agrobiznesi 69 - KASH | Keshilli Agrobiznesit shqiptar
agrobiznesi 69 - KASH | Keshilli Agrobiznesit shqiptar
agrobiznesi 69 - KASH | Keshilli Agrobiznesit shqiptar
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Këshilli i <strong>Agrobiznesit</strong><br />
Shqiptar<br />
Agrobiznesi<br />
E përdyjavshme e pavarur Viti i nëntë i botimit Nr. 103 8 - 21 Gusht 2008 Çmimi 20 lekë<br />
Botim i Këshillit të <strong>Agrobiznesit</strong> Shqiptar Tel/ Fax: 229445 www.kash.org.al<br />
SË SHPEJTI AGJENCI PAGESASH PËR<br />
MBËSHTETJEN DHE ZHVILLIMIN RURAL<br />
Në mjediset e Ministrisë së<br />
Bujqësisë, Ushqimit dhe<br />
INSTAT:<br />
Tirana,<br />
konsumin më të<br />
lartë familjar në<br />
vend<br />
Anketa e Buxhetit të Familjes 2006-2007, e<br />
prezantuar nga INSTAT në Hotel Tirana<br />
International, jep një vlerësim dhe krahasueshmëri<br />
të buxhetit të familjes <strong>shqiptar</strong>e në rang<br />
prefekturash në vend, por dhe në bazë të zonave,<br />
atyre urbane dhe atyre rurale.<br />
Sipas drejtoreshës së INSTAT Ines Nuja, në<br />
bazë të anketimit, Tirana paraqet me konsumin<br />
më të lartë në vlerë, krahasuar me të gjitha prefekturat<br />
e tjera. Kështu një familje e kryeqytetit rezulton<br />
të shpenzojë mesatarisht në muaj rreth<br />
83.817 lekë. Prefekturat që paraqesin shpenzimet<br />
më të larta për konsum pas Tiranës, janë Durrësi<br />
dhe Gjirokastra, me konsum familjar përkatësisht<br />
82.905 dhe 82.815 lekë. Ndërsa, prefekturat me<br />
nivel më të ulët të shpenzimeve për konsum janë<br />
ato të Dibrës dhe Beratit, përkatësisht me 51.262<br />
dhe 54.146 lekë për familje në muaj. Ndërkohë,<br />
realizimi për herë të parë I Anketës së Buxhetit të<br />
Familjes në Shqipëri dhe në zonën rurale bën të<br />
mundur krahasimin e kësaj zone me atë urbane.<br />
Kështu, nga të dhënat rezulton se kuota më e<br />
lartë e buxhetit total të familjeve...<br />
Faqe aqe 2<br />
2<br />
PANAIR<br />
“AGROBIZNES 2008”<br />
<strong>KASH</strong> fton kompani,<br />
donatorë e organizata të<br />
huaja, institucione dhe<br />
projekte në fushën e<br />
bujqësisë dhe industrisë<br />
agropërpunuese, të<br />
marrin pjesë në Panairin<br />
më të madh të<br />
<strong>Agrobiznesit</strong> Shqiptar me<br />
mbështetjen e veçantë të<br />
Ministrit të Bujqësisë dhe<br />
Ushqimit.<br />
25 - 28 Shtator 2008<br />
Kontaktoni në zyrat e <strong>KASH</strong>-it:<br />
Adresa: Rr. “Mine Peza”, Pall. 87/3, Hyrja 1, Kati 1<br />
Tel./Fax: 003554229445; E-mail: kashtirana@gmail.com<br />
BASHKEPUNIME TE REJA<br />
SHQIPËRI - ITALI MARRËVESHJE NË<br />
FUSHËN E BUJQËSISË<br />
Ministri i Bujqësisë, Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes së Konsumatorit z. Jemin<br />
Gjana priti në takim ambasadorin italian<br />
në Shqipëri z. Saba Delia i cili shoqërohej<br />
nga drejtori i koperacionit italian z.<br />
AKTUALITET<br />
GJANA: SHQIPËRIA KA RRITUR<br />
PRODHIMIN VENDAS<br />
Ministri i Bujqësisë, Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes së Konsumatorit, Jemin Gjana,<br />
eshte shprehur se bujqësia <strong>shqiptar</strong>e<br />
gjatë tri viteve të qeverisjes<br />
demokratike ka njohur rritje dhe zhvil-<br />
MIKROKREDI<br />
Lavizolo. Në takim, ministri Gjana pasqyroi<br />
punën dhe marrëdhëniet e bashkëpunimit<br />
që kjo ministri ka me Italinë në<br />
fushën e bujqësisë e trë ushqimit dhe i<br />
cilësoi mjaft të mira këto...<br />
Faqe aqe 4<br />
4<br />
lim. “Përveç 1 miliard dollarë në buxhetin<br />
e fillimit të vitit, shtohen dhe 200 milion<br />
dollarë nga buxheti suplementar. Ky fond<br />
do të shërbejë për zhvillimin e infrastrukturës<br />
dhe për të rritur...<br />
Faqe aqe aqe 4<br />
4<br />
MIKROFINANCA RURALE SHPREHJE E<br />
MENTALITETIT MODERN QE<br />
MBESHTET AKTIVITETIN AGRAR<br />
Ne bote, te varferit e zonave rurale<br />
jane me miliona, jo sepse nuk jane ne<br />
gjendje te administrojne te ardhurat e<br />
tyre, por sepse nuk i kane keto te ardhura.<br />
Studimet kane treguar se mikrondermarresit<br />
e zonave rurale marrin rendi-<br />
ENGLISH<br />
CONTENT IN ENGLISH<br />
mente te larta te kapitalit qe ata investojne,<br />
problemi eshte se ata nuk kane<br />
akses te mjaftueshem per fonde, shperblimi<br />
i tyre ne pergjithesi mbetet i ulet,<br />
cka zgjat ciklin e varferise. Pra, aksesi per<br />
financim perben nje sfide...<br />
Faqe aqe 7<br />
7<br />
Page age 2<br />
2<br />
STATISTIKA<br />
ÇMIMET E FRUTA - PERIMEVE<br />
NE TREGJET E VENDIT<br />
Çmimet dhe gazeta “Agrobiznesi” në<br />
Internet www.kash.org.al<br />
ABONOHUNI!<br />
Vazhdon fushata e abonimeve në të përdyjavshmen “Agrobiznesi”, organ i<br />
Këshillit të <strong>Agrobiznesit</strong> Shqiptar. Ajo gjendet në të gjitha pikat e shitjes së<br />
gazetave, në kryeqytet dhe në rrethe. Abonimi bën që gazeta “Agrobiznesi” t’ju<br />
ofrojë direkt në shtëpinë, qendrën e punës apo zyrën tuaj, në çdo cep të<br />
Shqipërisë, të rejat që ju interesojnë nga fusha e bujqësisë, pyjeve, peshkimit,<br />
<strong>agrobiznesi</strong>t, import-eksportit, projekteve të huaja, subvencioneve, etj.<br />
Pajtimi mund të kryhet pranë sporteleve të filialit të Postës Tiranë dhe filialeve<br />
të Postës në çdo rreth. Ato mund të kryhen edhe pranë zyrave të <strong>KASH</strong>. Ne<br />
ua sjellim gazetën në çdo komunë, më lirë se çmimi i tregut në Tiranë!<br />
Tarifat janë si më poshtë:<br />
12 - mujore 1000 lekë<br />
Mbrojtjes së Konsumatorit, në<br />
prani të Ministrave të<br />
bujqësisë Z. Jemin Gjana, të<br />
financave Z. Ridvan Bode, të<br />
ekonomisë Z. Genc Ruli, të<br />
disa zevendës ministrave, të<br />
këshilltarëve të Kryeministrit,<br />
të përfaqësuesve të BE,<br />
USAID, GTZ etj si dhe të<br />
shumë ekspertëve, u<br />
organizua tryeza e<br />
rrumbullakët mbi krijimin e<br />
Agjensisië së Pagesave në<br />
Shqipëri, si në gjithë vendet<br />
anëtare të Bashkimit<br />
Europian, si një kusht për<br />
plotësimin e MSA dhe<br />
aderimin e vendit tonë në<br />
strukturat e BE-së.<br />
Pas përshëndetjes së të<br />
ftuarve, Ministri Gjana në<br />
fillim shpjegoi për të<br />
pranishmit se pse është<br />
domosdoshmëri...<br />
Faqe aqe aqe 3 3<br />
3<br />
Faqe aqe aqe 10 10 - - 11<br />
11<br />
Zgjidhni rrugën më të lehtë për marrjen e informacionit që<br />
ju intereson, më të sigurtë dhe më të lirë!<br />
Llogaria Bankare: Tirana Bank 0100 0100 0100 301826 301826 100 100<br />
100
2 Agrobiznesi<br />
8 - 21 Gusht 2008<br />
TEMA TEMA TE TE DITES<br />
DITES<br />
INSTAT: Tirana, konsum më<br />
të lartë familjar në vend<br />
Anketa e Buxhetit të<br />
Familjes 2006-2007, e<br />
prezantuar nga IN-<br />
STAT në Hotel Tirana International,<br />
jep një vlerësim dhe krahasueshmëri<br />
të buxhetit të familjes<br />
<strong>shqiptar</strong>e në rang prefekturash<br />
në vend, por dhe në bazë<br />
të zonave, atyre urbane dhe atyre<br />
rurale.<br />
Sipas drejtoreshës së IN-<br />
STAT Ines Nuja, në bazë të anketimit,<br />
Tirana paraqet me konsumin<br />
më të lartë në vlerë, krahasuar<br />
me të gjitha prefekturat<br />
e tjera. Kështu një familje e<br />
kryeqytetit rezulton të shpenzojë<br />
mesatarisht në muaj rreth<br />
83.817 lekë. Prefekturat që<br />
paraqesin shpenzimet më të larta<br />
për konsum pas Tiranës, janë<br />
Durrësi dhe Gjirokastra, me konsum<br />
familjar përkatësisht 82.905<br />
dhe 82.815 lekë.<br />
Ndërsa, prefekturat me nivel<br />
më të ulët të shpenzimeve për<br />
konsum janë ato të Dibrës dhe<br />
Beratit, përkatësisht me 51.262<br />
dhe 54.146 lekë për familje në<br />
muaj. Ndërkohë, realizimi për<br />
herë të parë I Anketës së Buxhetit<br />
të Familjes në Shqipëri dhe<br />
në zonën rurale bën të mundur<br />
krahasimin e kësaj zone me atë<br />
urbane. Kështu, nga të dhënat<br />
rezulton se kuota më e lartë e<br />
buxhetit total të familjeve,<br />
hpenzimet ushqimore, arrijnë<br />
ë 49.5 përqind në zonën rurale,<br />
undrejt 45.8 përqind në zonën<br />
rbane.<br />
Përsa i përket pijeve alkolike<br />
he duhanit, në zonën rurale<br />
hpenzimet zënë 4.9 përqind të<br />
hpenzimeve të buxhetit të<br />
amiljes, kundrejt 3.8 përqind, që<br />
shtë në zonën urbane. Ndërsa,<br />
hpenzimet për hotele dhe<br />
estorante në zonat rurale zënë<br />
Revista gjermane “Eu<br />
rofish”, një revistë e<br />
ëndësishme në fushën e peshimit<br />
që botohet në Gjermani,<br />
lerëson pozitivisht zhvillimin e<br />
kuakulturës në vendin tonë, në<br />
jë artikull të publikuar në numin<br />
e saj të fundit.<br />
Shkrimi me titullin “Akuakulura<br />
në Shqipëri: një sektor me<br />
jë rol të rëndësishëm social”,<br />
hekson se në Shqipëri ky sekor<br />
po luan një rol të rëndëishëm<br />
jo vetëm në jetën<br />
konomike, por dhe sociale të<br />
endit, në uljen e varfërisë dhe<br />
urnizimin me ushqime të pasua<br />
proteinike të shoqërisë.<br />
“Qeveria është kujdesur për<br />
ritjen e këtij sektori, duke montoruar<br />
atë dhe forcuar legjislaionin<br />
me qëllim inkurajimin e<br />
STAFI I GAZETES<br />
një përqindje perj 4.8 përqind,<br />
kundrejt 5.2 që është në zonat<br />
urbane.<br />
Zona rurale paraqet një përqindje<br />
më të lartë të shpenzimeve<br />
për transport, rreth 6.7 të<br />
buxhetit të familjes, kundrejt 5.8<br />
përqind në zonat urbane. Në<br />
zonën rurale rezulton të ketë një<br />
përqindje më të madhe të shpenzimeve<br />
për kujdes shëndetësor<br />
me 4.4 përqind, kundrejt 3.8 përqind<br />
në zonat urbane, si dhe<br />
mirëmbajtje dhe mobilim i<br />
banesës, me 4.4 përqind, kundrejt<br />
3.8 përqind në zonat urbane.<br />
Për shërbimet e banesës,<br />
zonat urbane shpenzojnë rreth<br />
8.2 përqind, kundrejt 6.4 në<br />
zonat rurale, për komunikim, 3.5<br />
përqind, kundrejt 2.3 në zonat<br />
rurale, për arsim, 2.3 përqind<br />
kundrejt 1.0 përqind në zonat<br />
rurale, argëtim dhe kulturë, 3.5<br />
përqind kundrejt 2.7 përqind në<br />
zonat rurale, si dhe mallra dhe<br />
shërbime të tjera, 6.1 përqind<br />
kundrejt 4.9 përqind në zonat<br />
rurale.<br />
Analiza e shpërndarjes së<br />
nivelit të shpenzimeve për konsum<br />
tregon që 90 përqind e<br />
familjeve <strong>shqiptar</strong>e shpenzojnë<br />
mesatarsisht rreth 60 mijë lekë<br />
në muaj dhe vetëm 10 përqind e<br />
familjeve në Shqipëri shpenzojnë<br />
rreth 153 mijë lekë në muaj<br />
për familje.<br />
Përsa i përket shpërndarjes<br />
së shpenzimeve të konsumit,<br />
sipas tipit të familjes, rezulton<br />
se familjet e përbëra nga 1 person<br />
dhe çiftet pa fëmijë, shpenzojnë<br />
më shumë për ushqim, krahasuar<br />
me tipet e tjera të familjeve.<br />
Gjithashtu, familjet me një<br />
person të vetëm dhe çiftet pa<br />
fëmijë shpenzojnë më shumë se<br />
tipet e tjera të familjes për<br />
kujdes shëndetësor dhe për<br />
banesën, me përkatësisht 9.6<br />
dhe 8.7 përqind. Ndërsa,<br />
shpenzimet për arsim, apo për<br />
veshje dhe këpucë, janë më të<br />
larta me familjet me 1 dhe 2 fëmijë.<br />
Po kështu, prezenca e fëmijëve<br />
sjell shpenzime më të larta<br />
në transport komunikim, si dhe<br />
zërin restorante dhe hotele.<br />
INSTAT prezanton<br />
anketen e buxhetit<br />
te familjes ne<br />
Shqiperi 2006 - 2007<br />
INSTAT prezantoi në Hotel<br />
Tirana International rezultatet e<br />
Anketës së Buxhetit të Familjes<br />
në Shqipëri 2006 - 2007.<br />
Kjo anketë u realizua me<br />
mbështetje financiare dhe teknike<br />
të Bankës Botërore dhe<br />
Deprtamentit për Zhvillim<br />
Ndërkombëtar, si dhe me asistencë<br />
teknike, nëpërmjet specialistëve<br />
të fushës, nga Insituti Italian<br />
I Statistikave.<br />
Anketa e fundit mbi këtë<br />
problem ishte zhvilluar në vitin<br />
2000.<br />
Sipas drejtoreshës së IN-<br />
STAT, Ines Nurja, “ndryshe nga<br />
viti 2000, kjo anketë është realizuar<br />
në të gjithë territorin e Shqipërisë,<br />
sipas ndarjes së re administrative,<br />
në nivel prefekturash,<br />
qytetesh dhe komunash”.<br />
Znj. Nurja tha se “Anketa<br />
e Buxhetit Familjar 2006 - 2007<br />
është bazuar në ligjet e vendit<br />
tone dhe në rekomandime dhe<br />
klasifikime ndërkombëtare”.<br />
Ndërkohë, INSTAT në vazhdën<br />
e anketave ka planifikuar që<br />
gjatë vitit në vazhdim të realizojë<br />
një tjetër Anketë të Buxhetit<br />
të Familjeve në të gjithë territorin<br />
<strong>shqiptar</strong>, në mënyrë që të<br />
Revista ‘Eurofish’ vlerëson<br />
zhvillimin e akuakulturës në Shqipëri<br />
kësaj sipërmarrjeje nëpërmjet<br />
një zhvillimi të<br />
përgjegjshëm dhe të qëndrueshëm.<br />
Trajnimi dhe informimi i<br />
vazhdueshëm i ikuafermerëve<br />
me teknologjitë e reja<br />
është një prioritet I qeverisjes,<br />
së bashku me tërheqjen e investimeve<br />
dhe zhvillimin e infrastrukturës,<br />
marketingut dhe<br />
tregtimitm të produkteve të<br />
akuakulturës”, thuhet në artikull.<br />
Shkrimi rreth katër faqe, i<br />
botuar nga “Eurofish”, bën<br />
gjithashtu dhe një analizë të<br />
resurseve të vendit tonë, duke<br />
hedhur dritë mbi perspektivat<br />
që ka ky sektor në Shqipëri, një<br />
vend me pasuri ujore të<br />
bollshme dhe të larmishme që<br />
po manifeston tendencë pozitive<br />
si për kultivimin e specieve<br />
të traditës, ashtu dhe në kultivimin<br />
e specieve të reja.<br />
dhënat të krahasohen më mirë.<br />
Të dhënat e Anketës së<br />
Buxhetit të Familjes 2006 -<br />
2007, realizuar nga INSTAT<br />
mbi një kampion prej 6025<br />
familjesh, bëjnë të mundur përshkrimin<br />
e shpenzimeve për<br />
konsum të familjeve <strong>shqiptar</strong>e.<br />
Në periudhën e referencës,<br />
shpenzimet mesatare mujore të<br />
familjeve vlerësohen në shifrën<br />
<strong>69</strong> mijë lekë, duke pasur<br />
parasysh se një familje në Shqipëri<br />
përbëhet mesatarisht<br />
nga 4 persona. Shuma totale e<br />
shpenzimeve mujore të familjeve<br />
<strong>shqiptar</strong>e, që vlerësohet<br />
të jenë rreth 752 mijë familje,<br />
arrin në 52 miliard lekë në muaj.<br />
Nëse konsiderojmë shpenzimet<br />
mesatare mujore për<br />
frymë në periudhën njëvjeçare<br />
të anketimit rezulton, se një<br />
individ në Shqipëri shpenzon<br />
mesatarisht 17 mijë lekë në<br />
muaj, nga të cilat 9 mijë lekë<br />
për konsum ushqimor dhe 8<br />
mijë lekë për konsum jo ushqimor.<br />
