25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı - Kültür ve Turizm Bakanlığı

2008). Kalecik toplumunda 165 daimî dişin % 3,6’sında çürük (düzeltilmemiş)
lezyonuna rastlanmıştır. Alt çenede incelenen 123 daimî dişin % 3,3’ünde, üst
çeneye ait toplam 42 dişin % 4,8’inde çürük oluşumu görülmüştür. Toplumun
incelenen dişlerinde sadece iki tip çürük oluşumu görülmüştür. Bunlar diş
boynunda (interproximal) ve çiğneme yüzeyinde (occlusal) görülen çürükler
olup sadece büyük azı dişlerinde görülmüştür (Resim: 1).
Diş aşınması (dental attrition), çiğneme sırasında alt ve üst dişlerin oklüzyal
yüzeylerinin zaman içerisinde sürtünerek aşınması sonucu oluşan değişimdir.
Diş aşınması nedenleri arasında çiğneme esnasında dişlerin birbirine temas
etmesi (Wolpoff, 1970), diyet (Harmon ve Rose, 1998; Molleson ve ark., 1993),
bruksizm (diş gıcırdatması) (Hillson, 1996), temporomandibular eklem
morfolojisi (Owen ve ark., 1991), temporomandibular eklem bozukluğu
(Richards, 1990) ve kültürel faktörler (Larsen ve ark., 1991) gösterilmektedir.
Kalecik toplumuna ait 165 diş Molnar (1971) ile Bouville ve ark. (1983)’nın
geliştirmiş oldukları aşınma derecelerine göre değerlendirilmiştir (Tablo: 2
ve 3). Molnar’ın diş aşınma derecesine göre Kalecik toplumunun dişlerinin
% 37,6’sı 3. dereceden, Bouville ve ark. (1983) göre ise toplumun % 33,3’ü
4. dereceden aşınmaya sahiptir. Genel olarak toplumun diş aşınması hafif
derecedendir.
Kalecik toplumuna ait toplam 165 daimî dişte, ikincil dentin (secondary
dentin) ve dişözü odacığının varlığına bakılmıştır. İkincil dentin (secondary
dentin) ve dişözü odacığının sıklığının belirlenmesinde 5X20 binoküler
ışık mikroskop kullanılmıştır. İncelenen dişlerin %3,6’sında ikincil dentin,
%1,8’inde dişözü odacığı tespit edilmiştir. İkincil dentin ve dişözü odacığına
ise sadece ileri aşınma gösteren dişlerde rastlanmıştır. Dişlerde ikincil dentin
ve dişözü odacığının düşük sıklıkta görülmesi aşınmanın hafif ve yavaş
gelişmesi ile açıklanabilir.
Arkeolojik toplumların diş sağlığı ve beslenme alışkanlıkları
belirlenmesinde en önemli ölçütlerden bir tanesi de diş taşıdır (tartar)
(calculus). Hillson (1996) diş taşını, tükürük içindeki minerallerin ve bakteri
plâkların diş yüzeyine bağlanması şeklinde tanımlamaktadır. Bakteri plağı
17