AMELİYATHANEDE KANITA DAYALI UYGULAMALAR Kanıta dayalı ...

AMELİYATHANEDE KANITA DAYALI UYGULAMALAR
Kanıta dayalı uygulamaların başlangıcı 1970'li yıllara dayanmaktadır. Dr. Cochrane sağlık
bakım kararlarını sistematik olarak gözden geçirmiş ve alınan kararların kanıta dayalı olması
gerektiğini belirtmiştir. Bu görüş ilk dönemlerde tıp uygulamalarında kullanılmış ve Kanıta
Dayalı Tıp (KDT) kavramı ortaya çıkmıştır. Daha sonra KDT çeşitli otoriteler tarafından Kanıta
Dayalı Uygulama ya da kanıta dayalı sağlık bakımı olarak kullanılması tercih edilmiştir.
Hemşirelik de kanıta dayalı tıp hareketleri içinde yer almaya başlamış ve kanıta dayalı
hemşirelik bakımı ortaya çıkmıştır. Kanıta dayalı uygulama yaklaşımlarının son yıllarda
artmasının çok çeşitli nedenleri vardır. Bunlar; bakım maliyetinde artış, bakımın sadece
%20’sinin kanıta dayalı olması, sağlık bakımında tutarsızlıklar, alışılmış ve geleneksel bakım
yaklaşımları, hastaların hatalı uygulama kaygısı, hastaların bilgi taleplerinde artış ve sağlık
personeline güvenin azalmasıdır. Kanıta dayalı hemşirelik kavramı bakım boyutu ile sağlık
bakımı sisteminde maliyeti azaltma potansiyelinden dolayı uygulayıcılardan ilgi görmektedir.
Son yıllarda dünyada ve ülkemizde sık kullanılan kanıta dayalı sağlık bakımı hemşireliğin
araştırmaya dayalı bir meslek olma zorunluluğunu vurgulamaktadır.
Kanıt; kelime anlamı olarak araştırma bulgularıdır. Kanıta dayalı uygulama, bakım
ortamlarında hastalara en iyi bakımı sunabilmek için uygun kaynakları, hasta tercihlerini,
klinik uzman görüşünü ve bilimsel araştırmalardan elde edilen eksternal klinik kanıtları bir
araya getirme olarak tanımlanmaktadır.
Kanıt Tipleri:
Deneysel; randomize klinik çalışmalar, meta analizler ve analitik çalışmalar,
Deneysel olmayan; gözlem, yarı deneysel çalışmalar,
Uzman görüşleri; görüş birliği, komisyon raporları
Tarihsel süreç ya da deneyim
Kanıta dayalı uygulama problem çözme yöntemidir; hasta sorunlarını tanımlamayı, literatür
taramasını, araştırma sonuçlarını değerlendirmeyi ve uygulamalar hakkında karar vermeyi
içerir.
HICPAC ve deneyimli otörlerce etkinliği gösterilmiş önlemler “kategori1” olarak, daha az
bilimsel verilerle desteklenen veriler de “kategori2” olarak belirlenmiştir. Kanıt bulunmayan
durumlar ise “çözümlenmemiş konu” olarak sunulmuştur.
Kategori IA: Yerine getirilmesi kuvvetle önerilen ve uygulamaların iyi tasarlanmış deneysel
klinik ve / veya epidemiyolojik çalışmalarla desteklendiği öneriler.
1

Kategori IB: Yerine getirilmesi kuvvetle önerilen ve uygulamaların iyi tasarlanmış bazı
deneysel klinik veya epidemiyolojik çalışmalar veya güçlü teorik gerçeklerle desteklendiği
öneriler.
Kategori II: Klinik epidemiyolojik çalışmalar veya teorik bazı gerçeklere dayandığı düşünülen
öneriler.
Önerilmeyen veya çözülmemiş durum: Pratikte uygulanması için yeterli kanıt olmayan
etkinliği üzerinde fikir birliği sağlanmamış durumları belirtir.
Cerrahi süreçte kanıta dayalı uygulamalar belli başlıklar altında toplanmıştır. Bunlar;
Ameliyat öncesi bakımda kanıta dayalı uygulamalar;
Enfeksiyonların önlenmesi
Cerrahi açlık süresi
Ameliyathanede kanıta dayalı uygulamalar;
Enfeksiyonların önlenmesi
Basınç yaralarının önlenmesi
Ameliyat sonrası dönemde kanıta dayalı uygulamalar;
Enfeksiyonların önlenmesi ve sürveyans
Yara bakımı
Ağrı yönetimi
Ameliyathaneler ileri teknoloji araç / gerecin kullanıldığı, yeni ve gelişmiş bilgilerin ışığında
çeşitli cerrahi teknik ve yöntemlerin uygulandığı, ekip çalışması ve doğru kararların hızla alınıp
uygulamaya geçilmesinin önemli olduğu yerlerdir. Bunun yanı sıra cerrahi işlem, vücut
dengesinin bozulmasına neden olan bir travmadır ve bütün sistemler bundan
etkilenmektedir. Cerrahi hemşireliği ameliyat olacak hastanın ameliyat öncesi (preoperatif),
ameliyat (intraoperatif) ve ameliyat sonrası (postoperatif) bakimini kapsayan hasta bakım
uygulamalarını içermektedir. Hemşire ameliyatın türü ve tipine bağlı olmaksızın hastanın
ameliyata hazırlanmasında, ameliyat esnasında gözetimi sürdürmede, komplikasyonları
önleme ve ameliyat sonrası bakımda önemli rol oynar. Bu rollerini gerçekleştirirken de,
uygulamalarını kanıtlara dayandırmalıdır.
2