Ndërkohë, në bazë të rezultateve<br />
të anketimit rezulton<br />
se ushqimi (pa përfshirë këtu<br />
pijet alkolike) mbetet një element<br />
i rëndësishëm në buxhetin<br />
familjar, duke zënë 47.6 përqind<br />
të tij. Në këtë grup shpenzimet<br />
më të mëdha i zë shpenzimi<br />
për mish dhe nënprodukte<br />
të tij, që zë rreth 22.5 përqind<br />
të buxhetit brenda grupit.<br />
Ndërsa, përsa i përket<br />
grupit të “pijeve alkolike dhe<br />
duhan”, në familjet <strong>shqiptar</strong>e<br />
rezulton të konsumohet për to<br />
rreth 4.3 përqind e buxhetit, ku<br />
vetëm duhani zë një peshë prej<br />
50.6 përqind brenda grupit.<br />
Konsumi në fast food, bar dhe<br />
restorante, përbën rreth 5 përqind<br />
të buxhetit të familjes.<br />
Buxheti suplementar<br />
270 milionë USD,<br />
opozita kërkon më<br />
shumë fonde për<br />
bujqësinë<br />
Kuvendi i Shiperise<br />
miratoi ne fund te<br />
muajit korrik, me<br />
shumice votash, buxhetin suplementar<br />
që llogaritet në<br />
vlerën e 270 milionë dollarëve,<br />
megjithese u kondershtua nga<br />
opozita.<br />
Në Buxhetin suplementar<br />
prej 270 milion dollarësh, nuk<br />
përfshihen të ardhurat e<br />
ARMO-s dhe privatizimeve të<br />
tjera, por vetëm të ardhurat e<br />
krijuara si rezultat i disiplinës<br />
financiare. Buxheti suplementar<br />
paraqet të ardhurat dhe<br />
shpenzimet si për buxhetin qëndror<br />
dhe atë lokal, ashtu dhe të<br />
ardhurat nga zerat e tjere.<br />
Buxheti i shtetit, për vitin<br />
2008, sipas këtij projektligji është:<br />
Të ardhurat 303 783 milionë<br />
lekë, Shpenzimet 360 207 milionë<br />
lekë dhe Deficiti 56 424<br />
milionë lekë. Të ardhurat nga<br />
fondi I konsoliduar janë 237 142<br />
milionë lekë, Shpenzimet 293<br />
566 milionë lekë. Për buxhetin e<br />
pushtetit vendor, të ardhurat<br />
janë 31 646 milionë lekë, nga të<br />
cilat, granti i pakushtëzuar nga<br />
buxheti qendror 16 064 milionë<br />
lekë.<br />
Ndërkohë Buxheti i sigurimeve<br />
shoqërore, për vitin 2008,<br />
është: Të ardhurat, gjithsej, 63<br />
360 milionë lekë, nga të<br />
cilat: Kontributet 45 650 milionë<br />
lekë; - Transferimet nga buxheti<br />
i shtetit 17 710 milionë lekë<br />
dhe shpenzimet 63 360 milionë<br />
lekë. Nga skema e sigurimit suplementar<br />
të ardhurat, gjithsej,<br />
pritet të arrijnë 4 153 milionë<br />
CONTENT<br />
lekë, nga të cilat kontributet 186<br />
milionë lekë, transferimet nga<br />
buxheti i shtetit 3 967 milionë<br />
lekë. Buxheti i sigurimeve shëndetësore,<br />
për vitin 2008, është:<br />
Të ardhurat, gjithsej, 11 160<br />
milionë lekë, nga të cilat, kontributet<br />
dhe të tjera 5 223 milionë<br />
lekë, Transferimet nga<br />
buxheti i shtetit 5 937 milionë<br />
lekë.<br />
Fondi i kontigjencës, prej 2<br />
000 milionë lekësh, do të përdoret<br />
për rritjen e pagave dhe<br />
të pagesave sociale, në 6-mujorin<br />
e dytë, të vitit 2008.<br />
Nënkryetari i Komisionit të<br />
Ekonomisë në Kuvend, deputeti<br />
i PS, Arbem Malaj, duke i’u<br />
referuar buxhetit suplementar<br />
të shtetit të paraqitur në Kuvend,<br />
tha se “ PS është e shqetësuar<br />
që qeveria nuk ka parashikuar<br />
asnjë fond kompensimi<br />
për familjet e varëfra <strong>shqiptar</strong>e,<br />
të goditura rëndë nga inflacioni<br />
I lartë I jetesës së tyre, skemë<br />
kjo e detyrueshme për të asistuar<br />
këto familje.” Sipas tij, nuk<br />
ka asnjë shtesë për pagesën e<br />
papunësisë dhe ndihmës<br />
ekonomike dhe buxheti nuk<br />
përfshin asnjë qindarkë shtesë<br />
nga privatizimi I ARMO-s apo<br />
privatizime të tjera.<br />
Malaj tha se, “Të ardhurat e<br />
pretenduara nga qeveria janë<br />
pasojë e çmimeve të larta të importeve,<br />
ato vijnë kryesisht nga<br />
tatimi i mallrave më të domosdoshme,<br />
duke goditur rëndë fuqinë<br />
blerëse sidomos të shtresave<br />
me të ardhura më të pakta.”<br />
Page<br />
– Very soon, a Payment Agency will be of a support for the rural<br />
development.....................................................................................................3<br />
– INSTAT: Tirana, the highest family consume in the country............................2<br />
– Albania - Italy agreement in the agricultural sector.........................................4<br />
– Half million dollars to fight against bruceloze in Korça......................................4<br />
– Gjana: Albania has increased the domestic production.................................4<br />
– Different news from Kukësi region.................................................................5<br />
– Rural micro-finance, an expression of the modern mentality that supports agrarian<br />
activity..............................................................................................................7<br />
– The prices of the fruits and vegetables.........................................................10 - 11<br />
– Practical Agriculture...............................................................................12 - 13<br />
Drejtor Ekzekutiv: Zydi Teqja; Bordi i gazetës: Kryetar: Enver Ferizaj; Antarë: Kujtim Sokoli, Hasan Halili, Fuad Haxhiymeri, Kristaq Thoma,<br />
Agim Rahmeta, Isuf Demirxhiu, Edmond Gjata; Design & Layout: Elvira Çeku; Asistente: Rozi Martini; Adresa: Rr.“Mine Peza”, P. 87/3, Hyrja<br />
2, Kati 1, Tel./ Fax: ++ 355 4 229445: Web site: www.kash.org.al E-mail: info@kash.org.al: kashtirana@gmail.com; Llogaria Bankare: Tirana Bank 0100 301 826 100
8 - 21 Gusht 2008<br />
PROJEKT PROJEKT ZHVILLIMI<br />
ZHVILLIMI<br />
Agrobiznesi<br />
SË SHPEJTI AGJENCI PAGESASH PËR<br />
MBËSHTETJEN DHE ZHVILLIMIN RURAL<br />
Në mjediset e Minis<br />
trisë së Bujqësisë,<br />
Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes së Konsumatorit, në<br />
prani të Ministrave të bujqësisë<br />
Z. Jemin Gjana, të financave Z.<br />
Ridvan Bode, të ekonomisë Z.<br />
Genc Ruli, të disa zevendës ministrave,<br />
të këshilltarëve të<br />
Kryeministrit, të përfaqësuesve<br />
të BE, USAID, GTZ etj si dhe të<br />
shumë ekspertëve, u organizua<br />
tryeza e rrumbullakët mbi krijimin<br />
e Agjensisië së Pagesave<br />
në Shqipëri, si në gjithë vendet<br />
anëtare të Bashkimit Europian,<br />
si një kusht për plotësimin e<br />
MSA dhe aderimin e vendit<br />
tonë në strukturat e BE-së.<br />
Pas përshëndetjes së të ftuarve,<br />
Ministri Gjana në fillim<br />
shpjegoi për të pranishmit se<br />
pse është domosdoshmëri krijimi<br />
i këtij institucioni teknik që<br />
do të menaxhojë fondet e donacionet<br />
për bujqësinë në mbështetje<br />
të saj.<br />
Si në gjithë vendet e BE-së<br />
edhe ne po startojmë me krijimin<br />
e Agjensisë së Pagesave në<br />
Bujqësi. Së pari sepse një gjë e<br />
tillë na e kërtkon zbatimi i MSA<br />
dhe integrimi i vendit tonë. Kjo<br />
po ndodh natyrshëm pasi janë<br />
hedhur deri sot të gjithë hapat<br />
e nevojshëm, me shumë<br />
përkushtim dhe vendosmëri. Ne<br />
tashmë kemi miratuar Ligjin bazë<br />
për Bujqësinë, ligj i munguar<br />
në Shqipëri për 20 vjet dhe ai<br />
ligj parashikon krijimin e institucionit<br />
të Agjensisë së Pagesave<br />
në Bujqësi.<br />
Ne po startojmë me krijimin<br />
e Agjensisë së Pagesave në<br />
Bujqësi, pas një përvoje, pas<br />
një trajnimi, pas një ushtrimi e<br />
autoshkolle të konsiderueshme<br />
që kemi bërë këto dy vitet e fundit<br />
si ne si administratë si fermerët<br />
si përfitues. Projekti 2KR që<br />
ka vepruar pranë MBUMK ka<br />
përdorur 15 milionë dollarë të<br />
cilët ne me shumë veshtersi dhe<br />
me shumë ndërhyrje po i rigrumbullojmë<br />
për t’i ricikluar në ndihmë<br />
të bujqësisë në një skemë<br />
tashmë mjaft të diversifikuar.<br />
Në vitet 2007-2008 ne kemi përdorur<br />
si mbështetje direkte me<br />
fonde të pakthyeshme për fermerin<br />
15 milionë dollarë nga buxheti<br />
i shtetit. Projekti 2KR deri<br />
sot ka vepruar si Agjensi pagesash<br />
në Bujqësi por në hije.<br />
Më tej ministri Gjana vijoi në<br />
fjalën e tij : Meqë Shqipëria po<br />
ecën me shpejtësi drejt plotësimit<br />
të MSA-së dhe vendit kandidat<br />
për në BE, asaj vendet e<br />
BE-së do ti adresojnë mjaft<br />
fonde financiare për bujqësinë.<br />
Po për ti përfituar këto fonde<br />
duhet deomos krijimi i Agjensisë<br />
së Pagesave dhe ne po e<br />
plotësojmë këtë kusht. Ne kemi<br />
fituar një përvojë të mirë në këto<br />
dy vitet e fundit. Fermerët janë<br />
trajnuar, administrata po ashtu<br />
dhe jemi të gatshëm të përfitojmë<br />
e menaxhojmë fondet që<br />
mund të lëvrohen për bujqësinë.<br />
Ne kemi në plan që në 2009<br />
të fillojmë me Agjensinë e Pagesave<br />
për Bujqësinë me një strukturë<br />
të vogël, ndonëse vendet e<br />
tjera të BE-së kanë struktura të<br />
mëdha. Si fillim do të përdorim<br />
fondit kundraparti të 2KR, fondet<br />
e buxhetit që shpresojmë të<br />
rritet dhe donacione të tjera. Ajo<br />
që ne sot e shohim si prioritet<br />
është se ne prodhojmë mjaft në<br />
vend, por produktet tona nuk<br />
mund të konsumohen tërësisht<br />
në kohën e vjeljes dhe duhet të<br />
mendojmë për të krijuar<br />
mundësinë e ruajtjes së produktit<br />
që ai të dalë në treg gjithë<br />
vitit.<br />
Pas Ministrit Gjana, Ministri<br />
i financave Bode e mbështeti<br />
krijimin e kësaj Agjensie dhe foli<br />
gjatë për zhvillimet në bujqësi.<br />
Edhe Ministri Ruli dha mbështetjen<br />
e tij për Agjensinë dhe<br />
kërkoi që për bujqësinë duhet<br />
më shumë mbështetje.<br />
Më pas mjaft diskutantë<br />
kërkuan më shumë fonde për<br />
bujqësinë. Më të spikatura ishin<br />
kërkesat e mbështetja që<br />
dhanë këshilltarët e Kryeministrit<br />
Petraq Milo e Selami Xhepa.<br />
Ndërkohë MBUMK po përgatit<br />
aktet nënligjore, vendimet<br />
e këshillit të Ministrave që fillimi<br />
i vitit të ardhshëm ta gjejë gati<br />
gjithë infrastrukturën për<br />
Agjensinë e Pagesave në<br />
Bujqësi.<br />
Agjencia e<br />
Pagesave per<br />
Zhvillim Bujqesor<br />
dhe Rural<br />
Pse duhet te<br />
ngrihet?<br />
Ne baze te Rregullores se KE<br />
1663/95, Regullore 1258/99 me<br />
detajime nga Rregullore e KE<br />
885/2006 cdo vend qe aspiron<br />
te behet antar i BE dhe qe te<br />
perfitoje nga mbeshtetja financiare<br />
e tij, ne fushen e bujqesise<br />
dhe te zhvillimit rural, duhet te<br />
ngreje nje institucion qe quhet<br />
Agjencia e Pagesave (AP). Akte<br />
te tjera baze per AP jane edhe<br />
Rregullore e KE 1<strong>69</strong>8/2005, Rregullore<br />
e KE 1290/2005.<br />
AP eshte instrument i CAP<br />
(Politika Bujqesore e Perbashket<br />
ne BE). Permes saj BE mbeshtet<br />
zhvillimin bujqesor dhe<br />
rural. Fondet e CAP qe perdor<br />
AP vijne nga dy burime kryesore<br />
kryesore: Fondi i garantimit<br />
te Bujqesise Europiane (EAGF)<br />
dhe Fondi i Bujqesise Europiane<br />
per Zhvillim Rural (EAF-<br />
RD). Nga fondi i pare mbeshteten<br />
masat strukturore per zhvillimin<br />
e tregut: i) Pagesat<br />
direkte, ii)rregullimi i tregjeve<br />
bujqesore, iii) informacioni dhe<br />
promocioni tregtar (peprfshire<br />
edhe statistikat), iv) Pagesat per<br />
eksportin e produkteve ne vendet<br />
e treta. Nga fondi i dyte<br />
mbeshteten masat per zhvillimin<br />
rural.<br />
Nga pikpamja e instrumentave<br />
te politikes per zhvillimin<br />
bujqesor dhe rural, BE ka institucionalizuar<br />
programin IPARD-<br />
Instrument of Pre-accession for<br />
Agriculture and Rural Development<br />
(komponenti i peste i programit<br />
IPA). Ky program do te<br />
behet i disponueshem per Shqiperine<br />
vetem kur ajo te jete<br />
vend kandidat i BE-se. Fondet<br />
per IPARD burojne kryesisht<br />
nga EAGF dhe EAFRD, ndersa<br />
AP do te jete struktura implementuese<br />
e ketij programi.<br />
Cfare detyrash do te kete<br />
Agjencia e Pagesave? Lidhur me<br />
funksionin e saj si instrument i<br />
zhvillimit bujqesor dhe rural AP<br />
do te kete keto detyra kryesore:<br />
Marrja dhe<br />
perpunimi i<br />
aplikimeve<br />
Akreditimi i AP eshte hapi<br />
paraprak qe duhet bere para se<br />
AP te mund te marre fonde nga<br />
BE, prandaj ky hap eshte mjaft<br />
kritik. Akreditimi i saj behet nga<br />
qeveria dhe me vone edhe nga<br />
BE duke marre parasysh kapacitetet<br />
e saj per:<br />
• Shqyrtimin e kerkesave te aplikanteve<br />
dhe zbatimin e procedurave<br />
te pagesave dhe ndihmes<br />
ne pajtim me rregullat e<br />
Bashikimit Europian para se te<br />
autorizohen pagesat.<br />
• Mbajtjen e llogarive te plota<br />
dhe te sakta per pagesat e kryera.<br />
• Kryerjen e kontrolleve sipas<br />
legjislacionit europian.<br />
• Paraqitjen e dokumentave<br />
ne kohen e kerkuar dhe formen<br />
e kerkuar nga rregullat e BE.<br />
• Mbajtjen e dokumentave ne<br />
menyre te tille qe ato te jene ta<br />
aksesueshme, qe siguron plotesine,<br />
vlefshmerine dhe lexueshmerine<br />
e tyre ne kohe, duke<br />
persfhire edhe dokumentimin<br />
elektronik sipas kuptimit te rregullave<br />
komunitare.<br />
Vendi yne duhet te shpejtoje<br />
qe ta ngreje nje agjenci te tille.<br />
Kjo agjenci do te hyje ne veprim<br />
duke perdorur fonde BE<br />
sapo vendi yne te behet vend<br />
kandidat dhe do te vazhdoje te<br />
funksionoje edhe ne periudhen<br />
kur ai te jete vend antar.<br />
Nisur nga pervoja e vendeve<br />
te tjera qe jane bere kandidate<br />
te BE dhe me vone jane antaresuar,<br />
agjencite e pagesave kane<br />
filluar te veprojne qe ne periudhen<br />
e para-aderimit; ne periudhen<br />
e vendit potencial sic eshte<br />
vendi yne ato kane punuar me<br />
fonde kombetare, ndersa me<br />
vone ato kane menaxhuar edhe<br />
fonde komunitare, krahas atyre<br />
kombetare.<br />
Pervoja ka treguar se vendet<br />
te ndryshme qe sot jane antare<br />
te BE kane filluar te krijojne pervojen<br />
e tyre per thithjen e fondeve<br />
te BE shume kohe perpara<br />
se te antaresohen. Qe ne vitin<br />
1994 (10 vjet para aderimit ne BE)<br />
Polonia kishte krijuar nje agjenci<br />
shteterore (ARMA) qe implementonte<br />
mbeshtetjen shteterore<br />
per bujqesine. Ne vitin 2001<br />
ARMA u akreditua si nje agjenci<br />
SAPARD dhe pas 1 majit 2004<br />
ARMA u akreditua si nje agjenci<br />
pagese. POlonia ka krijuar qe<br />
heret dhe gradualisht ppervpojen<br />
