ünite 5 çözücüler ve çözeltiler - talim terbiye dairesi müdürlüğü
ünite 5 çözücüler ve çözeltiler - talim terbiye dairesi müdürlüğü
ünite 5 çözücüler ve çözeltiler - talim terbiye dairesi müdürlüğü
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ÜNİTE 5<br />
ÇÖZÜCÜLER VE ÇÖZELTİLER<br />
Bulut<br />
Bulut<br />
Yağış<br />
Yağış<br />
Su Buharı<br />
Su Buharı<br />
Su Döngüsü<br />
Su Döngüsü<br />
Su<br />
Su<br />
O o C<br />
0C 0<br />
Donma Noktası<br />
Damıtma<br />
Buz<br />
erime noktası Buz<br />
0C 0<br />
Erime Noktası<br />
Buharlaştırma<br />
Buharlaştırma<br />
Alkol<br />
örnektir<br />
örnektir<br />
Damıtma<br />
ayrışma<br />
işlemi<br />
Yoğunlaştırma<br />
Tuz<br />
Yoğunlaştırma<br />
ayrışma işlemi<br />
Su<br />
Alkol<br />
örnektir<br />
Diğer örnektir Çözücüler<br />
bileşenlere ayrılabilir<br />
Aseton<br />
Aseton<br />
örnektir<br />
Çözücü<br />
Çözücü<br />
Tuzlu Su<br />
Tuzlusuı Su<br />
Hetorejen<br />
Hetorejen<br />
Deniz<br />
Deniz<br />
Çözünen<br />
örnektir<br />
örnektir<br />
en büyük çözelti<br />
en büyük çözelti<br />
bileşendir<br />
Çözünen<br />
sonuç<br />
oluşur bileşenidir<br />
Çözünme<br />
bileşenidir<br />
Çözelti Çözelti<br />
örnektir<br />
sonucu<br />
oluşur<br />
Çözünme<br />
olabilir<br />
olabilir<br />
örnektir<br />
olabilir<br />
Saf<br />
Madde<br />
Karışım<br />
olabilir<br />
olabilir<br />
olabilir<br />
Karışım<br />
Madde<br />
Saf Madde<br />
olabilir<br />
Homojen<br />
olabilir<br />
Madde<br />
olabilir<br />
Tuz<br />
tuz<br />
Sıcaklık<br />
hızlandırır<br />
Karıştırma<br />
sıcaklık<br />
hızlandırır<br />
hızlandırır<br />
karıştırma<br />
hızlandırır<br />
Katının küçük<br />
tanecikli olması<br />
katının küçük tanecikli olması
5<br />
Giriş Etkinlikleri<br />
Topraktan yapacağınız maket dere yatağı üzerine bir litre kadar saf suyu<br />
dökünüz <strong>ve</strong> maketin uç tarafına döktüğünüz suyu toplayacak şekilde bir<br />
beher yerleştiriniz. Topladığınız su, saf sudan farklı mıdır?<br />
Elde ettiğimiz suyu bir miktar bekletirsek bulanıklığın büyük bir bölümü<br />
azalmış olmasına rağmen yine de bir miktar asılı parçacık az da olsa bulanıklık<br />
yapacaktır. Az bulanık suya laboratuvarınızda bulunan alüminyum klorür<br />
tuzundan koyup bekletirseniz <strong>ve</strong> dekante ederseniz ne gözlemlersiniz? Elde<br />
ettiğiniz su içilebilir mi?<br />
Gözle göremediğimiz hastalık yapıcı bakteri <strong>ve</strong> mikropları yok etmek için ne<br />
yapmalıyız?<br />
Yukarıdaki sorulara <strong>ve</strong>rdiğiniz yanıtları fen bilgisi defterinize not ediniz.<br />
Arkadaşlarınızın yanıtları ile karşılaştırıp tartışınız. Tartışmanın sonuçlarını<br />
da defterinize not ediniz. Ünite sonunda cevaplarınızı kısa bir tartışma ile<br />
gözden geçiriniz.<br />
Eşit kütleli kesme şeker <strong>ve</strong> toz şekerin,eşit hacimli soğuk suda <strong>ve</strong> sıcak suda çözünme zamanlarını<br />
ölçünüz böylece çözünme hızına sıcaklığın <strong>ve</strong> tane büyüklüğünün etkisini bir ilke olarak yazınız.<br />
Bir buz parçasının belli bir noktasına kuv<strong>ve</strong>t uygularsak ne olur?<br />
Neler kullanırsınız? Yaklaşık 20cm uzunluğunda ince bir tel ,biraz<br />
yapışkan bant, bir şişe <strong>ve</strong> ağırlık yapması için kaşık gibi şeyler olabilir.<br />
Nasıl bir yol izlersiniz? Telin uçlarını ikişer tane ağır kaşığa dolayın <strong>ve</strong><br />
bantlayın. Buz parçasını şişenin ağzından dengeleyin . Teli,kaşıklar şişenin<br />
iki yanından eşit olarak sallanacak biçimde buzun üzerine yerleştirin. Ne<br />
olacağını izleyin. Elde ettiğiniz sonuç hangi bilimsel ilke ile açıklanabilir.<br />
Yazın, testideki su normal şişedeki suya göre daha<br />
soğuktur. Nedenini araştırınız.<br />
Yazın mermerler silindiğinde kuruyan mermerin<br />
yüzeyi silinmeyen mermere göre daha serin olur.<br />
Nedenini araştırınız.<br />
Yukarıdaki durumların nedenini arkadaşlarınızla<br />
tartışınız <strong>ve</strong>rdiğiniz yanıtları fen bilgisi<br />
defterinize not ediniz. Ünite sonunda cevaplarınızı<br />
kısa bir tartışma ile gözden geçiriniz.<br />
60
ÇÖZÜCÜ VE ÇÖZELTİLER<br />
Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler<br />
Denizler, dünyanın en büyük çözeltisidir. Yeryüzünün %70'i denizlerle kaplıdır.<br />
Denizlerdeki çözücü sudur. Deniz suyu içme suyu olarak kullanılamaz; çünkü deniz suyu içerisinde<br />
çözünmüş birçok kimyasal vardır. Denizde yüzerken su yutulduğunda bu durum çok daha iyi anlaşılır.<br />
Deniz suyunda bulunan tüm kimyasal maddelere çözünen deriz.<br />
Denizlerden her gün çok miktarda su buharlaşmaktadır fakat deniz suyu seviyesi azalmamaktadır.<br />
