Mayıs 2007 - Sayı: 134 (3878 KB) - İzmir - TMMOB İnşaat ...

İncelemelerTÜRKİYE'DEKİ DEPREM ŞARTNAMELERİNİN TARİHSELSÜRECİProf. Dr. Hikmet Hüseyin ÇATALDEÜ Müh. Fak. İnş. Müh. Bl.Araş. Gör. Yusuf YEŞİLCEDEÜ Müh. Fak. İnş. Müh. Bl.1. GİRİŞÜlkemizde normlar hiyerarşisi; anayasa, kanun(yasa), kanun hükmünde kararname, tüzük,yönetmelik, yönerge (talimat), tebliğ, sirküler,genelge, tamim olarak sıralanabilir. Yasalar; TürkiyeBüyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından, kanunhükmündeki kararnameler (KHK) TBMM'nin yasa ileBakanlar Kurulu'na verdiği yetkiye dayanarakçıkartılır. Tüzükler; yasaların uygulanmasınıgöstermek üzere Danıştay incelemesinden geçtiktensonra Bakanlar Kurulu tarafından çıkartılır. Yasa veKHK'lerin anayasaya uygunluğu AnayasaMahkemesi tarafından denetlenir. Yönetmelikler;bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından, kendigörev alanlarını ilgilendiren konularda, kanun vetüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlaraaykırılık teşkil etmemek koşuluyla çıkartılabilir.Talimatlar; bir üst merciin, bir konu hakkındakigörüşünü bildiren işlemler olup, konu hakkındaeylemsel karar niteliği taşıyabilir [1]. Büyük birbölümü aktif deprem kuşağı üzerinde bulunanülkemizde, Kuzey Anadolu Fay hattında, Cumhuriyetdöneminde 27 Aralık 1939 gününde saat 01.57'deErzincan'da meydana gelen MS=7,9 büyüklüğünde,X-XI şiddetindeki [2] depremden sonra ilk kez,“Zelzele Mıntıkalarında Yapılacak İnşaata MüteallikAhkam ile Birlikte Bilumum İnşaata Ait TeknikNormlar” adıyla bir talimatname yayımlanmıştır. Butalimatnameyi, “Zelzele Mıntıkaları Muvakkat YapıTalimatnamesi”, “Yersarsıntısı Bölgeleri YapıYönetmeliği”, “Yersarsıntısı Bölgelerinde YapılacakYapılar Hakkındaki Yönetmelik”, “Afet BölgelerindeYapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik”lerizlemiştir.2. ZELZELE MINTIKALARINDA YAPILACAKİNŞAATA MÜTEALLİK AHKAM İLEBIRLİKTE BILUMUM İNŞAATA AİT TEKNİKNORMLARBu talimatname, 1939 Erzincan depremindensonra, 1940 yılında Cumhuriyet döneminde T.C. NafiaVekaleti tarafından “Zelzele Mıntıkalarında Yapılacakİnşaata Ait İtalyan Yapı Talimatnamesi” adı altındayayımlanmıştır [3]. Talimatname İtalya'dan alınmıştır.Talimatnamenin 5. maddesinin (b) bendinde, yapıtemellerinin sağlam kaya üzerine oturtulması, dolguzemin üzerine yapı inşa edilme zorunluluğu; enazından radyejeneral temel planlaması gerektiğibelirtilmektedir [4]. Talimatnamede; yapım kuralları“birinci sınıf zelzele mıntıkaları” ve “ikinci sınıfzelzele mıntıkaları”na göre ayrı ayrı belirlenmiştir.Bina yüksekliğinden ve kat adedinden bağımsızolarak binaya etkiyen yatay kuvvet aşağıdaki bağıntıkullanılarak hesaplanmaktadır.T = C.WBurada; T, binaya etkiyen yatay kuvveti; W,binanın ağırlığını; C, birinci sınıfı zelzele mıntıkalarıiçin 0,1; ikinci sınıf zelzele mıntıkaları için 0,05alınması gereken katsayıyı göstermektedir.Talimatnamenin 3. kısmı depremden hasar görenyapıların “tamiratları”na ayrılmıştır. Talimatnameninson maddesinde, Nafia Nazırı'nın kesin kanuntaslağını meclise sunmakla yetkili olduğubelirtilmiştir.3. ZELZELE MINTIKALARI MUVAKKAT YAPITALİMATNAMESİBu talimatname 1944 yılında T.C. Nafia Vekaletitarafından çıkartılmıştır. Bu talimatnameye göre,nahiye müdürü, muhtar, ihtiyar heyeti azaları ve köybekçisi ruhsatlı ve kaçak yapıları, tamirleri ve ilavelerikontrol ile sorumludur. Talimatnamede, üzerine yeniinşaat yapılmasına izin verilmeyecek arazilertanımlanmış olup, yumuşak topraklar, bataklıklar,eğimleri 1/3'den fazla olan yarlarda ancak, yarınsağlam kaya olması halinde, yarların kenarları ve binatemeli arasında şeritvari boşluklar bırakılmasıdurumunda bina inşasına izin verilmektedir.Talimatnamede, çatı altındaki döşemenin üstkotundan, binanın yaya kaldırımının üst kotuna kadarolan düşey mesafeyi tanımlayan bina yüksekliği,binanın taşıyıcı türüne (betonarme, ahşap, kerpiç v.s.),binanın kat adedine bağlı olarak çizelge halindesunulmuştur. Talimatnamenin IV. Bölümünde“Umumi Prensipler ve Muvazenet Hesapları”kısmında, deprem kuvvetinin yatay bileşeninin daha(1)12 İMO İzmir Şubesi Bülteni - Mayıs 2007 - Sayı: 134