e saj ne mbaeshtetjen<br />
direkte te bujqesise dhe per kete<br />
aresye ajo nuk ka pasur probleme<br />
serioze ne absorbimin e<br />
fondeve te BE. Vende te tjera, si<br />
Bullgaria , Rumania , Maqedonia<br />
etj. Nuk i kane prire sa<br />
duhet ne kohe krijimit te AP dhe<br />
per pasoje kane pasur probleme<br />
me absorbimin e mbeshtetjes se<br />
BE.<br />
Ne kete kontekst, edhe vendi<br />
yne duhet ta ngreje sa me pare<br />
nje agjenci pagesash. Detyrimi<br />
yne per ta ngritur agjencine e<br />
pagesave per zhvillimin bujqesor<br />
dhe rural bazohet edhe ne<br />
ligjin nr.9817 Date 22.10.2007<br />
“Per bujqesine dhe zhvillimin<br />
rural”, si dhe ne rregulloren e<br />
sipercituar te KE. Detyrimi per<br />
te ngritur Agjencine e Pagesave<br />
buron edhe nga Plani Kombetar<br />
per Zbatimin e MSA-se, ku ne<br />
menyre explicite kerkohet qe<br />
brenda vitit 2007 te ishte ngritur<br />
kjo agjenci. Ne kontekstin e<br />
realitetit tone dhe te fazes integruese<br />
ku ndodhet vendi yne<br />
nuk mund te diskutohet me<br />
koha e ngritjes se kesaj agjencie.<br />
Bazuar ne realitetin tone dhe<br />
ne keshillat qe kemi marre nga<br />
parnere te huaj, perfshire vende<br />
qe kane kaluar fazen e sotme<br />
integruese te vendit tone, ne<br />
jemi te bindur qe agjencia jone<br />
e pagesave duhet te ngrihet sa<br />
me pare.<br />
Pervec argumentave qe kane<br />
te bejne me aspekte ligjore dhe<br />
planin e zbatimit te MSA, argument<br />
ate tjere te rendesihem pse<br />
duhet te ngrihet sa me pare AP<br />
kryesore pro ngritjes se shpejte<br />
te agjencise jane:<br />
Qe agjencia e pagesave, pasi<br />
te jete ngritur, te mund te menaxhoje<br />
parate e BE ne fushen e<br />
bujqesise dhe zhvillimit rural,<br />
duhet te akreditohet nga vete<br />
qeveria jone dhe nga BE. Akreditimi<br />
nenkupton vleresimin e<br />
kapaciteteve te agjencise per te<br />
menaxhuar ne menyre eficente<br />
dhe sipas standarteve fondet e<br />
BE. Akreditimi eshte nje proces<br />
i veshtire sepse ka kerkesa te<br />
forta. Ato prekin strukturen organizative,<br />
standartet e burimeve<br />
njerezore, kushtet e delegimit<br />
te detyrave, standartet<br />
dhe procedurat e kontrollit, procedurat<br />
dhe standartet e informacionit<br />
dhe komunikimit, standartet<br />
dhe procedurat e monitorimit.<br />
Por keto standarte dhe<br />
procedura nuk mund te krijohen<br />
dhe pervehtesohen ne nje kohe<br />
te shkurter dhe lehte, por ne<br />
menyre graduale dhe per kete<br />
duhet kohe. Krijimi menjehere i<br />
AP jep mundesi qe gjerat te behen<br />
gradualisht dhe ne kohen<br />
qe vendi yne behet vend kandidat<br />
ne te kemi te arritura disa<br />
prej ketyre standarteve. Mosarritja<br />
e tyre, edhe sikur agjencia<br />
te akreditohet me tolerance, do<br />
te beje qe fondet e BE te pezullohen<br />
dhe rikthehen ne origjinen<br />
e tyre dhe kjo do te ishte<br />
shume e rende per Shqiperine.<br />
Pervoja e disa vendeve perqark,<br />
ka treguar se kjo ka ndodhur me<br />
se nje here. Aktuaalisht Maqedonia<br />
nuk e ka te akredituar AP<br />
dhe kjo e pengon te marre mebshtetje<br />
nga BE, ndersa Rumanise<br />
i jane pezulluar shuma te<br />
medha nga mungesa e kapaciteteve<br />
absorbuese te tyre. Vendi<br />
yne nuk ka perse te perserise<br />
keto situata qe kane kaluar te<br />
tjeret.<br />
Krijimi sa me pare i AP do te<br />
krijoje mundesine qe ajo te krijoje<br />
gradualisht kapacitetet<br />
teknike dhe menaxhuee, permes<br />
rekrutimeve te studjuara, marrjes<br />
se pervojave te huaja dhe<br />
trainimeve te planifikuara.<br />
Vendi yne aktualisht ka programe<br />
buxhetore te ngjashme<br />
nga natyra dhe menyra e implementimit<br />
me ato qe do te kryeje<br />
ne te ardhmen AP. Te tilla jane<br />
programet me mbeshtetje<br />
direkte te zhvillimit bujqesor per<br />
vitin 2008, ndertimi i tregjeve<br />
dhe therrtoreve, te cilat priten<br />
te vazhdojne edhe ne te ardhmen,<br />
bile ne mase me te madhe,<br />
etj. Duke u vendosur keto programe<br />
nen nje menaxhim te vetem<br />
te AP, bazuar edhe ne standarte<br />
rigoroze dhe te forta, do<br />
te behet i mundur perdorimi me<br />
efektiv dhe eficient i tyre.<br />
Nderkohe, behet i mundur edhe<br />
krijimi i pervojave perkatese, per<br />
te cilat argumentuam me lart.<br />
Me ne fund, por jo e fundit,<br />
mbeshtetja e qeverise per<br />
bujqesine dhe zhvillimin rural<br />
ristrukturohet ne menyre me te<br />
qarte, dhe njekohesisht lehtesohet,<br />
orientohet dhe monitorohet<br />
me efektivisht nje pjese e rendesishme<br />
e politikes se shtetit per<br />
bujqesine dhe zhvillimin rural.<br />
Ne fillim ajo do te kryeje<br />
detyra te reduktuara, dhe mund<br />
te kete nje staf minimal, nga<br />
rreth 12 mije qe ka Polonia apo<br />
rreth 300 qe ka Slovenia sot.<br />
Stafi fillestar i saj mund te rekrutohet<br />
nga strukturat e<br />
MBUMK, projekti 2KR dhe ish<br />
projekti PSHB i BB.<br />
Argumentat e mesiperm<br />
shprehin ne nje pjese te rendesihme<br />
edhe pervojen tone dhe<br />
mesimet e marra nga studimi i<br />
pervojes se vendeve te reja te<br />
BE, si Polonia, Slovenia, Bullgaria,<br />
apo edhe te Maqedonise<br />
si vend kandidat, prandaj jemi<br />
te mendimit qe kjo agjenci te<br />
ngrihet sa me pare.<br />
Agjencia e Pagesave ne<br />
Shqiperi mendojme te quhet<br />
3<br />
Agjencia per Zhvillim Bujqesor<br />
dhe Rural, por mund te quhet<br />
edhe thjesht Agjencia e Pagesave<br />
ne Bujqesi.. Ne vende te<br />
tjera pergjithesisht AP ka<br />
emertim te percaktuar, psh ne<br />
Poloni ka emertimin Agjencia<br />
per Ristrukturimin dhe Modernizimin<br />
e Bujqesise , ne Slloveni<br />
ka emrin Agjencia per Tregjet<br />
Bujqesore dhe Zhvilimin Rural,<br />
ne Kroaci quhet Drejtora per<br />
Mbeshtetje tregtare dhe strukturore<br />
ne Bujqesi, etj. Ky<br />
emertim ka domethenie me<br />
konkrete dhe lehteson kanalizimin<br />
e te gjitha fondeve shteterore<br />
per zhvillimin bujqesor dhe<br />
rural.<br />
Lidhur me strukturen e AP<br />
propozojme nje model te perafert<br />
me ate slloven. Edhe kjo te<br />
pakten per dy aresye:<br />
i- Te gjitha modelet megjithese<br />
kane mjaft ndryshime formale,<br />
ne thelb kane te njejtin<br />
ndertim, funksione dhe detyra<br />
ii- Sllovenia eshte vend i ngjashem<br />
me Shqiperine, per nga<br />
madhesia dhe struktura, prandaj<br />
madhesia e AP se saj reflekton<br />
edhe madhesine e vendit<br />
dhe te bujqesise. Sodoqofte, ne<br />
propozimin tone kemi pare edhe<br />
modelin polak, modelin lituanez<br />
dhe modele te tjera.<br />
Propozojme qe AP te kete nje<br />
strukture qendrore prane<br />
MBUMK, si dhe struktura rajonale<br />
ne dy nivele (qark dhe<br />
rreth).<br />
Mendohet qe fillimisht AP te<br />
filloje te funksionoje me strukture<br />
te pjesshme ne raport me<br />
ate qe duhet te kete ne momentin<br />
e akreditimit, per aresye te<br />
mungeses se kapaciteteve, dhe<br />
te plotesohet gradualisht me<br />
krijimin e ketyre kapaciteteve.<br />
Keto do te sanksionohen me nje<br />
vendim qeverie.<br />
Per shkak te shtimit te pritshem<br />
te fondeve buxhetore ne<br />
mbeshtetje te bujqesise per vitin<br />
2009, mendohet qe per vitin 2009<br />
stafi te jete rreth 100 vete, per te<br />
shkuar tek 250-300 ne momentin<br />
e akreditimit nga BE. Baze per<br />
stafin e AP mendohet te jete<br />
projekti aktualisht efektiv 2KR,<br />
por jo domosdoshmnerisht cdo<br />
i punesuar aty do te kaloje automatikisht<br />
ne stafin e AP. Percaktimi<br />
do te behet ne baze te<br />
pershkrimeve te reja te vendeve<br />
te punes.<br />
AP duhet te filloje funksionimin<br />
e saj qe ne vitin 2009, me<br />
qellim qe te krijohen sa me shpejt<br />
kapacitetet dhe pervojat e<br />
duhura.<br />
Fondet qe mund te menaxhoje<br />
AP fillimisht mund te jene<br />
ato te buxhetit te shtetit, si fondet<br />
per mbeshtetjen direkte te<br />
bujqesise por edhe fonde potenciale<br />
qe mud te vijne nga programi<br />
IPA. Pas akreditimit final,<br />
ajo do te menaxhoje edhe fondet<br />
perkatese te BE.
4 Agrobiznesi<br />
8 - 21 Gusht 2008<br />
AKTUALITET<br />
AKTUALITET<br />
Gjysëm milionë dollarë<br />
kundër brucelozës në Korçë<br />
U nënshkrua<br />
mar<br />
rëveshja për për<br />
dorimin e gjysmë milionë<br />
dollarëve mes MBUMK dhe<br />
Axhensisë MADA si financuesja<br />
kryesore për luftimin e<br />
ëmundjes së brucelozës në<br />
bagëtitë e imta të qarkut të Kocës.<br />
Do të vaksinohen e<br />
atrikullohen 300 mijë krerë<br />
bagëti të imta dele e dhi të këtij<br />
qarku. Marrëveshja u nënshkrua<br />
në mjediset e ministrisë së bujqësisë,<br />
ushqimit dhe Mbrojtjes së<br />
Konsumatorit, mes ministrit Z.<br />
Jemin Gjana dhe drejtorit të<br />
MADA z. Shkelzen Marku.<br />
Për të vaksinuar, regjistruar e<br />
matrikulluar rreth 300 mijë bagëti<br />
të imta (dele e dhi) në Qarkun<br />
e Korçës, si rajoni më problematik<br />
në vend për sëmundjen e<br />
brucelozës, do të përdoren nga<br />
Ministria e Bujqësisë, Ushqimit<br />
dhe Mbrojtjes së Konsumatorit<br />
(MBUMK) rreth gjysmë milionë<br />
dollarë të Axhensisë së Zhvillimit<br />
të Zonave Malore (MADA)<br />
dhe të MBUMK.<br />
Duke qenë se blegtoria, si nje<br />
sektor rendesishem i bujqesise,<br />
perben nje nga prioritetet kryesore<br />
te Qeverise, MBUMK-ja po<br />
bën të gjitha përpjekjet që të<br />
atrikullohet blegtoria në vend<br />
he të vaksinohet kundër<br />
ëmundjeve problematike siç<br />
shtë bruceloza, u shpreh mes<br />
ë tjerave Ministri i Bujqëisë Z.<br />
jana. Aipohoi gjithashtu se<br />
everia <strong>shqiptar</strong>e është plotëisht<br />
e angazhuar për të rritur<br />
Ministri i Bujqësisë,<br />
Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes së Konsumatorit,<br />
Jemin Gjana, eshte shprehur se<br />
bujqësia <strong>shqiptar</strong>e gjatë tri<br />
viteve të qeverisjes demokratike<br />
ka njohur rritje dhe zhvillim.<br />
“Përveç 1 miliard dollarë<br />
në buxhetin e fillimit të vitit,<br />
shtohen dhe 200 milion dollarë<br />
nga buxheti suplementar. Ky<br />
fond do të shërbejë për zhvillimin<br />
e infrastrukturës dhe për<br />
të rritur mundësinë e qarkullimit<br />
ekonomik, e cila në<br />
mënyrë të drejtpërdrejtë I shërben<br />
bujqësisë”, deklaroi ministri<br />
Gjana.<br />
Sipas tij, përgjatë një viti<br />
asetet bujqësore janë bërë 10<br />
herë më të vlefshme, ndërsa në<br />
po të njëjtën masë është rritur<br />
edhe prodhimi vendas.<br />
Në përgjigje të deklaratës<br />
së kreut të opozitës, Edi Rama,<br />
se janë rritur importet e prodhimeve<br />
bujqësore, ministri<br />
Gjana deklaroi se “gjatë vitit<br />
2007 Shqipëria ka prodhuar 671<br />
mijë ton perime në vend dhe<br />
ka importuar 17 mijë ton, ka<br />
prodhuar 155 mijë ton patate<br />
dhe ka importuar vetëm 19 mijë<br />
ndjeshëm sigurinë ushqimore.<br />
Dhe nuk ka siguri ushqimore të<br />
garantuar pa blegtori të vaksinuar,<br />
matrikulluar e të shëndetëshme.<br />
Shëndetësimi i blëgtorisë<br />
është kusht prinmar që<br />
BE-ja do t’i kërkojë Shqipërisë<br />
në momentin që vendi do të jetë<br />
në kandidim për anëtar të BEsë.<br />
Ne, vijoi ministri Gjana po<br />
punojmë që të jemi gati në momentin<br />
e duhur. Po ndërtojmë<br />
Autoritetin Kombëtar të Ushqimit,<br />
po matrikullojmë sivjet<br />
gjithë gjedhin e vendit me fond<br />
mbi një milionë dollar të buxhetit<br />
të shtetit dhe të imtat e qarkut<br />
të Korcës. Me MADA vijoi ministri<br />
Gjana ne do të kemi edhe<br />
bashkëpunime të tjera sic është<br />
edhe ai i pak javëve më vonë<br />
për përdorimin e 1.5 milionë dollarëve<br />
për lerat e ujit dhe kanalet<br />
ujitëse.<br />
Ky projekt që mbështetet nga<br />
MADA, vjen pas projektit të<br />
madh që ka ndërmarrë MBUMK<br />
me fonde të buxhetit të shtetit<br />
për matrikullimin e gjithë gjedhit<br />
në vend gjatë vitit 2008 me fond<br />
mbi një milionë dollarë.<br />
MBUMK-ja ka prioritet të saj që<br />
gjatë vitit 2009 të matrikullojë<br />
gjithë bagëtitë e imta pas përfundimit<br />
të matrikullimit të gjedhit<br />
brenda 2008. Nëse Shqipëria<br />
matrikullon bagëtitë dhe<br />
lufton sëmundjet e tyre, vendit<br />
i çelet një prespektivë shumë e<br />
madhe për eksportimin e mishit<br />
të qengjit dhe kecit pasi kërkesat<br />
janë të mëdha për këtë<br />
produkt <strong>shqiptar</strong>. Kur dihet se<br />
Shqipëria ka bagëti të imta më<br />
shumë se disa nga vendet e rajonit<br />
të marra së bashku. Pavaresisht<br />
ecurise relativisht te mire<br />
te zhvillimit te ketij sektori ne<br />
vitet e fundit, permiresimi i metejshem<br />
i shendetit te kafsheve<br />
Gjana: Shqipëria ka rritur<br />
prodhimin vendas<br />
ton, ka prodhuar 21 mijë ton<br />
fasule dhe ka importuar 300<br />
ton, ka prodhuar 158 ton fruta<br />
nga 60 mijë që prodhonte 5 vite<br />
më parë dhe ka importuar 90<br />
mijë ton, ka prodhuar 156 ton<br />
rrush dhe ka importuar vetëm<br />
6.7 mijë ton, ka prodhuar 756<br />
milion kokrra vezë dhe ka importuar<br />
vetëm 1 milion kokrra<br />
vezë, si dhe ka prodhuar 13<br />
mijë ton djathë dhe ka importuar<br />
1.5 mijë ton”.<br />
Kreu i MBUMK-së, Gjana,<br />
theksoi se prodhimi i grurit në<br />
Shqipëri gjatë vitit 2008 ka njohur<br />
rritje të jashtëzakonshme,<br />
ku shifrat shënojnë 500 milion<br />
kv grurë dhe 550 ha vreshta më<br />
shumë se një vit më parë. “Të<br />
gjitha këto tregojnë se bujqësia<br />
<strong>shqiptar</strong>e po ecën në rrugë<br />
të mbarë”, deklaroi ministri<br />
Gjana.<br />
2007 - 2008: 5000<br />
Fermere kane<br />
perfituar<br />
subvencion nga<br />
shteti<br />
Rreth 5000 fermerë kanë<br />
përfituar subvencione nga shteti,<br />
që llogaritet në shumën<br />
totale prej 1.5 miliard lekë, për<br />
periudhën 2007-2008, bënë të<br />
ditur burime nga Ministria e<br />
Bujqësisë, Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes së Konsumatorit<br />
(MBUMK).<br />
Sipas MBUMK, skema e<br />
subvencionimit për rritjen e<br />
prodhimit bujqësor vendas,<br />
zevendësoi në fillim të vitit<br />
2007, projektin “naftë pa akcizë”<br />
i cili rezultoi inefiçent dhe<br />
aspak transparent për furnizimin<br />
e fermerëve me karburant<br />
pa akcizë. Nga të dhënat zyrtare<br />