Su buharı yoğunlaştıkça yağmur yağar <strong>ve</strong> buharlaşan su tekrar denize dökülür. Su döngüsünde bu<br />
olaylar meydana gelir.<br />
Şimdi okuduğunuz bu parçayı anlayabildiniz mi?<br />
Eğer cevabınız “hayır” ise hiç üzülmeyin. Beşinci bölümün amacı size çözücü, çözünen, çözelti,<br />
buharlaşma, çözünme <strong>ve</strong> başka diğer kavramları öğretmektir.<br />
Beşinci bölümü bitirdiğinizde, bu sayfayı bir kez daha okuyun daha iyi anlayabileceğinizi<br />
göreceksiniz.<br />
61
5<br />
5.1 A Su <strong>ve</strong> Su Döngüsü<br />
Su, çevremize baktığımızda genellikle sıvı olarak görülür. Suyun katı <strong>ve</strong> gaz halleri de<br />
bulunmaktadır. Suyun katı haline buz, gaz haline ise su buharı denir.<br />
Su buharı yoğunlaşınca<br />
çok küçük su damlacıkları oluşur.<br />
Su buharı görünmezdir<br />
o<br />
Buzun erime noktası 0 C'tır. Bu<br />
sıcaklık ayrıca suyun donma<br />
Erime<br />
Buharlaşma<br />
noktasıdır. Su her sıcaklıkta<br />
buharlaşabilir <strong>ve</strong> kaynama noktası<br />
0<br />
100 C 'a ulaştığında buharlaşma<br />
maksimum olur.<br />
Donma<br />
Yoğunlaşma<br />
Su Döngüsünde erime, donma,<br />
buharlaşma <strong>ve</strong> yoğunlaşma<br />
olayları etkin bir rol üstlenir.<br />
Su döngüsü yeryüzündeki suyun<br />
buharlaşıp havaya karışması,<br />
bulutları oluşturması <strong>ve</strong> yağış<br />
olarak yeryüzüne geri dönmesi<br />
sürecinde izlediği yoldur.<br />
Dünyadaki su devamlı olarak<br />
dönüşüme uğrar. Su döngüsü,<br />
içilebilir suyun doğal geri<br />
dönüşüm işlemidir; ancak son<br />
yıllarda artan çevre kirliliğinden<br />
dolayı içilebilir su kaynakları<br />
oldukça azalmıştır.<br />
Su Döngüsü<br />
Buharlaşma<br />
Deniz<br />
Erime noktası = Donma noktası<br />
Yoğunlaşma<br />
Yüzeysel Akıntı<br />
Yeraltı<br />
Sularının Akışı<br />
Yeraltı Suyu<br />
Yağmur<br />
Kar<br />
<strong>ve</strong><br />
Buz<br />
Toprağa Geçiş<br />
1- Aşağıdaki olaylar sonucunda ne oluşur ?<br />
A) Buz eridiğinde<br />
B) Su buharlaştığında<br />
C) Su donduğunda<br />
D) buhar yoğunlaştığında<br />
2- Erimede katı sıvıya dönüşür. Örnekteki ilişki<br />
dikkate alındığında aşağıdaki hal değişimlerinde<br />
ne olur?<br />
A) donma B) buharlaşma C) yoğunlaşma<br />
3- Su döngüsünde neler olmaktadır. Açıklayınız.<br />
Araştır : Oturduğunuz şehre yılda ortalama ne<br />
kadar yağmur düşer?<br />
Biliyor muydunuz?<br />
Dünyamızda yağmurların 3/4'ü<br />
denizlere yağmaktadır.<br />
Denizlerde yoğunlaşan su,<br />
buharlaşan sudan daha fazladır.<br />
Milyonlarca yıl önce dünyamızda<br />
su, buhar olarak bulunuyordu.<br />
62
Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler<br />
5.1 B- Su <strong>ve</strong> Buzun Bazı Özelikleri<br />
Kışın çok soğuk olduğu günlerde ülkemizde, nadiren de olsa kar yağışı <strong>ve</strong><br />
don olayı olmaktadır. Buz erirken çevreden ısı alır <strong>ve</strong> sıcaklık sabit kalır.<br />
Su donduğunda neler olur?<br />
1-Diğer maddelerin aksine su donduğunda genleşir.<br />
2-Bu genleşmeden dolayı buzun yoğunluğu sudan az olur.<br />
o<br />
3- Safsızlıklar D.N.’sını düşürür bu nedenle tuzlu su 0 C'ın altında donar<br />
4-Buza basınç uygulanınca erir.<br />
5-Su buz olurken sıcaklık sabit kalır. Niçin?<br />
Buz pateninin altındaki basınç çok<br />
büyük olduğundan buz erir <strong>ve</strong> gerçekte<br />
patenler suda kayar.<br />
Alman bilim adamı Gabriel Fahrenheit, buzu çeşitli<br />
tuzlarla karıştırarak yaptığı deneylerde bazı tuzların<br />
erime noktasını daha fazla düşürdüğünü fark etti.<br />
Elde ettiği en düşük sıcaklığı ,icat ettiği Fahrenayt<br />
termometresinde sıfır olarak kabul etti <strong>ve</strong> bu<br />
0<br />
sıcaklık -18 C'a eşdeğerdir.<br />
Sıcaklık Ölçekleri<br />
Su donduğunda genleşir. Bundan<br />
dolayı buzdolabındaki su şişesi<br />
kırılır. Genleşmeden dolayı<br />
meydana gelen kuv<strong>ve</strong>ti bir<br />
düşününüz.<br />
Buz sudan daha az<br />
yoğun olduğundan<br />
bardağa konmuş buz<br />
parçası suda yüzer.<br />
Kışın yollara tuz dökülmesinin sebebi buzun<br />
erime noktasını düşürüp 0C<br />
o<br />
’ın altındaki<br />
sıcaklıklarda buzlanmayı önlemektir.<br />
Böylece araçların kaymasından dolayı ileri<br />
gelebilecek kazalar önlenmiş olur.<br />
1-Buz suya dönüşünce ;<br />
A) Hacmi nasıl bir değişim gösterir?<br />
B)Yoğunluğu değişir mi? Niçin?<br />
2-Bardaktaki buz su üzerinde niçin yüzer?<br />
3-Kışın yollara tuz dökülmesinin sebebini açıklayınız.<br />
5-Karlar eriyinceye kadar patlamış borular fark<br />
edilmez. Bunun sebebi nedir? Açıklayınız.<br />
Narenciye bahçelerini don olayına karşı<br />
korumanın en etkili doğal yöntemi etrafındaki<br />
serviler <strong>ve</strong> kamışlardır, onları koruyalım.<br />
