Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Klinik Yaklaşım
Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Klinik Yaklaşım
Karaciğer Fonksiyon Bozukluklarına Klinik Yaklaşım
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri<br />
TÜRKİYEDE SIK KARŞILAŞILAN HASTALIKLAR II<br />
l Sindirim Sistemi Hastalıkları<br />
l Akciğer Kanserine Güncel <strong>Yaklaşım</strong><br />
Sempozyum Dizisi No:58 l Kasım 2007; s. 69-78<br />
<strong>Karaciğer</strong> <strong>Fonksiyon</strong> <strong>Bozukluklarına</strong><br />
<strong>Klinik</strong> <strong>Yaklaşım</strong><br />
69<br />
Prof. Dr. Abdullah Sonsuz<br />
<strong>Karaciğer</strong> hastalıklarının tanısında kullanılan laboratuar bulguları genel anlamda<br />
“karaciğer hastalığının varlığını araştıran testler” ile “karaciğer hastalığının nedenini<br />
araştıran testler” olarak iki grupta incelenebilir. Birinci grupta yer alan testler yanlış, ancak<br />
yerleşmiş bir tanımlamayla karaciğer fonksiyon testleri olarak ifade edilirler. Gerçekte<br />
bu laboratuar bulgularının bir kısmı karaciğerdeki yapısal değişiklikleri, bir kısmı biliyer<br />
sisteme ilişkin patolojileri bazıları ise karaciğerin sentez kapasitesini göstermekte olup bu<br />
yönüyle bir karaciğer hastalığının varlığını, niteliğini ve bir ölçüde de ağırlığını yansıtan<br />
testlerdir. <strong>Karaciğer</strong> fonksiyon testleri denildiğinde genel kapsamıyla aşağıdaki testler ifade<br />
edilmektedir. (Tablo-1)<br />
Tablo-1: <strong>Karaciğer</strong> fonksiyonlarını değerlendirmekte kullanılan testler<br />
ALT Bilirubin<br />
AST Albumin(Protein elektroforezi)<br />
GGT Protrombin zamanı<br />
Alkali Fosfataz<br />
Bu testlerden ALT ve AST hepatoselüler hasarı, GGT ve AF kolestazı göstermekte<br />
öncelikliyken bilirubin her iki nedenle de artabilir, albumin düzeyi ve protrombin aktivitesi<br />
ise karaciğerin sentez kapasitesini yansıtan testlerdir. <strong>Karaciğer</strong> hastalıklarının bir çoğunda<br />
bu iki grup testin birlikte bozulmuş olduğu görülür. <strong>Karaciğer</strong>in mikroskobik anatomisinde<br />
hepatositler ile biliyer sistemin yakın ilişkisi düşünüldüğünde böyle olması da doğaldır.<br />
Hastalığın niteliğine göre bir grup test diğerlerinden daha fazla etkilenmiş olarak bulunabilir.<br />
(Şekil-1)
Prof. Dr. Abdullah Sonsuz<br />
Şekil-1: <strong>Karaciğer</strong> hastalığında laboratuar bulguları<br />
AMİNOTRANSFERAZLAR (Transaminazlar):<br />
Alaninaminotransferaz (ALT, eski deyimle SGPT) ve aspartat aminotransferaz (AST,<br />
eski deyimle SGOT) vücutta bir çok organ ve dokuda yaygın olarak bulunan hücre içi<br />
enzimlerdir. ALT öncelikle karaciğer ve böbreklerde bulunup, kalp ve iskelet kasında<br />
daha az miktarda mevcut iken, AST daha çok kalp kası, karaciğer ve iskelet kaslarında<br />
bulunur. <strong>Karaciğer</strong>deki ALT seviyesi serumdan 3000 kat, AST aktivitesi ise yaklaşık 7000<br />
kat daha fazladır. ALT hücre stoplazmasında bulunurken AST hem stoplazmada hem de<br />
mitokondirada bulunur. ALT nin yarı ömrü 47 ± 10 saat, AST nin yarı ömrü ise 17 ± 5<br />
(mitokondrial AST nin yarı ömrü daha uzundur) saattir (1).<br />
