Panel - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
Panel - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
Panel - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
II. Ulusal <strong>Kan</strong> <strong>Merkezleri</strong> <strong>ve</strong> <strong>Transfüzyon</strong> T›bb› Kongresi<br />
5. Dini organizasyonlara ba¤l› olan bireylerde kan ba¤›fl› e¤ilimi artmaktad›r,<br />
6. K›z›lay-K›z›lhaç örgütlerinin etkin oldu¤u ülkelerde gönüllü kan ba¤›fl› oranlar› daha yüksek olmaktad›r,<br />
7. <strong>Kan</strong> bankac›l›¤› sistemleri kan ba¤›fl oranlar›n› olumlu yada olumsuz etkilemektedir.<br />
8. Ücretli plazma kan ba¤›flç›l›¤›n›n bulundu¤u ticari plazma toplama sistemleri olan ülkelerde, düflük gelirliler<br />
kan ba¤›fl› yerine plazma kan ba¤›flç›l›¤›n› tercih etmektedirler,<br />
9. <strong>Kan</strong> ba¤›flç›s› organizasyonlar›na sahip ülkelerde kan ba¤›fl› oranlar› daha yüksek olmaktad›r.<br />
<strong>Kan</strong> ba¤›fl› bir davran›fl olarak sosyal psikoloji aç›s›ndan da ele al›nm›flt›r;<br />
1. “Sorumluluk Modeli” (Model of commitment)<br />
2. “Karfl›t Süreç Teorisi” (Opponent process theory) 6<br />
3. “Atfetme / Kendini Alg›lama Teorisi” (Attribution/self perception theory)<br />
4. “Kimlik Teorisi” (The identity theory)<br />
5. “Gerekçeli Eylem Teorisi” (Theory of reasoned action)<br />
Piliavin, tan›mlad›¤› “tümleflik model”de, yukar›daki 5 teorinin ana hatlar› ile kan ba¤›fl› motivasyonunda etkili oldu¤unu<br />
ileri sürmüfltür. Tüm bu sosyal psikolojik teoriler kan ba¤›flç›s› perspektifinden ele al›nd›¤›nda Piliavin’e göre<br />
kiflinin kan ba¤›fl›na karar <strong>ve</strong>rmesi çocukluk ça¤›ndan itibaren kazand›¤› deneyimler temelinde geliflmektedir.<br />
Holdershaw’a göre, gönüllü kan ba¤›flç›lar›n› ba¤›fl yapmaya yönelten etmenler iki temel kategoride ele al›nabilir.<br />
Birinci kategoride, kan ba¤›fl›nda bulunan kiflinin kendine özgü “içsel” nedenler yer almaktad›r. Yard›mlaflma, özgecilik,<br />
destek <strong>ve</strong> dayan›flma ile sorumluluk hissi, empati <strong>ve</strong> kiflisel yarar sa¤lama gibi de¤er <strong>ve</strong> tutumlar bu gruptaki gönüllü<br />
kan ba¤›fllama nedenleridir. ‹kinci kategoride ise, kiflinin yak›n çevresinin davran›fllar›ndan, toplumsal bask›lardan<br />
<strong>ve</strong> ödül özendiricili¤i ile ceza tehdidinden kaynaklanan “d›flsal” nedenler bulunmaktad›r. Tüm bu nedenler içerisinde<br />
en etkili olan kan ba¤›fllama etkenleri, kiflisel fayda, sosyal bask›lar <strong>ve</strong> özgeciliktir. Bir çok araflt›rmada kiflileri kan ba-<br />
¤›fl›na yönlendiren etkenlerin bafl›nda altruizm oldu¤u sonucuna ulafl›lm›flt›r.<br />
<strong>Kan</strong> ba¤›flç›lar›n›n düzenli kan ba¤›flç›lar› haline gelmesinde ilk donasyonda edindikleri deneyimlerin önemli etkileri<br />
