biyoloji_9_derskitabi_meb_biyoloji_FfLow

Hücre, Organizma ve Metabolizma
22
D. Hareket
Bütün canlılar hareket edebilirler. Bir hücreli canlılarda hareket farklı yapılarla sağlanır. Örneğin
paramesyum ve öglenada hareket sil, kamçı vb. yapılar ile sağlanırken amipte sitoplazma içeriğinin yer
değiştirmesiyle (yalancı ayaklarla) olur. Şekil 1.2.’de öglenanın hareketini sağlayan kamçıyı görüyorsunuz.
Bir hücrelilerde hareket genellikle uyarıya yönelme ya da uyarandan uzaklaşma biçimindedir.
Şekil 1.2. Kamçısı ile hareket eden
bir hücreli canlılardan öglena
Çok hücreli canlılarda ise farklı hareket biçimleri gözlenebilir. Hayvanlarda bu hareketleri
gerçekleştirmede iş gören bacak, kanat, yüzgeç gibi organlar ve güçlü kaslar gelişmiştir (Resim 1.10).
Çeşitli uyaranlara karşı geliştirilen tepki ve hareketler daha karmaşıktır.
Sizce bitkiler nasıl hareket eder?
E. Boşaltım
Canlılığın sürdürülmesi için gerçekleşen yaşamsal olaylardan biri de boşaltımdır. Çünkü bir hücreli
ya da çok hücreli canlılarda metabolizma sonucunda oluşan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılması
gerekir. Metabolizma atıklarının hücrelerden uzaklaştırılmasına boşaltım denir. Bir hücreli organizmalar
atık maddeleri hücre zarından (hücre yüzeyinden) dışarı atar. Tatlı suda yaşayan paramesyum, öglena,
amip gibi bir hücreliler fazla suyu Şekil 1.3.’te gördüğünüz gibi boşaltım kofuluyla (kontraktil kofulla)
hücreden uzaklaştırır. Çok hücreli bir canlı olan çilekte ise gövdeden gelen fazla su, yaprak uçlarından
damlama yoluyla atılır (Resim 1.11.). Böylelikle her iki canlı çeşidi de hücrelerinde su dengesini sağlamış
olur.
Çok hücreli organizma olan hayvanlarda boşaltım; sindirim, solunum ve boşaltım sistemleri sayesinde
gerçekleşir. Katı boşaltım atıkları sindirim sistemiyle, atık solunum gazları ise solunum sistemi ile atılır.
Su ve suda çözünmüş atık maddeler de boşaltım sistemiyle vücuttan uzaklaştırılır.
Bazı canlılarda görülen terleme sizce bir boşaltım olabilir mi?
Ağaçların yaprak dökmesinin boşaltımla ilgisi var mıdır?
Kontraktil
koful
Çekirdek
Hücre
zarı
Sitoplazma
Besin
kofulu
Yalancı
ayak
Şekil 1.3. Amip fazla suyu kontraktil kofulu
ile dışarı atar.
Resim 1.10. Güçlü bacakları sayesinde çok hızlı koşan
leopar
Resim 1.11. Çileğin yapraklarının ucunda
oluşan su damlaları