Pusat Dergisi Yıl: 1 - Sayı: 3 - Mayıs Haziran 2022

Atsız, 1 Nisan 1944’te Orhun Dergisi’nin 16. sayısında yayımladığı ‘Başvekil Saraçoğlu’na İkinci Açık Mektup’ başlıklı
yazısında, ‘maarif sahasına girmiş olan komünistlerden’ bahsederek bu kimselerin Maarif Vekili’nin gafletinden yararlanarak
mühim yerlere geldiği söylemiştir. Maarif sahasındaki komünistlere örnek olarak Sabahattin Ali, Pertev Naili Boratav, Sadrettin
Celal Antel gibi kişilerin isimlerini veren Atsız, bu kişilerin Maarif Vekili Hasan Ali Yücel’in sempatisi ile mühim görevlere geldiği
ve bu durumun Türkçü gençleri derinden üzdüğünü dile getirmiştir. Bu mektuplar üzerine Maarif Vekaleti, Nihal Atsız’ın Özel
Boğaziçi Lisesi’ndeki öğretmenliğine son vermiş, hükümet kararıyla da çıkardığı Orhun Dergisi kapatılmıştır. Nihal Atsız’ın ikinci
yazısında adı ‘vatan haini’ olarak zikredilen Sabahattin Ali, Atsız’a hakaret davası açmıştır. Sabahattin Ali söz konusu davayı
Hasan Ali Yücel ve Falih Rıfkı Atay’ın telkinleri ile açmıştır. Ayrıca, Ulus gazetesi hukuk danışmanı da Sabahattin Ali’nin
avukatlığını üstlenmiştir. Mayıs 1944’te duruşma için Ankara’ya gelen Atsız, milliyetçi gençlerin tezahüratıyla karşılanır.*5
9 Mayıs 1944’teki son duruşmayla birlikte Atsız’a 4 ay hapis ve bir miktar da para cezası verilir. Hemen sonrasında ise
Atsız, kaldığı otelde tutuklanır ve ardından ev aramaları başlayarak Atsız’ın yakınında kim varsa hepsi tutuklanmaya başlar.
18 Mayıs 1944’te yayımlanan resmi tebliğ ile Atsız ve arkadaşları ‘Irkçılık-Turancılık’ amacıyla kurulu düzeni yıkmakla
suçlanırlar. 19 Mayıs 1944’te ise dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Türkçüleri darbeci olarak niteleyerek peşinen mahkum
eder. Bu olayların ardından ise Nejdet Sançar’ın görev yaptığı okula bir müfettiş gönderilir ve öğrencilerle özel görüşmeler
yapılır. Bu görüşmeler sonucunda müfettiş, Nejdet Sançar’ın öğrencilere anayasayı aykırı olarak Turancılık fikirleri aşıladığı,
Orhun dergisi temin ettiği ve tarih ders kitaplarını tahrif ettiği iddialarını içeren bir rapor hazırlar ve bakanlığa sunar. 15 Ağustos
1944’te Sançar’dan bir savunma istenir, Sançar tutuklu iken bu rapora karşılık olarak bir savunma hazırlar ve gönderir.
Nejdet Sançar’ın 9 Mayıs 1944’te evi aranır, 11 Mayıs 1944’te ise bakanlık emrine alınır. 14 Mayıs 1944’te tutuklanır.
Tutukluğu esnasında ise Milli Eğitim Bakanlığı Müdürler Kurulu kararı ile öğretmenlikten atılır, atılma sebebi ise Irkçı-Turancı
fikirleri aşılaması olarak gösterilir. Nejdet Sançar, 1 yıl 2 ay boyunca tutuklu kaldıktan sonra 13 Temmuz 1945 tarihinde tahliye
olur.
Sonuç Yerine
Yargılamalar sırasında, hükümet eliyle henüz suçları ispat edilemeyen içerisinde Atsız, Sançar, Türkeş, Serdengeçti, Togan
ve beraberlerindeki 19 sanık ülke kamuoyuna ‘vatan haini’ olarak lanse edildiler. Yazımızda soruşturma öncesi, sorgu,
savunmalar ve muhtelif kaynakları tarayarak bu 24 kişi içerisinden Nejdet Sançar’ı anlatmaya çalıştık.
Kaynaklar:
Nejdet Sançar, Hasan Ali İle Hesaplaşma, Işıl Matbaası, İstanbul, 1947.
Hüseyin Nihal Atsız, Türkçülüğe Karşı Girişilen Haçlı Seferleri, Ötüken Neşriyat.
Nejdet Sançar, ‘Türkçülük Düşmanları’, Orkun, 6 Ekim 1950.
Nejdet Sançar, Afşın’a Mektuplar, Orkun Basımevi, 1963.
Mehmet Kocabaş, Bir Yıldönümü Münasebetiyle ‘3 Mayıs’, Bozkurt Dergisi, 3 Mayıs 1972.
*1 Nejdet Sançar, Hasan Ali İle Hesaplaşma, Işıl Matbaası, İstanbul, 1947, s. 14.
*2 Atsız ve Hasan Ali kavgası için bkz. Hüseyin Nihal Atsız, Türkçülüğe Karşı Girişilen Haçlı Seferleri, Ötüken Neşriyat, s. 54-63.
*3 Nejdet Sançar, ‘Türkçülük Düşmanları’, Orkun, 6 Ekim 1950.
*4 Daha kapsamlı bilgiler için bkz. Falih Rıfkı Atay, ‘Nizam Düşmanlığı Yaptırmayız’, Ulus, 7 Mayıs 1944.
*5 Mehmet Kocabaş, Bir Yıldönümü Münasebetiyle ‘3 Mayıs’, Bozkurt Dergisi, 3 Mayıs 1972.