Biliyor muydunuz?<br />
Suyun hacminin en küçük, yoğunluğunun<br />
o<br />
en büyük olduğu sıcaklık +4 C'tır.Bu<br />
yüzden kışın donan göllerde yoğun su<br />
dibe çöker <strong>ve</strong> balıklar yaşamlarını<br />
sürdürürler.<br />
Arabaların radyatörlerine suyun<br />
donmaması için antifriz konur.<br />
63
5<br />
5.2 A- Buharlaşma<br />
o<br />
o<br />
Su buharlaştığında sıvı halden gaz haline dönüşür. Buharlaşma 0 C <strong>ve</strong> 100 C arasındaki herhangi bir<br />
sıcaklıkta olabilir. Buharlaşma her zaman için aynı hızda meydana gelmez. Buharlaşma bazen çabuk<br />
bazen de yavaş olur.<br />
Islak olan herhangi bir nesneyi çabucak kurutmak için;<br />
1-Isıt 2- Kuruması için ser 3-Üzerine hava püskürt<br />
Suyu sıvı halden gaz haline<br />
dönüştürmek için Isı Enerji'si<br />
gereklidir. Su ısıtıldığında<br />
yüksek enerjili olduğu için<br />
daha çabuk buharlaşır.<br />
Su geniş bir yüzeyde, dar bir<br />
yüzeye göre daha çabuk<br />
buharlaşır. Islak olan çamaşırlar<br />
serildiğinde daha kolay kurur.<br />
Esintili hava oluşan buharı<br />
anında uzaklaştırır. Islak<br />
cisimlerin üzerine hava<br />
püskürttüğümüzde onları<br />
daha kolay kuruturuz.<br />
Yüksek sıcaklık, geniş yüzey <strong>ve</strong> esintili hava buharlaşmayı<br />
hızlandıran faktörlerdir.<br />
Süt tozu, sütün suyunu buharlaştırarak üretilir. Süt uzun<br />
süre buharlaştırılırsa bozulur bundan dolayı buharlaşma çok<br />
çabuk olmalıdır. Süt tozu yapımında yüksek sıcaklık , geniş<br />
yüzey <strong>ve</strong> hava püskürtme işlemlerine ihtiyaç duyulur.<br />
Süt tozu, püskürtmeli kurutucuda üretilir. Süt çok<br />
küçük damlacıklar halinde püskürtülürken aynı anda sıcak<br />
hava da püskürtülür böylece sütün suyu anında buharlaşır.<br />
Geriye kalan süt tozu ise kurutucunun tabanında toplanır <strong>ve</strong><br />
paketlenmek üzere devamlı olarak alınır.<br />
Sıcak Hava<br />
Küçük<br />
Damlacıklar<br />
Halinde<br />
Püskürtme<br />
Süt Girişi<br />
Sıcak Hava<br />
Süt Tozu Alınır<br />
Püskürtmeli kurutucunun basit şekli<br />
1-Özdeş ısıtıcılarda eşit miktarda su ayrı ayrı<br />
buharlaştırma kabına <strong>ve</strong> deney tüpüne konduğunda ,<br />
buharlaşma kabındaki su niçin daha çabuk buharlaşır?<br />
2-Denizlerden <strong>ve</strong> göllerden tuz elde etmek için suyu<br />
buharlaştırırken derin <strong>ve</strong> dar yüzeyli havuzlar mı,<br />
yoksa sığ <strong>ve</strong> geniş yüzeyli havuzlar mı tercih edilir?<br />
Açıklayınız.<br />
3-Buharlaştırmayı hızlandıran faktörleri dikkate<br />
alarak ,sizce çamaşır kurutma nasıl bir günde tercih<br />
edilmelidir?Açıklayınız.<br />
Biliyor muydunuz?<br />
Üretilirken ortaya çıkan peynir altı<br />
suyu süt tozuna dönüştürülmediğinden<br />
kanalizasyon borularını çürütür.<br />
Yiyecekleri bozan bakteriler susuz<br />
ortamda üreyemezler; bu nedenle süt<br />
tozu uzun ömürlüdür.<br />
64
5.2 B- Suyun Her Damlası Önemlidir.<br />
Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler<br />
Ülkemizin yazın kurak olması nedeniyle kuru tarım olarak<br />
adlandırdığımız, yalnız yağmur sularından faydalanılarak yapılan<br />
tahıl ekimi yapılamaz. Yazın, nadiren de olsa yağmur yağdığında<br />
sıcak, esintili <strong>ve</strong> kuru hava toprağı hemen kurutur dolayısıyla sebze<br />
<strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> yetiştirme sulama ile mümkündür. Sulama bitkinin ihtiyaç<br />
duyduğu <strong>ve</strong> yağışla karşılanamayan suyun bitkinin kök bölgesine<br />
gereken yer <strong>ve</strong> zamanda <strong>ve</strong>rilmesidir. Bu şekilde yapılan tarıma sulu<br />
tarım denir. Sulu tarım yapılırken yalnız buharlaşmanın neden olduğu<br />
su kaybı çok büyüktür . Buharlaşmanın azaltılması <strong>ve</strong> suyun boşa<br />
harcanmaması için önerilebilecek bazı yöntemler aşağıdadır:<br />
Setil<br />
Alkol<br />
Su<br />
Yağmur sularının biriktiği göletlere<br />
setil alkol dökülür. Setil alkol göletin<br />
yüzeyini çok ince mumlu bir katı<br />
tabaka ile kaplar <strong>ve</strong> altındaki suyun<br />
buharlaşmasını önler.<br />
Ülkemizde son yıllarda uygulanan damla sulama sistemi önemli miktarda su<br />
tasarrufu sağlıyor. Yeraltı sularının tuzlanmaya başlamasıyla birlikte narenciye<br />
bahçelerini sulama sıkıntısı yaşayan Güzelyurt bölgesinde su tasarrufu<br />
yönünden önemli bir rahatlama sağladı.<br />
Bitkiler su tasarrufu amacıyla<br />
yanları açık üzeri naylonla kaplı<br />
tünellerde yetiştirilir .Güneş<br />
ışınları suyun topraktan<br />
buharlaşmasını sağlar.<br />
Buharlaşan su tünelin tavanına<br />
çarpınca yoğunlaşır <strong>ve</strong> yeniden<br />
toprağa düşer.<br />
Ağacın kökü çevresine taş yığılarak toprağın kurumasını engelleriz . Taş<br />
