You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Türkiye<br />
Araflt›rmalar›<br />
Merkezi<br />
TAM<br />
Börekçi’nin makalesinin<br />
en önemli katk›lar›ndan birisi,<br />
yayl›m-atefl takti¤inin Osmanl› harbiyesi<br />
taraf›ndan kullan›m›n› 1526’daki<br />
Mohaç Savafl›’na kadar geri götürmesidir.<br />
serpmek” tabirinin yaylım-ateş anlamında kullanıldığını<br />
görmekteyiz. Bu, dünya savaş tarihi açısından<br />
çok önemlidir. Çünkü, Börekçi’ye göre, eğer<br />
Osmanlı ordusu 16. <strong>ve</strong> 17. yüzyıllarda yaylım ateşi<br />
taktiğini Avrupa’dan ev<strong>ve</strong>l kullanıyorsa, Osmanlı<br />
harbiyesinin dünya askerî/savaş tarihindeki yeri<br />
tekrar değerlendirilmek zorundadır. Aynı zamanda,<br />
askerî anlamda duraklama dönemi olarak algılanan<br />
17. yüzyılın <strong>ve</strong> Osmanlı Devleti’nin çöküşü hakkındaki<br />
literatürün de yeniden değerlendirilmesi gerekmektedir.<br />
XIX.Yüzyılda Osmanlı Bağdat’ı:<br />
Merkezîleşme <strong>ve</strong> Modernleşme<br />
Ebubekir Ceylan<br />
3 Nisan 2006<br />
De¤erlendirme: Zahit Atç›l<br />
Türkiye Araştırmaları Merkezi Tez-Makale sunumlarının<br />
Nisan ayı programında 2006 yılında Boğaziçi<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi Tarih Bölümü’nde 19. yüzyıl Osmanlı<br />
Bağdat’ı üzerine bitirdiği doktora teziyle Ceylan,<br />
Bağdat vilayetinin modernleşmesi <strong>ve</strong> merkezîleşmesi<br />
sürecindeki politikaları anlattı. Ceylan tezinde<br />
genel olarak Bağdat’ın merkezîleşmesi <strong>ve</strong> modernleşmesinin,<br />
hem merkezî devletin bir taşra vilayeti<br />
olan Bağdat’ta daha belirgin bir şekilde görünür hale<br />
gelmesi hem de modern devlet aygıtlarının Bağdat’ta<br />
tesis edilmesi süreçleri olduğunu vurgulamaktadır.<br />
Ebubekir Ceylan, Bağdat’ta merkezîleşme sürecini<br />
1831 yılında Kölemen birliklerinin güçlerinin kırılması<br />
olayıyla başlatmaktadır. Bu olay daha önce diğer<br />
taşra vilayetlerindekine benzer şekilde, Bağdat’ta<br />
gücü elinde tutan yerel askerî birliklerin bertaraf<br />
edilmesi <strong>ve</strong> Bağdat’ın yeniden merkeze bağlanmasına<br />
yönelikti. Osmanlı hükümeti bu bölgede<br />
daha etkili bir denetim kurabilmek için Altıncı Ordu’yu<br />
burada tesis etti. Bunun yanında, Ceylan genel<br />
bir Tanzimat politikası olarak eyaletlerdeki valilerin<br />
yetkilerinin sınırlanmasının <strong>ve</strong> Bağdat’ın İstanbul’la<br />
bağlantısının doğrudan sağlanmasının<br />
amaçlandığını belirtmektedir.<br />
19. yüzyılda Mithat Paşa’dan önceki valilerin Bağdat’taki<br />
idarelerinin olumsuz olarak tavsif edilmesine<br />
<strong>ve</strong> Mithat Paşa yönetimiyle de Bağdat’ın modernleşmesinin<br />
gerçekleştirildiğine dair mevcut literatürde<br />
yer alan iddialara karşı Ceylan, Bağdat’ta<br />
merkezîleşme <strong>ve</strong> modernleşme süreçlerinde, Mithat<br />
Paşa’dan önceki valilerin dönemlerinde ortaya<br />
konulan politikaların önemini vurgulamaktadır.<br />
Her ne kadar, bir karşılaştırma yapıldığında Bağdat’ın<br />
modernleşmesinde Mithat Paşa döneminin<br />
öncekilerden daha etkili olduğu ileri sürülebilse de,<br />
önceki dönemde Namık Paşa gibi valilerin reform<br />
çabaları da göz ardı edilmemelidir.<br />
İstanbul’dan sonra ikinci en fazla yabancı nüfusu<br />
barındıran Bağdat, 1844 yılında fiilî olarak Tanzimat’a<br />
dahil oldu. Aşiretlere yönelik uzlaşma teklifi,<br />
vilayet idarelerine eklemleme <strong>ve</strong> mekân gösterme<br />
gibi iskân politikaları, Bağdat <strong>ve</strong> çevresinde devlet<br />
aygıtlarının toplumun katmanlarına nüfuzunu kolaylaştıran<br />
unsurlardı. Buna ila<strong>ve</strong>ten, Bağdat’ta Altıncı<br />
Ordu’nun kurulması <strong>ve</strong> tayin edilen valilerin<br />
aynı zamanda askerî rütbe sahibi kimselerden olması,<br />
aşiretlerin iskânı <strong>ve</strong> stratejik olarak İran’a karşı<br />
Bağdat’ın önemli bir vilayet olarak algılanması da<br />
sözkonusudur.<br />
Ceylan, Rüşdiye Mekteplerinin kurulmasını, belediye<br />
teşkilâtının tesis edilmesini, telgraf <strong>ve</strong> demir-<br />
44
Change language