ŞEHRİSTÂNÎ - Milel ve Nihal - Eğitim, Kültür ve Düşünce Platformu ...

More documents

Recommendations

Info

Şehristânî’nin Felsefeye ve Filozoflara Bakışı Zira karşıt hükümler içerisinde gerçek ve doğru olan sadece birisi- dir‛. Birbiriyle çelişik iki hükmün ikisinin de aynı anda doğru olması imkânsızdır. Bu, hem aklî hem de dinî meselelerde böyle- dir 27 . Bu durumda yapılacak olan, başlangıçta açıklandığı üzere tak- litle değil de araştırma ve inceleme sonucunda bir dine bağlan- maktır. Bir dinin hakikat olduğu aklî olarak ortaya konulup temel- lendirilmedikçe ‚tedeyyün‛ün meşruiyetinden söz edilemez. Filo- zofa gelince, o zaten mutlak anlamda bir başka filozofa itaat etme- yip kendi görüşünü ortaya koyan kimsedir. O halde bir filozofun, başka bir filozofa uyması için araştırma yapması gerektiğinden bahsetmek abes bir durumdur. Dolayısıyla filozofların ihtilaf et- mesinin, onların birbirleriyle çelişebilen felsefeler üretmesinin verdiği mesaj, öyle görünüyor ki, daha ziyade filozof olmayanlara yöneliktir. Zira filozoflar zaten dinde görüldüğü gibi, bir başka filozofa itaat edip teslim olmaz. Onun filozof olabilmesi için belli bir yöntem dahilinde bizzat akletmesi gerekir. Peki, filozof olmayanlara yönelik verilen bu mesaj nedir? Öyle görünüyor ki, Şehristânî, güçlü bir kelâmcı kişiliği ile filozof olmayan genel halk kitlesine seslenmekte, filozofların kendi aralarında bir çelişki içerisinde bulunduğunu göstermekte ve böy- lece felsefenin mutlak anlamda hakikati ve kesin olanı verdiği dü- şüncesiyle dinî hakikatlerden kuşku duyulmaması ve mevcut iti- kadın sarsılmaması gerektiği yönünde zımnî bir çağrı yapmakta- dır. Nitekim Gazzâlî de, yukarıda kendisinden yaptığımız alıntıda da görüleceği üzere, filozofların, her konuda kesin bilgi sahibi oldukları izlenimi bırakarak ‚zayıf akıllı kimselerin kafalarını ka- rıştırdıklarını‛ kaydetmektedir. O, Tehâfütü’t-tehâfüt adlı eserinde Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi bazı filozofların İslâm dünya- sında ün yaptıklarını ve entelektüel açıdan belli bir seviyede bulu- nan bir kısım insanların onlara hayranlık duyduğunu açıkça ifade etmektedir. Ayrıca bu filozoflara uyarak dinlerinden uzaklaşan bu kimselerin aslında düşüncenin ve araştırmanın bir sonucu olarak 27 Şehristânî, Kitâbü’l-Milel ve’n nihal, I, 13. 23 MİLEL VE NİHAL inanç–kültür–mitoloji
Ömer Mahir ALPER 24 MİLEL VE NİHAL inanç– kültür–mitoloji değil, tamamen taklitten dolayı onları izlediklerini ve böylece avamdan farklılaşıp onların seviyesine yükseleceklerini zannettik- lerini kaydetmektedir. Oysa ona göre bu, tamamen bir aldanma- dan ibarettir 28 . Her şeye rağmen Gazzâlî gibi 29 Şehristânî de, filozofların bü- tünüyle hakikatten uzak olduğu düşüncesinde değildir. O, ‚Zo- runlu Varlık‛, ‚bizâtihi mümkün varlık‛ gibi felsefî birçok kavram ile ‚bir bütün olarak âlem zâtı itibariyle mümkündür‛ gibi çeşitli felsefî önermeleri düşüncesini inşa ederken bizzat kullanmaktadır. Yine bir takım meselelerde ‚hak din ehli‛ ile filozofların uyum ve ‚ittifak‛ içerisinde olduklarını açıkça belirtmektedir. Mesela o, Mu’tezile gibi bir kısım kelâmcılar yanında filozofları da eleştirdiği Nihâyetü’l-ikdâm fî ‘ilmi’l-kelâm adlı Eş’arîlik bakış açısıyla kaleme aldığı eserinde âlemin Tanrı tarafından yaratılmış (muhdes ve mahlûk) olduğu, illetlerin ve nedenlilerin sonsuzca geriye gitmesi ile bilfiil olarak sonsuz cisimlerin varlığının imkansızlığı gibi konu- larda böyle bir ittifakı kesin bir dille kaydeder 30 . VI Şehristânî, el-Milel ve’n-nihal adlı eserinde nazarî ya da kendi tabi- riyle kavlî/aklî