yığını ayrıca çok az bir miktar su toplanmasına da yardım eder. Geceleyin<br />
taşlar çok çabuk soğuduğundan havadaki su buharı taşa çarptığında<br />
yoğunlaşır <strong>ve</strong> çok küçük çiğ tanecikleri yapar <strong>ve</strong> toprağa doğru akar.<br />
1-Sulama nedir? Niçin önemlidir?<br />
2-Setil alkol kullanarak su nasıl tasarruf edilir ?<br />
Açıklayınız.<br />
3-Evimizde <strong>ve</strong>ya çevremizde suyu ülkemiz<br />
şartlarını dikkate alarak nasıl tasarruflu<br />
kullanmalıyız? Bu konudaki düşüncelerinizi<br />
belirtiniz.<br />
Yazın, bahçenizi geceleyin sularsanız<br />
buharlaşma az olacağından su kaybı<br />
azaltılmış olur.<br />
Biliyor muydunuz?<br />
Dünyada, tarımın yüzde 15'i sulu<br />
tarım olarak yapılmaktadır . Sulu<br />
tarımda elde edilen ürün, susuz<br />
tarıma göre yaklaşık iki kat<br />
fazladır.<br />
Sulu tarımı ilk olarak 7000 yıl<br />
önce Mısırlılar, Nil nehrinden<br />
kanallar açarak uyguladılar.<br />
65
5<br />
5.2 C- Buharlaşma Yoluyla Soğuma<br />
Bir bardak su, içerisinde çok sayıda molekülün hareket ettiği bir kütledir. Su moleküllerinin enerjisi<br />
birbirinden farklı olduğundan hızları da farklıdır.<br />
Yüksek enerjili bir su molekülü yüzeye yakın olduğu zaman suyun yüzeyinden ayrılabilir. Bu olaya<br />
buharlaşma deriz. Buharlaşma olayını gözlemleyemeyiz. Ancak milyonlarca yüksek enerjili su<br />
molekülünün suyun yüzeyinden ayrılması sonucunda bardaktaki su seviyesinin azaldığını<br />
gözlemleyebiliriz.<br />
Buharlaşma devam ederken, birçok molekül çevreden ısı alarak yüksek enerjili duruma geçer <strong>ve</strong> böylece<br />
yüzeyden uzaklaşmak için yeterli hıza ulaşır.<br />
Bir sıvı buharlaşınca çevreden Isı Enerji'si alır <strong>ve</strong> çevreyi serinletir. Yüzdükten <strong>ve</strong>ya terledikten<br />
sonra üzerimizdeki su <strong>ve</strong>ya ter kururken vücudumuzun ısısını kullanarak buharlaşır <strong>ve</strong> kendimizi<br />
serinlemiş hissederiz.<br />
Buzdolabının çalışması buharlaşan sıvının çevreden ısı alma ilkesine dayanır. Buzdolabının borularında<br />
freon vardır; bu madde kolayca buharlaşıp yoğunlaşabilir.<br />
Sıvı<br />
Gaz<br />
3- Sıvı freon ince bir<br />
vanadan geçirilince.<br />
Basınç düşer.<br />
4- Buzdolabının içerisinde<br />
basınç düşünce sıvı freon<br />
buharlaşarak gaz olur <strong>ve</strong> ısı<br />
buzdolabının içerisinden<br />
alınır. Böylece buzdolabı<br />
soğur.<br />
Motor<br />
2- Motorun uyguladığı<br />
basınçtan dolayı gaz<br />
yoğunlaşır . bu olay<br />
buzdolabının arkasındaki<br />
siyah borularda meydana<br />
gelirken çevreye ısı <strong>ve</strong>rir.<br />
1- Motor freonun<br />
hareketini sağlar<br />
Bir karpuzu<br />
ortadan ikiye<br />
ayırdıktan sonra<br />
3-5 dakika<br />
güneşte tutarsak<br />
karpuz soğur.<br />
1- Buharlaşma nedir?<br />
2-<br />
A) Bir maddenin nasıl soğutulduğunu kısaca<br />
anlatınız.<br />
B) Bir buzdolabı içerisinde bulunduğu odayı nasıl<br />
ısıtır? Açıklayınız.<br />
3-<br />
A) Bir gaz sıvıya dönüştüğü zaman çevreye enerji<br />
<strong>ve</strong>rir mi, yoksa çevreden enerji alır mı?<br />
B) Bir sıvı gaza dönüştüğü zaman çevreye enerji<br />
<strong>ve</strong>rir mi, yoksa çevreden enerji alır mı?<br />
Biliyor muydunuz?<br />
Bir gaz yoğunlaşınca dışarıya ısı<br />
<strong>ve</strong>rir.<br />
Kerpiç evlerin yazın beton evlere<br />
göre daha serin olmasının sebebi<br />
saman <strong>ve</strong> toprağın tuttuğu suyun çok<br />
yavaş buharlaşmasıdır.<br />
66
5.3 A- Çözünenler, Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler.<br />
Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler<br />
Bir şeker kristali su içerisine konulunca çözünür. Çözünme olayı:<br />
- Su molekülleri şeker kristallerine çarpar.<br />
- Kristalin yüzeyindeki şeker moleküllerini kristal yüzeyinden uzaklaştırır.<br />
- Su molekülleri şeker moleküllerinin etrafını sarar <strong>ve</strong> homojen bir karışım oluşur.<br />
Şeker suda çözündüğünden dolayı şekere çözünen, suya çözücü, şekerli suya ise çözelti diyoruz.<br />
Çözücü su olduğu için sulu çözelti de denilebilir.<br />
Çözeltiler bir maddenin diğeri içerisinde homojen<br />
(her tarafında aynı) olarak dağılması ile meydana<br />
gelir. Çözeltiler tek fazlıdır.<br />
Şekerli su çözeltisi<br />
mey<strong>ve</strong> kompostolarında , reçel <strong>ve</strong>ya macun yapımında<br />
kullanılır.<br />
Çözünen + çözen = çözelti<br />
şeker + su = şekerli su<br />
Sıcaklık , karıştırma <strong>ve</strong> katının sıvıya temas yüzeyi çözünme hızını artıran faktörlerdir.<br />
İki aşçı birbirinden habersiz kadayıf yapmak için bir litre suya 500 gr şeker dökerek şerbet<br />