<strong>Klinik</strong> pratikte çok yaygın olarak kullanılan bu testlerin değerlendirilmesi belirli bir bilgi<br />
birikimi ve deneyimi gerektirir. Konuya karaciğer hastalıkları bakımından yaklaşıldığında<br />
unutulmaması gereken en önemli konu, aminotransferaz düzeylerinin normal olmasının<br />
karaciğer hastalığı bulunmadığı anlamına gelmeyeceğidir. Bu testleri değerlendirirken dikkate<br />
alınması gereken bazı özellikleri aşağıdaki Tablo-2 de gösterilmiştir (Tablo-2).<br />
70
<strong>Karaciğer</strong> <strong>Fonksiyon</strong> <strong>Bozukluklarına</strong> <strong>Klinik</strong> <strong>Yaklaşım</strong><br />
Tablo-2: Aminotransferaz düzeyini etkileyen koşullar (Labratory Guidelines for Screening Diagnosis<br />
and Monitoring of Hepatic Injury. DufourDR, et al: National Academy of Clinical Biochemistry,<br />
Laboratory Medicine Practice Guidelines. Volume 12/2000 den sadeleştirilerek alınmıştır.)<br />
Faktör AST ALT Açıklama<br />
Günlük zamanı Öğlenden sonra en yüksek,<br />
akşam en düşük<br />
Günden güne Birgünden diğerine %<br />
5-10 değişim<br />
Irk/Cinsiyet Siyah amerikalı<br />
erkeklerde % 15<br />
yüksek<br />
Body mass<br />
index<br />
Şişmanlarda daha<br />
yüksek<br />
Birgünden diğerine %<br />
10-30 değişim<br />
Şişmanlarda daha yüksek<br />
Yiyecekler Etkisiz Etkisiz<br />
Ekzersiz Ağır ekzersizle artar<br />
Hemoliz Önemli artışa neden<br />
olur<br />
Hafifi artışa neden olur<br />
Aminotransferaz yüksekliği olan hastada klinik tanıya yönelirken bu artışın bazı özelliklerini<br />
dikkate almak yararlıdır. Aminotransferazların normale göre ne kadar arttığı yol<br />
gösterici olabilir. Bu konuda kesin bir sınır ve kural olmamakla birlikte sık rastlanılan<br />
bazı karaciğer hastalıklarında saptanmış olan değerler Şekil-2 de gösterilmiştir. Buradan<br />
çıkarılacak pratik sonuç referans sınırlarını 10 kat aşan aminotransferaz düzeylerinin daha<br />
çok viral, toksik, veya iskemik hepatitlerde görüleceği, alkolik hepatit ve otoimmun hepatitlerde<br />
bu sınırın üzerinde veya altında değerlerin ölçülebileceği, kronik hepatitler veya<br />
karaciğer sirozunda ise genelde normali 1-5 kat aşan değerlerin görüldüğü ancak bütünüyle<br />
normal değerlerle karşılaşılmasının da mümkün olabileceğidir. Bu bilgiler çerçevesinde<br />
klinikte aminotransferaz artışına yaklaşım:<br />
1. < 5 kat artış<br />
2. 5-10 kat artış<br />
3. >10 kat artış şeklinde gruplandırılarak araştırmada farklı hastalıklara öncelik<br />
verilebilir.<br />
71<br />
Sağlıkta ve<br />
karaciğer<br />
hastalıklarında<br />
gözlenir<br />
Siyah<br />
amerikalı<br />
kadınlarda fak<br />
yok
Prof. Dr. Abdullah Sonsuz<br />
Şekil-2: Çeşitli hastalıklarda aminotransferaz seviyeleri (3)<br />
Aminotransferaz artışı saptanan bir hastayı değerlendirirken önemsenmesi gereken<br />
diğer husus ALT veya AST den hangisinin daha fazla artmış olduğudur. ALT karaciğer<br />
hastalıkları için AST den daha spesifik olmakla birlikte bazı karaciğer hastalıklarında<br />
AST’nin daha fazla artış göstermesi mümkündür. Bu konuda en iyi bilinen örnek alkolik<br />
