time out-sibel - Acıbadem Hemşirelik

DOĞRU TARAF CERRAHİSİ/ CERRAHİDE HASTA GÜVENLİĞİ
Son yollarda sağlık alanında hastalara verdiği zararla ve giderek artan oranı ile dikkat çeken
konulardan biri de tıbbi hatalardır. Tıbbi hatalar kalp hastalıkları, kanser, serebra vasküler hastalıklar,
kronik obstrüktif akciğer hastalıklarından sonra 44.000 – 88.000 gibi oranla ölüm nedenleri arasında
beşinci sırada yer almaktadır (Öğün B. 2008). Bu nedenle de günümüzde ‘hasta güvenliği’ kavramı
önem kazanmıştır. Hasta güvenliği; sağlık hizmetlerinin kişilere vereceği zararı önleme amacı ile sağlık
kuruluşlarında çalışanlar tarafından alınan önlemleri içermektedir (Önler E, Akyolcu N 2009).
Cerrahi tedavilerin uygulandığı yerler olan ameliyathaneler, karmaşık içyapısı, stresli çalışma ortamı ve
kullanılan tıbbi cihazların çeşitliliği ile birlikte işleyişindeki karmaşa açısından özel bilgi, beceri donanım
ve dikkat gerektiren özel yerlerdir (Göçmen 2003). Ameliyat ve diğer invazif işlemler esnasında
çalışanların ihmal ve hataları hastaların zarar görmesine, yasal yönden ciddi sonuçlara, kurumun
tazminat ödemesine hatta çalışanın işten çıkarılması ile sonuçlanabilecek cezalara neden olabilmektedir
(Özbayır T 2009).
Ameliyathane hemşireleri ameliyathanedeki en önemli hemşirelik girişiminin
hasta güvenliği olduğunu bilmelidir (Yılmaz E, Özkan S 2009). Kurumsal kültürün
en önemli parçalarından biri olan hasta güvenliğini sağlayabilmek için sağlık
kuruluşları yüksek riskli aktiviteleri belirlemeli, tıbbi hataların korkusuzca
bildirilebildiği ve cezalandırılmadığı bir ortam yaratmalı ve hasta güvenliği için
yeterli kaynak ayrılmalıdır. Ameliyathanede güvenli bakım sağlamak için tıbbi
hatalı ve yanlış taraf cerrahisinin temel nedenleri arasında yer alan iletişime
öncelik verilerek ekip içinde etkin bir iletişimin sağlanması, hastaların yaşam
bulguları ve tıbbi bilgilerinin doğru yeterli bir şekilde ameliyathane ekibine
iletilmesi, kurumda hasta güvenliği kültürünün yer alması ve kalıcı olabilmesi için
tüm ameliyathane ekibinin ortak bir dille bu konuyu sahiplenmesi gerekir (Önler E., Akyolcu N 2009).
Hemşirelerin ameliyathanede bulundukları süre içinde hastaların güvenliğini tehdit eden risk
faktörlerini saptaması ve gereken önlemleri alması, süreçleri kontrol etmesi, dökümante etmesi ve
yazılı talimatları eksiksiz uygulaması gerekmektedir. Hasta güvenliğini sağlamak ve korumak için yeterli
yasal dokümantasyonun uygulanması, uygun fiziki çevrenin oluşturulması büyük önem taşımaktadır.
Bu doğrultuda JCI Uluslararası Hastane Standartları kullanılarak akredite edilen bütün kurumlarda 1
Ocak 2008 tarihinden itibaren uygulanması gereken Uluslararası Hasta Güvenliği Hedeflerini
tanımlamıştır. “Uluslararası Hasta Güvenliği Hedefleri”nin amacı hasta güvenliğinde spesifik
iyileştirmelerin artırılmasıdır. Hedefler sağlık bakımındaki problemli alanları aydınlatır ve bu problemler
için kanıt ve uzman temelli çözüm yolları tanımlar.

JCI Uluslar arası Hasta Güvenliği Hedefleri;
Hedef 1: Hastaların Doğru Kimliklendirilmesi
Hedef 2: Etkili İletişimin Artırılması
Hedef 3: Yüksek Riskli İlaçların Güvenliğinin İyileştirilmesi
Hedef 4: Doğru-Taraf, Doğru-Prosedür ve Doğru-Hasta Cerrahisi’nin Sağlanması
Hedef 5: Sağlık Bakımı İlintili Enfeksiyonların Azaltılması
Hedef 6: Düşmelerden Kaynaklanan Hastaların Zarar Görme Riskinin Azaltılması
JCAHO’nun 2007 Uluslararası Hasta Güvenliği hedeflerinde vurguladığı ‘yanlış taraf cerrahisi’ni
Perioperatif hemşireler derneği (AORN) şöyle tanımlamaktadır yanlış hasta, yanlış parça, yanlış vücut
tarafı, doğru işaretlenmiş anatomik tarafın yanlış düzeyinde gerçekleşen tüm cerrahi uygulamalardır (
Önler E., Akyolcu N 2009, Yılmaz E, Özkan S 2009,).
Bu doğrultuda, yanlış hasta ve yanlış taraf cerrahisinin önlenmek için hem hasta hem de çalışan
güvenliğini sağlamak amacıyla kurumumuzda ameliyathane hemşireleri time out prosedürü olarak
adlandırılan “hastanın kimliğinin doğrulanması” yapılmaktadır.
Sirküle hemşire tarafından başlatılan, ameliyatı yapacak cerrah ve anestezi doktorunun da bulunması
gereken bu uygulamada;
Hastanın kimliğinin doğrulanması (Time-out) Hasta anestezi alamadan önce;
• Adı-soyadı
• Doğum tarihi( Gün / ay / yıl)
• Doktor adı
• Ne ameliyatı olacağı
• Taraf cerrahisi ise hangi tarafından ameliyat olacağı
hemşire cerrah ve anestezist tararından dosyasında kontrol edilir, sözel
olarak da hasta tarafından onay alınır. Anestezi başlamadan önce hastanın
taraf işaretlemesinin yapılmış olup olmadığı kontrol edilir.
Hastanın kimliğinin doğrulanmasının (Time-out) yapılmadığı, yaşanmış medyaya
yansımış gerçek olaylar;
Katarakt yerine rahmini aldılar
55 yaşındaki SK, katarakt ameliyatı olmak için Hastane'ye gitti. SK, operasyon için ameliyathaneye
götürülürken, kadın doğum ekibi tarafından ameliyat masasına yatırılarak rahmi operasyonla alındı.

