98Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt:8, Sayı:1 (2005)D- Yönetim (İdari Usuller) Kamu <strong>ve</strong> özel çeşitli program örgütlerinin herikisi de en <strong>ve</strong>rimli hizmetleri sunabilmeleri için yönetime ihtiyaç duyarlar.Burada yazar “Yönetim”i “Management” kelimesiyle <strong>ve</strong> “Administration”u daiçine alan dört fonksiyonla ifade etmektedir. Bu fonksiyonlar şöylesıralanmaktadır:a- Planlama / sağlık planlaması,b- Yürütme / Yöneltme (Administration): Yazar, “management: yönetim”terimini “bir organizasyonda çeşitli türlerdeki kontrol çalışmaları” içeriğindekullandığını belirtmektedir. Büyük <strong>ve</strong>ya küçük bir sağlık programı, en az şusüreçleri içerir: Kaynakların düzenlenmesi, kadrolama <strong>ve</strong> bütçeleme,performans sağlanması, problemlerin çözümlenmesi, ikmal <strong>ve</strong> cihazlanmanındüzenlenmesi, hukuki düzenleme, kayıt <strong>ve</strong> raporlama, koordinasyon,değerlendirme gibi.c- Düzenleme: Çevresel şartlar, eczacılık, sağlık personeli <strong>ve</strong> yapıları,toplumun korunması, kişisel sağlık hizmetleri, kişilerin korunması vb.d- Mevzuat: Kaynak temininin düzenlenmesi, programlara izin <strong>ve</strong>rme,sağlık bakımının sosyal finansmanı, kalite gözetimi, zararlı davranışlarınönlenmesi, kişisel hakların korunması vb.E- Hizmet Sunumu Halkın tümüne <strong>ve</strong>ya hastalar, sağlamlar, çocuklar vb.gibi çeşitli toplum gruplarına yönelik hizmetlerin sunumudur.• Birincil / Primer sağlık hizmetleri: Koruyucu hizmetler, Tedavi hizmetleri• İkincil sağlık hizmetleri: İhtisaslaşmış seyyar sağlık hizmetleri, Genelhastahane bakımı, Tıbbi olmayan ihtisaslaşmış hizmetler, Genel uzun sürelibakım, Hizmetlerin yerelleştirilmesi, Kullanım denetimi vb.• Üçüncül sağlık hizmetleri (karmaşık <strong>ve</strong> çok yüksek maliyetli): CT, MR,ileri teknoloji, özürlülerin rehabilitasyonu, spinalkord incinmeleri, ihtisaskuruluşları vb.• Özellikli sağlık hizmetleri: Subaylar <strong>ve</strong> aileleri, Erken doğumlar, Ana <strong>ve</strong>çocuk, Sanayi çalışanları, Kırsal nüfus, Engelliler için programlar, Kronikhastalıklar, Bulaşıcı hastalıklar, Ağız <strong>ve</strong> diş sağlığı, Çevre sağlığı vb.Roemer ulusal sağlık sistemlerinin temel bileşenleri konulu bu açıklamayı,1984’ten farklı bir şema olarak aşağıdaki iki biçimde <strong>ve</strong>rmektedir (Cilt 1, S.33,74):
Karşılaştırmalı Sağlık <strong>Sistemleri</strong> Yaklaşımı-<strong>Kavram</strong>, <strong>Metot</strong> <strong>ve</strong> Uygulamalar 99Şema 2: Ulusal Sağlık Sistemi Modeli, Bileşenleri, Sağlık Statüsü İleİlişkileriSAĞLIKİHTİYAÇLARIKAYNAKYÖNETİMÖRGÜTEKONOMİK DESTEKHİZMETSUNUMUSAĞLIKSONUÇLARIGİRDİ SÜREÇ ÇIKTIŞema 3: Ulusal Sağlık Sistemi Bileşenleri, Fonksiyonları, DayanaklarıKAYNAKTEMİNİ* İNSANGÜCÜ* YAPILAR* TEÇHİZAT,MALZEME,İLAÇ, VS.* BİLGİYÖNETİM• PLANLAMA• YÜRÜTME/YÖNELTME• DÜZENLEME• MEVZUATÖRGÜTLENME• SAĞLIK BAKANLIĞI• DİĞER DEVLET KURULUŞLARI• SAĞLIK SİGORTASI PROGRAMLARI• GÖNÜLLÜ ORGANLAR• MÜTEŞEBBİSLER, İŞVERENLER• ÖZEL NİTELİKLİ PAZAREKONOMİK DESTEK* KAMU MALİ KAYNAKLARI* İŞVEREN* KÂR AMAÇLI OLMAYAN KURULUŞLAR* MAHALLİ İDARE* DIŞ YARDIM* KİŞİSEL İMKANLAR* SOSYAL GÜVENLİKSAĞLIKHİZMETLERİSUNUMU* BİRİNCİL SAĞLIKHİZMETLERİ* İKİNCİL SAĞLIKHİZMETLERİ* ÜÇÜNCÜLSAĞLIKHİZMETLERİÖZEL SAĞLIKHİZMETLERİ