karaciğer hastalığıdır. Alkolik karaciğer hastalığında AST’nin daha fazla artmasının nedeni<br />
alkolün mitokondrial AST aktivitesini artırması ve bu hastalarda sık görülen pyridoxine<br />
eksikliğinin ALT sentezini azaltmasıdır. Alkolik karaciğer hastalığında AST/ALT çoğu defa<br />
2’nin üzerindedir. Diğer nedenlere bağlı kronik hepatitlerde böyle bir oran olağan dışıdır.<br />
Unutulmaması gereken bir konu karaciğer hastalığının ileri evrelerinde(sirotik dönemde)<br />
de AST artışının ALT den daha fazla olabileceğidir (4).<br />
Aminotransferaz artışı hastalığın ağırlığı veya aktivite derecesinin doğrudan ifadesi<br />
değildir. Ancak seri takipler ve diğer laboratuar bulgularının birlikte yorumlanması ile belirli<br />
bir fikir edinilebilir. Bazı koşullarda aminotransferaz düzeylerinin başka faktörlerden<br />
de etkilendiğinin (hemodiyaliz hastalarında ALT ve AST aktiviteleri düşüktür) bilinmesi<br />
yararlıdır (5).<br />
Aminotransferaz yüksekliğinden klinik tanıya yaklaşımda sıklıkla yapılan bir hata<br />
araştırmaları karaciğer hastalıkları ile sınırlı tutmaktır. Bu yaklaşım hem tanıda gecikmeye<br />
hem de gereksiz sağlık harcamalarına neden olmaktadır. Doğru olan bütün olasılıkların<br />
belirli bir sıra ve program içerisinde düşünülmesidir. Bu sistematik yaklaşım sadece<br />
aminotransferaz yüksekliği için değil tüm karaciğer fonksiyon bozuklukları için<br />
uygulanmalıdır.<br />
1. Spesifik karaciğer hastalıklarına bağlı aminotransferaz artışı<br />
72
2. <strong>Karaciğer</strong>i etkileyerek aminotransferaz artışına neden olan sistemik hastalıklar<br />
3. Aminotransferaz artışının hastanın temel klinik probleminden bağımsız ancak daha<br />
önce tanısı konulmamış bir karaciğer hastalığına bağlı olması<br />
4. Başka hastalıkları nedeniyle kullandığı ilaçların etkisi<br />
5. <strong>Karaciğer</strong> dışı dokulardan kaynaklanan aminotransefraz artışları<br />
1. Aminotransferaz artışının nedeni olarak spesifik karaciğer hastalıkları:<br />
Burada birinci aşamada araştırılması gereken hastalıklar ve bunlar için yapmamız gereken<br />
laboratuar incelemeleri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir (Tablo-2). Eğer normalin üst<br />
limitini 10 kat veya daha fazla geçen bir artış söz konusu ise öncelik akut hepatit nedenlerinin<br />
düşünülmesidir. Diğer durumlarda bu tablodaki yaklaşım geçerliliğini koruyacaktır.<br />
Tablo2: Aminotransferaz artışında birinci aşama tetkikleri<br />
o HBsAg<br />
o Anti HBs<br />
o Anti HCV<br />
<strong>Karaciğer</strong> <strong>Fonksiyon</strong> <strong>Bozukluklarına</strong> <strong>Klinik</strong> <strong>Yaklaşım</strong><br />
o US<br />
o Hepatotoksik ilaç anamnezi (bitkisel ilaç ve çevresel toksinler de sorgulanmalı)<br />
Bu incelemelerden sağladığımız bilgiler ile kronik viral hepatitler (Hepatit B ve Hepatit<br />
C), karaciğer yağlanmaları ve muhtemel bir toksik hepatit araştırılmış olacaktır. Bu<br />
aşamada tanıya varılamadı ise bundan sonraki incelemelerin önceliği hastanın klinik durumu<br />
ve diğer bazı laboratuar bulgularının gösterdiği özelliklere göre belirlenecektir. Aminotransferaz<br />