rezulton se, vetëm nga kjo<br />
mbështetje e drejtëpërdrejtë<br />
subvencionuese e fermerit <strong>shqiptar</strong>,<br />
është shtuar me rreth<br />
2500 ha sipërfaqja me vreshta<br />
e pemtore.Skema e subvencionit<br />
të bujqësisë, po vazhdon<br />
zbatimin sipas programit të<br />
MBUMK-së , ndërkohë që<br />
efektiviteti i këtij projekti, pritet<br />
të shihet viin tjetër, kur pritet<br />
nga Qeveria shtimi përsëri i<br />
këtij subvencioni për zhvillimin<br />
e bujqësisë.<br />
Subvencioni nje nga projektet<br />
me te suksesshme pritet te<br />
shtoje fondet vitin e ardhshem<br />
ne mbeshtetje te bujqesise.<br />
perben nje nga angazhimet me<br />
te rendesishme te MBUMK-së,<br />
qeverisë <strong>shqiptar</strong>e dhe insititucioneve<br />
te ndryshme mbështetëse<br />
siç është rasti i MADAs.<br />
Bruceloza eshte semundja me<br />
problematike e cila eshte e pranishme<br />
nje pjese te madhe te territorit<br />
dhe sidomos ne pjesen<br />
jugore te vendit. Korça eshte<br />
rajoni me i prekur deri tani, ku<br />
nga rreth 300,000 koke bageti te<br />
imta (dele dhe dhi) rreth 30 perqind<br />
e tyre mendohet se jane te<br />
infektuara me bruceloze. Gjithashtu,<br />
ky rajon ka dhe incidencen<br />
me te larte te rasteve te kalimit<br />
te kesaj semundje ne njerez,<br />
duke zene rreth 37 perqind te<br />
gjithe rasteve te raportuara ne<br />
nivel kombetar.<br />
Ky projekt, perben hapin e<br />
pare te pilotimit ne Qarkun e<br />
Korçes te nje metodologjie te re<br />
dhe efektive per luftimin e kesaj<br />
semundje e cila do te kete per<br />
qellim shendetesimin e kafsheve<br />
dhe permiresimim e sigurise<br />
ushqimore. Metodologjia e re<br />
per luftimin e brucelozes në<br />
Qarkun e Korçës permban Identifikimin<br />
dhe matrikullimin e te<br />
gjithe bagetive te imta te Qarkut<br />
Korçe, perfundimin e regjistrimit<br />
te gjithe bagetive te imta dhe<br />
lidhjen e tyre me regjistrin e fermave<br />
te Qarkut si dhe vaksinimin<br />
ne mase te gjithe bagetive<br />
te imta, u shpreh drejtori i MADA<br />
z. Shkelzen Marku. Ai vijoi me<br />
paraqitjen e shkurtër të gjithë<br />
projektit të përbashkët me<br />
MBUMK dhe prezantimin e tij<br />
për mediat dhe të pranishmit.<br />
Shqipëri - Itali<br />
marrëveshje në<br />
fushën e bujqësisë<br />
Ministri i Bujqë<br />
sisë, Ushqimit<br />
dhe Mbrojtjes së<br />
Konsumatorit z. Jemin Gjana<br />
priti në takim ambasadorin<br />
italian në Shqipëri z. Saba<br />
Delia i cili shoqërohej nga<br />
drejtori i koperacionit italian<br />
z. Lavizolo.<br />
Në takim, ministri Gjana<br />
pasqyroi punën dhe marrëdhëniet<br />
e bashkëpunimit që<br />
kjo ministri ka me Italinë në<br />
fushën e bujqësisë e trë ushqimit<br />
dhe i cilësoi mjaft të<br />
mira këto marrëdhënie. Ai vijoi<br />
duke shpjeguar se edhe<br />
marrëdhëniet me rajone të vecanta<br />
të Italisë, si ai i Puljas<br />
në kuadër të projektit Interreg,<br />
kanë qenë mjaft të frutshme.<br />
Ministri Gjana evdidencoi<br />
si mjaft të mirë bashkëpunimin<br />
më autoritetet kopetente<br />
italiane të veterinarisë<br />
e sigurisë ushqimore në<br />
fushën e sigurisë ushqimore,<br />
në kryerjen e analizave të<br />
produkteve të ndryshme në<br />
Itali. Ai kërkoi bërjen efektiv<br />
të fondit prej 2 mil euro te<br />
CARDS për laboratorët që do<br />
të përdoren nga Autoriteti<br />
Kombëtar i Ushqimit (AKU)<br />
që mendojmë ta bëjmë efektiv<br />
në vitin 2009 në përmbushje<br />
të objektivit të qeverisë<br />
<strong>shqiptar</strong>e.<br />
Ministri Gjana kërkoi bërjen<br />
të mundur nënshkrimin e<br />
një marrëveshje kuadër me<br />
ministrinë e bujqësisië të Italisë<br />
për të lehtësuar partneritetin<br />
mes dy vendeve e sektorëve<br />
të përbashkët. Ministri<br />
vecoi punën e kontaktet me<br />
Federatën Italiane të Peshkimit<br />
për të mundësuar eksportin<br />
e midhjeve <strong>shqiptar</strong>e<br />
për në Itali e në vendet e BE.<br />
Ambasadori Delia e siguroi<br />
ministrin Gjana për mirëkuptim<br />
e thellim të bashkëpunimit<br />
mes dy vendeve, mirëpriti<br />
propozimin e ministrit Gajna<br />
për nënshkrimin e marrëveshjes<br />
me homologun italian<br />
të bujqësisië, hap që mund<br />
të ndërmerret në vjeshtën e<br />
këtij viti, kohë kur mund të<br />
vijë në Shqipëri ministri italian<br />
i bujqësisë.<br />
Lidhur me bërjen efektiv të<br />
fondit për laboratorët e AKU,<br />
ambasadori italian informoi<br />
ministrin Gjana se në shtator<br />
do të nënshkruhet marrëveshja<br />
mes ministrisë së bujqësisë,<br />
koperacionit italian dhe organizatës<br />
botërore të shëndetësisë<br />
e cila është axhencia për<br />
ekzekutimin e zbatimin e projektit<br />
për laboratorët. Ambasadori<br />
iatlian Delia e siguroi<br />
ministrin Gjana se do ta nxisë<br />
bashkëpunimin me Federatën<br />
italiane të peshkimit për<br />
dhënien e asistencës teknike<br />
në plotësimin e kërkesave e<br />
standarteve për mundësinë e<br />
eksportit të midhjeve<br />
<strong>shqiptar</strong>e në tregjet e BE.<br />
QEVERIA MIRATON RREGULLOREN<br />
PER QUMËSHTIN<br />
V V E E N N D D I I M<br />
M<br />
PËR<br />
PËR<br />
MIRATIMIN E RREGULLORES “KËRKESAT TEKNIKE DHE<br />
NORMAT, QË DUHET TË PËRMBUSHË QUMËSHTI I DESTINUAR<br />
PËR PRODHIMIN E QUMËSHTIT PËR KONSUM DHE TË<br />
PRODUKTEVE ME BAZË QUMËSHTI”<br />
Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të neneve 12, pika 2, e<br />
15, shkronja “b”, të ligjit nr.9441, datë 11.11.2005, “Për prodhimin,<br />
grumbullimin dhe tregtimin e qumështit dhe të produkteve me bazë<br />
qumështi”, me propozimin e ministrit të Bujqësisë, Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes së Konsumatorit, Këshilli i Ministrave<br />
V V E E N N D D O O S S I I :<br />
:<br />
1. Miratimin e rregullores “Kërkesat teknike dhe normat, që duhet të<br />
përmbushë qumështi i destinuar për prodhimin e qumështit për konsum<br />
dhe të produkteve me bazë qumështi”, që i bashkëlidhet këtij vendimi<br />
dhe është pjesë përbërëse e tij.<br />
2. Ngarkohen Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së<br />
Konsumatorit dhe Ministria e Shëndetësisë për zbatimin e këtij vendimi.<br />
Ky vendim hyn në fuqi pas botimit në “Fletoren zyrtare”.
8 - 21 Gusht 2008<br />
FOKUS FOKUS NGA NGA RRETHET<br />
RRETHET<br />
Kukes: Në dy vjet,<br />
184 fermerë<br />
përfitues të projektit<br />
“2KR”<br />
Të paktën 184 fermerë të<br />
qarkut të Kukësit kanë përfituar<br />
një fond prej 47, 1 milionë lekësh<br />
gjithsej, gjatë dy viteve të<br />
fundit përmes projektit të<br />
qeverisë <strong>shqiptar</strong>e “2KR” .<br />
“Në këto dy vite sipërfaqja<br />
e mbjellë me pemëtore është shtuar<br />
në 113 ha, ndërsa ajo me<br />
vreshta në 18 ha vreshta”, tha<br />
drejtori rajonal i bujqësisë,<br />
Shefqet Elezi.<br />
Pozitivë është fakti se projekti<br />
është shtrirë pothuajse në<br />
të gjitha zonat e qarkut të<br />
Kukësit. Fermerët e interesuar<br />
paraqesin projektin, dhe në<br />
bazë të sleksionimit ata përfitojnë<br />
subvencionin nga qeveria.<br />
Me miratimin e projektit, çdo<br />
fermer financohet me një fond<br />
prej 30 mijë lekë për dynym,<br />
ndërsa në pemëtari me 50 mijë<br />
lekë për dynym. Gjatë kësaj periudhe<br />
shtimi i sipërfaqes së<br />
mbjellë me pemëtari kryesisht<br />
është përqëndruar në mbjellen<br />
e kumbullave , mollës, qershisë,<br />
pjeshkës e dardhës.<br />
Subvencioni i fermerëve<br />
përmes këtij projekti, konsiderohet<br />
nga vetë ata një ndihmë<br />
e madhe për ringritjen e blloqeve<br />
me pemë e vreshta. Njëri<br />
prej tyre, Astrit Cena, tha se<br />
përmes këtij projekti ka ngritur<br />
një bllok me vreshta prej 12<br />
dynymësh. “Tregu në këtë<br />
zonë është i garantuar për prodhimin”,<br />
tha Cena.<br />
Nisur nga suksesi i këtij projekti,<br />
po shihet mundësia e shtrirjes<br />
së tij edhe në subvencionimin<br />
për ngritjen e linjave të<br />
përpunimit të prodhimit, linja që<br />
aktualisht mungojnë në këtë<br />
zonë.<br />
Kukes: Gushti,<br />
muaji me i preferuar<br />
per pushime nga<br />
kosovaret<br />
Gushti duket se është muaji<br />
më i preferuar për kosovarët për<br />
t’iu drejtuar plazheve të shumta<br />
<strong>shqiptar</strong>e. Këtë e tregon edhe<br />
fakti se gjatë 4 ditëve të para të<br />
gushtit kanë hyrë në Shqipëri<br />
nga Kosova mbi 9.700 shtetas<br />
kosovarë me 2160 mjete, prej të<br />
cilave 128 autobuzë. Duke e<br />
bërë të ditur kete fakt burime<br />
zyrtare të drejtorisë së policisë<br />
kufitare të qarkut të Kukësit<br />
saktësojnë se “gjatë këtyre<br />
ditëve të gushtit fluksi ka qenë<br />
aq i madh sa në ndonjë rast eshte<br />
rritur edhe numri i sporteleve<br />
të kontrollit, kur zakonisht gjatë<br />
korrikut kanë qenë 6 të tilla”.<br />
Gjatë 15 ditëve të para të korrikut<br />
kishin hyrë në Shqipëri<br />
rreth 23 mijë kosovarë me një<br />
mesatare rreth 3 mijë persona<br />
në 24 orë.<br />
Ndërkohë, bëhet e ditur se<br />
gjatë këtyre ditëve të gushtit<br />
numri i kosovarëve që kanë<br />
hyrë në Shqipëri ka qenë nga<br />
2080 - 2760 përsona në 24 orë.<br />
“Është një fluks shumë më i<br />
madh se në të njëjtën periudhë<br />
Agrobiznesi<br />
Informacione të ndryshme nga rrethi i Kukësit<br />
të vitit të kaluar, kur hynin gjatë<br />
24 orëve deri në 1440 persona”,<br />
pohojnë burimet e policisë kufitare.<br />
Fluksi në rritje i hyrjes së<br />
kosovarëve në Shqipëri ka bërë<br />
që të rritet edhe kontrolli në akset<br />
kryesore rrugore që lidhin<br />
Kosovën me Shqipërinë. “Pozitive<br />
është fakti së megjithë këtë<br />
fluks të madh, deri tani në të<br />
gjitha akset rrugore që lidhin<br />
qarkun e Kukësit me Kosovën<br />
nuk ka ndodhur asnjë aksident,<br />
apo ngjarje tjetër e rëndë”, thotë<br />
drejtori i policisë kufitare të<br />
qarkut, Ylber Zyberi.<br />
Nisur edhe nga fluksi i madh<br />
i lëvizjes në drejtim të Shqipërisë<br />
i kosovarëve, në doganën e<br />
Morinit (Kukës) funksionojnë<br />
gjatë 24 orëve 6 - 7 sportele<br />
kontrolli, ndërsa në Qafë Morinë<br />
(Tropojë) 2 - 3 sportele.<br />
Kukes: Vete<br />
komuniteti eshte<br />
vene ne ruajtje te<br />
pasurise pyjore<br />
Kalimi i pasurisë pyjore në<br />
pronësi e përdorim të komunitetit<br />
pas një projekti të zbatuar<br />
me fonde të BB-së, në qarkun e<br />
Kukësit menjëherë ka dhënë<br />
efektet pozitive. “Edhe pse temperaturat<br />
janë të larta, në qarkun<br />
e Kukësit nuk ka raste<br />
emergjente në masivet e pyjeve,<br />
ndërsa e gjithë situata është<br />
nën kontroll të plotë, me synimin<br />
që ndryshe nga një vit më<br />
parë, dëmet të eleminohen<br />
plotësisht”, tha përgjegjësi i<br />
zyrës së emergjencave civile në<br />
prefekturën e Kukësit, Azem<br />
Tema. Sipas tij, “edhe pse nuk<br />
ka raste zjarresh, funksionon pa<br />
ndërprerje shtabi i emergjencës<br />
civile, që në cdo rast të shfaqjes<br />
të mundësohet eleminimi i pasojave”.<br />
Ndryshe nga një vit më parë,<br />
kur në më pak se dy muaj në<br />
qarkun e Kukësit u shkrumbuan<br />
nga zjarri 1002 ha pyje dhe u<br />
përshkuan nga flakët e zjarrit<br />
mbi 5200 ha pyje, këtë vit situata<br />
është është plotësisht nën<br />
kontroll dhe monitorohet në<br />
shumicën e rasteve gjatë 24<br />
orëve nga vetë komuniteti”,<br />
thotë drejtori i ndërmarrjes së<br />
shfrytëzimit pyjor, Fatmir Gjana.<br />
Sipas tij, shkaku i ndryshimit të<br />
menjëhershëm të situatës është<br />
fakti se mbi 65 për qind e<br />
sipërfaqes pyjore të rrethit të<br />
Kukësit ka kaluar në pronësi e<br />
përdorim të komunitetit, i cili<br />
është vetë i interesuar edhe për<br />
mbrojtjen dhe shfrytëzimin me<br />
kriter të kësaj pasurie. “Kalimi i<br />
pjesës më të madhe të pyjeve<br />
në shërbim të komunitetit, është<br />
shkaku i ndryshimit të situatës<br />
në krahasim me një vit më<br />
parë”, thotë Gjana.<br />
Megjithë temperaturat e larta<br />
të kësaj vere, në qarkun e<br />
Kukësit janë përshkuar nga zjarri<br />
vetem rreth 1,5 ha pyje. Eshtë<br />
konstatuar se rastet e<br />
shfaqjes së zjarrit në masivet<br />
pyjore janë rrjedhojë kryesisht<br />
e pakujdesisë së barinjve që në<br />
këtë periudhë janë banorë të<br />
pyjeve në lartësitë e mbi 1000<br />
metrave.<br />
Kukes: Gjate 24<br />
oreve te fundit kane<br />
hyre ne pikat<br />
kufitare 2.073<br />
shtetas kosovare<br />
Dita e parë e gushtit nuk ka<br />
shënuar ndonjë fluks të madh<br />
të hyrjes së kosovarëve në<br />
drejtim të plazheve <strong>shqiptar</strong>e.<br />
“Ka një fluks mesatar, në krahassim<br />
me hyrjen e kosovarëve<br />
gjatë ditëve të fundit të korrikut,<br />
ndonëse është për t’u theksuar<br />
fakti se në krahasim me të<br />
njëjtën periudhë të vitit të kaluar<br />
fluksi është shumë më i<br />
madh”, tha drejtori i policisë<br />
kufitare të qarkut të Kukësit, Ylber<br />
Zyberi.<br />
“Gjatë 24 orëve te fundit<br />
numri i shtetasve kosovarë që<br />
kanë hyrë në Shqipëri është<br />
2.073 persona me 660 mjete, prej<br />
të cilave 30 janë autobuzë, ndërsa<br />
pjesa tjetër janë furgonë e<br />
mjete të vogla”, saktësoi Zyberi.<br />
Ndërkohë, gjatë 24 orëve të<br />
fundit është vërejtur një rënie e<br />
ndjeshme e shtetasve <strong>shqiptar</strong>ë<br />
që hyjnë në Kosovë. Këtë e tregon<br />
fakti se gjatë 24 orëve të<br />
fundit kanë hyrë në Kosovë<br />
përmes 5 pikave të kalimit kufitar<br />
rreth 500 shtetas <strong>shqiptar</strong>ë,<br />
kryesisht tregtarë, gjë që në<br />
këtë periudhë është një tregues<br />
normal në kushtet kur pjesa më<br />
e madhe e banorëve edhe të<br />
zonës verilindore u drejtohen<br />
plazheve.<br />
Bëhet e ditur se gjatë këtij viti<br />
fluksi i hyrjes së shtetasve kosovarë<br />
në drejtim të plazheve<br />
shpiptare ka një rritje të<br />
ndjeshme, bile ka arritur deri në<br />
rreth 3.000 persona në 24 orë,<br />
gjë që nuk është parë asnjëherë<br />
gjatë këtyre viteve të pas konfliktit<br />
në Kosovë në pranverën e<br />
vitit ’99. “Pozitive është fakti se<br />
edhe pse fluksi është i madh,<br />
deri tani nuk ka ndodhur asnjë<br />
rast aksidenti me pasojë humbjen<br />
e jetës, apo ngjarje të tjera të<br />
jashtëzakonshme”, pohojnë<br />
burime zyrtare të policisë së<br />
qarkut të Kukësit<br />
Pavarësisht nga fluksi i lartë,<br />