felsefenin bölümlerinden de bahsederek Aristote- les’in metafizik (ilâhiyyât), fizik (tabîiyyât), matematik (riyâziyyât) ve mantık ilimlerine yaklaşımını, bunların konu ve problemlerine dair görüşünü ortaya koyar. Fakat burada dikkati çeken bir husus, Şehristânî’nin bu ilimlerin veya bu ilimlere ait meselelerin tezahür sırasına ilişkin yapmış olduğu vurgudur: ‚Öncekilerin (el-evvelîn) 28 Gazzâlî, Tehâfütü’l-felâsife, s. 37-38. Gazzâlî’nin filozoflar da dâhil olmak üzere başkalarını taklit konusundaki görüşlerinin geniş bir analizi için bk. R. M. Frank, ‚Al-Ghazâlî on Taqlîd: Scholars, Theologians, and Philosophers‛, Zeitschrift für Geschichte Der Arabisch-Islamischen Wissenschaften (Frankfurt 1992), VII, 206-252. 29 Gazzâlî’nin felsefeye ve filozoflara bakışının müstakil bir incelemesi için bk. Ömer Mahir Alper, ‚Gazzâlî’nin Felsefî Geleneğe Bakışı: O Gerçekten Bir Felsefe Karşıtı mıydı?‛, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (2002), s. 87- 107. 30 Şehristânî, Nihâyetü’l-ikdâm fî ‘ilmi’l-kelâm, ed. Alfred Guillaume (London: Oxford University Press, 1934), s. 5-6; ayrıca Şehristânî’de yukarıda belirtilen felsefî kavram ve önermenin kullanımına örnek olarak bk. a.g.e., s. 12-13, 15.
Page 1 and 2: journal for studies of belief, cult
Page 3 and 4: MİLEL VE NİHAL inanç, kültür v
Page 5 and 6: Editörden İslâm İlim Geleneği
Page 7 and 8: da bu ayrım yalnızca bilim dallar
Page 9 and 10: ak onun karşılaştırmalı dinler
Page 11 and 12: Ömer Mahir ALPER 10 MİLEL VE NİH
Page 23: Ömer Mahir ALPER 22 MİLEL VE NİH
Page 39 and 40: İsmail TAŞPINAR 38 Giriş MİLEL
Page 41 and 42: İsmail TAŞPINAR 40 MİLEL VE NİH
Page 64 and 65: İblîs‟in „Kötülük Problemi
Page 66 and 67: İblîs’in “Kötülük Problemi
Page 74 and 75:
İblîs’in “Kötülük Problemi
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92:
Page 95 and 96:
Toby MAYER 94 MİLEL VE NİHAL inan
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Toby MAYER 100 MİLEL VE NİHAL ina
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Mehmet DALKILIÇ 142 MİLEL VE NİH
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 158 and 159:
Tanrı’nın Asi Çocukları: “Z
Page 160 and 161:
Yahudi tarihi ya da Yahudilik bu ik
Page 162 and 163:
onlar o tarafa döneceklerdir. Laki
Page 164 and 165:
Tanrı-Kral / Kral - Tanrı motifi
Page 166 and 167:
ortaya çıkarsa bu durumda da kad
Page 168 and 169:
Sürekli can kaygısı içinde yaş
Page 170 and 171:
üzere) kısaca hiçbir canlı kalm
Page 172 and 173:
ağmen Yahve, yine de korku olmadan
Page 174 and 175:
manlarına karşı acımasız olmal
Page 176 and 177:
ve muhtelif işkenceler yapıldığ
Page 178 and 179:
Benzer doğrultudaki pek çok ifade
Page 180 and 181:
maşa kullanıldığı izlenimini v
Page 182 and 183:
tarihsel zeminlerde karşılaştık
Page 184 and 185:
ısallığa geçişte bir safha ola
Page 186 and 187:
Bibliyografya Adam, Baki, ‚Yahudi
Page 188:
Zimbardo, Philip, The Lucifer Effec
Page 191 and 192:
Kitap Tanıtımı ve Tenkitler / Re
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 212 and 213:
Milel ve Nihal Geleneğinden Zorunl
Page 214 and 215:
Kendi özü itibariyle madde ve mad
Page 216 and 217:
‚O her varlığın ilkesi’dir.
Page 218 and 219:
Sen onların bu sözlerini kaf dağ
Page 220 and 221:
lama gibidir. Bu durumda biz şunu
Page 222 and 223:
zikredilen bu şeylerle çelişir.
Page 224 and 225:
denilir, ‚bilgi a priori (evveli)
Page 226 and 227:
dışındakileri de bilendir; ‚G
Page 228:
ortak isimlendirme olarak tercih et
show all

ŞEHRİSTÂNÎ - Milel ve Nihal - Eğitim, Kültür ve Düşünce Platformu ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?