yüksekliğindeki ikinci aşama incelemeleri Tablo-3 de görülmektedir.<br />
Tablo3: Aminotransferaz artışında ikinci aşama tetkikleri<br />
o Otoantikorlar ( ANA, SMA, LKM,AMA ve diğerleri)<br />
o Demir, Demir bağlama, Ferritin<br />
o Seruloplazmin, Serum ve idrar bakır düzeyi<br />
o Diğer viral hepatitler (CMV, EBV, HSV..)<br />
o Diğer karaciğer hastalıkları<br />
Araştırma önceliğinin belirlenmesinde hekimin bilgi birikimi ve deneyimi son derece<br />
önemlidir. Bu yaklaşımı bir algoritma içerisinde sunmak olanaksızdır, ancak bazı özel<br />
örnekler verilebilir. Genç bir hastada karaciğer hastalığının yanı sıra bazı nörolojik bulgular<br />
73
Prof. Dr. Abdullah Sonsuz<br />
var ise araştırma önceliğiniz Wilson hastalığı, yüksek globulin seviyeleri dikkatinizi çekti<br />
veya başka sistemlere ilişkin otoimmun hastalıkları gözlediyseniz otoimmun karaciğer<br />
hastalıkları, immunitesi baskılanmış bir hasta ile karşı karşıya iseniz CMV ve diğer viral<br />
hepatit nedenleri olacaktır.<br />
Belirli bir tanıya ulaşılamamışsa ve hastada olumsuz bir klinik gidişin işaretleri yok<br />
ise 2-4 hafta sonra bu testlerin tekrarlanması yararlı olur. Bu kontrolde aminotransferazlar<br />
normale gelmiş veya anlamlı bir şekilde azalmış ise takip sürdürülür, artış olmuş veya ilave<br />
klinik ve laboratuar bulguları ortaya çıkmış ise hastalar karaciğer biyopsisi de dahil olmak<br />
üzere kapsamlı bir incelemesi yapılmak üzere ileri araştırma merkezlere yönlendirilmelidir.<br />
2. Aminotransferaz yüksekliğinin karaciğeri etkileyen bir sistemik hastalıktan<br />
kaynaklanması<br />
Sistemik hastalıklarda karaciğer hastalıklarına ilişkin laboratuar bulgularının (aminotransferazlar<br />
ve diğerleri) görülmesi değişik nedenlere bağlı olabilir.<br />
o <strong>Karaciğer</strong>in doğrudan tutulumu<br />
o İki hastalığın birlikte bulunma buluma olasılığının artmış olması<br />
o Sistemik hastalığın karaciğeri çeşitli şekillerde etkilemesi:<br />
. Nonspesifik reaktif hepatit<br />
. <strong>Karaciğer</strong> yağlanması<br />
. Granülomatöz hepatit<br />
. Spesifik tipte lezyonlar<br />
<strong>Karaciğer</strong>in doğrudan tutulumuna örnek hastalıklar, amilodoz, malign tümörlere bağlı<br />
metastazlar veya tümöral infiltrasyon sayılabilir.<br />
Bazı sistemik hastalıkların varlığının ise belirli karaciğer hastalıklarının bulunma<br />
olasılığını artırdığı bilinmektedir. İnflamatuvar bağırsak hastalığı ile izlenen bir olguda<br />
sklerozan kolanjit olasılığının artması, diyabetiklere karaciğer yağlanmasının sık görülmesi<br />
vaya sjögren sendromu, sistemik skleroz gibi romatolojik hastalıklarda PBC (Primer<br />
Biliyer Siroz) sıklığının artması gibi örnekler verilebilir (6-8).<br />
Nonspesifik reaktif hepatit: Histopatolojik olarak portal mononuclear infiltration(daha<br />
çok lenfositik), yağlanma, focal hepatosit nekrozu, lobular inflammation, Kuppfer hücrelerinde<br />
hipertrofi ve hiperplazi, Lobular makrofaj ve lenfositik aggregatlar ile karakterize bir<br />
bulgudur. Enfeksiyon hastalıklarında, inflamatuvar hastalıklarda ve diğer birçok koşulda<br />
görülebilir (9,10).<br />
