TMD MADEN SEKTÖRDEN HABERLER BÜLTENİ KASIM 2023
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
MAKALE<br />
77<br />
sonel aynı göreve sahip diğer<br />
personellere kıyasla fazladan X<br />
kâr elde edecek seviyede, belirli<br />
bir işi öngörülen süreden Y<br />
saat daha kısa sürede bitirebilir.<br />
Bu ödeme personele kâr ve<br />
süre bazında söz verilmiş ise<br />
bu ekstra ödemeye teşvik denir.<br />
Mali teşvikler mali olmayan teşviklerle<br />
desteklenmelidir. Teşvik<br />
sisteminin avantajları şöyledir:<br />
1) İşçiler daha fazla kazanmak<br />
için üretimi artırmaya teşvik<br />
edilir. 2) İşverenler ve çalışanlar<br />
arasında iyi ilişkileri teşvik eder.<br />
3) Çalışanlar çok çalışmak ve<br />
performansı artırmak için motive<br />
olduklarından denetim maliyeti<br />
azalır. 4) İşçiler arasında karşılıklı<br />
işbirliği ve ekip çalışması<br />
ruhu yaratılır. 5) Disiplini ve<br />
iyi ilişkileri geliştirmeye yardımcı<br />
olur. 6) İşverenleri yenilikçi olmaya<br />
teşvik eder 15 .<br />
Kâr paylaşım sistemi, personelin<br />
çalışmalarını teşvik etmek<br />
amacıyla uygulanan bir sistemdir.<br />
Bu sayede çalışanlar, maaşları<br />
yanı sıra kârdan pay almaktadır.<br />
Bu yöntemin uygulanmasının<br />
birçok avantajları vardır:<br />
İşletmede daha iyi işbirliği kolaylıkla<br />
oluşabilmektedir. Üretken<br />
olmayan işçilik maliyeti azalır.<br />
Denetimin azaltılması, denetim<br />
maliyetinin düşmesine neden<br />
olur. Yönetime güven duygusu<br />
artar. Ayrıca, personellerde<br />
işe karşı kişisel ilgi artar. Bu<br />
da personellerin işletme içinde<br />
ya da diğer teknik kuruluşlarda<br />
eğitimini yükseltme isteğini artırabilecektir<br />
15 . İşverenin işçilerine,<br />
yaptıkları işten dolayı memnuniyetlerini<br />
veya işveren-işçi<br />
ilişkisindeki bağlılığı göstermek<br />
için ya da bazı özel durumlar<br />
(evlenme, doğum, yılbaşı gibi)<br />
nedeniyle verilen ek ücretler<br />
ise ”ikramiye” olarak adlandırılmaktadır<br />
40,52 . Bonus sistemi, bir<br />
ikramiye olarak da nitelendirilebilir.<br />
Personellere kâr, üretim<br />
veya üretkenlik temelinde verilir.<br />
”Prim”, işçinin üstün bir çaba<br />
göstererek, nitelik veya nicelik<br />
açısından başarılı bir biçimde<br />
yaptığı işin karşılığı olarak ödüllendirilmesi<br />
amacıyla verilen bir<br />
ek ücrettir 4 . Sosyal ücretler ise<br />
çalışanların sosyal ve ailevi durumu<br />
dikkate alınarak hesaplanır.<br />
Örneğin, çocuk yardımı,<br />
hastalık, doğum ve ölüm halinde<br />
verilen yardımlar bu ücretin<br />
önemli unsurlarıdır.<br />
Zimbabve’de maden işletme<br />
müdürünün, aylık maaşı yanı sıra<br />
üretimin brüt değeri üzerinden<br />
royalty’nin %1’i kadar ek bir ücret<br />
alması öngörülmüştür 17 . Benzer<br />
şekilde, Türkiye’de maden işletmelerinde<br />
çalışan nezaretçilerin<br />
aynı zamanda proje mühendisi<br />
olması durumunda devlet<br />
hakkından ya da üretimden bir<br />
pay alması önerisi 50 yapılmıştı.<br />
Ancak, Türkiye’de maden yatırım<br />
ve işletme dönemindeki diğer<br />
bedellerle 55-61,65,67 birlikte devlet<br />
hakkının Türkiye’de son yıllarda<br />
yüksek artışı 63 ve personel maliyetlerinin<br />
işletme giderleri içerisindeki<br />
yüksek payı 64 dikkate alınarak<br />
bu önerinin uygulanması<br />
fizibl maden işletmeciliğini olumsuz<br />
etkileyebilir. Bu nedenle (Tufan,<br />
2015) 50 ’in önerisi yerine maden<br />
mühendislerinin maaş koşullarının<br />
iyileştirilmesinde farklı<br />
öneriler geliştirilebilir.<br />
3. Sonuç ve Öneriler<br />
Bu çalışmada maden mühendisi<br />
maaşlarına ve çalışanların<br />
maaş artışlarına dair dünya literatürü<br />
incelenmiştir. Maden mühendislerinin<br />
işletmelerinde kıdem<br />
ve farklı görevler alma gibi<br />
durumlarda maaşlarında artışlar<br />
olabilmektedir. Bunun yanı sıra<br />
madenlerde çalışanlar için maden<br />
işletmeciliğine özgü maaş<br />
artış uygulamaları maden mühendisleri<br />
için de uygulanabilir.<br />
Maden işverenleri nezaretçilere<br />
vereceği maaşların arttırılmasını<br />
bir maliyet kaybı olarak görmemelidir<br />
62 . Nezaretçilerin yaşadıkları<br />
şehirlerde ekonomik refah<br />
koşullarının iyileştirilebilmesine<br />
katkı sağlayabilecek nezaretçi<br />
fonu yanı sıra -yukarıda literatürde<br />
belirtilenler ve benzeri-<br />
başka maaş artış yöntemleri<br />
de bulunabilir ve uygulanabilir.<br />
Bu yöntemler hem maden işletmelerini<br />
hem de yetkili kamu kurumlarını<br />
ikna edecek doğrultuda<br />
oluşturulmalıdır. Örneğin iş<br />
kazası olmadan geçirilen gün<br />
sayısı ya da hedeflenen üretim<br />
planını daha iyi gerçekleştirmesi<br />
halinde nezaretçiler ödüllendirilebilir.<br />
Bu doğrultuda nezaretçilere<br />
maaş bonusları verilebilir.<br />
İşletmelerde performans temelli<br />
ücretlendirme politikaları, iş kazalarının<br />
asgariye indirilmesine<br />
ve asgari çalışma günü kaybı<br />
oluşmasına katkı sağlayabilir.<br />
NOT: Bu çalışma yazarın “Resources<br />
Policy”de İngilizce yayınlanan<br />
çalışmasının Türkçe bir<br />
kısmıdır. Bu makaleye atıf yapmak<br />
isteyenler belirtilen referansa<br />
66 atıf yapmalıdır. Literatürde,<br />
maden mühendislerinin işletmelerinde<br />
nezaretçilik, yöneticilik<br />
ve İSG uzmanlığı gibi aldıkları<br />
farklı görevlere paralel olarak<br />
maaşlarının değişimini inceleyen<br />
ya da işletme koşulları<br />
dikkate alınarak maaş artışları<br />
öneren bir çalışma yapılmadığı<br />
dikkat çekmektedir. Bunu dikkate<br />
alarak bir sonraki Dergi sayımızda<br />
söz konusu çalışmanın 66<br />
“Nezaretçilerin maaşlarının yöneticilik<br />
ve ISG uzmanlığı görevleri<br />
aldıkça değişimi” başlıklı diğer<br />
kısmı yayınlanacaktır.
Change language