri 

soracağız, Müsteşarlığa talepleri vereceğiz ve 

değerlendirilecek. Çok hızlı kurulması 

düşünülüyor. Tahmin ediyorum iki yıl içinde 

faaliyete geçer. 

Sektörel organize sanayi bölgelerinin katkıları 

neler olur? 

Sektörel organize sanayi bölgelerinin kurulması 

gerekiyor. Samsun'dan medikalciler 

bağırıyor, "Sektörel organize sanayi bölgesi 

kurun da gelelim" diye. Kümelenmenin amacı 

da bu. Ortaklaşa rekabet çok önemli. 

Kümelenme demek yığılma demek değil. O 

sektördeki alanda virtüöz oluyorsunuz. Bir 

parça yapıyorsunuz, arkadaşınıza veriyorsunuz. 

Parçada rekabet artıyor, ürün gelişiyor 

ve üretim artıyor. Maliyet de ucuzluyor. Kent ve 

ülke kazanıyor. 

LOJİSTİĞİN MERKEZİ 

Ankara lojistik anlamda avantajlı mı? Lojistik 

anlamda Ankara'nın sahip olduğu avantaj 

tartışılamaz. Sadece Anadolu değil çevre 

bölgelerdeki ülkelere yakınlığıyla da Ankara 

birçok avantajlara sahip. Bir de yapılan ve 

yapılacak hızlı trenlerle Anadolu'yu birbirine 

bağlayan Ankara'yı düşünürsek; Ankara'nın 

lojistikteki önemi daha da artacaktır. 


TÜRKİYE'NİN İLK MİLLİ SONAR'I 

ASELSAN'DAN 

ASKERİ elektronik ve haberleşme konusunda 

Türkiye'nin gereksinimlerini özgün olarak imal 

eden Aselsan, Türkiye'nin ilk milli sonarını 

üretti. Aselsan'ın, 'kulaç' ismi verilen sonarı, 

denizaltıların korkulu rüyası torpidoları 

uzaklaştırmak için kullanılan karıştırıcı teknolojisine 

de sahip olacak. Tüm askeri ve sivil 

gemilerde kullanılan sonar ile gemilerin deniz 

dibine mesafesi ölçülebiliyor. Gerektiğinde bu 

bilgi daha gelişmiş bir bilgisayar ile desteklenerek 

deniz dibinin haritası da çıkarılıyor. 

Farklı derinlikler için iki ayrı frekansta yayın 

yapabilen sistem, 1000 m uzaklıktaki cisimlerden 

gelen ses yansımalarını algılayarak ölçü 

yapıyor ve derinlik bilgisini operatöre sunuyor. 

Türkiye, Aselsan'ın da katkılarıyla, elektronik 

harp cihazları alanında kendi öz tasarımını 

yapan ilk 10 ülke arasında bulunuyor. 


ÇİN İLE TARİHİ ORTAKLIK 

400'e yakın firmanın karşılıklı yatırım yaptığı 

Çin-Türkiye ilişkileri enerjiden madene, 

inşaattan gıdaya kadar farklı sektörlerde 

büyüyor. TÜSİAD'ın dün düzenlediği forumda 

50 Çinli firma alım ve ortaklık için çıkarma 

yaptı. 

Siyasi alanda işbirliğinin arttığı Çin ile ekonomik 

ilişkilerde de gelişme yaşanıyor. Dün Türk Çin 

Sanayici İşadamları Derneği'nin (TÜSIAD) 

düzenlediği. Türk-Çin İş Forumu'na bir çok 

sektörden firma katıldı. Derneğin Yönetim 

Kurulu Başkanı Murat Sungurlu, etkinliğin 

hedefini İpek Yolu'nu yeni bir anlayışla 

canlandırmak, modern ticaretin dinamik bir 

hattı haline getirmek, dünyanın en büyük iki 

ekonomisinden biri olan Çin ile Türkiye 

arasında verimli bir işbirliği köprüsü oluşturma 

olarak açıkladı. 

TEKEL özelleştirmesinden British American 

Tobacco'ya (BAT) geçen Tokat Tütün Fabrikası 

Çin ile Ortak Sanayi Bölgesi oluyor. Fezalar Grup 

tarafından satın alınan bölgede Çinli ve Türk 

firmaların ortak yatırım yapması için kollar 

sıvandı. 700 dönümlük arazi üzerine kurulacak 

olan Organize Sanayi Bölgesi'nin toplam 130 

dönümlük kapalı alanı bulunuyor. Türk Çin 

İşadamları Derneği Başkanı Murat Sungurlu, iki 

ülke firmalarının kurulacak olan Sanayi 

Bölgesi'nde yatırımlara başladığını söyledi. 

