HA BER LER - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

YENİ ARAŞTIRMALAR IŞIĞINDA ZEUGMA
Dionysos ve Danae Evleri Korugan Müze
karakterini yansıtan kentin sembolü haline gelmişti.
Tapınak büyük olasılıkla Belkıs Tepe’yi çevreleyen
yukarı savunma sisteminin içinde yer alıyordu. Burada
yer alan kutsal alan kentin MÖ 64 yılında Roma tarafından
Kommagene sınırlarına dâhil edilmesinden
sonra Antiokhos I Theos tarafından büyük olasılıkla
synkretik Kommagene pantheonu tanrıları ve yönetici
kültü için bazı değişikliklere uğramış olduğu elde
edilen mimari bulgulardan anlaşılmıştır. 2008 yılında
başladığımız kazı çalışmalarında daha önceden ilk kez
H. von der Osten ve daha sonradan kapsamlı olarak
Dr. J. Wagner tarafından yayımlanan ve tahtta oturur
durumdaki kent Tykhe’si olarak yorumlanan kült heykeline
ek olarak aynı boyutlarda oturur durumda bir
erkek tanrı heykeline ait bir parça ortaya çıkarılmıştır.
Tykhe olarak adlandırılan kadın tanrıçanın tahtının
hemen yanında ortaya çıkardığımız kanatlı aslan
kabartması kült heykelini bölgede yaygın synkretik
bir tanrıça olan ve Samosata’lı Lucianus tarafından
da detaylı bir şekilde tarif edilen Suriye Hera’sı (Dea
Syria - Derketo - Atargatis) - ikonografisi ile de yakınlaştırmaktadır.
Seleukeia’nın “Suriye Hera”sının esas
kült merkezi olan Hierapolis Bambyke’ye yakınlığı da
göz önüne alınırsa bu ihtimal anlamlı olabilmektedir.
2008 yılı kazılarında bulunan diğer erkek tanrı heykeli,
çok az kısmı korunmuş olmasına karşın, Doğulu
Zeus tipine yakın görünmektedir. Kesin olarak söylemek
şimdilik çok mümkün olmasa da, Hellenistik
dönem sonlarına tarihlenebilecek bu iki kült heykelinin,
bölgede birinci binden bu yana var olan Atargatis
- Hadad’ın Hellenleştirilmiş muadilleri olan synkretik
unsurlar taşıyan Hera ve Zeus olabilecekleri olasılığını
da düşünmek gerekmektedir. 2008 yılında Tapınak
alanında ele geçen ve oldukça iyi kalitede bazalt
bir blok ( heykel) üzerine yazılmış ve birkaç harfi
korunmuş MÖ 9-8. yy’lara tarihlenen Eski Aramca bir
yazıt, bu alanın Pre-Hellenik dönemde de bir kutsal
alan olabileceğini bize göstermektedir. Antiokhos’un
Zeugma’da Artemis Diktyna ve Apollon Epekoos
için bir kutsal alan yaptırmış olabileceği ihtimali,
Zeugma’dan bulunmuş ancak daha sonradan silinmiş
bir deksiosis stelinden yola çıkarak önerilmiştir. Bu
nedenle iki kült heykelinin her ne kadar ikonografik
açıdan çok benzemese de Artemis ve Apollon’a ait
olabileceği de göz ardı edilmemelidir. 2012 yılında bu
alanda devam edecek çalışmalar daha somut bilgileri
de beraberinde getirecektir. Yayım çalışmaları devam
eden bu heykel grubu dışında bir diğer önemli buluntu
2009 yılında gerçekleşmiştir. Daha önceden Dr. J.
Wagner tarafından Belkıs Tepe’nin kuzeyindeki Roma
Dönemi Agorası’nda bulunmuş olan kolossal Athena
torsosunun alt parçası Belkıs Tepe’nin güneyinde ele
geçmiştir. Her iki parça birleştirildiğinde bu heykelin
daha önceden düşünülenin aksine Parthenos tipi değil,
Belkıs Tepe’de
bulunmuş Erken
Demir Çağı’ndan Eski
Aramca Yazıt Parçası
Danae Mozaiği
TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HABERLER 3