(şekerli su) hazırladı. Şerbetin oluşumu hangisinde daha hızlıdır.<br />
+<br />
Toz şeker + Yüksek ısı + Karıştırma<br />
Toz şeker + Yüksek ısı<br />
1- Aşağıdakilerin anlamlarını açıklayınız.<br />
A)Çözen B) Çözünen C) Çözelti<br />
2- Denizdeki çözücünün adı nedir?<br />
3- Denizdeki çözünen maddelerden bir tanesinin<br />
adını yazınız.<br />
4- Yandaki deneylerde eşit miktarlardaki tuz<br />
A,B,C <strong>ve</strong> D beherlerine aynı anda atıldı. Beherleri<br />
çözünme sırasına göre sıralarken açıklamasını da<br />
yapınız..<br />
5- Çayımıza şeker koyunca niçin karıştırırız?<br />
Araştır <strong>ve</strong> bul : Koladaki çözünen maddeler<br />
nelerdir?<br />
Plastik kaplarda sıcak yiyecek <strong>ve</strong> içecek<br />
tüketmeyelim.<br />
20 o<br />
C<br />
30 o<br />
C<br />
40 o<br />
C<br />
Biliyor muydunuz?<br />
50 o<br />
C<br />
Kireç, suda çözünmez deriz ama<br />
aslında 100gr. suda 0.1gr. kireç<br />
çözünür. Tüm maddeler, çok az da<br />
olsa çözünür.<br />
Limonata hazırlarken limon suyuna<br />
eklenen şeker miktarı yeterli değilse<br />
limonata erken bozulur.<br />
Şeker/limon suyu = 2/1.<br />
67
5<br />
5.3 B- Su Dışındaki Çözücüler<br />
Su en önemli çözücüdür çünkü birçok maddeyi<br />
çözer. Diğer <strong>çözücüler</strong>e göre su, daha ucuz <strong>ve</strong><br />
boldur. Su, günlük hayatta çok değişik amaçlar<br />
için kullanılır. En fazla su, çamaşır makinelerinde<br />
tüketilir. Su birçok lekeyi kendi başına çıkarabilir<br />
ayrıca sabun <strong>ve</strong> deterjanla birlikte hareket<br />
ederek etkin bir temizlik sağlar. Sabun <strong>ve</strong><br />
deterjanla bile bazı lekeleri çıkarmayı<br />
başaramayabiliriz.. Bu durumda farklı <strong>çözücüler</strong><br />
kullanırız.<br />
Bir arabanın makinesindeki kirli yağı su ile<br />
temizleyemeyiz.<br />
Tırnak cilâsını su ile çıkaramayız.<br />
1-Su niçin çok önemli bir çözücüdür?<br />
Açıklayınız.<br />
2-Su niçin çamaşırları yıkamada fayda sağlar?<br />
3-Su niçin sakızı pantolondan çıkaramaz?<br />
4-Oje suda niçin çözünmez?<br />
5-Araştır: Kuru temizlemenin çevreye <strong>ve</strong> insan<br />
Sağlığına etkilerini araştırınız.<br />
Kuru temizleme gerektirmeyen kıyafetler<br />
satın alalım.<br />
Yukarıdaki maddeleri çözmesi için suyun dışındaki<br />
<strong>çözücüler</strong>i kullanırız:<br />
Benzin yağı çözer dolayısı ile makinistler arabanın<br />
makinesini temizlemek için benzin kullanır.<br />
Aseton ise ojeyi çözer. Aseton tırnakların ojeden<br />
temizlenmesi için kullanılır.<br />
Giyeceklerin üzerinden lekeleri çıkarmak için<br />
önce sabunlu su ile yıkamalısınız . Eğer işe<br />
yaramıyor ise başka <strong>çözücüler</strong>i denemelisiniz.<br />
Yalnız ne yaptığınızı çok iyi bilmeniz gerekir;<br />
çünkü bazı <strong>çözücüler</strong> el yapımı kumaşları da<br />
çözebilir <strong>ve</strong>ya sağlığa zarar <strong>ve</strong>rebilir.<br />
Lekeleri çıkarmak için kuru temizlemeye<br />
başvurulur. Kuru temizleme, giyeceklere<br />
su<br />
kullanmadan yapılan temizleme işidir ancak bu<br />
işlem sırasında kullanılan kimyasallar sağlığa <strong>ve</strong><br />
çevreye çok zararlıdır.<br />
Biliminsanlarının kullandığı önemli bir genelleme<br />
“ Benzer, benzeri çözer” deyimidir.<br />
Kimyasal özellikleri bakımından benzer<br />
maddeler birbirini çözebilir.<br />
Biliyor muydunuz?<br />
Birçok çözücü, alev alabilir; birçoğu da<br />
zehirlidir.<br />
Satılan giyecekler üzerinde nasıl<br />
temizleneceği hakkında bilgi vardır.<br />
68
5.3 C- Su İçermeyen Çözeltiler<br />
Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler<br />
Günlük yaşamda birçok su içermeyen<br />
<strong>çözeltiler</strong> de kullanılır. Tentürdiyot bu<br />
<strong>çözeltiler</strong>den bir tanesidir; iyot <strong>ve</strong><br />
alkolden oluşur.<br />
Tentürdiyot<br />
Vernik tahta üzerine çözelti<br />
olarak sürülür. Çözücüsü olan<br />
tiner buharlaştığında geriye<br />
koruyucu katı reçine kalır.<br />
Tentürdiyot : İlk yardım çantalarında<br />
bulunan bir antiseptik çözeltidir.<br />
Kesiklere sürüldüğünde mikropları<br />
öldürür.<br />
Alkol iyodu sudan daha iyi çözdüğünden<br />
çözücü olarak kullanılır. Çözelti yaralara<br />
sürüldüğünde iyodu her tarafa yayar.<br />
Alkol uçucu olduğundan hemen buharlaşır<br />
<strong>ve</strong> geriye kalan kuru iyot görevini yapar.<br />
Çözücüler genellikle çözünenleri daha iyi<br />
yaymak için kullanılır.<br />
Kolonya çeşitli esansların<br />
alkoldeki çözeltisidir. Kolonya<br />
cilde sürüldüğünde alkol deride<br />
hemen buharlaştığından esansın<br />
kokusu çevreye yayılır.<br />
1-İyot yara üzerine niçin katı olarak değil de<br />
çözelti olarak sürülür? Açıklayınız.<br />
