biyoloji_9_derskitabi_meb_biyoloji_FfLow

Hücre, Organizma ve Metabolizma
42
Aşağıda bir molekül trigliserit oluşumunu gösteren tepkime denklemi verilmiştir.
H
H
H
H
C
C
C
H
Bir molekül gliserol
(gliserin)
Trigliseritlerin yapısında yer alan yağ asitleri uzun bir karbon atomu zincirinden oluşmuştur. Zincirin
bir ucunda karboksil grubu (-COOH) bulunurken diğer karbon atomlarına da hidrojenler bağlanmıştır.
Yağ asitleri doymuş ve doymamış yağ asitleri olmak üzere iki grupta incelenir.
Karbon atomları arasında tek bağ bulunan yağ asitlerine doymuş yağ asidi denir. Bunlar oda
sıcaklığında katı hâlde bulunan genellikle hayvansal kaynaklı yağ asitleridir. Tereyağı, kuyruk yağı
doymuş yağ asidi içerir.
Düşünelim-Araştıralım
Tereyağı ya da kuyruk yağının yiyeceklerde sıklıkla kullanılmasının karaciğerinizi nasıl etkileyebileceğini
araştırınız.
Sayfa 43’de formülü verilen palmitik asidin karbon atomları arasında tek bağ bulunduğuna, bu
nedenle doymuş yağ asidi olduğuna dikkat ediniz.
Doymuş yağ asitleri içeren besinlerle beslenen insanlarda kalp-damar hastalıkları ortaya çıkabilir.
Bu hastalıklardan biri olan damar sertliğinde kan damarlarının iç çeperinde lipit birikintisi oluşur. Bu
birikintiler kanın akışını engeller ve damarların esnekliğini azaltır. İnsanlar ve diğer memeliler besinlerin
fazlasını yağa dönüştürerek yağ dokuda depolar. Deri altında biriken yağ tabakası denizde yaşayan
memelilerde oldukça kalındır.
Karbon atomları arasında çift bağ bulunan yağ asitlerine doymamış yağ asitleri denir. Aşağıda
formülü verilen oleik ve linoleik asidin doymamış yağ asidi olduğuna dikkat ediniz. Doymamış yağ asidi
içeren yağlar oda sıcaklığında sıvıdır. Pamuk yağı, soya yağı, mısır yağı, ayçiçek yağı gibi bitkisel tohum
yağları doymamış yağ asidi içerir.
O
HO
O
HO
O
HO
OH
OH
OH
+
+
+
HO
HO
HO
H
C
O
C
O
C
O
Üç molekül yağ
asidi
H H H H H H H H H
C C C C C C C C C C C H
8 17
H H H H H H H H H
H H H H H H H H H
C C C C C C C C C C C H
8 17
H H H H H H H
H H H H H H H H H
C C C C C C C C C C C H
8 17
H H H H H
C 15 H 31
C 15 H 31
C 15 H 31
Trigliserit oluşumu
Bir molekül trigliserit
(nötr yağ)
a) Palmitik asit
(Doymuş yağ asididir.)
b) Bir adet çift bağ bulunan oleik asit
(Doymamış yağ asididir.)
c) İki adet çift bağ bulunan linoleik asit
(Doymamış yağ asididir.)
Doymamış yağ asitlerinde karbon atomları arasındaki çift bağın kırılarak bu karbonlara birer
hidrojenin bağlanmasıyla doymamış yağ asitleri doymuş hâle getirilir. Bitkisel yağların doymamış yağ
asitleri hidrojenle doyurulduğunda margarinler elde edilir.
H
H
H
H H
C C
O
C O C
O
C
H
O C
O
O C 15 H 31
C 15 H 31
C 15 H 31
+
+
+
H 2 O
H 2 O
H 2 O
Üç molekül su