Savunma sanayii alanında da görüşmeler 

yapıldığım söyleyen Sungurlu, Türkiye'de 367 

Çinli firmanın faaliyet gösterdiğini belirtti. 

Ticaret hacminin 2000 yılında 1 Milyar Dolar 

iken, 2010 yılında 20 Milyar Dolara yükseldiğini 

kaydeden Sungurlu, 2015 yılındaki 50 Milyar 

Dolarlık hedefe değinerek, ülkelerin performansının 

bu hedeflerin ulaşılamaz olmadığım 

gösterdiğini söyledi. Türkiye'nin, başta tütün 

olmak üzere şekerli ve çikolatalı mamuller, 

bakliyat, salça gibi gıda ürünlerinde Çin için 

tedarik deposu olabileceğini, bu ülke ile 

teknolojik işbirliğine gidilebileceğini dile 

getiren Sungurlu, iki ülkenin inşaat alanında 

üçüncü ülkelerde işbirliği yapabileceğini 

belirtti. Sungurlu, Türkiye'deki Çin bankalarının 

ve Çin'deki Türk bankalarının sayısının artması 

gerektiğine inandıklarını da bildirdi. Çin'in 

Ankara Büyükelçisi Gong Xiaosheng da ortak 

çabalan sayesinde geçen bir yılda ekonomik ve 

ticari ilişkilerin daha da geliştiğini ifade ederek, 

hızlı tren konusunda en önemli teknolojiye


sahip olduklarını, Türkiye'deki hızlı tren 

projesinin her zaman iki ülke arasındaki 

dostluğun simgesi olacağım söyledi. Gong 

ayrıca Maraş Dondurması, Bursa İskender 

Kebabı'nın artık Çin'de çok meşhur markalar 

haline geldiğini söyledi. Çin'in batısını Orta 

Asya üzerinden modern bir demir yolu hattı ile 

Türkiye'ye bağlama projesi de gündemde olan 

konulardan. 'Demir İpekyolu' olarak da 

adlandırılan proje kapsamında iki taraf 

yetkilileri bir araya geldi. 

2012 Türkiye'de Çin, 2013 Çin'de Türkiye yılı 

İki ülke işadamlarını heyecanlandıran 

alanlardan biri de 2012'nin Türkiye'de Çin, 

2013'ün Çin'de Türkiye yılı olması. İki ülke 

arasında gerçekleştirilecek organizasyonlarla 

sağlanan yakınlaşmanın turizm gelirine 

çevrilmesi amaçlanıyor. Dünya Turizm 

Örgütü'nün raporuna göre, 2020 yılında 180 

milyon turist çekeceği ve 100 milyon turist 

göndereceği tahmin edilen Çin'den Türkiye'ye 

ilginin büyük olacağı öngörülüyor. Tahmini 

turist beklentisi ise 8 milyon. Yani her 100 

Çinli'den birinin Türkiye'yi seçmesi amaçlanıyor. 

BANK of China Türkiye Temsilcisi Zihang Lianli 

bankanın Türkiye'de temsilcilik olarak faaliyete 

başladığını, önümüzdeki günlerde bir ofis ile 

çalışmalara resmen başlayacaklarını kaydetti. 

Önümüzdeki süreçte de uygun şartları 

oluşması halinde bir bankayı satın almayı 

planladıklarını söyleyen Li, "Amacımız Türk ve 

Çinli işadamlarına yatırımlarında finansman 

desteği sağlamak. Bu sayede ticari ilişkilerin 

artacağını düşünüyoruz. Kısmet olursa da bir 

banka gündemimizde olabilir" dedi. 

Türkiye'nin Çin'de karşılık olarak bir devlet 

bankası açacağı belirtilirken, kulislerde bu 

bankanın Ziraat olacağı konuşuluyor. 