2-Kapıları fırça ile boyarken niçin boyaya arada<br />
bir çözücü ila<strong>ve</strong> ederiz? İla<strong>ve</strong> ettiğimiz çözücü<br />
nedir?<br />
3-Cildimize parfüm sürdüğümüzde, kokusu<br />
çevreye nasıl yayılır? Açıklayınız.<br />
Boya, tiner <strong>ve</strong> tipeks gibi su içermeyen<br />
<strong>çözeltiler</strong> insan sağlığına zararlıdır.<br />
Bazı sıvı düzelticiler<br />
'Tipeks' yazı üzerine<br />
sürüldükten sonra<br />
çözücüsü olan<br />
trikloroetan hemen<br />
buharlaşır <strong>ve</strong> geriye<br />
düzgün yayılmış beyaz<br />
çözüneni kalır.<br />
Biliyor muydunuz?<br />
1kg. gül yaprağından 1.2gr. saf<br />
esans elde edebilirsiniz.<br />
69
5<br />
5.4 A- İçilebilir Su<br />
Yağmur suyu <strong>ve</strong> dağlardaki pekçok kaynaktan gelen su içime uygundur. Aşağılara inildikçe dere <strong>ve</strong><br />
nehirlerden akan sular baraj, göl <strong>ve</strong> göletlere toplanmadan önce ;<br />
- Akarken bir miktar toprak gibi suya bulanıklık <strong>ve</strong>ren asılı birçok parçacığı da beraberinde taşır, -<br />
Bakterileri toplar,<br />
- Suyun kalitesini etkileyecek olan bir miktar inorganik maddeyi de çözer.<br />
Örneğin tarımda kullanılan suni gübreler yağmur suları ile birlikte derelere <strong>ve</strong> nehirlere taşınır.<br />
Oradan da baraj gölü <strong>ve</strong> göletlerdeki suya karışır <strong>ve</strong> suyun içilebilir özelliğini bozar.<br />
Baraj Suyu<br />
SU ARITIMI<br />
Üstü<br />
Kapalı<br />
Depo<br />
Kalın Filtre<br />
büyük katı<br />
parçacıklar<br />
süzülür<br />
Pompa<br />
Küçük parçacıklar<br />
alüminyum klorür gibi<br />
ila<strong>ve</strong> edilen kimyasallarla<br />
çöktürülür.<br />
Kum <strong>ve</strong> çakıl<br />
taşları ile<br />
süzme yapılır.<br />
Klor ila<strong>ve</strong> edilir.<br />
Çeşme Suyu<br />
Su Kirliliği nedir?<br />
Su Kirliliği , su kaynaklarının kullanılmasını bozacak <strong>ve</strong>ya zarar <strong>ve</strong>rme derecesinde niteliğini düşürecek<br />
şekilde suyun içerisinde organik, kimyasal <strong>ve</strong> biyolojik herhangi bir maddenin bulunması olarak tanımlanır.<br />
Suların kalitesine <strong>ve</strong> kullanımına etki eden önemli özelikler kısaca sıcaklık, renk, bulanıklık, koku, tat<br />
<strong>ve</strong> asılı maddelerdir.<br />
Yeraltı sularının kalitesi, içinde bulunan iyonların miktarına göre değişir. Yeraltı sularının kalitesini<br />
belirleyen önemli bir faktör de toprağın jeolojik yapısıdır.<br />
1-Sizce dağlık bölgelerde kaynaklardan akan<br />
sular neden derelerden akan sulara göre<br />
daha temizdir?<br />
2-İçme suyuna evimize ulaşmadan önce niçin<br />
klor ila<strong>ve</strong> edilir?<br />
3-Yüzme havuzlarındaki suya içme suyundan<br />
daha fazla klor katılır. Neden?<br />
Dünyamızda içilebilir su kaynakları gün geçtikçe<br />
azalmaktadır. Dolayısıyla hepimizin çevreyi<br />
kirletmemek <strong>ve</strong> korumak gibi önemli bir görevi<br />
vardır.<br />
Şişe suyunda bulunan kimyasallar<br />
ambalajda yazılıdır. Kimyasalların fayda <strong>ve</strong><br />
zararlarını tartışınız.<br />
Biliyor muydunuz?<br />
Dünyada yaklaşık 1,500,000,000 kişi<br />
temiz olmayan içme suyu içiyor.<br />
25,000,000 kişi her yıl kirli su<br />
içtiğinden dolayı ölüyor.<br />
70
5.4 B- Suyu Saflaştıralım<br />
Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler<br />
Çeşme suyu berrak gözükse de saf<br />
değildir. İçerisinde çözünmüş çeşitli<br />
kimyasal maddeler vardır. Çeşme suyu<br />
saat camı üzerinde buharlaştırıldığı<br />
zaman camın üzerinde beyaz katının<br />
kaldığını görebilirsiniz. Söz konusu<br />
beyaz katı suyun içerisinde çözünmüş<br />
kimyasallardır.<br />
Basit damıtma ile saf su deniz suyundan<br />
elde edilebilir. Damıtma sıvıyı<br />
buharlaştırma <strong>ve</strong> oluşan buharı<br />
soğutucudan geçirdikten sonra<br />
yoğunlaştırma işlemidir.<br />
Ateş<br />
Termometre<br />
Soğuk Su Çıkışı<br />
Damıtma Cihazı<br />
Balon<br />
Çeşme Suyu<br />
Soğuk Su Girişi<br />
Saf Su<br />
Damıtmada çok fazla enerji harcanır. Bu yöntem ekonomik olmadığından içme suyu elde etmek için<br />
genellikle kullanılmaz ancak Suudi Arabistan gibi suyun az, enerjinin bol olduğu ülkelerde<br />
kullanılmaktadır. Dünyanın en büyük deniz suyu arıtma tesisi Suudi Arabistan’dadır. Ülkenin su<br />
ihtiyacının %50'sini karşılıyor.<br />
Ülkemizde, köylerde üzümden elde edilen şaraptan,<br />
zivaniya yapmak için imbik denilen basit bir damıtma<br />
cihazı kullanılır.<br />
Gemilerde genellikle damıtma cihazı<br />
bulundurulur. Özellikle bazı turistik<br />
gezi gemileri tüm içme suyunu bu yolla<br />
sağlar. Diğer gemiler ise damıtma<br />
cihazını ihtiyaç duyulması durumunda<br />
emniyet olarak taşırlar. 1973'te<br />