puna pa ndërprerje gjatë 24<br />
orëve në doganën e Morinit, ku<br />
punohet me 6 sportele, ka bërë<br />
të mundur eleminimin e rradhës<br />
e të kohës së qëndrimit të<br />
udhëtarëve që hyjnë e dalin nga<br />
Shqipëria në Kosovë e anasjelltas.<br />
Forcat e policisë lokale vazhdojnë<br />
kontrollin me postoblloqe<br />
të lëvizshme të gjithë aksit<br />
rrugor Morinë - Kukës - Qafë<br />
Shllak, ndërsa kanë rritur bashkëpunimin<br />
me forcat e policisë<br />
së qarkut të Shkodrës, edhe pse<br />
në të gjitha rastet kur ka lëvizje<br />
me autokolonë të kosovarëve<br />
ato shoqërohen me mjete të policisë<br />
nga njëri rreth në tjetrin.<br />
Kukës: Buxheti i<br />
shtetit dhe banka<br />
botërore, investime<br />
për infrastrukturën<br />
rrugore<br />
Doganat dytësore të kalimit<br />
kufitar mes Shqipërisë e Kosovës<br />
si, Pika e kalimit Doganor<br />
Qafë Prush, Dogana e Shishtavecit<br />
dhe Dogana e Orgjostit,<br />
vazhdojnë të jenë aktive, por me<br />
probleme në infrastrukturën<br />
rrugore. “Nisur nga këto kushte,<br />
buxheti i shtetit ka akorduar<br />
500 milionë lekë për rikonstruksionin<br />
tërësor të aksit rrugor<br />
Qafë Prush - Krumë”, thotë nënprefekti<br />
i Hasit Elez Maci.<br />
“Aktualisht, punimet e rikonstruksionit<br />
të këtij aksi rrugor me<br />
gjatësi prej 17 kilometrash që po<br />
kryhen nga firma ndërtuese<br />
“Geci”, janë përshpejtuar edhe<br />
për faktin se janë zgjidhur të<br />
gjitha problemet e pronësisë<br />
mbi tokën”, thotë kryetari i komunës<br />
së Golajt, Adem Lala.<br />
Ndërsa një projekt tjetër financohet<br />
nga Banka Botërore<br />
për ndërtimin e infrastrukturës<br />
rrugore, e cila do të mundësojë<br />
lidhjen e zonave rurale të qarkut<br />
të Kukësit me fshatrat kufitare<br />
të Kosovës. “Zbatimi i këtij projekti<br />
qe sapo ka nisur, mundëson<br />
ndryshimin e gjithë situatës<br />
së infrastrukturës rrugore<br />
të zonës verilindore”, thotë<br />
përgjegjësi i zyrës së shërbimeve<br />
në këshillin e qarkut, Albert<br />
Zeneli.<br />
Sipas tij, “u është kërkuar<br />
strukturave të pushtetit vendor<br />
përgatitja e projekteve për rikonstruksionin<br />
e rrugëve rurale,<br />
mes të cilave edhe ato që lidhin<br />
fshatrat kufitare të Shqipërisë<br />
dhe Kosovës, projekt që financohet<br />
nga Banka Botërore”<br />
Kukes: Po<br />
zbatohen 11<br />
projekte me fonde te<br />
PNUD-it<br />
11 projekte po zbatohen në<br />
qarkun e Kukësit me fonde të<br />
PNUD-it, ku pjesëmarrës në investim<br />
për cdo projekt është<br />
edhe komuniteti. “Një gjë e tillë<br />
është mjaft e rëndësishme, pasi<br />
angazhon komunitetin në<br />
mirëmbajtjen e investimit të kryer,<br />
ndonëse kontributi i komunitetit<br />
është simbolik”, thotë<br />
oficeri i zhvillimit rural në zyrën<br />
rajonale të PNUD-it, Bukurosh<br />
Agjencia e Legalizimit, Urbanizimit<br />
dhe Integrimit të Zonave/<br />
Ndërtimeve Informale (ALUIZNI)<br />
në qarkun e Elbasanit organizoi<br />
një trajnim një ditor me specialistët<br />
e terrenit, topografë, teknikë ndërtimi,<br />
operatorë dhe gjithë stafin e<br />
institucionit, me qëllim zbatimin<br />
praktik të ligjit për legalizimet, i cili<br />
së fundi ka pësuar disa ndryshime<br />
me miratim të Kuvendit të Shqipërisë.<br />
Drejtori i kësaj agjencie<br />
në Elbasan, Ditor Musai, informoi<br />
të gjithë pjesëmarrësit për zhvillimet<br />
e reja në strukturën e ALUIZ-<br />
NI-it dhe për punën që ata do të<br />
bëjnë me zonat kadastrale. “Për<br />
këtë qëllim do të ngrihen 8 grupe<br />
me nga 3 pjesëtarë, një topograf,<br />
një teknik ndërtimi dhe një operator,<br />
që do të merret me përpunimin<br />
e të dhënave në kompjuter, në<br />
mënyrë që matjet e ndërtimeve informale<br />
të qytetarëve mbështetur<br />
tek vetëdeklarimet e tyre të jenë sa<br />
më të sakta dhe konform kërkesave<br />
të procesverbalit të konstatimit”,<br />
theksoi Musai. Ai u<br />
Onuzi. “Përgjithësisht, të gjitha<br />
investimet kanë nisur dhe bashkëpunimi<br />
me pushtetin vendor<br />
është i kënaqshëm, gjë që ka<br />
përshpejtuar ritmet e punimeve<br />
si, në rikonstruksionin e një<br />
rruge rurale në komunën e Fierzës,<br />
sistemim trotuari e ndricim<br />
të saj në bashkinë e Bajram Currit,<br />
investime këto që kanë<br />
ndikuar në zbutjen e nivelit të<br />
papunësisë në rrethin e<br />
Tropojës, ku vetëm gjatë këtij<br />
viti nga PNUD-i po zbatohen 7<br />
projekte”, thotë përgjegjësi i<br />
zyrës së arsim-kulturës në<br />
qarkun e Kukësit, Petrit Palushi.<br />
Sipas tij, këto investime kanë<br />
mundësuar jo vetëm përmirësimin<br />
e infrastrukturës së godinave<br />
të arsimit e shëndëtësisë,<br />
por edhe kanë mundësuar punësimin<br />
e mbi 170 personave, kryesisht<br />
nga zonat rurale të rrethit.<br />
Në këtë rreth është drejt përfundimit<br />
rikonstruksioni i dy<br />
shkollave të mesme në komunën<br />
e Pacit, në Pac e Zogaj me një<br />
fond të përgjithshëm prej 15 milion<br />
lekësh. Po ashtu, përmes<br />
fondeve të PNUD-it po zbatohen<br />
edhe 3 investime në rrethin<br />
e Kukësit dhe një tjëtër në<br />
rrethin e Hasit. Përmes tyre përfitojnë<br />
mbi 7000 banorë, ndërsa<br />
parashikohet që të gjitha investimet<br />
në të 11 projektet të përfundojnë<br />
brenda vitit.<br />
Kukes: Dy firma<br />
italiane tregojne<br />
interes per<br />
prodhimin e<br />
energjise nga era<br />
Mundësitë e shfrytëzimit të<br />
alternativave për përmirësimin e<br />
situatës së furnizimit të konsumatorëve<br />
me energjinë elektrike<br />
në qarkun e Kukësit janë<br />
të mëdha, jo vetëm përmes<br />
hidrocentraleve të vegjël për<br />
shkak të pasurisë ujore, por edhe<br />
të shfrytëzimit të erës.<br />
Është kjo arsyeja që përfaqësues<br />
të prefekturës së Kukësit<br />
kanë marrë kontakt me 2 firma të<br />
5<br />
mëdha italiane të kësaj fushe, te<br />
cilat, pas një monitorimi kanë<br />
shprehur interesin e tyre për<br />
mundësinë e prodhimit të energjisë<br />
elektrike nga era.<br />
“Sapo jemi kthyer nga Italia,<br />
pas një kontakti në Kukës me<br />
përfaqësues të firmave italiane<br />
“Bonkom” dhe “Asja”. Të dy<br />
firmat janë mjaft të interesuara<br />
për të investuar në drejtim të<br />
prodhimit të energjisë elektrike<br />
nga era”, tha përfaqësuesi i<br />
prefektures, Ilmi Lisha. Sipas tij,<br />
të dy firmat kanë shprehur interesin<br />
për të investuar, ndërsa<br />
kanë nisur punën për plotësimin<br />
e gjithë dokumentacionit të duhur<br />
sipas ligjeve të <strong>shqiptar</strong>e.<br />
“Një gjë është e sigurt, ata kanë<br />
një interes të madh për të investuar<br />
në këtë sektor pas një studimi<br />
që i kanë kryer”, thote<br />
Lisha. Qarku i Kukësit ka edhe<br />
nje pasuri të madhe ujore për<br />
ndërtim të hidrocentraleve<br />
lokale. Kete e tregon edhe investimi<br />
prej rreth 12 milion euro<br />
për ndërtimin e hidrocentralit në<br />
vendin e quajtur Ura e Lapajve<br />
në këtë rreth, që konsiderohet<br />
nga specialistët vetëm fillimi i<br />
punës për ndryshimin e gjendjes.<br />
Punimet që po kryhen nga firma<br />
private e ndërtimit “Gjoka”, konsiderohen<br />
për këtë vit si një nga<br />
investimet kryesore të ndërmarra<br />
nga biznesi privat në këtë zonë”,<br />
thotë drejtori teknik i ndërtimit të<br />
këtij hidrodcentrali, Bajram Cika.<br />
Sipas tij, “nëse ndërhyhet edhe<br />
nga firmat e huaja në drejtim të<br />
shfrytëzimit të erës, mund të zgjidhet<br />
përfundimisht problemi i furnizimit<br />
me energji elektrike të konsumatorëve”.<br />
Sipas specialistëve,<br />
vetëm në rrethin e Kukësit mund<br />
të ndërtohen mbi 10 hidrocentrale<br />
të vegjël. Aktualisht, në kete qark<br />
janë 10 hidrocentrale lokale, prej<br />
të cilave 7 në rrethin e Tropojës, 2<br />
në rrethin e Kukësit dhe një në<br />
rrethin e Hasit, që janë ndërtuar<br />
në fillim të viteve ’70, por që aktualisht<br />
funksionojnë vetëm 3 prej<br />
tyre.<br />
Elbasan: ALUIZNI trajnon<br />
specialistët e agjencisë së legalizimit<br />
tërhoqi vëmendjen të gjithë<br />
specialistëve, veçanërisht atyre<br />
të terrenit për një punë korrekte,<br />
cilësore dhe të saktë, në mënyrë që<br />
qytetarët të ndërgjegjësohen për<br />
zbatimin real të ligjit të legalizimeve,<br />
si një nga detyrat bazë të legalizimeve<br />
në Shqipëri. Në këtë trajnim<br />
u vendos që në çdo muaj materialet<br />
e të dhënave të marra në terren<br />
të përpunohen saktësisht, duke i<br />
hapur kështu rrugë dhe kompensimit<br />
të ish-pronarëve, të cilëve u<br />
janë zënë trojet nga ndërtimet informale.<br />
Ndërkohë specialistët<br />
kërkuan shpjegime juridike dhe inxhinierike<br />
lidhur me qartësimin e situatave,<br />
që do t’u paraqiten grupeve<br />
treshe në terren. Nga grupet u<br />
kërkua seriozitet dhe përfaqësim<br />
dinjitoz përpara qytetarëve për një<br />
punë efektive fillimisht në zonën<br />
8523 që përfshin lagjet “Skënderbej”,<br />
“Dyli Haxhire”, “28 Nëntori”<br />
dhe “Syrja Dylgjeri”. Në qarkun e<br />
Elbasanit numërohen rreth 18700<br />
ndërtime informale, të cilat presin<br />
legalizimin.<br />
Banka botërore 800<br />
mijë USD për<br />
ndertim<br />
800 mijë dollarë është fondi<br />
që Banka Botërore do t’i japë<br />
Bashkisë së Elbasanit për suvatimin<br />
dhe lyerjen e fasadave<br />
të pallateve në lagjen “Vullnetari”<br />
të qytetit. Kryetari i Bashkisë,<br />
Qazim Sejdini tha se “është<br />
përcaktuar lagja “Vullnetari”<br />
si projekti “pilot” që do të zbatojë<br />
kjo bankë, qe konsiston në<br />
suvatimin e mureve të jashtme<br />
dhe lyerjen me bojë të më<br />
shumë se 15 pallateve në këtë<br />
lagje. Investimi pritet që të çelet<br />
në fillimin e vjeshtës dhe<br />
do të përfundojë në fillim të<br />
dimrit”. Sipas Sejdinit, Bashkia<br />
do të subvecionojmë 20 %<br />
të këtij investimi me të ardhurat<br />
vendore dhe është<br />
përzgjedhur ky bllok banesash,<br />
pasi banorët e tyre rezultojnë<br />
më të varfërit e qytetit.
6 Agrobiznesi<br />
8 - 21 Gusht 2008<br />
MEDIA PER AGROBIZNESIN<br />
ONITORIMI I SHTYPIT SHQIPTAR<br />
Media <strong>shqiptar</strong>e gjatë kohëve të fundit ka intensifikuar vëmendjen ndaj bujqesise dhe <strong>agrobiznesi</strong>t falë edhe një procesi të thellë<br />
transparence të ndërmarrë nga <strong>Keshilli</strong> i <strong>Agrobiznesit</strong> Shqiptar. Pasqyrimi i veprimtarive të Ministrise se Bujqesise Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes se Konsumatorit dhe <strong>KASH</strong>-it në përgjithësi, zë nje vend te konsiderueshem të faqeve ekonomike të gazetave dhe<br />
emisioneve informative në mediat elektronike, por <strong>KASH</strong> synon më tej. Të ndryshojë qëndrimin e medias ndaj argumenteve<br />
bujqesor dhe industrise agroushqimore.<br />
Duke lexuar mëposhte, ju mund të gjeni komentet e medias së shkruar rreth bujqesise dhe agroindustrise ne një paraqitje të<br />
përmbledhur dhe koherente të faqeve të gazetave <strong>shqiptar</strong>e.<br />
Gjana: Rrugët e mira ndihmojnë bujqësisë<br />
Ministri i Bujqësisë, Jemin Gjana cilësoi në konferencën e<br />
djeshme për shtyp, se investimet në infrastrukturën rrugore të<br />
ndërmarra nga qeveria <strong>shqiptar</strong>e, janë një mbështetje direkte edhe<br />
për bujqësinë. “Investimet në rrugë e kanë kthyer Shqipërinë në<br />
një kantier të rehabilitimit të infrastrukturës rrugore, që pritet të<br />
ndikojnë në rritjen e vlerës së tokës bujqësore në këto zona, vlerën<br />
e aseteve bujqësore, nxitjen e prodhimit dhe lehtësimin e transportit<br />
të produkteve”, - u shpreh ai.<br />
18 Korrik 2008<br />
Bujqesia, vitin tjeter Agjenci Subvencionimi<br />
Brenda vitit 2009 do te filloje funksionimin Agjencia e Subvencionit<br />
te sektorit bujqesor. Nisma me e re e qeverise, u be publike dje<br />
dhe pritet qe t’i jape hov nje nder sektoreve me te rendesishem te<br />
ekonomise <strong>shqiptar</strong>e. Deri me tani jane aplikuar skema te tjera per<br />
subvencionimin e sektorit te bujqesise, por duke filluar nga viti i<br />
ardhshem, perfitimi i fondeve do te behet sipas nje menyre te re.<br />
Ministri i Bujqesise, Jemin Gjana, u tregua shume optimist per ngritjen<br />
e kesaj agjencie, pasi do t’u jape zgjidhje problemeve ne kete<br />
sektor. Sipas parashikimeve, kjo agjenci do te jete nje njesi qe do te<br />
beje pagesat, nderkohe qe pikerisht ne kete institucion, fermeret do<br />
te aplikojne per te perfituar fondet e vena ne dispozicion. Pra, do te<br />
jene pikerisht fermeret, te cilet me aplikimet e tyre do te orientojne<br />
vemendjen e kesaj agjencie. Nderkohe dje, gjate prezantimit te ketij<br />
projekti, ku moren pjese ministrat Gjana, Ruli dhe Bode u vu theksi<br />
ne perdorimin me eficence te fondeve nga kjo agjenci. Gjate fjales se<br />
tij, ministri i Financave, Ridvan Bode, deklaroi se “ne jemi nje vend<br />
deficitar dhe kjo ne kuptimin qe edhe pse jemi nje vend bujqesor, ne<br />
jemi importues neto te mallrave ushqimore. Bilanci yne tregtar edhe<br />
ne sektorin e bujqesise, te ardhurat e bujqesise, te blegtorise mbeten<br />
deficitare”. Pikerisht per kete arsye, ai kerkoi qe fondet te perdoren<br />
ne drejtimin e duhur, pasi nuk jane ndihme sociale per shtresat e<br />
varfra, por per mbeshtetjen e sektorit bujqesor. Sektori bujqesor<br />
vijon te mbetet akoma pak i tregtueshem, pikerisht per kete arsye,<br />
ministri Bode kerkoi qe te behet kujdes per te mos e nxjerre nga tregu<br />
produktin bujqesor, por per t’i dhene me teper mbeshtetje. Sipas te<br />
dhenave rreth 60-70 per qind e prodhimit bujqesor vetekonsumohet<br />
ne ferme, ndersa pjesa tjeter, pra 30 deri ne 40 per qind futet ne<br />
zinxhirin tregtar. Aktualisht, Ministria e Bujqesise, Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes se Konsumatorit ka vleresuar 35 subjekte, fituese te subvencionit<br />
per normen baze te kredise...<br />
30 Korrik 2008<br />
Ushqimet e skaduara, Ministria e Bujqësisë<br />
në 6 muaj asgjesoi 10407 kuintal<br />
Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit<br />
ka bllokuar dhe asgjesuar 10407 kuintal ushqime jashtë standardeve<br />
për konsum, me vlerë 94 milionë e 358 mijë lekë. Kjo sasi<br />
është sekuestruar gjatë kontrolleve të ushtruara në gjashtë muajt<br />