3. Aminotransferaz artışının hastanın temel klinik probleminden bağımsız ancak<br />
daha önce tanısı konulmamış bir karaciğer hastalığına bağlı olması<br />
Önemsiz bir ayrıntı gibi görünmesine rağmen bu başlıkta toplayacağımız aminotransfe-<br />
74
az yükseklikleri hekimlik pratiğimiz bakımından en ciddi sonuçlara yol açabilecek olanların<br />
başında gelmektedir. <strong>Karaciğer</strong> hastalığının biyokimyasal bulguları hastaneye başvuran her<br />
hastada bakılan rutin birer test haline gelmiştir. Böyle olmasının henüz klinik belirtileri<br />
ortaya çıkmamış karaciğer hastalıklarını saptamak bakımından büyük yararı vardır. Ancak<br />
bu yaygın kulanım bazen istenmeyen sonuçlara da yol açabilmektedir. Spesifik bir karakter<br />
taşımayan ve ön planda karaciğer hastalığını da düşündürmeyen bazı yakınmalar ile<br />
hekime başvuran bir hastada aminotransferaz yüksekliğinin saptanması, temel sorunu unutturarak<br />
araştırmaları karaciğer hastalığına yönlendirebilmektedir. Eğer bu aşamada spesifik<br />
bir karaciğer hastalığına ilişkin herhangi bir laboratuar bulgusu da saptanmış ise bundan<br />
sonra hastanın temel başvuru nedeni bütünüyle gözden kaçırılabilir. Aşağıdaki olgu kendi<br />
klinik materyalimiz içerisindeki çok sayıdaki örneklerden birisidir:<br />
58 yaşında erkek hasta, halsizlik, iştahsızlık, nefes darlığı, ateş yakınmaları ile bir hastaneye<br />
başvurarak tetkik için yatırılmıştır. Burada yapılan muayenesinde: Hepatomegali (3<br />
cm) ve splenomegali (2 cm) saptanmış. Laboratuar incelemelerinde ALT: 48 U/L, AST: AST:<br />
52 U/L, Albumin: 3.5 g/dl, Globulin: 4.2 g/ dl, Hct: % 29, WBC: 11 200/mm3 bulunmuş.<br />
Serolojik incelemelerde Anti HCV (+) saptanmış. Bu yönde tetkikleri sürdürülen hastada<br />
nefes darlığında artma ve genel durumunda bozulma ortaya çıkması üzerine hastanemize<br />
sevk edilmiş. Kliniğimizde yapılan incelemelerde hastaya “bakteriyel endokardit” tanısı<br />
konulmuştur. Buradaki temel yaklaşım hatası hastanın yakınmaları arasında yer alan ateş<br />
ve nefes darlığının bulunan karaciğer hastalığı ile izah edilemeyecek birer bulgu olduğunun<br />
düşünülmemesidir.<br />
4- Başka hastalıklar nedeniyle kullanılan ilaçların etkisi<br />
Günlük klinik pratikte yaygın olarak kullanılan ilaçların bir çoğu gelip geçici transaminaz<br />
yükselmelerinin nedeni olabilir. Bu durumun tipik bir toksik hepatit tablosu içerisinde<br />
olması da gerekli değildir. Bu tip subklinik aminotransferaz yükseklikleri de yanlış olarak<br />
temel klinik problemden uzaklaşıp karaciğer hastalığına yönelmemize neden olabilir.<br />
ALKALİ FOSFATAZ ve GGT<br />
<strong>Karaciğer</strong> <strong>Fonksiyon</strong> <strong>Bozukluklarına</strong> <strong>Klinik</strong> <strong>Yaklaşım</strong><br />
Alkali fosfataz karaciğer, kemik, plasenta, böbrek ve ileal mukazada yüksek miktarlarda<br />
bulunan bir enzimdir. Yarı ömrü 3 gün kadardır. <strong>Klinik</strong> pratikte karşılaşılan A.<br />
Fosfataz yükseklikleri büyük ölçüde karaciğer veya kemik kaynaklı yüksekliklerdir. A.<br />
Fosfaztaz düzeyi yaş ile yakından ilişkilidir. Osteobalstik aktiviteye bağlı olarak büyüme<br />