3 TURKISH GROUPS VIE FOR LANDING DOCK 

CONTRACT 

Ümit Enginsoy ANKARA - Hürriyet Daily 

News 

The Turkish Navy is planning to buy the design 

for its first landing platform dock, or LPD, so 

that it can participate in NATO and 

peacekeeping-related overseas amphibious 

force deployments, defense procurement 

officials have said. Three Turkish-led groups 

are currently vying for the lucrative contract to 

design the LPD, a ship resembling a helicopter 

earner that will be worth between $500 million 

and $1 billion. Although the prime contractor 

will be a local company, because of the high 

degree of technology transfer required, there 

will also be heavy foreign industry 

involvement, according to procurement 

officials. Three Turkish shipyards have 

responded to a request for a proposal released 

by the Undersecretariat for Defense Industries, 

or SSM, namely Sedef, RMK and a partnership 

between Desan and Deniz Taşımacılığı. Sedef is 

expected to offer a joint proposal with Spain's 

Navantia S.A., which sent a LPD to Istanbul this 

week; Desan and Deniz Taşımacılığı are 

partnering with China's Shipbuilding 

Corporation; and RMK is expected to use a 

local design to be built in cooperation with a 

British group, industry sources said. "The fact 

this ship has the word 'landing' in it has 

unnerved some Greek officials, but Turkey has 

been explaining that this platform has nothing 

to do with the former Aegean rivalry with 

Greece. It's totally a peaceful effort," said one 

industry source. Spain showcased its LPD, the 

Juan Carlos I, on Thursday in Istanbul. The 

vessel is similar to the design Navantia and 

Sedef are seeking to produce and sell to the 

Turkish Navy. 

NATO Rapid Deployment 

The Turkish LPD will be required to possess the 

ability to deploy a battalion sized force of 

roughly 1,000 troops and personnel, eight 

utility helicopters, three unmanned aerial 

vehicles, 13 tanks and 81 armored vehicles. 

The expected price tag of over $500 million for 

the landing dock does not include the 

helicopters to be deployed on the ship. The 

Defense Industry Executive Committee, 

Turkey's top decision-making body on defense 

procurement, is expected to select a winner 

next year, a senior procurement official said. 

The committee's members include the prime 

minister, the defense minister, the chief of the 

Turkish General Staff and the SSM chief. An LPD 

is an amphibious warship which embarks, 

transports, and lands elements of a landing 

force for expeditionary warfare missions. "We 

have long needed this capability for NATO 

rapid deployment and peacekeeping missions 

in overseas lands ranging from Bosnia and 

Lebanon to Somalia, Libya and Afghanistan," 

said the procurement official. Presently, the 

navies of around 10 countries, including 

Britain, China, France, India, Italy, the 

Netherlands, Spain and the United States, have 

LPD capability. 


JETLERİN DANSI 

THK'nın 100. yıl etkinlikleri kapsamında 

düzenlenen Türkiye Hava Gösterisi 2011. 

gökyüzünde adeta bir şölen havası yarattı. 

Türkiye'nin yanı sıra 20 ülkeden 146 uçağın 

katıldığı gösterilen 160 bin kişinin izlemesi 

bekleniliyor. 

Türk Hava Kuvvetlerinin 100. yıl etkinlikleri 

kapsamında düzenlenen Türkiye Hava 

Gösterisi 2011 devam ediyor. 

2. Ana Jet Üs Komutanlığı'ndaki gösteri 

öncesinde basın brifingi düzenlendi. Brifingde 

konuşan Gösteri Direktör Yardımcısı Albay 

Aydemir Taşçı, hava gösterisi kültürünün 

Türkiye'de fazla yaygın olmadığını belirtti. 

Avrupa'da yılda 20-30 hava gösterisi yapılırken, 

Türkiye'de bunun sadece Türk Yıldızlarının 

gösterileri ile sınırlı kaldığını dile getiren Albay 

Taşçı, Türk Hava Kuvvetleri'nin 100. yılının onur 

ve sevincini halkla paylaşmak için Türkiye Hava 

Gösterisi 2011'in gerçekleştirildiğini söyledi. 

Gösterinin, dünyadaki en iddialı hava 

gösterilerinden biri olduğunu vurgulayan Albay 

Taşçı. "2011'de yapılan en büyük hava 

gösterilerinden birine ev sahipliği yapıyoruz" 

dedi. Gösteride 8 akrotim, 12 solo uçuş 

gösterisi yapılacağını ifade eden Albay Taşçı, 59 

uçağın da yerde sergileneceğini bildirdi. 

Gösteriye Türkiye'nin yanı sıra ABD, İngiltere, 

Fransa, Almanya, Avusturya, Romanya, 

Polonya, Pakistan, Cezayir, Hırvatistan, Ürdün, 

Slovakya, Sırbistan ve Belçika başta olmak 

üzere 20 ülkeden 146 uçağın katıldığını anlatan 

Albay Taşçı, gösterileri 55 ülkenin Hava 

Kuvvetleri Komutanı'nın da izleyeceğini 

söyledi. 