dünya yat yarışlarında Chay Blyth <strong>ve</strong><br />
mürettebatı içme suyu tankının delik<br />
olmasından dolayı susuz kalınca<br />
düdüklü tencereden kendi basit<br />
damıtma cihazını yaptılar.<br />
Biliyor muydunuz?<br />
1- Damıtılmış su nedir?<br />
2-Damıtılmış su tamamen tatsız iken deniz<br />
suyunda tat vardır.<br />
Bu durumun sebebini açıklayınız.<br />
3-Araba aküsü <strong>ve</strong> ütülerde saf su<br />
kullanılır.Neden?<br />
Uzay mekiğinde hidrojen <strong>ve</strong><br />
oksijenin yanma reaksiyonundan<br />
elde edilen enerjinin yanında<br />
açığa çıkan saf su, içerisine<br />
mineraller katılarak içme suyu<br />
olarak kullanılır.<br />
Saf su elektriği çok az iletir.<br />
71
5<br />
5.4 C- Suyu Bilinçli Kullanalım<br />
Günümüzde tatlı su kullanımı esas olarak üç alanda olmaktadır. Kullanılan suyun %61'i<br />
tarımda, %23'ü endüstride <strong>ve</strong> % 8'i gıda <strong>ve</strong> konutlarda kullanılmaktadır.<br />
Tatlı sular dünyadaki suların %2.78'ini oluşturmaktadır, büyük bir kısmını (%2.15) kutuplardaki<br />
buzullar teşkil eder. Bu miktarın sadece 0.62'sini tatlı yeraltı suları,<br />
% 0.001'ini tatlı su gölleri <strong>ve</strong> nehirler oluşturur.<br />
Su genellikle nerelerde kullanılıyor?<br />
Evlerimizde<br />
kullandığımız<br />
suyun.<br />
% 55'i çamaşır<br />
<strong>ve</strong> bulaşık<br />
yıkamada<br />
% 35'e yakını<br />
tuvalet <strong>ve</strong><br />
banyoda<br />
% 6’sı araba <strong>ve</strong><br />
bahçe için<br />
%3'ü yemek<br />
pişirmede<br />
% 1'den az<br />
bir miktarı<br />
ise içme suyu<br />
olarak kullanılır.<br />
Arıtılmış<br />
su<br />
Evlerimizde kullanılan suyun dışında<br />
geriye kalan arıtılmış su , plâstik,<br />
petrol, kağıt, çelik gibi sanayilerde<br />
kullanılır. Sanayilerdeki suyun büyük<br />
bir kısmı soğutma amaçlı kullanılır.<br />
Bir tek araba lastiği<br />
yapımında 200,000<br />
litre su kullanılır.<br />
Bir araba<br />
iskeleti<br />
yapımında<br />
450,000 litre<br />
su kullanılır.<br />
Bir ton kağıt<br />
imalatında<br />
90,000 litre<br />
su kullanılır.<br />
Bir litre petrol<br />
elde etmek için<br />
70 litre su<br />
kullanılır.<br />
Suyu, bilinçli olarak kullanabilmek için neler yapılabilir?<br />
Düşününüz.<br />
1-Bozuk musluklardan <strong>ve</strong> tuvaletlerden sızan su, evinizdeki<br />
toplam su miktarının %5'i kadardır. Su tüketimini azaltmaya,<br />
bozuk musluklarınızı <strong>ve</strong> tuvaletlerinizi tamir ederek<br />
başlayabilirsiniz.<br />
2-Evlerinizde son zamanlarda moda olan hidroforu<br />
gerekmedikçe kullanmamalısınız. Bunun yerine musluklara <strong>ve</strong><br />
duş başlıklarına su akışını azaltan ancak su basıncını artıran<br />
yeni sistemler takılmalıdır.<br />
3-Dişlerinizi fırçalarken, traş olurken ya da bulaşık yıkarken<br />
açık bıraktığınız musluklar dakikada yaklaşık 15-20 litre<br />
suyu boşa harcamanıza yol açar.<br />
4-Tuvaletlerin pisuarının su alma kapasitesini minimize<br />
edecek şekilde ayarlamalıyız.<br />
5-Arabamızı hortumla yıkamamalıyız.<br />
Ülkemizin, özellikle yazın<br />
kurak geçmesi <strong>ve</strong> ülkemizde<br />
suyun kıt olmasından dolayı her<br />
bireyin, suyu bilinçli kullanması<br />
yurttaşlık görevidir.<br />
Biliyor muydunuz?<br />
Günde ortalama her birey<br />
tuvalette 40 litre su harcar.<br />
Bir çamaşır makinesi bir<br />
yıkamada yaklaşık 180 litre su<br />
harcar.<br />
72
TEST 5<br />
Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler<br />
1-<br />
o<br />
Madde adı Donma noktası ( C )<br />
Alkol<br />
Su<br />
Civa<br />
Kurşun<br />
Oksijen<br />
Tuz<br />
-94<br />
0<br />
-30<br />
328<br />
-218<br />
801<br />
o<br />
Kaynama noktası( C)<br />
65<br />
100<br />
357<br />
1740<br />
-183<br />
1413<br />
o<br />
A) Tabloyu kullanarak yukarıdaki maddelerin 20 C'taki hallerini yazınız.<br />
o<br />
B) Tabloyu kullanarak maddelerin 120 C'taki hallerini yazınız.<br />
o<br />
2- 100 C'taki buhar aynı sıcaklıktaki sudan daha ciddi yanıklara sebep olur. Neden?<br />
Açıklayınız.<br />
o<br />
( İpucu sıcaklık 100 C 'ın altına düştüğünde buhar ne olur?)<br />
3- Bir katı sıvıya dönüştüğü zaman çevreye enerji <strong>ve</strong>rir mi yoksa çevreden enerji alır mı?Açıklayınız<br />
4- Bir öğrenci gömleğine mürekkep döküyor. Öğrencinin Gömleği naylon kumaştan yapılmıştır.<br />
Aşağıdaki tabloya bakınız.<br />
Sıvı Naylon Mürekkep<br />
A<br />
Çözünür<br />
Çözünür<br />
B<br />
Çözünmez<br />
Çözünmez<br />
C<br />
D<br />
Çözünmez<br />
Çözünür<br />
Çözünür<br />
Çözünmez<br />
A) Öğrenci hangi sıvıyı çözücü olarak kullanmalıdır?<br />
B) Cevabınızı açıklayınız.<br />
5-Aşağıdakilerin hangisinde şeker en çabuk çözünür?<br />