çağındaki çocuklarda yüksek bulunur (Şekil-3). Alkali fosfataz artışının kaynağını laborauvar<br />
yöntemleri iel (ısı inaktivasyonu vs) güçtür. Bu tür testlerin ayrım kapasitesi sınırlıdır.<br />
Kolestaz varlığında hepatositlerin A. Fosfataz sentezi uyarılır, safra tuzları ve diğer yüzey<br />
aktif moleküllerde hücreden A. Fosfataz salınışını arıtırılar (11).<br />
75
Prof. Dr. Abdullah Sonsuz<br />
<strong>Karaciğer</strong> hastalıklarında A. Fosfataz artışı:<br />
İntrahepatik ve ekstrahepatik koestaz<br />
<strong>Karaciğer</strong>de yer kaplayan lezyonlar<br />
İnfiltratif karaciğer hastalıkları<br />
A. fosfataz artışına neden olan hastalıklar arasında sayılabilir.<br />
GGT (Gamma-glutamyltransferase) renal proksimal tubuluslarda, karaciğerde, pankreasta<br />
ve ince bağırsaklarda bulunan bir enzimdir. Serum GGT aktivitesi çok büyük ölçüde<br />
karaciğerin GGT aktivitesini yansıtır, yarı ömrü 28 gündür (12). Kolestazda A. Fosfataza<br />
benzer bir mekanizma ile artış gösterir. A. Fosfatazdan biraz daha sensitif bir kolestaz<br />
göstergesidir. Öncekinden farklı olarak gebelik (plasenta) ve kemik kökenli nedenlere<br />
bağlı olarak artış göstermez. Vücut kitle indeksi 30 dan büyük olanlarda normalden %<br />
50 kadar daha yüksektir, sigara kullanımı %10 kadar artış nedeni olabilir. carbamazepine,<br />
cimetidine, furosemide, heparin, isotretinoin, methotrexate, oral contraceptives, with phenytoin,<br />
phenobarbital, phenytoin, valproic acid gibi ilaçları kullananlarda normalden 2-5<br />
kat daha yüksek bulunabilir. Kronik alkol kullanımı da GGT yi yükseltmektedir, alkolün<br />
bırakılmasından haftalar sonra normal değerlerine dönebilir.<br />
BİLİRUBİN<br />
Şekil-3: A. Fosfataz düzeylerinin yaş ile değişimi<br />
Gerek hepatoselüler hasara, gerekse kolestatik karaciğer hastalıklarına bağlı olarak<br />
bilirübin artışı da görülür. Ancak bazı durumlarda karaciğer hastalığının diğer bulguları<br />
olmaksızın hiperbilirubinemi saptanması da mülkündür. Bu gibi durumlarda yüksekliğin<br />
nedeni bilirubin metabolizmasının diğer basmaklarında aranmalıdır (Şekil-4). Burada<br />
76
öncelikle hangi tür bilirubinin arttığı belirlenir. Çoğu defa olduğu gibi indirekt bilirubin<br />
artışı görülmüşse başlangıçta hemolizle seyreden hastalıkların dışlanması önemlidir. Bundan<br />
sonraki aşamada indirekt bilirubin yüksekliği yapan hastalıklar ayırıcı tanıya alınır. En<br />
muhtemel neden Gilbert sendromudur. Bu tür izole bilirubin artışına yol açan hastalıklar<br />
direlt ve indirekt bilirubin için ayrı ayrı olarak Tablo-4 de görülmektedir.<br />
Şekil-4: <strong>Karaciğer</strong> hastalığı dışı bilirubin yüksekliğine yaklaşım<br />
Tablo-4: Hiperbilirubinemi nedenleri<br />
<strong>Karaciğer</strong> <strong>Fonksiyon</strong> <strong>Bozukluklarına</strong> <strong>Klinik</strong> <strong>Yaklaşım</strong><br />
77
Prof. Dr. Abdullah Sonsuz<br />
ALBUMİN DÜZEYİ ve PROTROMBİN ZAMANI<br />
Albumin karaciğerde sentezlenen bir proteindir. Yarı ömrü 20 gün kadardır. Albumin<br />
düzeyindeki, azalma kronik karaciğer hastalıklarının iyi bilinen bir bulgusudur. <strong>Karaciğer</strong><br />
