düşün ve sanat dergisi temmuz-ağustos 2009 - Ankara Ağın Derneği

Üzüm ve dutu sürekli birlikte düşünmüşümdür.Her ikisinin bizim kültürümüzde yeralan zenginliğini de birlikte ifade etmeye çalışmışımdır.“Duta, asma çubuğu aşılandığını”veya “dut dalından üzüm yendiğini” düşünmemişizdir.Ama ziraat bunun ‘olabilirliğini’bizlere haber veriyor.Dut ürünleri dedik:Hem beyaz ve hem de karadutun kurusununözellikle kış aylarında büyük birzevkle, iştahla tüketildiğini biliyoruz.Özellikle, karaduttan elde edilen ‘meyvesuyunun’ bizde pek yaygın olmadığını belirtmekisterim.Burada, ‘dut lekesini’ ovalanmış dut yaprağınınçıkardığını ve bunun da, leke çıkaranformülün kendisinde saklı olduğunu vurgulamakisterim.Dut pekmezinin, besin değeri çok yüksektir.Halk arasında; kansızlığa, ülser ve midehastalıklarına, astım ve bronşite iyi geldiği,vücut direncini artırdığı söylenir.Bizim çok güzel atasözlerimiz vardır,“Sabırla koruk helva olur, dut yaprağı atlas.”Dut yaprağı bizim geleneklerimizde ‘sabrı’temsil eder. “Dut yaprağı açtı soyun, döktügiyin” derler. Bahara düşen ilk nişan dut ağacınadır!Tarihimizde, ‘İpek yolu’ bir medeniyetyolu olarak sürekli anılır. O yola ismini elbetteki, ‘dut yaprağı’ ile beslenen, ondan ‘ipeksalgılayan’ ipekböceği vermiştir. Ta Çin’denAnadolu’ya uzanan bir yolculuk!O yolculuğu, o kültürü günümüzde ne kadardevam ettirdik veya ettirme çabasındayız?Yaklaşık ömrü iki ay olan bir ipekböceğinin,tek bir kozasından bin metre uzunluğunda‘ipek teli’ üretilir!Sizlere her haliyle ilham veren bir ağaç,bir böcek ve ders alacağınız gayet tabiibir laboratuvar! Gülcemal Durdu bir şiirinde,“Salladım dut dallarını / Yıldızlar düştü /İpler yaptım yıldızlardan / Taktım Samanyolu’na”diyor.Âşık Veysel’in sözleri hikmet pınarı gibiçağlar, “Gizli dertlerimi sana anlattım /Çalıştımsesimi sesine kattım / Bebe gibi kollarımdayaylattım / Hayali hatır et beni unutma/ Bahçede dut iken bilmezdin sazı / Bülbülkonar mıydı dalına bazı / Hangi kuştan aldınsen bu avazı / Söyle doğrusunu gel inkâr etme/ (…) / Sen petek misali Veysel de arı / İnleşirberaber yapardık balı / Ben bir insanoğlusen bir dut dalı / Ben babamı sen ustanıunutma.”Prof. Dr. Metin Saip Sürücüoğlu, “Türklerinbesin muhafazası için geliştirdiği pekmez;bir taraftan çabuk bozulan üzüm veüzüm şırasının dayanıklı hale getirilmesinisağlamakta, diğer taraftan da tatlı ve şekerihtiyacının karşılanmasına yardımcı olmaktadır.Pekmez, meyve şırasının yoğunlaştırılıpkaynatılması ile elde edilen tatlı bir sıvıdır veen çok üzümden yapılır. Üzümün yanı sıra dut,erik, elma, armut, şeker pancarı, karpuz, şekerdarısı, nar gibi meyvelerden de yerel pekmezleryapılmaktadır.”Sürekli bir şekilde ‘ev’, ‘aile’ ekonomisindensöz ettik. Özellikle de yeni istihdamlarınoluşturulmasında ve bunların desteklenmesinde,‘bilinçlenmenin’ ne kadar önemliolduğunu sadece, doğal gıda ve şifa kaynağı‘dut ürünlerinde’ görebiliyoruz. Türkiye’de,insan ve kaynak israfı diye iki kavramı birliktekullanmak isterim.Yıllar boyu, ‘dut, üzüm ve kayısı’ şenlikleriyaptık. Mahalli soframızın zenginliklerinibu şenliklerle daha fazla duyurmaya çalıştık.Bilhassa dut ve üzüm ürünlerini yaygınlaştırmakiçin patentler aldık, Türkiye’mizin birçokillerinde, ‘birlikler’ ve ‘kooperatifler’kurduk! Şuna gayet iyi inanıyorum ki, ‘gıdasektöründe’ Türkiye, kendi dinamiklerini hareketegeçirirse dev adımlar atabilir.ağın Temmuz-A¤ustos 200925