vard›r. ‹lk donasyonda olumsuz etkilerin azald›¤› ölçüde kan ba¤›flç›lar›n›n sonraki kan ba¤›fl› için gelme olas›l›¤›<br />
artmaktad›r. Genel olarak kan ba¤›flç›lar› 3-4 ba¤›fltan sonra kan ba¤›fllama al›flkanl›¤› kazanmaktad›rlar.<br />
Promosyon <strong>ve</strong> hediyeler özellikle ilk kez kan ba¤›fl›nda bulunan kan ba¤›flç›lar› üzerinde etkili olmaktad›r, düzenli<br />
kan ba¤›flç›lar›nda ise etkinli¤i azalmaktad›r. Bu nedenle <strong>ve</strong>rilecek hediye <strong>ve</strong> promosyonlar›n maddi de¤erlerinin yüksek<br />
olmas›ndan ziyade kiflileri onore edici hat›ra niteli¤inde olmas› önerilmektedir.<br />
<strong>Kan</strong> ba¤›fllamama nedenleri incelendi¤inde; korku, t›bbi gerekçeler, reaksiyonlar, kay›ts›zl›k <strong>ve</strong> uygunsuzluk (zamans›zl›k)<br />
s›k olarak karfl›lafl›lan durumlard›r. Korkular; i¤ne korkusu, t›bbi ifllemlerle ilgili korkular, kan görme korkusu,<br />
kan ba¤›fl› s›ras›nda hastal›k (HIV, hepatit) bulaflmas› korkusu gibi korkulard›r.<br />
<strong>Kan</strong> ba¤›fl›na ilgi, dönemsel özellikler de gösterebilmektedir. Bat› toplumlar›nda Christmas <strong>ve</strong> yeni y›l tatilinin oldu-<br />
¤u dönemlerde gerek kan ba¤›fl› organizasyonlar›n›n yap›lmamas› gerekse toplumun ilgi alan›n›n farkl›laflmas› kan stoklar›n›<br />
azaltmaktad›r. Benzer bir durum ülkemizde ramazan ay›nda <strong>ve</strong> uzun süren resmi tatillerin hafta sonu tatilleri ile<br />
birlefltirildi¤i dönemlerde görülmektedir. Depremler, savafl <strong>ve</strong> terör olaylar› gibi ola¤an üstü durumlarda ise d›flsal faktörler<br />
çok hakim bir duruma gelmekte <strong>ve</strong> tüketilemeyecek kadar çok kan ba¤›fl› al›nabilmektedir.<br />
<strong>Kan</strong> Ba¤›flç›s› Motivasyonu:<br />
‹nsanlar› kan <strong>ve</strong>rmeye moti<strong>ve</strong> eden nedir? Bütün belirli insan gruplar› ayn› eylemi gerçeklefltiriyor olsa da, her kiflinin<br />
bu eylemin arkas›nda yatan nedeni kaç›n›lmaz olarak farkl›l›k gösterecektir. <strong>Kan</strong> ba¤›fl› s›kl›¤›n› art›rmas› olas› olan<br />
stratejileri anlamak için, kan ba¤›fl organizatörleri <strong>ve</strong> kan al›m personelinin kan ba¤›flç›lar›n›n kiflisel motivasyonlar›<br />
olan bireyler olduklar›n› anlamaya çal›flmalar› gerekir. <strong>Kan</strong> ba¤›flç›s› motivasyonunun anlafl›lmas›, kan ba¤›flç›lar›n›<br />
yayg›n <strong>ve</strong> sad›k kan ba¤›flç›lar› haline geldiklerinde de önem arz etmektedir. <strong>Kan</strong> merkezi personeli, kan ba¤›flç›lar›na<br />
toplum kan tedarik zinciri içinde bir yer bulmalar› <strong>ve</strong> yüksek seviye kan ba¤›flç›s› motivasyonunu devam ettirmeye yard›mc›<br />
olmak için otomatikleflmifl ya da bütün kan alma ile ilgili her bir bireysel seçimi anlama gayreti içinde olmal›d›r.<br />
Birey üzerinde odaklanmak önemlidir.<br />
- 29 -
Change language