6-<br />
A)Bir maddenin farklı <strong>çözücüler</strong>deki çözünme miktarı değişir. Örneğin tuzun suda çözünme miktarı ,<br />
alkolden ________________ .<br />
B) Bir madde farklı sıcaklıklarda farklı miktarlarda çözünebilir. Genellikle sıcak <strong>çözücüler</strong>de soğuk<br />
Çözücülere oranla _______________ madde çözünür.<br />
73
5<br />
Çoklu Zeka Etkinlikleri<br />
Aşağıdaki etkinlikte Erimenin <strong>ve</strong> Çözünmenin ne<br />
olduğunu yandaki cümleleri kullanarak açıklayınız.<br />
E<br />
R<br />
İ<br />
M<br />
E<br />
Ç<br />
Ö<br />
Z<br />
Ü<br />
N<br />
M<br />
E<br />
LİSTE<br />
Suda şeker<br />
Toplam kütle azalır<br />
Toplam kütle<br />
değişmez<br />
Toplam kütle artar<br />
Isı gerekir<br />
Isı gerekli değildir<br />
Tek madde içerir<br />
İki <strong>ve</strong>ya daha fazla<br />
madde içerir.<br />
Benzer bir diyagramı<br />
katılar sıvılar <strong>ve</strong> gazlar<br />
için yapınız<br />
Su döngüsünü açıklayan bir hikaye yazın .<br />
Hikayenizde bir yağmur damlasına isim <strong>ve</strong>rin .<br />
Hikayeyi anlatırken havadaki suyun<br />
kaynağının ne olduğunu , buharlaşma ,<br />
yoğunlaşma ,terleme, nem, yeraltı suyu gibi<br />
terimleri kulanınız.<br />
Gökyüzünün bulutlarla dolu olduğu bir gün<br />
bulutlar kendilerini rüzgara bırakmış<br />
gökyüzünde dolaşıyorlardı <strong>ve</strong> rüzgar yavaş<br />
yavaş bulutları soğuk hava kitlesinin içine<br />
doğru götürüyordu.<br />
_________________________________<br />
_________________________________<br />
_________________________________<br />
_________________________________<br />
_________________________________<br />
_________________________________<br />
_________________________________<br />
Mutfaktaki dedektif<br />
Suda <strong>ve</strong>ya diğer <strong>çözücüler</strong>de on tane<br />
maddenin çözünüp çözünmediğini gösteren<br />
bir tablo hazırlayın.<br />
Madde adı<br />
1-<br />
2-<br />
3-<br />
4-<br />
5-<br />
6-<br />
7-<br />
8-<br />
9-<br />
10-<br />
Suda<br />
çözünür<br />
Suda<br />
çözünmez<br />
Diğer<br />
çözücü adı<br />
Lefkoşa Türk Belediyesinin işlettiği<br />
Haspolat’taki atık su arıtma tesisini<br />
arkadaşlarınızla ziyaret ediniz . Tesisin<br />
fotoğrafını çekiniz <strong>ve</strong> daha sonra tesiste<br />
yapılan işlemleri bir şema üzerinde<br />
gösteriniz.<br />
74
Çözücüler <strong>ve</strong> Çözeltiler<br />
Çoklu Zeka Etkinlikleri<br />
Evinizdeki bir maddeyi çözmek için bir<br />
deney tasarlayınız .<br />
1-Sorun nedir?<br />
2-Gerekli araç <strong>ve</strong> gereçler.<br />
3-Uygulanan yöntem.<br />
Su döngüsünü kendiniz yapınız.<br />
Minyatür bir su döngüsü oluşturmak için<br />
büyük plastik kap, küçük kap , çok ince<br />
plastik film, <strong>ve</strong> yapıştırıcı bant gerekir.<br />
Yukarıdaki malzemeleri kullanarak<br />
buharlaşma <strong>ve</strong> yoğunlaşma olayları<br />
neticesinde küçük kap içerisinde suyun nasıl<br />
toplanacağını deneyiniz <strong>ve</strong> yaptıklarınızı<br />
açıklayınız.<br />
4-Dikkat edilmesi gereken noktalar.<br />
Erime, donma, kaynama, buharlaşma, ısıtma,<br />
su, yüksek ısı ,karıştırma, Alkol, Damıtma<br />
gibi sözcüklerden yararlanarak bir müzik<br />
kolajı oluşturun.<br />
Ör: Yağdır mevlâm su.<br />
____________________________________________<br />
____________________________________________<br />
____________________________________________<br />
____________________________________________<br />
____________________________________________<br />
____________________________________________<br />
____________________________________________<br />
____________________________________________<br />
___________________________________<br />
Su İşleri Dairesi<br />
Müdürlüğüne.<br />
Köyümüzde su kıtlığı olduğundan dolayı devamlı<br />
olarak su sıkıntısı çekiyoruz.<br />
Bu yüzden köy sakinleri olarak köyümüzden geçen<br />
dereyatağı üzerinde küçük bir baraj inşaa etmek<br />
istiyoruz. Barajdaki suyun buharlaşmasının en aza<br />
indirecek önerileriniz için size şimdiden teşekkürü<br />
bir borç bilirim.<br />
Doğa Kurak<br />
Susuzköy<br />
Su <strong>dairesi</strong>nde çalışan mühendislerden biri de siz<br />
olsaydınız <strong>ve</strong> bu mektup size iletilse idi, gönderilen<br />
mektuba yanıtınız ne olurdu? Yanıtlamadan önce;<br />
Geniş <strong>ve</strong> sığ bir baraj mı önerirdiniz?<br />
(Kazması kolay)<br />
Derin <strong>ve</strong> dar bir baraj yapılmasını mı önerirdiniz?<br />
(kazması zor)<br />
Yoksa , Barajın yüzeyini bir örtü ile örtmeyi mi<br />
önerirdiniz? (oldukça pahalı)<br />
75
NOTLAR<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................................
Change language