z badań nad rzymskim prawem spadkowym: konstrukcja ...
z badań nad rzymskim prawem spadkowym: konstrukcja ...
z badań nad rzymskim prawem spadkowym: konstrukcja ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
136 FRANCISZEK LONGCHAMPS DE BÉRIER<br />
W ostatniej części cytowanego poprzednio tekstu D.36.1.6.5 została zawarta<br />
uwaga Ulpiana, że procedurę przymusową stosowano także wówczas, gdy fideikomisariusz<br />
uniwersalny był dziedzicem ab intestato; gdyby testament upadł ze<br />
względu na odrzucenie spadku przez heres institutus, osoba, której miał on przekazać<br />
spadek, odziedziczyłaby go. Chociaż nie dochodziło do substytucji, jak np.<br />
w D.36.1.6.5, zdecydowano, aby również w tym przypadku dać pierwszeństwo<br />
fideicommissum hereditatis.<br />
Natomiast dziedziczenia przeciwtestamentowego dotyczy fragment z 40 księgi<br />
digestorum Juliana.<br />
D.36.1.28.12. Julianus libro quadragesimo digestorum: Qui rogatus est emancipato filio<br />
restituere hereditatem, cogi debet adire et restituere, quamvis filius contra tabulas<br />
bonorum possessionem accipere possit.<br />
Testator poprosił o wydanie spadku swojemu emancypowanemu synowi. Dziedzic<br />
nie zdecydował się na adito hereditatis. Zdaniem jurysty powinno się zmusić<br />
spadkobiercę do przyjęcia i wydania, mimo że — jeśliby syn wystąpił o spadek —<br />
i tak by go otrzymał, gdyż udzielonoby mu bonorum possessio contra tabulas.<br />
Rozważone źródła pozwalają stwierdzić, że jurysprudencja zdecydowanie opowiedziała<br />
się za stosowaniem przymusu wobec dziedziców nawet wówczas, gdy<br />
majątek spadkowy mógł trafić do fideikomisariuszy uniwersalnych drogą substytucji,<br />
dziedziczenia ab intestato czy przez bonorum possessio contra tabulas. Wydaje<br />
się, iż w każdym z tych przypadków brano pod uwagę korzyść fideikomisariuszy<br />
wyrażającą się w tym, że otrzymywali spadek od razu i w całości.<br />
W senatus consultum Pegasianum została ustanowiona procedura przymusowa<br />
wobec dziedzica, który odmawiając aditio hereditatis, niweczył zawarte w testamencie<br />
fideikomisy uniwersalne i sprzeniewierzał się woli testatora co do ostatecznego<br />
losu spadku. Rozważone przypadki pokazały, że stała się ona integralną<br />
częścią dogmatycznej konstrukcji fideicommissum hereditatis oraz że korzystano<br />
z niej, gdy tylko spełnione były ku temu przesłanki. Trzeba przy tym podkreślić,<br />
iż stosowano ją wyłącznie przy uniwersalnych zapisach powierniczych i nie roz-<br />
135<br />
ciągnięto jej zastosowania na inne fideikomisy . Wydane w jej ramach iussum<br />
powodowało, że dziedzicowi nie pozostawało nic innego, jak przyjąć i wydać spadek<br />
fideikomisariuszowi. W ten sposób udało się uniezależnić istnienie uniwersalnego<br />
zapisu powierniczego od przychylności spadkobiercy, który w aditio hereditatis<br />
mógł nie widzieć dla siebie żadnego interesu, a wierność woli spadkodawcy<br />
nie stanowiła dla niego wystarczającego powodu do podejmowania ryzyka spłacania<br />
długów spadkowych lub do najdrobniejszego wysiłku związanego z wykonywaniem<br />
czynności na podstawie testamentu. Zdecydowano, że przy zastosowaniu procedury<br />
przymusowej bierna i czynna legitymacja była przenoszona na fideikomisariusza<br />
zgodnie z senatus consultum Trebellianum, przez co zabezpieczano interesy dziedzica.<br />
Chroniono go w ten sposób przed stratami, jakie mogła spowodować aditio<br />
135 D.29.4.17. Gaius libro septimo decimo ad edictum provinciale; D.36.1.15.5,6. Ulpianus libro<br />
quarto fideicommissorum; D.36.1.17.2. Ulpianus libro quarto fideicommissorum.
Change language