e parë të vitit 2008, në tregjet e vendit. Zëdhënësi i MBUMK-së,<br />
Rexhep Shahu, tha dje se, “gjatë kësaj periudhe inspektorët e ushqimit<br />
kanë realizuar rreth 17.483 kontrolle në njësi tregtare, magazina<br />
e dogana për produkte të ndryshme ushqimore ose mesatarisht<br />
2.914 kontrolle në muaj si dhe kanë vendosur 65 gjoba me vlerë 1<br />
milionë e 267 mijë lekë”.<br />
Duke cilësuar sigurinë ushqimore si një nga prioritetet e<br />
MBUMK-së, Shahu tha se, me strukturat e inspektoriatet e saj,<br />
ministria kontrollon produktin ushqimor, cilësinë e standardin e tij<br />
në prodhim e në treg, por nuk kontrollon kushtet higjieno-sanitare<br />
në të cilat tregtohet ky produkt. “Këtë e bëjnë bashkitë e komunat<br />
dhe inspektoriatet higjieno-sanitare që nuk duhet të shesin<br />
përgjegjësitë”,- tha Shahu.<br />
16 Korrik 2008<br />
Një agjenci për pagesat e projekteve të<br />
huaja<br />
Kuadri ligjor Agjencia e Pagesave është agjencia më e re që do<br />
të ngrihet për menaxhimin e projekteve dhe investimeve të huaja<br />
në sektorin e bujqësisë. Bëhet e ditur se Ministria e Bujqësisë,<br />
Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit është duke përgatitur<br />
kuadrin ligjor, në përputhje edhe me standardet evropiane, me<br />
qëllim krijimin për herë të parë të Agjencisë së Pagesave. Sipas<br />
burimeve zyrtare, kjo agjenci do të ketë pikërisht këto kompetenca<br />
për të menaxhuar si do të zbatohen projektet e ndryshme me financime<br />
të huaja në sektorin e bujqësisë. Një numër i konsiderueshëm<br />
projektesh është duke u zbatuar aktualisht në sistemin<br />
e bujqësisë dhe ushqimit. Këto projekte zhvillimi për sektorin e<br />
bujqësisë financohen nga Banka Botërore, USAID-i, IFAD-i, FAO,<br />
MADA, SIDA, SNV. Duke iu referuar praktikave ndërkombëtare,<br />
pritet që përfshirja e këtyre investimeve në një agjenci të vetme të<br />
rrisë shkallën e efektivitet dhe realizimit me cilësi të projekteve të<br />
tyre. Agjencia e Pagesave do të funksionojë si një institucion që<br />
do të ketë për qëllim rritjen e efikasitetit të zbatimit të projekteve,<br />
menaxhimin e tyre dhe krijimin e rrjetit apo zinxhirit të projekteve<br />
në sektorë të ndryshëm të ekonomisë.<br />
19 Korrik 2008<br />
Gjana: Tregu bujqësor po modernizohet<br />
Tregu i produkteve bujqësore në vend ka pësuar zhvillime rrënjësore<br />
në tre vitet e fundit, si rrjedhojë e investimeve të kryera. Ky<br />
është qëndrimi i ministrit të Bujqësisë, Jemin Gjana. I ndodhur në<br />
Komisionin Parlamentar të Veprimtarisë Prodhuese, për të njohur<br />
deputetët rreth situatës me ujitjen të tokave bujqësore, Gjana është<br />
shprehur se “tregjet bujqësore, në një pjesë të konsiderueshme<br />
të vendit, po shkojnë drejt modernizimit dhe përshtatjes sipas standardeve<br />
evropiane”. Duke renditur investimet e kryera për ngritjen<br />
e disa tregjeve në vend, Gjana tha se “në disa zona të vendit me<br />
prodhim të lartë bujqësor, si në Lushnje, Korçë, Berat, Shkodër,<br />
Vlorë etj., janë ndërtuar tregje moderne të shitjes me shumicë, duke<br />
krijuar një sistem të qëndrueshëm të rrjetit të marketingut”. Më tej,<br />
ministri tha se, përmirësimi i infrastrukturës së tregjeve e ka përmirësuar<br />
ndjeshëm marketingun e produkteve bujqësore, si dhe ka<br />
nxjerrë në pah kërkesën e fermerëve për zgjerimin e këtyre tregjeve<br />
dhe modernizimin e tyre me depo frigoriferike. Mësohet se gjatë<br />
viteve të fundit, janë rikonstruktuar 479 km kanale ujitëse me 490<br />
ura, 2320 porta lëshuese, duke vënë nën ujë rreth 30 mijë ha tokë.<br />
22 Korrik 2008<br />
Rikthehet banka agrare, tani fond për<br />
bujqësinë<br />
Vitin e ardhshëm pritet të hapet një agjenci e re e cila do të japë<br />
kredi me terma të buta për fermerët.<br />
Përmes kësaj agjencie Bashkimi Evropian do të mbështesë zhvillimin<br />
bujqësor dhe rural, por kjo ndihmë do të jetë vetëm për vendet që janë<br />
anëtare të BE-së. Por duke qenë se vendi ynë nuk është bërë ende pjesë<br />
e BE-së, atëherë fillimisht fondet për këtë agjenci do të jepen nga buxheti<br />
i shtetit, dhe me anëtarësimin e Shqipërisë në BE do të përdoren paratë<br />
e donatorëve. Në fakt hapja e një agjencie të tillë do t’u vinte goxha në<br />
ndihmë fermerëve. Kjo pasi siç dihet edhe pse në treg operojnë një<br />
numër i konsiderueshëm bankash, shumë pak prej tyre kanë si prioritet<br />
kreditimin e bujqësisë. Sipas ministrit të Financave, Ridvan Bode, është<br />
shumë shqetësues fakti se vetëm 2 % e totalit të kredive janë dhënë në<br />
sektorin e bujqësisë, kur ky sektor jep 20 % të PBB-së.<br />
Agjencia. Në Ministrinë e Bujqësisë është prezantuar dje nisma për<br />
krijimin e Agjencisë së Pagesave...<br />
30 Korrik 2008<br />
Gjana: Prodhimet bujqësore vuajnë nga<br />
mungesa e marketingut<br />
Fermerët vendas vuajnë nga mungesa e tregjeve, për shitjen e<br />
prodhimeve të tyre. Një gjë e tillë është deklaruar nga vetë ministri<br />
i Bujqësisë Jemin Gjana.<br />
“Këtë vit, prodhimi i fermerëve si në drithëra, ashtu edhe në<br />
fruta e perimeve është rritur. Por tek ne nuk ka tregje për të ruajtur<br />
këto produkte dhe për t’i përdorur ato pas përfundimit të sezonit,<br />
ashtu siç bëjnë vendet e tjera. Problem mbetët rrjeti i marketingut,<br />
dhe i ndërtimit të tregjeve të mëdha me kapacitet ruajtës”, ka thënë<br />
dje në komisionin e Veprimtarisë Prodhuese ministri Gjana. Mungesa<br />
e prodhimit vendas gjatë gjithë vitit është edhe arsyeja kryesore<br />
e çmimeve të larta, me të cilat përballemi çdo ditë. Kjo pasi<br />
duke qenë se gjatë muajve të dimrit kërkesa për mallra bujqësore<br />
plotësohet nga importi, çmimi i shitjes së tyre është në varësi të<br />
tregut të huaj. Gjatë raportimit në komision, ministri Gjana tha se<br />
investimet e kryera në ujitje dhe kullim, gjatë tre viteve të qeverisjes<br />
së maxhorancës, kanë përmirësuar dhe rritur ndjeshëm ujitjen<br />
e tokave bujqësore. “Gjatë viteve të fundit, janë rikonstruktuar<br />
479 km kanale ujitëse me 490 ura, 2320 porta lëshuese, duke vënë<br />
nën ujë rreth 30 mijë ha tokë”, ka thënë ai....<br />
22 Korrik 2008<br />
Prodhimi vendas për 80 për qind të<br />
konsumatorëve<br />
15 milionë USD për bujqësinë<br />
Prodhimi vendas aktualisht plotëson rreth 80 për qind të kërkesave<br />
të konsumatorëve për produktet bujqësore dhe blegtorale.<br />
Sipas ministrit të Bujqësisë Jemin Gjana, shifrat vërtetojnë se shumica<br />
e këtyre produkteve bujqësore dhe blegtorale prodhohen në<br />
vend dhe importet e tyre janë kufizuar shumë gjatë kësaj periudhe<br />
të vitit. Sipas ministrit Gjana, eksportet e prodhimeve bujqësore<br />
<strong>shqiptar</strong>e janë rritur në këto gjashtë muajt e parë të vitit 2008 me<br />
rreth 25 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.<br />
Po kështu, sipas tij gjatë dy vjetve të fundit për bujqësinë janë<br />
dhënë fonde buxhetore në masën 15 milionë dollarë, u praktikua<br />
një politikë e re për bujqësinë, programi i skemave mbështetëse<br />
financiare për fermerët. Ministri raportoi referuar të dhënave zyrtare<br />
të publikuara për 6-mujorin e parë të vitit 2008, se janë prodhuar<br />
rreth 671 mijë ton perime dhe 148 mijë tonë fruta, ndërkohë që janë<br />
importuar 17 mijë tonë perime dhe 90 mijë tonë fruta. Po kështu,<br />
sipas të dhënave janë prodhuar 155 mijë tonë patate, 146 mijë tonë<br />
rrush, 21 mijë tonë fasule, ndërkohë që importet për këto produkte<br />
janë përkatësisht në nivelet, 19 mijë tonë, 7 mijë tonë dhe 286 tonë.<br />
“Gjatë dy vjetve të fundit janë shënuar ritme të rritjes edhe për<br />
prodhimet blegtorale dhe agroushqimore, si prodhimi i djathit,<br />
proshutës, mjaltit, ullinjve. Rritja e prodhimit vendas solli furnizim<br />
të tregjeve me këto produkte dhe një rënie të çmimeve për produktet<br />
e sezonit”, - theksoi Gjana.<br />
18 Korrik 2008<br />
Berat, dhjetera kuintale ushqime te skaduara<br />
BERAT- Inspektorati i Cilesise se Ushqimit prane Drejtorise<br />
Rajonale te Bujqesise, Ushqimit dhe Mbrojtjes se Konsumatorit<br />
zbulon dhjetera kuintale ushqime te skaduara. Nje kontroll i befasishem<br />
neper subjektet e prodhimit dhe tregtimit te mallrave ushqimore<br />
nga Inspektorati i ushqimit ka zbuluar dhjetera kuintale<br />
ushqime jashte afatit te skadences qe ende qendronin ne treg<br />
duke rrezikuar shendetin e konsumatoreve. Sipas specialistit prane<br />
ketij sektori, Ylmi Balliu gjate kontrollit jane sekuestruar 920 kg<br />
djathe, 24 kg gjalpe, 2.5 Kv patatina e biskota ...<br />
2 Gusht 2008
8 - 21 Gusht 2008<br />
FOKUS FOKUS NGA NGA RRETHET<br />
RRETHET<br />
Vlorë: AKKP,<br />
brenda muajit gusht<br />
gati tabloja e plotë e<br />
çmimeve të tokës<br />
Zyra Rajonale e Agjen<br />
cisë së Kthimit dhe Kompensimit<br />
të Pronave në<br />
qarkun e Vlorës, po realizon<br />
procesin e azhornimit të hartës<br />
së vlerës së trojeve, një proces<br />
që pritet të përfundojë brenda<br />
muajit gusht të këtij viti.<br />
Burime zyrtare nga kjo zyrë<br />
thanë se “ky proces tashmë i<br />
përvitshëm synon të pasqyrojë<br />
një vlerë reale financiare për<br />
trojet që ndodhen në qytet”.<br />
Specialistët po punojnë me<br />
të dhënat përkatëse për të krijuar<br />
tablonë e plotë të çmimeve<br />
që ofrohen për trojet, sipas<br />
zonave të ndryshme. Ky<br />
proces pritet të përfundojë<br />
brenda muajit gusht, gjë që do<br />
të krijojë kushtet për vazhdimin<br />
e kompensimit financiar të ishpronarëve,<br />
në funksion të vendimeve<br />
përkatëse të qeverisë.<br />
Harta e vlerës së trojeve, për<br />
qytetin e Vlorës, u realizua për<br />
herë të parë në muajin tetor të<br />
vitit të kaluar. Përfundimi i studimit<br />
për hartën e vlerës së<br />
trojeve për territorin e bashkisë<br />
së Vlorës u vlerësua si një nga<br />
momentet më të rëndësishme<br />
në procesin e kthimit dhe ko-<br />
Agrobiznesi<br />
Mikrofinanca rurale shprehje e mentalitetit<br />
modern që mbështet aktivitetin agrar<br />
Behar Gjoni Drejtor Departamenti në Union SHKK, në një prononcim për<br />
mediat shpjegon rolin e mikrokredisë në zhvillimin rural<br />
Ne bote, te varferit e<br />
zonave rurale jane<br />
me miliona, jo sepse<br />
nuk jane ne gjendje te administrojne<br />
te ardhurat e tyre, por<br />
sepse nuk i kane keto te ardhura.<br />
Studimet kane treguar se<br />
mikrondermarresit e zonave rurale<br />
marrin rendimente te larta<br />
te kapitalit qe ata investojne,<br />
problemi eshte se ata nuk kane<br />
akses te mjaftueshem per fonde,<br />
shperblimi i tyre ne pergjithesi<br />
mbetet i ulet, cka zgjat ciklin e<br />
varferise. Pra, aksesi per financim<br />
perben nje sfide per zhvillimin<br />
e aktiviteteve ekonomike<br />
rurale. Mikrofinanca ofron perspektiva<br />
ne kete drejtim.<br />
Dukeu ndalur ne fillimet e<br />
ketij aktiviteti, Gjoni shpjegon<br />
se, mikrokredia e ka zanafillen<br />
ne kooperativat e krijuara ne<br />
Evrope ne fund te shekullit te<br />
19 ajo konsiston kryesisht ne<br />
dhenien e shumave te vogla<br />
huaje individeve qe nuk kane<br />
mundesi t’i marrin prane<br />
bankave klasike.<br />
Ne dhjetevjeçaret e fundit te<br />
mpensimit të pronave. Kështu,<br />
përcaktimi i vlerës së trojeve,<br />
sipas zonave, krijon hapësirat e<br />
duhura që procesi i kompensimit<br />
të vazhdojë me ritmet e<br />
nevojshme.<br />
Paralelisht me këtë, Zyra Rajonale<br />
e Agjencisë së Kthimit<br />
dhe Kompensimit të Pronave<br />
për Vlorën ka mbyllur edhe procesin<br />
e grumbullimit të dokumentacionit<br />
përkatës për të<br />
gjithë qarkun, duke e përcjellë<br />
atë drejt Zyrës Qendrore. Prej<br />
krijimit të kësaj strukture, gjatë<br />
dy viteve të fundit në Vlorë, janë<br />
mbyllur ose janë në proces, mbi<br />
450 dosje. Nderkohe vete ALU-<br />
IZNI po pergatit prezantimin e<br />
plote te cmimeve te tokes ne<br />
shkalle kombetare, me qellim<br />
hapjen e rruges se financimit<br />
dhe te kompesimit te ishpronareve,<br />
duke perfshire pronaret urbane<br />
dhe ato rurale.<br />
Menjehere pas kesaj faze<br />
perfaqesues te ALUIZNI-it jane<br />
shprehur se do te filloje procesi<br />
i shperndarjes dhe i kompensimit<br />
direkt te ish pronareve. Duke<br />
synuar keshtu zgjidhjen e nje<br />
problemi tejet te rendesishem ku<br />
prona shkon tek i zoti.<br />
shumte jane ekspertet qe po<br />
shprehen ne fushen e mikrofinances.<br />
E nisur ne vitet 1970 ne<br />
nje kontekst krize dhe urie ne<br />
Bangladesh mikrokredia i ngjante<br />
nje sfide madhore. Ne cdo<br />
sektor te jetes zhvillimi dhe kompleksiteti<br />
i problematikes sjellin<br />
nevojen per kooperim.Ne sektorin<br />
financiar ky kooperim ka<br />
patur si rezultat final krijimin e<br />
bankave kooperative(referuar<br />
ligjit 8782 te dates 3.05.2001 ne<br />
Shqiperi keto emertohen Shoqeri<br />
kursim-kredi).<br />
Fillimet e mikrofinances ne<br />
Shqiperi, thote Gjoni, u shfaqen<br />
ne zonen rurale ne fillim te viteve<br />
90. Kjo sepse Shqiperia eshte<br />
nje vend ku rreth 50 % e popullsise<br />
jeton ne zonat rurale dhe<br />
sepse shumica e njerezve te varfer,<br />
si ne shume vende ne zhvillim,<br />
jetonin ne keto zona. Ne kete<br />
kohe, pas ndryshimit te sistemeve<br />
u krijuan me shume se 300<br />
000 ferma te vogla qe prodhonin<br />
vetem per konsum te<br />
brendshem dhe ndesheshin me<br />
shume veshtiresi per fillimin dhe<br />
Emblema e Elbasanit<br />
në traditën e prodhimit<br />
të verës<br />
Rikthehet në Shqipëri mbas<br />
15 vitesh emigrim në ishullin<br />
Rodos të Greqise, pasi ishte<br />
larguar mjaft i ri dhe punoi në një<br />
fabrikë vere në këtë ishull, ku dhe<br />
mori të gjithë pervojen e punës atje,<br />
për t’u rikthyer me mendimin për<br />
të investuar në vendin e tij. Alfred<br />
Fezullau, 40-vjeçari nga Cerriku, ka<br />
shpenzuar 200 mijë euro për të investuar<br />
në një kantinë vere të një<br />
cilësie të lartë. “E kam nisur këtë<br />
aktivitet pasi e kam shumë pasion<br />
prodhimin e verës dhe i përkushtoj<br />
të gjithë jetën time që të pëlqehet<br />
nga të gjithë, pasi është me të<br />
vërtetë origjinale”, tha Alfredi ne<br />
nje interviste.<br />
Investimi<br />
Në vitin 2006 rikthehet përfundimisht<br />
në Shqipëri për të investuar<br />
shumë pranë shtëpisë së tij, e<br />
