umuvunyi magazine special ukuboza 2011 - Office of the Ombudsman
umuvunyi magazine special ukuboza 2011 - Office of the Ombudsman
umuvunyi magazine special ukuboza 2011 - Office of the Ombudsman
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
TURWANYE RUSWA<br />
Icyumweru cyahariwe kurwanya ruswa gifasha abaturarwanda<br />
kumenya inshingano z’urwego rw’<strong>umuvunyi</strong><br />
Umugwaneza Clémentine<br />
nk’uko bisanzwe buri mwaka, Urwego<br />
rw’Umuvunyi rutegura icyumweru cyihariye<br />
cyo kurwanya ruswa mu gihugu<br />
hose. Uyu mwaka, icyo cyumweru cyatangiriye<br />
ku mugaragaro mu karere ka<br />
nyabihu mu ntara y’iburengerazuba<br />
tariki ya 05/12/<strong>2011</strong> kuko akarere ka<br />
nyabihu ari ko kabaye aka mbere mu<br />
marushanwa y’Uturere ku miyoborere<br />
myiza mu mwaka wa 2010. icyo cyumweru<br />
kikaba kizasozwa ku munsi mpuzamahanga<br />
wo kurwanya ruswa ku isi<br />
wizihizwa ku itariki ya 09 Ukuboza.<br />
Umunsi mpuzamahanga wo kurwanya<br />
ruswa wemejwe n’icyemezo n°58/4<br />
cy’inteko Rusange y’Umuryango<br />
w’abibumbye (onU) yateranye ku<br />
itariki ya 31 Ukwakira 2003 i merida<br />
mu Gihugu cya mexique. Umuryango<br />
w’abibumbye washyizeho uyu munsi<br />
ugamije gukangurira isi yose kumenya<br />
ububi bwa ruswa. kwizihiza uyu munsi<br />
rero ni bumwe mu buryo bwo kumenyekanisha<br />
uruhare rw’ayo masezerano<br />
mpuzamahanga mu bijyanye no<br />
kurwanya ruswa ndetse n’u Rwanda<br />
rwamaze gushyiraho umukono.<br />
Uyu mwaka, insanganyamatsiko<br />
y’icyumweru cyo kurwanya ruswa iragira<br />
iti: “Ba inyangamugayo, wange<br />
ruswa”. kwanga ruswa no kuyamagana<br />
ni uruhare rwa buri wese, yaba ari<br />
inzego za leta, inzego zigenga, abikorera,<br />
imiryango itari iya leta ndetse<br />
n’abaturage bose muri rusange.<br />
ku itariki ya 24 Ukwakira <strong>2011</strong>, Urwego<br />
rw’Umuvunyi rwatangiye ibikorwa<br />
binyuranye byo gutegura icyumweru<br />
cyo kurwanya ruswa. muri ibyo bikorwa<br />
hari amarushanwa y’indirimbo<br />
n’imivugo bigamije gukangurira<br />
abanyarwanda b’ingeri zose kwanga,<br />
kwirinda no kwamagana ruswa aho<br />
iboneka hose n’amarushanwa hagati<br />
y’Uturere ku miyoborere myiza.<br />
I. AMARUSHANWA Y’INDIRIMBO<br />
N’IMIVUGO<br />
bumwe mu buryo bukoreshwa mu gu-<br />
tanga ubutumwa ni ukubunyuza mu<br />
bihangano. igihangano cy’ikinamico,<br />
indirimbo, imivugo, inkuru ishushanyije…<br />
ubu buryo bukaba bufasha abantu<br />
gufata vuba ubutumwa bukubiye muri<br />
ibyo bihangango. ku nshuro ya kabiri,<br />
Urwego rw’Umuvunyi rwateguye amarushanwa<br />
ku ndirimbo n’imivugo.<br />
ayo marushanwa agenewe abahanzi<br />
bose yatangiriye ku rwego rw’akarere,<br />
akaba azakomeza ku rwego rw’intara<br />
Urwego rw’Umuvunyi<br />
n’Umujyi wa kigali no ku rwego<br />
rw’igihugu.<br />
ku bijyanye n’insanganyamatsiko, igihangano<br />
kigomba kuba kigaragaza ingingo<br />
zikurikira:<br />
- Guteza imbere imiyoborere myiza;<br />
Uruhare rwa buri munyarwanda mu<br />
gukumira no kurwanya akarengane;<br />
- Uruhare rwa buri munyarwanda mu<br />
gukumira no kurwanya ruswa;<br />
- Uruhare rw’Urwego rw’Umuvunyi<br />
mu kwimakaza imiyoborere myiza;<br />
- Uruhare rwa buri munyarwanda mu<br />
guharanira uburenganzira bwe;<br />
- kubera ijisho umuturanyi cyangwa<br />
mugenzi wawe igihe hagaragaye aka-<br />