sirozunda buna globulin düzeyindeki artışın da eşlik ettiği dikkati çeker. Otoimmun hepatitlerde<br />
siroztik evreye geçmeden önce de yüksek globulin düzeyleri görülebilir. Hipoalbuminemi<br />
karaciğer hastalığı dışında kayıplar (Nefrotik sendrom, protein kaybettiren enteropati),<br />
yetersiz protein alımı (malnutrisyon), katabolik durumlar, steroid kullanımı gibi<br />
koşullarda da görülebilir.<br />
Protrombin zamanı karaciğerde sentezlenen Faktör X, VII, V, II (prothrombin) and I<br />
(fibrinogen) gibi koagulasyon faktörlerine bağımlıdır. Bu faktörlerin yarı ömrünün kısa<br />
olması nedeniyle akut karaciğer yetersizliklerinin takibinde albuminden daha yararlıdır.<br />
KAYNAKLAR<br />
1. Lott JA, Wolf PL. Alanine and aspartate aminotransferase (ALT and AST). Clinical enzymology:<br />
a case-oriented approach.<br />
Chicago, Year Book Medical Publishers, 1986,111-138.<br />
2. Dufor R(ed): Laboratory Guidelines for Screening, Diagnosis, and Monitoring of Hepatic Injury.<br />
Laboratory Medicine<br />
Practice Guidelines. The National Academy of Clinical Biochemistry. Volume 12/2000.<br />
3. Giannini EG, Testa R, Savarino V. Liver enzyme alteration: a guide for clinicians. CMAJ 2005;<br />
172:367–79.<br />
4. Giannini E, Risso D, Botta F, Chiarbonello B, Fasoli A, Malfatti F, Romagnoli P, Testa E, Ceppa P,<br />
Testa R: Validity and clinical utility of the aspartate aminotransferase-alanine aminotransferase ratio<br />
in assessing disease severity and prognosis in patients with hepatitis C virus-related chronic liver<br />
disease. Arch Intern Med. 2003;163(2):218-24.<br />
5. Allman MA, Pang E, Yau DF, Stewart PM, Tiller DJ, Truswell AS: Elevated plasma vitamers of<br />
vitamin B6 in patients with chronic renal failure on regular hemodialysis. Eur J Clin Nutr 1992;<br />
46:679-683.<br />
6. Broome U, Bergquist A.: Primary sclerosing cholangitis, inflammatory bowel disease, and colon<br />
cancer. Semin Liver Dis. 2006;26(1):31-41.<br />
7. Neuschwander-Tetri BA: Fatty liver and the metabolic syndrome. Curr Opin Gastroenterol.<br />
2007;23(2):193-8.<br />
8. Matsumoto T, Kobayashi S, Shimizu H, Nakajima M, Watanabe S, Kita- mi N, Sato N, Abe H,<br />
Aoki Y, Hoshi T, Hashimoto H. The liver in collagen diseases: pathologic study of 160 cases with<br />
particular reference to hepatic arteritis, primary biliary cirrhosis, autoimmune hepatitis and<br />
nodular regenerative hyperplasia of the liver. Liver 2000: 20: 366–373.<br />
9. Ersoz G: Turkiye <strong>Klinik</strong>leri J Int Med Sci 2006, 2(16):85-89).<br />
10. Trauner M, Fickert P, Stauber RE: Inflammation-induced cholestasis. J Gastroenterol<br />
Hepatol. 1999;14(10):946-59.<br />
11. Moss DW. Physicochemical and pathophysiological factors in the release of membrane-bound<br />
alkaline phosphatase from cells. Clin Chim Acta 1997;257:133-140.<br />
12. Price CP, Alberti KGMM: Biochemical Assessment of Liver Function. in Wright R, Alberti KGMM,<br />
Karran S, Millward-Sadler GH (eds.): Liver and Biliary Disease – Pathophysiology, Diagnosis,<br />
Management. London: W.B. Saunders, 1979,381-416.<br />
78