KEÇEK – YILDIRIM2010Karar verme, bir veya birden çok amaca ulaşabilmek için eldeki<strong>kaynak</strong> ve kısıtlayıcılara göre problemin uygun seçeneklerinden en iyisininseçilmesidir (Atlas ve Keçek, 2000). Hayatın her döneminde karşılaşılan,insan doğası ve yaşam koşulları gereği başvurulan zihinsel bir süreç vefaaliyettir. AHP, insanoğlunun kendisine öğretilmeyen fakat var oluşundanbu yana karar verme sorunu ile karşılaştığında içgüdüsel olarak benimsediğikarar mekanizması olup niteliksel kriterleri de göz önünde bulundurmaktadır.Bu sebeple AHP’nin gücü, diğer çoğu yaklaşımla ele alınması zor veyamümkün olmayan ancak kararları etkileyen etkenleri de ele alabilmesinden<strong>kaynak</strong>lanmaktadır. AHP, kararların analizinde, sayısallaştırılabilen somutveya soyut kriterleri karşılaştırarak ölçen ve kriterlerin birbirlerine göreönceliklerini hesaplayarak önem sıralarını belirleyen bir yaklaşımdır (Güngörve Büyüker, 2005; 22). AHP karmaşık ve yapısal olmayan bir durumu temelparçalarına ayırma; bu parçaları ya da değişkenleri bir hiyerarşik düzen içineoturtma, her bir değişken için yapılan subjektif değerlendirmeleri sayısaldeğerlere çevirme, değişkenlerden hangilerinin söz konusu durumunsonuçlarını etkileyeceğini ve en yüksek önceliğe sahip olduğunu belirlemekiçin subjektif değerlendirmeleri inceleme işlevlerini içerir (Saaty, 2001; 5).Saaty’nin, karar problemlerinde başarılı olmak için karmaşıkmatematiğe değil sadece doğru matematiğe gereksinim duyulduğunu farketmesi sonucu karmaşık durumların analizi ve karmaşık kararlarınverilebilmesi konusundaki çalışmaları sonucu geliştirdiği AHP; karmaşık,çok kişili, çok kriterli ve çok periyotlu problemleri hiyerarşik olarakyapılandırıp görselleştirir. Bu sebeple, yöneticiler tarafından ülkesorunlarında ve pek çok sektörde karşılaşılan çeşitli sorunların çözümündeAHP etkin olarak kullanılmaktadır.3.1. AHP’nin Teorik YapısıAHP, bir problemin çok kriterli öğelerinin öncelik durumunu birhiyerarşi içerisinde belirlemeye ve temsil etmeye yarayan sistematik birtekniktir. AHP'nin problem çözme süreci bu çerçevede üç temel ilkeyedayanmaktadır. Bunlar; Ayrıştırma (decomposition), Karşılaştırmalı Yargılar(comparative judgments) ve Önceliklerin Sentezi (synthesis of priorities)ilkeleridir (Başkaya ve Akar, 2005; 275).Ayrıştırma İlkesi, problemin temel elemanlarının belirlenmesi içinhiyerarşinin yapılandırılmasını içerir. Bunu yapmanın etkin bir yolu, üstseviyedeki kriterden ona bağlı olan bir sonraki seviyedeki altkritere dahasonra da alternatiflere gidilmesidir (Saat, 2000; 151). Böylece daha genel vebazen belirsiz olandan, daha özel ve belirgin olana gidilmiş olur.Karşılaştırmalı Yargılar İlkesi, hiyerarşinin bir seviyesindeki elemanların birüst seviyedeki ortak kriter açısından ikili karşılaştırılmasıdır. Elemanlarınortak kriter açısından göreli önemlerinin karşılaştırılması sonucu bir matrisoluşturulur. Önceliklerin Sentezi İlkesi ise, hiyerarşinin en alt seviyesindenelde edilen önceliklerden hareket edilerek problemin bütünü için ya dahiyerarşide en üst seviyede yer alan hedef için önceliklerin belirlenmesidir(Saaty, 1988; 433).196
C.15, S.1Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) Sisteminin Analitik HiyerarşiSaaty tarafından geliştirilen Analitik Hiyerarşi Süreci, dört basitaksiyomdan oluşmaktadır:Aksiyom 1 (Terslik): Karar verici, karşılaştırmalar yaparken vetercihlerinin gücünü (derecesini) belirlerken terslik koşulunu yerinegetirmelidir.A kümesi, karar hiyerarşisinde aralarında seçim yapılacakalternatifler kümesi olmak üzere, bu kümedeki önem dereceleri w i ve w j olanherhangi iki i ve j alternatiflerinin C kriterler kümesindeki herhangi bir ckriteri altında ikili karşılaştırmaları;w i = aijwşeklinde olur. ( ajij = i alternatifinin j alternatifinegöre üstünlüğü)Terslik koşulu için karşılaştırmalar;1a ji = (tüm i, j ∈ A için) (A : Alternatif kümesi)aijolacak şekilde yapılabilmelidir (Yılmaz, 2000;22). Karşılaştırma matrisininbir elemanı bilindiğinde buna karşılık gelen elemanın bu aksiyom ilebulunmasından dolayı Terslik Aksiyomu karşılaştırma matrislerininoluşturulmasına yardımcı olur.Aksiyom 2 (Homojenlik): İkili karşılaştırmalarda iki kriterden biridiğerine göre sonsuz kez üstün kabul edilemez. Yani a ij ≠ ∞ (∀ i ve j’leriçin) dir. Kullanılan temel ölçek (Tablo 1) 1-9 aralığında olduğu için a ijdeğerleri de 1/9, 1/8, …,1,…,7,8,9 aralığında bir değer alacaktır (Dağdeviren,2002; 58).Aksiyom 3 (Bağımsızlık): Hiyerarşide elemanlar hakkındaki yargılaralt seviyedeki elemanlara bağlı değildir. Hiyerarşik yapının oluşturulmasındabu aksiyom temel alınır (Forman ve Saul, 2001a; 5).Aksiyom 4 (Beklentiler): Mevcut karar problemini etkileyen her birkriter ve alternatif hiyerarşide gösterilmek zorundadır. Diğer bir deyişle,karar vericilerin tüm sezgileri kriter veya alternatif olarak yansıtılmalıdır(Saaty, 1988; 436).3.2. Analitik Hiyerarşi Sürecinin AdımlarıBirçok uygulamaya esas oluşturan AHP’nin 7 adımı aşağıdasıralanmış olup; izleyen kesimde açıklanmıştır.197