Itsinda ryishyize hamwe riza mu marushanwa y'indirimbo yateguwe n'Urwego rw'Umuvunyi<br />
rengane cyangwa ruswa.<br />
kuri buri rwego, hahembwa 3 ba mbere<br />
barushije abandi kandi muri buri<br />
cyiciro, ni ukuvuga mu ndirimbo 3 no<br />
mu mivugo 3. mu ndirimbo, hashobora<br />
kurushanwa umuntu ku giti cye<br />
cyangwa itsinda ry’abantu.<br />
II. AMARUSHANWA Y’UTURERE KU<br />
MIYOBORERE MYIZA<br />
Urwego rw’Umuvunyi<br />
igihugu cyacu cyafashe intego yo kwimakaza<br />
imiyoborere myiza iha abayoborwa<br />
urubuga rwo kugira uruhare mu<br />
buyobozi. imwe mu nkingi zo gushimangira<br />
imiyoborere myiza ni ukwegereza<br />
abaturage ubuyobozi, hashyirwaho<br />
inzego zegereye abaturage kandi<br />
zibafasha kwihitiramo ibibakorerwa.<br />
akarere ni Urwego rw’Ubuyobozi bwegerejwe<br />
abaturage, rufite ububasha<br />
n’ubushobozi bwo kubakemurira ibibazo.<br />
hashingiwe ku ngingo ya 3, igika cya<br />
4, 10° y’itegeko n° 17/2005 ryo ku<br />
wa 18/08/2005 rivugurura kandi ryuzuza<br />
itegeko n°25/2003 ryo ku wa<br />
15/08/2003 rigena imitere n’imikorere<br />
y’Urwego rw’Umuvunyi, Urwego<br />
rw’Umuvunyi rufite inshingano yo “kugira<br />
uruhare mu guteza imbere ubuyobozi<br />
bwiza mu nzego zose, rwerekana<br />
ko imikorere n’imikoranire y’inzego<br />
idatunganye, bitewe n’uko inyuranyije<br />
n’amategeko, n’inshingano za buri rwego<br />
cyangwa n’imigambi rusange ya<br />
Leta, cyangwa se ifite ingaruka mbi ku<br />
baturage.”<br />
mu kuzuza iyo nshingano, Urwego rugira<br />
inama ubuyobozi uburyo bugomba<br />
kuzuza inshingano zabwo, rukanakangurira<br />
abaturage kumenya no guharanira<br />
uburenganzira bwabo. Rukora<br />
kandi igenzura rigamije kureba niba inzego<br />
z’ubuyobozi zikora zikurikije amategeko,<br />
zifite uburyo bwo kwigenzura<br />
no kugenzurwa, niba kandi imikorere<br />
yazo idaha icyuho ruswa n’akarengane.<br />
mu bikorwa byo gutegura icyumweru<br />
cyahariwe kurwanya ruswa, hatangijwe<br />
amarushanwa mu turere twose<br />
agamije kureba uko utwo turere dushyira<br />
mu bikorwa politiki y’imiyoborere<br />
myiza.<br />
Urwego rw’Umuvunyi rwasabye Uturere<br />
twose kwitabira ayo marushanwa<br />
rwuzuza urutonde rw’ibibazo 30 bireba<br />
imikorere y’akarere muri rusange<br />
bikubiye mu ngingo enye zikurikira:<br />
• imiyoborere;<br />
TURWANYE RUSWA<br />
Abitabiriye amarushanwa y'indirimbo n'imivugo mu Karere ka Nyarugenge ndetse n'abari mu Kanama Nkemurampaka (jury)<br />
• ubugenzuzi;<br />
• imitangire y’amasoko;<br />
• imenyekanishamutungo.<br />
muri aya marushanwa, Uturere dusabwa<br />
kugaragaza udushya mu gushyiraho<br />
ingamba zo gukumira no kurwanya<br />
ruswa mu rwego rwo kwimika imiyoborere<br />
myiza.<br />
mu cyiciro cya kabiri abakozi b’Urwego<br />
rw’Umuvunyi bagiye mu turere twose<br />
kugenzura niba ibyo Uturere twujuje<br />
mu nyandiko twashyikirije Urwego bihuje<br />
n’ukuri.<br />
Uturere dutatu tuzaba utwa mbere tuzahabwa<br />
ibihembo ku munsi wo gusoza<br />
icyumweru cyo kurwanya ruswa ku<br />
wa 09/12/<strong>2011</strong>.<br />
Urwego rw’Umuvunyi rurashishikariza<br />
inzego zose n’abantu bose, baba<br />
mu nzego z’ubuyobozi cyangwa ku giti<br />
cyabo guhora bashakisha ingamba zo<br />
kurwanya ruswa.<br />
14 Umuvunyi Magazine Ukuboza <strong>2011</strong> Umuvunyi Magazine Ukuboza <strong>2011</strong><br />
15