cila ndodhet në dalje të Cerrikut,<br />
prane godines se kantinës. Vec saj,<br />
Alfredi ka mbjelle edhe 1.5 hektarë<br />
me vreshta. Paisjet brenda<br />
kantinës janë të blera në Francë,<br />
ku përfshihen katër sillose, dy prej<br />
të cilave janë inoksi dhe dy të tjerat<br />
me sistem ftohës, si dhe 30 fuci<br />
franceze për depozitimin e verës.<br />
Vera e prezantuar në panairin “Dita<br />
e verës <strong>shqiptar</strong>e” më 6 qershor<br />
nga kantina “Alfred” zuri vendin e<br />
parë në Shqipëri. Në këtë kantinë<br />
prodhohen dy lloje vererash, e<br />
financimin e aktiviteteve qe<br />
gjenerojne te ardhura.<br />
Nisur nga aksioma e njohur<br />
qe sherbimet financiare jane vitale<br />
per reduktimin e varferise,<br />
si dhe aftesimin e njerezve per<br />
menaxhimin e shpenzimeve, kursimeve<br />
dhe nevojave per investime<br />
, Projekti i Kredise Rurale, i<br />
cili sot eshte institucionalizuar<br />
si Unioni SHKK, u angazhua per<br />
krijimin e nje sistemi financiar<br />
koooperativ, mbi bazen e eksepriences<br />
boterore, mbeshtetjen<br />
e donatoreve e qeverise, si dhe<br />
partneritetin e vertete me komunitetin<br />
rural.<br />
Sipas tij, Misioni i Unionit<br />
dhe SHKK-ve, i percaktuar ne<br />
statut, eshte mbeshtetja e individeve<br />
me te ardhura te ulta,<br />
praktikisht te perjashtuar nga<br />
sistemi bankar, banore te zonave<br />
rurale dhe gjysme urbane. Jane<br />
me dhjetra mije familjet fshatare<br />
qe kane mundur te investojne<br />
per aktivitete prodhuese, duke<br />
ndikuar ndjeshem ne krijimin e<br />
punesimit, rritjen e te ardhurave<br />
e permiresimin e kushteve te je-<br />
bardhë dhe e kuqe, ose “Riesling”<br />
dhe “Merlot”. Kantina “Alfred”<br />
është e paisur me licensë si dhe e<br />
kontrolluar dhe certifikuar nga Instituti<br />
Ushqimor i Tiranës, si dhe<br />
miratimi i etiketës me simbolin e<br />
kalasë së qytetit. “Zgjodha këtë<br />
simbol, pasi Elbasani është një<br />
qytet i lashtë me kalanë mes tij, si<br />
dhe sahatin që njihet jo vetëm në<br />
Shqipëri, por në mbarë Europën<br />
dhe botën”, thote ai.<br />
Prodhimi<br />
Kantina e verës “Alfred” e<br />
hapur prej dy vjetësh, prodhon<br />
rreth 20 ton verë në një stinë, prodhim<br />
përgjithësisht me rrush <strong>shqiptar</strong><br />
dhe varietete merlot dhe<br />
riesling. Në këtë kantinë prodhohet<br />
verë e vitit 2005 e në vazhdim.<br />
Pjesa tjetër e rrushit merret në<br />
zonën e Dumresë. Vec kësaj, vetë<br />
pronari i kantinës ka invesuar duke<br />
ngritur vreshtën shumë pranë<br />
kantinës. Vera “Alfred” është<br />
mjaft e kërkuar në tregun <strong>shqiptar</strong><br />
dhe aktualisht preferohet shumë<br />
në lokalet luksoze si dhe në tregun<br />
e Tiranës dhe të Durrësit. Vera<br />
prodhohet nga vreshtat rreth fshatrave<br />
Dumre, qe njihet për tokën<br />
dhe klimën favorizuese. Me ndihmën<br />
e Drejtorisë Rajonale të<br />
Bujqësisë, Ushqimit dhe<br />
Mbrojtjes së Konsumatorit, pritet<br />
që vera “Alfred” të eksportohet<br />
edhe jashtë vendit.<br />
MIKROKREDIA<br />
MIKROKREDIA<br />
teses ne fshat.<br />
Unioni Shqiptar i Shoqerive<br />
Kursim Kreditit aktualisht operon<br />
ne trembedhjet rrethe te<br />
Shqiperise: Tirane, Durres,<br />
Kavaje, Elbasan, Gramsh, Lushnje,<br />
Fier, Vlore, Shkoder, Sarande,<br />
Berat, Peqin dhe Librazhd.<br />
Unioni SHKK eshte<br />
shume aktiv ne sigurimin e sherbimeve<br />
financiare dhe asistences<br />
teknike per 104 SHKK-te qe<br />
perfshijne nje total prej 800 fshatrash<br />
dhe 23 000 anetaresh,<br />
referuar fundit te 6-mujorit te<br />
pare 2008.<br />
Qe nga fillimi e deri tani,<br />
huadhenia eshte konsideruar si<br />
nje produkt kryesor i Unionit<br />
SHKK. Kjo per shkak se perfitojne<br />
shumica e anetareve dhe<br />
pjesa me e madhe e fitimit vjen<br />
nga ky sherbim.<br />
Ne prezantimin e te dhenave<br />
statikore financiare, Gjoni thekson<br />
se aktualisht portofoli i<br />
kredise ne rrjetin e SHKK eshte<br />
3.4 miliarde leke ( afersisht<br />
30 milion euro).Ky portofol administrohet<br />
nga rreth 16 000<br />
Rreth 65 fermerë dhe<br />
subjekte private, panair<br />
në plazhin e Velipojës<br />
Shkodër: Rreth 65 fermerë<br />
dhe subjekte private të<br />
qarkut verior të Shkodrës ekspozuan<br />
prodhimet e tyre në një<br />
panair të organizuar në plazhin e<br />
Velipojës, i mbipopulluar në këto<br />
ditë të nxehta nga disa qindra<br />
pushues vendas dhe të huaj<br />
Ky panair u organizua nga<br />
Drejtoria e Bujqësisë, Ushqimit<br />
dhe Mbrojtjes së Konsumatorit<br />
në prefekturën e qarkut të Shkodrës,<br />
komuna e Velipojës dhe<br />
Kooperacioni spanjoll AECID.<br />
Kryetari i komunës së Velipojës,<br />
Nikoll Marku, tha në çelje të këtij<br />
panairi se “komuna e Velipojës<br />
është e përfshirë në projektet e<br />
<strong>agrobiznesi</strong>t, ndërkohë që panairi<br />
është një mundësi shumë e mirë<br />
për të promovuar vlerat<br />
prodhuese përpara një numri të<br />
madh pushuesish, një pjesë e<br />
mirë e të cilëve vijnë nga jashtë<br />
Shqipërisë”. Sipas tij, pushuesit<br />
kanë pasur mundësi të furnizohen<br />
me prodhimet e freskëta që<br />
kanë ofruar fermerët e qarkut të<br />
Shkodrës. Drejtori Bujqësisë,<br />
Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit<br />
në Shkodër, Guri Beshi,<br />
e argumentoi organizimin e këtij<br />
panairi në Velipojë për peshën e<br />
madhe që ka kjo komunë në prodhimin<br />
bujqësor, sidomos në<br />
konsumin që ka në stinën e verës,<br />
kliente, destinacioni kryesor i<br />
ketyre kredive eshte Bujqesia<br />
(serat, vreshtat, frutikultura)<br />
Blektoria ( lopet per prodhim<br />
qumeshti dhe mishi, blektoria<br />
e imet) si dhe aktivitete te tjera<br />
ne fuksion te prodhimit si mini<br />
baxho per perpunim qumeshti,<br />
furra buke etj.Keto kohet e fundit<br />
kane filluar te financohet<br />
edhe aktiviteti i agroturizmit dhe<br />
turizmi familjare,keto te theksuara<br />
ne zonen e Himares, Lukoves,<br />
gjirit te lalzit etj.<br />
Kursimi eshte nje produkt<br />
relativisht i ri ne krahasim me<br />
kredine, por mund te konsiderohet<br />
nje komponent i rendesishem<br />
i portfolit te kredise.<br />
Portofoli i kursimeve po rritet<br />
vazhdimisht dhe konsiderohet<br />
si nje burim i rendesishem financimi<br />
per huadhenien. Aktualisht<br />
thote ai, depozitat zene<br />
rreth 25 % te totalit te portofolit<br />
te kredise ( 8 milion euro).<br />
Sic shihet Shoqerite e kursim<br />
kreditit kane dy burime kryesore<br />
per te siguruar kredi per<br />
antaret e tyre, burimi i pare dhe<br />
7<br />
ku pushojnë rreth 100 mijë pushues.<br />
“Fermerët dhe prodhuesit<br />
me këtë rast jo vetëm ekspozojnë<br />
prodhimet e tyre, por në të njëjtën<br />
kohë edhe shtojnë mundësinë për<br />
tregtimin e tyre”, nënvizoi Beshi<br />
duke shtuar se panairi i promovimit<br />
të prodhimeve bujqësore tipike<br />
dhe i <strong>agrobiznesi</strong>t në tregjet e<br />
vendit, është një eveniment i<br />
rëndësishëm në kuadër të nxitjes<br />
së zhvillimit të prodhimeve,<br />
zgjerimit të tregjeve, rritjes së fitimit,<br />
promovimit të prodhimeve organike,<br />
zhvillimit të turizmit dhe<br />
zhvillimit rural në përgjithësi.<br />
Pjesëmarrës në çeljen e panairit<br />
ishte dhe përgjegjësi i projekteve<br />
pranë agjencisë spanjolle të<br />
bashkëpunimit ndërkombëtar për<br />
zhvillim, Alvaro Nieto, i cili u<br />
shpreh se “nuk është e rëndësishme<br />
vetëm t’i prodhosh këto<br />
produkte, por në të njëjtën kohë<br />
duhet të dish se si t’i shesësh”.<br />
Nieto tha se të tilla panaire janë<br />
në projekt të organizohen edhe<br />
në vende të ndryshme të Europës<br />
për të ofruar prodhimet <strong>shqiptar</strong>e<br />
sa më afër Europës. Pavionet e<br />
këtij panairi janë vizituar nga<br />
pushues të shumtë që ndodhen<br />
aktualisht në plazhin e Velipojës,<br />
për të cilët kjo ditë ka qënë një<br />
mundësi e mirë për të bërë furnizimet<br />
e tyre me produkte të freskëta.<br />
kryesor per momentin jane linjat<br />
e kredise qe Unioni huazon<br />
per SHKK dhe depozitat e<br />
antareve.Unioni SHKK krahas<br />
linjave te kredise qe i ka mare<br />
nga Banka boterore, kooperacioni<br />
Spanjoll dhe donatore te<br />
tjere, ofron e dhe sherbime te<br />
tjera per rrjetin e SHKK-ve si<br />
Trajnim, asistence teknike, kontroll<br />
dhe mbikqyrje si dhe pregatitjen<br />
e raportve financiare per<br />
vete ato dhe per banken e<br />
Shqiperise.Sic shihet Unioni<br />
SHKK tashme eshte pjese e<br />
sistemit financiar ne Shqiperi, ku<br />
fokusi kryesor i aktivitetit te tije<br />
dote vazhdoje te mbetet zona<br />
rurale e vendit. Duke u ndalur<br />
ne objektivat kryesore per te<br />
ardhmen Drejtori i departamentit<br />
te USHKK, thote se do<br />
te jene, zgjerimi i zones<br />
gjeografike te ndrehyrjes, ofrimi<br />
i produkteve te reja financiare<br />
te nevojshme per klientelen,<br />
si mikeosigurimi, transfertat<br />
bankare etje. ruajtaja e cilsise<br />
se portofolit te kredise dhe rritjae<br />
depozitave te antareve ne<br />
rrjete.
8 Agrobiznesi<br />
8 - 21 Gusht 2008<br />
REKLAME
8 - 21 Gusht 2008<br />
REKLAME<br />
Agrobiznesi<br />
9
10 Agrobiznesi<br />
8 - 21 Gusht 2008<br />
STATISTIKA<br />
ÇMIMET MESATARE TË SHITJES ME PAKICË<br />
(Perime) (Në lekë/kg) 28 Korrik - 3 Gusht 2008<br />
Dr Lu Br El Fr Gj Ku Ko Le Di Sh Tr Vl min mes max<br />
ÇMIMET MESATARE TË SHITJES ME SHUMICË<br />
(Perime) (Në lekë/kg) 28 Korrik - 3 Gusht 2008<br />
Dr Lu Br El Fr Gj Ku Ko Le Di Sh Tr Vl min mes max<br />
Burimi - Sektori i Statistikave, MBUMK<br />
SI PARAQITEN ÇMIMET NË TREGJET E NDRYSHME<br />
Çmimet e frutave dhe perimeve si te pakices çmimeve në tregjet e qyteteve të ndryshme të Çmimet mesatare krahasuese javore për<br />
ashtu edhe te shumices nuk paraqiten të njejta vendit, si dhe ndryshimet e çmimeve gjatë një pakicën, 28 Korrik - 3 Gusht 2008<br />
në të gjithë territorin e vendit tonë. Le të ndjekim,<br />
sipas të dhënave statistikore, ndryshimet e<br />
jave. Për këtë qëllim, janë marrë të dhënat e javes<br />
28 Korrik - 3 Gusht 2008.<br />
PERIME - FRUTA (Në lekë/kg)<br />
Çmimet mesatare krahasuese javore për<br />
shumicën, datat 28 Korrik - 3 Gusht 2008<br />
PERIME - FRUTA (Në lekë/kg)
8 - 21 Gusht 2008<br />
TË FRUTA - PERIMEVE NË VEND<br />
Luhatjet e javës (pakica) 28 Korrik - 3 Gusht Luhatjet e javës (shumica) 28 Korrik - 3 Gusht<br />
Kete jave ne krahasim me javen e kaluar çmimet e shitjes me pakice te<br />
rtikujve perime, fruta, fasule dhe patate kane stabilitet sidomos ne kulturat<br />
perimore ku uljet e rritjet e çmimeve jane ne vlera te vogla monetare.<br />
Keshtu nga 35 artikuj te krahasueshem qe gjenden ne treg, 13 prej tyre<br />
kane ulje çmimi , 15 artikujt kane rritje ndersa 6 artikuj nuk ka levizje çmimi.<br />
Perimet. Gjate kesaj jave ne krahasim me javen e kaluar nga 18<br />
artikuj qe ka tregu 6 prej tyre kane ulje çmimi qe variojne nga 1 deri ne 9 lek/<br />
kg. Keshtu ulje kane lule lakra me 9 lek/kg, qepa e thate me 3 lek/kg, speci<br />
Kapi dhe ai i verdhe me 2 lek/kg, patellxhani e bamja me 1 lek/kg. 7 artikuj<br />
kane rritje çmimi si barbunja me 8 lek/kg, hudra e njome me 5 lek/kg, karrota<br />
me 4 lek/kg, lakra me 3 lek/kg, hudra e thate me 2 lek/kg dhe qepa e njome<br />
me 1 lek/kg. Domate cilesi e pare dhe dyte, trangulli, preshi e kungulli nuk<br />
kane levizje çmimi. Fasulja pllaqi ka rritje çmimi me 13 lek/kg, fasulja kokerr<br />
vogel ka rritje me 5 lek/kg, patatja gjithashtu ka rritje me 1 lek/kg.<br />
Frutat. Nga 13 artikuj qe ka tregu, 7 prej tyre kane ulje çmimi si fiku me<br />
68 lek/kg, rrushi me 28 lek/kg, molla me 16 lek/kg, limoni e dardha me 6 lek/<br />
FRUTA<br />
FRUTA<br />
kg, kajsia me 3 lek/kg dhe shalqini me 1 lek/kg. 5 artikuj te tjere kane rritje<br />
çmimi si ananasi me 58 lek/kg, portokalli, kumbulla e pjeshka me 3 lek/kg,<br />
bostani me 1 lek/kg. Banania nuk ka levizje çmim<br />
Çmimet ne tregjet e shumices<br />
Ne kulturat perimore nga prodhimet e vendit nga 17 artikuj 11 prej<br />
tyre kane ulje çmimi si lule lakra me 13 lek/kg, speci i verdhe me 3 lek/<br />
kg, speci Kapi, qepa e thate, kungulli e bamja me 2 lek/kg etj.<br />
4 artikuj kane rritje çmimi si barbunja me 6 lek/kg, karrota e hudra e<br />
njome me 3 lek/kg, sallata me 2 lek/kg etj. Preshi dhe hudra e thate nuk<br />
kane levizje çmimi. Fasulja kokerr vogel e patatja kane rritje me 2 lek/kg,<br />
misri e gruri kane ulje me 2 lek/kg ndersa fasulja pllaqi vogel nuk ka<br />
levizje çmimi.<br />
Frutat (prodhime vendi). Nga 8 artikuj ne treg 5 prej tyre kane ulje<br />
çmimi si rrushi me 17 lek/kg, molla me 9 lek/kg, dardha me 5 lek/kg,<br />
kumbulla dhe shalqini me 2 lek/kg. 2 artikuj kane rritje si kajsia me 5 lek/<br />
kg e bostani me 1 lek/kg.<br />
ÇMIMET MESATARE TË SHITJES ME PAKICË<br />
(Në lekë/kg) 28 Korrik - 3 Gusht 2008<br />
Dr Lu Br El Fr Gj Ku Ko Le Di Sh Tr Vl min mes max<br />
ÇMIMET MESATARE TË SHITJES ME SHUMICË<br />
(Në lekë/kg) 28 Korrik - 3 Gusht 2008<br />
Dr Lu Br El Fr Gj Ku Ko Le Di Sh Tr Vl min mes max<br />
Agrobiznesi<br />
11<br />
ÇMIMET MESATARE<br />
KRAHASUESE TË<br />
PAKICËS SË PERIMEVE<br />
DHE FRUTAVE<br />
JAVA KATERT E KORRIKUT<br />
2007 DHE 2008<br />
Perimet<br />
Frutat<br />
(vijon në faqen 12)
12 Agrobiznesi<br />
8 - 21 Gusht 2008<br />
PERIMTARI<br />
VRESHTARI<br />
BUJQESIA PRAKTIKE<br />
erimet: Roli i mikro elementëve<br />
(Vijon nga numri i kaluar) 30 – 160 ppm.<br />
Kjo formë jonike më parë fi kso- anëve të gjethes që janë më të zbe- bimëve, klorofi la nuk ka mundësi<br />
ROLI FIZIOLOGJIK I<br />
ZINKUT (Zn)<br />
Zinku merr pjesë në procesin e<br />
ormimit të karbohidrazes, koponim<br />
organik ky mjaft i rëndëishëm,<br />
i cili merr pjesë në realizmin<br />
e fotosintezës. Gjithashtu ky<br />
lement merr pjesë aktive në proesin<br />
e frymemaerrjes nëpërmjet<br />
ermentit katalaze. Zinku merr<br />
jesë në mënyrë specifi ke në sinezën<br />
dhe aktivizimin e fermentëve<br />
ë auksinës dhe të gibërëlinës, ferente<br />
këto që janë të përqëndrura<br />
kryesisht në indet meristemaike<br />
të konusëve të rritjes.<br />
Shënjat tipike të mungesës së<br />
inkut te perimet është se në<br />
onuesin e rritjes sidomos gjethet<br />