İngiltere'de bir ürolog, röntgen filmine tersten bakıp, hastanın sağlıklı böbreğini alınca,
ölümüne neden oldu.
Kore savaşı malülü G R (70) böbrek ağrısı şikayetiyle 2001 yılının başında İngiltere’de Hastaneye
başvurdu. Hastanın röntgen filmini değerlendiren ürolog JR, ameliyata karar verdi. Operasyondan bir
gün sonra GR'nin hastalıklı sağ böbreği yerine sağlıklı sol böbreğinin alındığı anlaşıldı. Hasta, yoğun
tedaviye rağmen ameliyattan yaklaşık 5 hafta sonra 1 Mart 2001'de öldü. Şimdi JR ve kendisiyle
birlikte ameliyata giren meslektaşı M G (39) ölüme sebebiyet vermekle suçlanıyor. Savcı, doktoru
röntgene ters bakmakla suçluyor. J R'nın cezalandırılmasını isteyen savcıya göre, doktor röntgenle
yetinmeyip notlarını kontrol etse, hata yapmayacak ve hasta ölmeyecekti
Yanlış ameliyat öldürdü
Ameliyat olduğu hastanede tümörlü olan yerine yanlışlıkla sağlam böbreği alındığı iddia edilen kadın
kanserin akciğere sıçraması sonucu hayatını kaybetti. 5 çocuk annesi 57 yaşındaki GD, yaklaşık 1 yıl
önce böbreğinde tümör tespit edilmesi üzerine Konya'da ameliyat edildi. Ağrıları dinmeyen kadın bir
başka hastaneye götürüldüğünde, tümörlü böbrek yerine sağlam böbreğin alındığı belirlendi. GD tekrar
ameliyat edildi ama iyileşemedi. Böbreğinden akciğerine sıçradığı belirlenen kanser nedeniyle de
hayatını kaybetti. GD’nin hayatına mal olan hatayı yapan doktor hakkında henüz dava açılmadı.
Erkek çocuk isteyen eş yanlış ameliyatla kısır kalan karısından boşandı.
Mayıs 2001'de apandisit teşhisi konulduktan sonra genel cerrah Dr. MA tarafından ameliyat edilen
hastada apandisit değil yumurtalık kisti tespit eden doktor, kadının yumurtalıklarını aldı. Yanlış
tedaviyle yumurtalıkları alınarak kısır kalan 2 kız çocuk annesi Süreyya Bora, eşinin erkek evlat isteğini
yerine getiremeyince ayrılmak zorunda kaldı. Kızlarıyla baba evine yerleşen kadın, doktor aleyhine 70
bin TL manevi tazminat davası açtı. Mahkeme, ağır manevi zarara karşılık sadece 10 bin TL
ödenmesine hükmetti.
Sonuç
Örnek olaylarda da görüldüğü hasta kimliğinin doğrulanmadığı durumlarda; hasta güvenliğini ciddi
boyutta tehdit etmekte hasta, sağlık ekibi, sağlık kurumu ve toplumsal boyutlarda zararlara neden
olmaktadır. Ameliyathanelerde hasta kimliğinin doğrulanması tüm sağlık kuruluşlarında sağlık personeli
tarafından uygulanması tıbbi hataların büyük bir kısmının azalmasını sağlayacağı kanısındayım.
Hazırlayan: Sibel YILDIRIM
Acıbadem Kadıköy Hastanesi
Ameliyathane Klinik Eğitim Hemşiresi
Hazırlanma Tarihi: 27.08.2010

Kaynaklar
1. Göçmen Z.(2004). Ameliyathane hemşirelerinin ameliyathane hemşireliği oryantasyon programına
ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 8(1):12-24
2. Öğün B. (2009). Ameliyathanelerde hasta güvenliğinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Prof Dr. Fatma Eti Aslan) İstanbul.
3. Önler E., Akyolcu A. (2009). Ameliyathanede Hasta Güvenliği. 6. Türk Cerrahi ve Ameliyathane
Hemşireliği Kongresi Kongre Kitabı. Syf:249-250.
4. Özbayır T (2009). Ameliyat sırası uygulamalarında kanıta dayalı öneriler. 6. Türk Cerrahi ve
Ameliyathane Hemşireliği Kongresi Kongre Kitabı. Syf:38-42
5. Yılmaz E., Özkan S. (2009). Ameliyathanede Hasta Güvenliği. 6. Türk Cerrahi ve Ameliyathane
Hemşireliği Kongresi Kongre Kitabı. Syf:250-255.
6…………….. (2009). Ameliyathanede Hastane Güvenliği. Acıbadem E-dergi Ocak Sayısı