Gösterilerde 3 bin 753 personelin aktif rol 

aldığını dile getiren Albay Taşçı. 2 gün sürecek 

gösterileri 160 binin üzerinde kişinin 

izlemesini beklediklerini anlattı. 

Hafta sonu SBS'nin yapıldığını anımsatan Taşçı, 

"Sınav bitimine kadar düşük ses çıkaran uçaklar 

ile paraşüt gösterileri sergilenecek" diye 

konuştu. Brifingin ardından gösteriler 

paraşütçülerin atlayışıyla başladı. 

Bu arada gösteriyi izlemeye gelen vatandaşlar 

2. Ana Jet Üs Komutanlığı'nda uçakların

Haberler 

bulunduğu alanı gezerek, çeşitli ülkelere ait 

bilgi alma şansı buldu. 

2. Ana Jet Üs Komutanlığındaki gösteri, paraşüt 

atlayışlarıyla başladı. 

Daha sonra, Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığına 

ait uçak ve helikopterler selamlama 

uçuşu yaptı. Ardından Hırvatistan'a ait "Krila 

Oluje" timi gösteri uçuşu gerçekleştirdi. 

Romanya'ya ait solo gösteri uçağının 

uçuşundan sonra Türkiye adına pilot Ali İsmet 

Öztürk uçağıyla solo gösteri sundu. 

Uçuşu sırasında yer çekimi kuvvetine karşı 9 kat 

daha fazla bir güçle uçan Öztürk'ün, 28 ülkede 

170 hava gösterisine katılıp 650 gösteri uçuşu 

yaptığı bildirildi. Öztürk'ün ardından 

Polonya'ya ait "Bialo Czerwone Iskry" akrobasi 

timi gösteri sundu. Avusturya'ya ait solo 

gösteri uçaklarının yanı sıra ABD'nin 

"Thunderbirds" ile İtalya ve Fransız akrobasi 

timleri gösteri yaptı. Türk Hava Kuvvetlerinin 

solo gösteri timi Solo Türk'ün pilotu binbaşı 

Murat Keleş, gazetecilere yaptığı açıklamada. 

Solo Türk'ün Türk Hava Kuvvetlerinin 100. 

kuruluş yıl dönümü kapsamında oluşturulduğunu 

belirtti. Gösteri timinin Türk Hava 

Kuvvetlerinin gücü ile Türk pilotlarının F-16 

uçakları ile yapabileceklerini göstermek 

amacıyla kurulduğunu ifade eden Binbaşı 

Keleş, Solo Türk'ün gösteri sırasında bir F- 

16'nın havada tutunabileceği en düşük hız ile 

ses hızına en yakın süratte uçtuğunu söyledi. 

Gösteriyi Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral 

Hasan Aksay'ın yanı sıra 55 ülkenin hava 

kuvvetleri komutanları izledi. Gösteriyi izleyen 

İran Genelkurmay Başkanı Başdanışmanı 

Orgeneral Ahmad Mighani, 32 yıl aradan sonra 

İran'dan ilk defa üst rütbeli bir havacı olarak 

izleyiciler arasında yer aldı. Eski genelkurmay 

başkanlarından emekli Orgeneral Hilmi Özkök 

de etkinlikleri izledi. Türkiye Hava Gösterisi 

kapsamında TÜBİTAK Savunma Sanayii 

Araştırma ve Geliştirme Enstitisünce (SAGE) 

geliştirilen Türkiye'nin ilk seyir füzesi de 

tanıtıldı. 

Hassas güdümlü Stand-Off Mühimmat (SOM) 

Projesi kapsamında üretilen füze, Türk Hava 

Kuvvetlerine ait bir F-16 uçağına monte edilmiş 

halde vatandaşlara gösterildi. SAGE Özel 

Projeler Yöneticisi Önder Okyay, gazetecilere 

yaptığı açıklamada, yapımına 2006'da 

başlanan ancak şimdiye kadar kamuoyuna 

tanıtılmayan füzenin Türk Hava Kuvvetlerinin 

100. yılı etkinleri kapsamında tanıtıldığını 

belirtti. 180 kilometrenin üzerinde menzile 

sahip olan füzenin Türk mühendislerce yapılan 

Türkiye'nin ilk seyir füzesi olduğunu ifade eden 

Okyay, uçağın kanadından bırakılan füzenin 

GPS aracılığıyla hedefini bulduğunu söyledi. 