Ameliyathanelerde enfeksiyon kontrolü güvenli cerrahi bakımı sağlamanın önemli
unsurlarından biridir. AORN perioperatif hemşireler için her yıl uygulama standartları ve
öneriler yayınlamaktadır. AORN'a göre ameliyat öncesi cilt hazırlığının amacı cerrahi antisepsi
sağlamaktır. Ameliyathane hemşireleri cerrahi alan enfeksiyonlarını azaltmakta aseptik teknik
ilkelerine uyarak önemli bir rol oynamaktadırlar. Cerrahi cilt hazırlığında antisepsi sağlamak
için kullanılan bir çok ajan olmakla beraber, Zinn ve ark tarafından yapılan bir literatür gözden
geçirildiğinde, genel cerrahi (açık batın) ameliyatlarında intraoperatif cilt hazırlığında
kullanılan herhangi bir cilt antiseptiğinin üstünlüğü olup olmadığına dair kanıtlar araştırılmış,
povidon iodin, klorheksidin glukonat, parakoroksilenol ve %74 izopropil alkol içerisinde iodin
povakrileks karşılaştırılmıştır. Herhangi bir ajanın üstünlüğünü destekleyen deneysel kanıt
sağlayan sınırlı çalışmaya ulaşılmış, sonuç olarak herhangi bir antiseptik ajanın, diğerlerine
üstünlüğü belirlenmemiş, kontraendikasyonların, çevresel risklerin, hastanın cilt ve alerji
durumunun, cerrahi bölgenin, üretici önerilerinin ve cerrahın tercihinin cilt antisepsisinde
kullanılacak ajanın seçiminde rol oynayan faktörler olduğu belirtilmiştir.
Perioperatif el yıkama da enfeksiyon kontrolünde en önemli uygulamalardan biridir. Cerrahi
alan enfeksiyonlarının önlenmesinde ameliyathane çalışanlarının el yıkama uygulamalarının
çok önemli olduğu bilinmektedir. Cerrahi yara kontaminasyonunu önlemek amacıyla steril
cerrahi eldivenler kullanılmaktadır. Ancak eldivenler mikroorganizmaları geçirebilir,
kullanımları esnasında yırtılabilir ya da üzerinde gözle görülmeyecek kadar küçük delinmeler
olabilir. Bu nedenle cerrahi el yıkamanın etkili bir şekilde yapılması önemlidir.
Cerrahi alan enfeksiyonlarını önlemede cerrahi kıyafetler de önemlidir. Elektif cerrahi
hastaları ile yapılan sınırlı randomize kontrollü çalışmalarda, hala cerrahi yüz maskesi
takmanın yarar ya da zararı net değildir. Fakat AORN'un 2011-2012 önerileri arasında
''ameliyathanede kısıtlı alana giren tüm personelin steril ekipman ve malzemeler açık halde
bulunurken maske takmak zorunludur.'' ibaresine yer verilmiştir.
3

Kaynaklar
1. Kara M, Babadağ K (2003). Kanıta Dayalı Hemşirelik. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik
Yüksekokulu Dergisi 2003, Cilt 6, Sayı 6, 33-49.
2. Öntürk ZK, Eti Aslan F (2009). Ameliyat Sırasında Çocukları Bekleyen Tehlike: Cerrahi
Alan Enfeksiyonları ve Kanıt Temelli Önlemler. Çocuk Enf. Dergisi, 4:29-33.
3. Yurtsever S, Altıok M (2006). Kanıta Dayalı Uygulamalar ve Hemşirelik. F.Ü. Sağlık Bil.
Dergisi, 159-166.
4. http://www.acibademhemşirelik.com/e-dergi/48/docs/cerrahide-kanıt-temellibakım.pdf
(erişim tarihi 15.04.2013).
5. http://www.e-hemşire.com/kanıta-dayalı-hemşirelik-uygulaması-.html (erişim tarihi
15.04.2013)
6. Tan G, (2011). Perioperatif Cerrahi El Yıkama Uygulaması ve Kullanılan Solüsyonlar.
7.Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi-2011.
7. Zınn J, Jenkıns J, Swofford V, et al. Intraoperatıve Patıent Skın Prep Agents: Is There a
Dıfference AORN Journal , Dec 2010; 92(G);662-670
8. http://www.das.org.tr/kitaplar/1sadkitap/pdf/O9-1-TurkanOzbayir.pdf
Hem. Sibel YILDIRIM
Acıbadem Kadıköy Hastanesi
Ameliyathane Sorumlu Hemşiresi
Hem. Buket ÇİĞDEM
Acıbadem Kadıköy Hastanesi
Ameliyathane Klinik Eğitim Hemşiresi
Hazırlanma Tarihi: 25 Nisan 2013
4