Füzenin özel yapısından dolayı düşman hava 

savunma radarları tarafından tespit edilmesinin 

zor olduğunu kaydeden Okyay, füzenin 

düşük irtifada seyir yeteneği ve tanımlanan yol 

noktalarını izleyebilme özelliğinden dolayı da 

hava savunma unsurlarına yakalanmadan 

hedefine ulaşabildiğini belirtti. Füzenin 

deneme atışlarının sürdürüldüğünü söyleyen 

Okyay, yıl sonunda tamamlanması hedeflenen 

proje kapsamında F-4 ve F-16 üretimi 

yapılmasının planlandığını kaydetti. Öte 

yandan, SAGE tarafından üretilen nüfuz edici 

bomba ile hassas güdüm füzesi kiti de 

vatandaşlara tanıtıldı. Türkiye Hava Gösterisi 

2011 kapsamında 2. Ana Jet Üs Komutanlığında 

uçakların sergilendiği alan da oluşturuldu. 

Uçakları yakından inceleme fırsatı 

bulan vatandaşlar, pilotlarla fotoğraf çektirdi. 

Çocuklar, oyun parkında eğlendi. 


HAVA SAVUNMA ASELSAN'A EMANET 

Alçak ve orta irtifa hava savunma füze 

sistemleri ASELSAN ana yükleniciliğinde yurt 

içinde geliştirilecek. 

ASELSAN'dan yapılan açıklamaya göre, Türk 

Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacı olan alçak ve orta 

irtifa hava savunma füze sistemlerinin milli 

olarak geliştirilmesini sağlayacak sözleşmeler, 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile 

ASELSAN arasında imzalandı. 

Savunma Sanayii Müsteşarlığı adına Müsteşar 

Murad Bayar, ASELSAN adına Yönetim Kurulu 

Başkanı Hasan Memişoğlu ve Genel Müdür 

Cengiz Ergeneman, alç ak irtifa hava savunma 

füze sistemi için 278 Milyon 371 Bin 118 Lira ve 

193 Milyon 59 Bin 102 Avro; orta irtifa hava 

savunma füze sistemi için de 250 Milyon 720 

Bin 295 Lira ve 132 Milyon 113 Bin 714 Avro 

tutarındaki sözleşmelere imza koydular. 

Alçak ve orta irtifa hava savunma füze 

sistemlerinin radarlar, atış kontrol sistemleri, 

komuta kontrol sistemleri ve haberleşme 

sistemleri gibi yer sistemlerinin tümü, ana 

yüklenici ASELSAN tarafından geliştirilecek. 

Projelerde ROKETSAN füzeden sorumlu alt 

yüklenici olarak görev alacak. Füzelerde 

kullanılacak arayıcı başlıklar ve veri linkleri de 

ASELSAN tarafından geliştirilecek. 

ASELSAN tarafından geliştirilecek alçak ve orta 

irtifa hava savunma füze sistemleri ile Türk 

Silahlı Kuvvetleri güncel teknolojiye ve yüksek 

etkinliğe sahip hava savunma sistemlerine 

sahip olacak, aynı zamanda sistemlerin yurt 

içinde geliştirilmesi ve üretilmesi sayesinde 

hem maliyetlerde tasarruf sağlanacak hem de 

kaynakların yurt içinde kalması sağlanacak. 

Böylece Türk Savunma Sanayiinin ulaştığı 

teknolojik düzey daha ileriye taşınacak ve 

TSK;nın ihtiyaçlarının yurtiçi olanaklarla 

karşılanma düzeyi artacak. 

ASELSAN, 20 yıl önce Stinger füzesinin ortak 

üretim programı ile başladığı, daha sonra 

Kaideye Monteli Stinger (KMS) Sistemi projesi 

ile devam ettiği hava savunma alanındaki 

faaliyetlerini, geçtiğimiz yıllarda Hava Savunma 

Erken İkaz ve Komuta Kontrol Sistemini 

(HERİKKS) ve KALKAN Hava Savunma Radarını 

geliştirerek sürdürdü. 

ASELSAN halen SSM ile imzalamış olduğu 

sözleşmeler kapsamında TSK için 35 mm;lik 

Kundağı Motorlu Hava Savunma Topu ve Ateş 

İdare Cihazını geliştiriyor; ayrıca, TSK 

envanterinde mevcut 35 mm'lik Çekili Hava 

Savunma Toplarını modernize ediyor.

www.ssm.gov.tr

Ekber ONUK - Savunma Sanayii MÃ¼steÅarlÄ±ÄÄ±

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Ekber ONUK - Savunma Sanayii MÃ¼steÅarlÄ±ÄÄ±