majës ngelin shumë më të vogla<br />
ga ato normalet dhe më pas shaktohen<br />
shënjat e klorozës së<br />
yre. Kjo sidomos në mes neraturave.<br />
Mbi gjethet e klorotiuara<br />
zhvillohen njolla kafe dhe<br />
jesa e llapës së gjethes mblidhet.<br />
ëkroza zhvillohet me shpejtësi<br />
he brënda pak ditëve gjethet<br />
ëmtohen. Gjithashtu vihet re se<br />
ritja e ndërnyjeve është më e kufi<br />
uar. Duke qënë se këto bimë nuk<br />
anë mundësi të realizojnë normalsht<br />
aktivitetet e tyre jetësore, rrjehimisht<br />
që prodhimi dhe cilësia e<br />
yre bie ndjeshëm. Sasia optimale<br />
elementit Zn në bimë llogaritet të<br />
etë në vlerat 27; 20-40; 65-198 ppm.<br />
dërsa shënjat e mungesës së<br />
ëtij elementi ndihen nëse sasia e<br />
ij zbret në 6-15 ppm. Mungesa e<br />
ingut është karakteristike në tokat<br />
gërryera dhe të varfëra.<br />
Tokat e pasura me elementin<br />
n, janë ato toka që kanë origjinën<br />
ga shkembijtë magmatike dhe baaltët.<br />
Këto lloje tokash përveç<br />
inkut, janë të pasura edhe me eleentët<br />
bakër (Cu) dhe magnez<br />
Mg). Përmbajtja e Zn në këto toka,<br />
rrin rreth 110 ppm. Tokat argjilore<br />
he subargjilore veçanërisht kur<br />
anë të pasura me humus, përmajnë<br />
zakonisht rreth 60 ppm të elmentit<br />
Zn. Sipas studimeve të<br />
niversitetit të Tokave Tiranë,<br />
okat e Shqipërisë përmbajnë nga<br />
Shënjat dalluese të tepricës së<br />
Zn Te bimët e perimeve, është nëse<br />
bimët mbeten të vogla dhe rritja<br />
ndërpritet. Gjethet e reja mbeten<br />
tepër të vogla dhe në to vërehet<br />
kloroza ndërmjet nervaturave,<br />
kurse nga ana e poshtme e gjethes<br />
merr ngjyrë të purpurt. Këto tipare<br />
ndryshojnë nga ato të shkaktuara<br />
nga mungesa e hekurit. Nëse nga<br />
mungesa e hekurit ngjyra e purpurt<br />
kalon nga maja për në bazë të<br />
llapës së gjethes, në mungesë të<br />
Zn ngjyra e purpurt vërehet edhe<br />
në anën e poshtëme. Në rastin e<br />
tepricës së zingut në tokë, gjethet<br />
e bimëve përmbajnë rreth 526-1489<br />
ppm Zn. Shënjat e toksicitetit nga<br />
zingu të këto bimë, ndodh kryesisht<br />
në serra. Për të parandaluar<br />
apo menjanuar efektin e tepricës<br />
apo të mungesës së zingut, bëhet<br />
gëlqerimi i tokës. Nëpërmjet këtij<br />
procesi pakësohet përmbajtja e fosfateve<br />
të pa asimilueshme për<br />
bimën.<br />
Zinku absorbohet mirë nga kompleksi<br />
thithes i tokës. Madje ai<br />
zën vëndin e dytë menjëherë pas<br />
hirogjenit. Radha e absorbimit të<br />
disa mikroelementëve nga koloidet<br />
e tokës është respektivisht sipas<br />
radhitjes: H > Zn > Ca > Mg > K, e<br />
me radhë elementët e tjerë. Në tokat<br />
lehtësisht acide, Zn është më i<br />
asimilueshëm nga bimët. Ndërsa<br />
në toka lehtësisht bazike ose më<br />
pak neutrale, bimët kanë vështirësi<br />
në asimilimin e këtij elementi.<br />
Kjo vërtetohet me faktin se në<br />
tokat e Myzeqesë, edhe pse ato<br />
kanë përmbajtje relativisht të lartë<br />
të zinkut, përsëri bimët vuajnë nga<br />
asimilimi. Kjo ndodh sepse reaksioni<br />
toksor është gati neutral ose<br />
lehtësisht bazik. Gjithashtu është<br />
vërtetuar se tëprimi me plehëra<br />
fosforike, bimët ulin aftësinë e asimilimit<br />
të Zn.<br />
ROLI FIZIOLOGJIK I<br />
MOLIBDENIT (Mo)<br />
Molibdeni luan një rol të rëndësishëm<br />
në jetën e bimëve të perimeve.<br />
Bimët e asimilojnë këtë element,<br />
në formën e jonit MoO3<br />
het në kompleksin thithes të tokës.<br />
Sasia e molibdenit në bimët e perimeve<br />
është relativisht më e vogël<br />
se mikroelementët e tjerë. Në përbërjen<br />
e lëndës së thatë ky element,<br />
gjëndet në rreth 0.19 – 0.22 ppm.<br />
Mo merr pjesë në reaksionet oksidoreduktive<br />
të azotit dhe transportimin<br />
e tij në organet më të reja<br />
të bimës. Ai ndikon veçanërisht në<br />
intensitetin e sintezës së klorofi lës<br />
dhe të fotosintezës në përgjithësi.<br />
Ai merr pjesë gjithashtu në sintezën<br />
e acidit askorbik dhe të vitaminës<br />
C.<br />
Mungesa e molibdenit ndodh<br />
në tokat ranore dhe ato që janë të<br />
pasura me hekur, në tokat torfi ke,<br />
në ato acide dhe që kanë pak kripra<br />
fosfatike. Sasia e këtij elementi në<br />
tokë është shumë e vogël dhe<br />
lëkundet në 0.03 – 0.4 ppm. Eshtë<br />
interesante të theksohet se në shumicën<br />
e mikroelementëve të tjerë,<br />
në reaksionet acide ose lehtësisht<br />
acide, ato bëhen më të asimilueshme<br />
nga bimët, të Mo kjo aftësi<br />
ulët. Kështu që gëlqerizimi i<br />
tokave me reaksion acid apo lehtësisht<br />
acid, rrit në mënyrë të<br />
ndjeshme shkallën e asimilimit të<br />
Mo nga këto bimë.<br />
ROLI FIZIOLOGJIK I<br />
KALCIUMIT (Ca).<br />
Roli i kalciumit Te bimët e perimeve<br />
është i lidhur ngushtë me<br />
ndërtimin e acideve të rëndësishme<br />
organike, të cilat shërbejnë<br />
për transformimin e lëndëve<br />
organike në karbohidrate dhe proteina.<br />
Ca merr pjesë në ndërtimin e<br />
përbërjeve pektinoze që janë më<br />
të përhapura në hapsirat ndërqelizore.<br />
Roli më i rëndësishëm i tij,<br />
qëndron në faktin që ky element,<br />
neutralizon veprimet e dëmshmë<br />
të joneve të tepërta të Na, K, Mg,<br />
Fe, etj.<br />
TE BIMËT QË VUAJNË<br />
NGA MUNGESA E<br />
KALCIUMIT (CA)<br />
Ne fillim ana e sipërme e<br />
gjetheve të reja ka ngjyrë të gjelbërt<br />
në të errët, me përjashtim të<br />
hta. Ana e poshtme e tyre merr<br />
ngjyrë të purpurt. Gjethet e reja<br />
mbeten të vogla, deformohen,<br />
përdridhen, zverdhen dhe marrin<br />
ngjyrë kafe në anët e tyre. Pika e<br />
rritjes së bimëve shkatërrohet. Në<br />
këtë fazë zhvillohet kloroza ndërmjet<br />
nervaturave të llapës së<br />
gjetheve të vjetra dhe formohen<br />
njolla të vogla nekrotike të cilat<br />
janë të shpërndara. Në fund këto<br />
gjethe shkatërrohen. Frutat japin<br />
shënja kalbëzimi. Rrënjët zhvillohen<br />
të dobëta dhe marrin ngjyrë<br />
kafe.<br />
Nëse në gjethe sasia e Ca që<br />
gjëndet është ulët në 0.8 % kalcium<br />
në formën e CaO (ndaj peshës<br />
së thatë), kjo do të thotë që bima<br />
ka mungesë të këtij elementi. Në<br />
praktike mungesa e kalciumit në<br />
pjesët vegjetative ndodh shumë<br />
rrallë. Kjo gjë mund të ndodhe në<br />
tokat torfi ke të pagëlqeruara. Ndërsa<br />
kalbja e frutave vihet re në tokat<br />
acide apo kur përqëndrimi i acidit<br />
është i lartë dhe shkaku kryesor<br />
është mungesa e kalciumit.<br />
Në mungesë të Ca, dëmtohet<br />
sistemi rrënjor dhe sidomos ai i<br />
formimit të qimeve thithëse. Qimet<br />
thithëse hidratohen sidomos në<br />
tëpricë të jonëve një valentë të elementëve<br />
të Na, K, Mg, Fe, etj. Në<br />
këtë rast sistemi rrënjor kthehet në<br />
një masë të qullët. Pas dëmtimit të<br />
sistemit rrënjor, dëmtohet dhe pjesa<br />
mbitoksore. Gjethet e reja<br />
humbin ngjyrën normale, që më<br />
pas bëhen më të nGushta. Gjethet<br />
më të vjetra e ruajnë gjëndjen normale<br />
për një kohë më të gjatë. Kalciumi<br />
shërben gjithashtu, për normalizimin<br />
e ekuilibrit fi ziologjik të<br />
solucionit ushqimor dhe atij qelizor.<br />
ROLI FIZIOLOGJIK I<br />
MAGNEZIT (Mg)<br />
Magnezi është i vetmi element<br />
i grupit të metaleve, që merr pjesë<br />
në ndërtimin e klorofi lës. Madje,<br />
Mg gjëndet në pjesën me qëndrore<br />
të klorofi lt, i cili rrethohet nga 4<br />
unaza piroli. Nga kjo në kuptojmë<br />
së pa prezencën e Mg, në qelizat e<br />
të ekzistojë dhe të sitetizohet. Nga<br />
sasia e përgjithshme e Mg të asimiluar,<br />
rreth 5-20% merr pjesë në<br />
ndërtimin e qelizave, ndërsa pjesa<br />
tjetër me acidet organike e peptinike.<br />
Deri tani elementi i magnezit,<br />
është futur në grupin e mikroelementëve,<br />
por në fakt për nga rëndësia<br />
e tij në këto bimë, ai gati mund të<br />
krahasohet me azotin, fasforin dhe<br />
potasin.<br />
Mungesa e magnezit në tokë<br />
shfaqet me një kloroze të përgjithshme.<br />
Por shënjat e para janë zverdhja<br />
e gjetheve dhe më e theksuar<br />
është në zonën midis nervaturave<br />
të gjetheve. Shënjat dalluese të<br />
mungesës së magnezit (sipas Tanaka<br />
1970), janë së majat e gjetheve të<br />
reja bëhen më të verdha, rrotullohen<br />
në drejtim poshtë dhe me kalimin<br />
e kohës nekrotizohen dhe rrëzohen<br />
përtokë. Me vazhdimin e mungesës<br />
së këtij elementi, bimët janë<br />
të destinuara të thahen. Ngjyra e<br />
verdhë përhapet gradualisht nga<br />
baza në majën e bimës. Mbi ngjyrën<br />
e verdhë e të ndritshme, shfaqen<br />
edhe njolla nekrotike, të cilat bashkohen<br />
dhe formojnë midis nervaturave<br />
rripa me ngjyra kafe. Mungesa<br />
e magnezit fi llon të ndihet<br />
më vonë sepse gjethet më të vjetra<br />
nuk jetojnë me dhe gjithë bima merr<br />
ngjyrë të verdhë. Nëse mungesa e<br />
Mg nuk është e madhe prodhimi i<br />
frutave nuk peson ndonjë dëm serioz.<br />
Por kur mungesa e tij është e<br />
theksuar, dëmi është i ndjeshëm.<br />
Gjethet e bimëve në rastin e mungesës<br />
së magnezit përmbajnë zakonisht<br />
0.5 % magnez në formën e MgO<br />
ndaj masës së thatë, kur në gjëndje<br />
normale përmbajtja e tij është afërsisht<br />
1 – 1.5 %. Mungesa e magnezit<br />
vërehet pothuajse në të gjitha<br />
serrat dhe në të gjitha tipet e tokave,<br />
por rastet më të rënda mund të<br />
priten në toka të ashpra e ranore.<br />
Shqetësimet nga mungesa e magnezit<br />
janë më të theksuara kur në<br />
tokë ph është acid, përmbajtja e<br />
potasit e lartë, si dhe përdorimi i<br />
tepruar i plehërave azotike të pakombinuara<br />
drejt me plehërat e tjerë, e<br />
sidomos me ato organike. Në<br />
Marre nga botimet e Projektit FAO - GCP/ALB/ITA<br />
ROLI FIZIOLOGJIK I<br />
HEKURIT (Fe)<br />
Rëndësia e hekurit për jetën e<br />
bimëve, është zbuluar në shekullin<br />
XIX nga shkencetari Francez Gri.<br />
Sipas tij Fe merr pjesë si katalizator<br />
në ndërtimin e stromave të kloroplasteve,<br />
të cilat janë bazë e sintezës së<br />
klorofi lës dhe të realizimit të fotosintezës.<br />
Në rastin e mungesës së hekurit,<br />
tipar karakterisik është kloroza<br />
në gjethet e majës (të rejat), kloroze<br />
që zhvillohet midis nervatures. Më<br />
vonë kloroza rritet më intensitet duke<br />
përfshirë edhe nervaturat më të vogla.<br />
Më vonë gjethet e prekura bëhen<br />
plotësisht të zbehta, të verdha e deri<br />
pothuajse të bardha. Shënjat vazhdojnë<br />
të zhvillohen edhe mbi gjethet<br />
më të vjetra. Rritja e bimës ndërpritet,<br />
kurse gjethet e porsaformuara<br />
mbeten të vogla.<br />
Përmbajtja e Fe tek gjethet që kanë<br />
mungesë Fe, është 130-210 dhe 370-<br />
520 ppm ndaj peshës së thatë. Kurse<br />
të gjethet e bimëve të shëndosha<br />
përmbajtja e Fe arrin në 120-450 ppm.<br />
Mungesa e hekurit ndodh në tokat<br />
ranore me strukturë të keqe. Shënjat<br />
e mungesës së Fe në solucionin ushqimor<br />
të bimëve, shfaqen me simptomen<br />
e njohur të klorozës së<br />
përgjithshme të bimëve. Kjo shënjë<br />
është e ngjashme me ato të mungesës<br />
së N, P, Mg, por me një ndryshim<br />
të madh që nëqoftëse bimët e<br />
zverdhura në këtë mënyrë, pas trajtimeve<br />
me solucion të holluar 0.04-<br />
0.08 % FeSO4.7H2O, shumë shpejt<br />
e rimarrin veten dhe bëhen si në<br />
formën normale. Në tokë hekuri gjëndet<br />
në sasira relativisht të larta, rreth<br />
4-5%. Por në toka bazike dhe karbonike,<br />
ai kalon në gjëndje të pa<br />
asimilueshme.<br />
(Vijon ne numrin e ardhshem)<br />
ardhia: Fazat biologjike të zhvillimit të saj<br />
(Vijon nga numri i kaluar)<br />
A) Lëvizja e<br />
lëngjeve<br />
Fillon menjëherë kur fillon rritja<br />
e temperaturave të shtresës së<br />
tokës ku shtrihet masa kryesore e<br />
sistemit rrënjor. Ajo fillon kur temperartura<br />
e tokës rritet në 7-8 0 C<br />
dhe intensifikohet me rritjen e metejshme<br />
të saj. Në këto kushte<br />
qimet thithëse fillojnë të formohen<br />
dhe të kryejnë aktivitetin e tyre<br />
thithës të ujit dhe të lëndëve minerale<br />
dhe të “shtytjes” së tyre për<br />
në drejtim të sytheve. Nëse në këtë<br />
periudhë bëhet ndonjë prerje apo<br />
hapet ndonjë plagë në trupin e<br />
bimës, menjëherë do të vërehet se<br />
fillon rrjedhja pika-pika e lëngut.<br />
Ky fenomen quhet “qarje” ose<br />
“lotim”.<br />
Gjatë kësaj periudhe në vreshtat<br />
duhet të merren këto masa<br />
agroteknike:<br />
1) Duhet të ketë përfunduar<br />
krasitja dimërore;<br />
2) Të përfundojnë lidhjet dhe<br />
stabilizimi i sistemit mbështetës;<br />
3) Të vazhdojë plehrimi me plehrat<br />
organike dhe minerale si dhe<br />
punimi i sipërfaqes së tokës;<br />
4) Të vazhdojnë plotësimet e<br />
boshllëqeve me anë të shumëzimit<br />
me an vazhdojne të përpanjave;<br />
5) Të vazhdojnë trajtimet kimike<br />
dimërore pas krasitjeve me lëng<br />
bordulez, selinon e të tjera<br />
preparate dimërore;<br />
6) Në fund të kësaj faze të përfundojnë<br />
shartimet me kalem te<br />
bimët që deshirohen të shartohen,<br />
etj.<br />
B) Çelja e sytheve<br />
Fillon menjëherë kur temperatura<br />
e ajrit ritet në mbi 10 0 C dhe intensifikohet<br />
me rritjen e mëtejshme<br />
të saj. Kjo periudhë fillon nga fundi<br />
i muajit Mars dhe vazhdon në<br />
fillim të Prillit për zonën e ngrohtë<br />
dhe rreth një muaj me vonë për<br />
zonën e ftohtë.<br />
Gjatë kësaj periudhe në vreshtat<br />
duhet të merren këto masa<br />
agroteknike:<br />
1) Të vazhdohet me plehrimet<br />
organo-minerale;<br />
2) Punimi i sipërfaqes së tokës<br />
me qëllim ruajtjen e vlagës dhe të<br />
zhdukjes së barërave të këqia;<br />
3) Të vazhdohet me përmbysjen<br />
e bimëve pleheruese të<br />
gjelbërta si bathë apo të tjera legominoze,<br />
etj.<br />
C) Rritja e llastarëve<br />
Karakterizohet me zgjatjen e<br />
tyre. Pas formimit të 4-5 gjetheve<br />
të para, shfaqen lulesat. Rritja intensive<br />
e llastarëve vazhdon deri<br />
në fazën e lulëzimit, më pas in-<br />
tensiteti i rritjes së tyre ulët. Gjatësia<br />
vjetore e rritjes së llastarëve në<br />
vreshtat e shërbyera mirë arrin në<br />
1,5-2m, ndërsa tek hardhitë antifilokserike,<br />
ajo shkon nga 8-15 m.<br />
Fenofaza e rritjes së llastarve<br />
te hardhia, ashtu si te bimët e<br />
pemëve frutore, vërehet e bash-<br />
Figure 1. Fazat e rritjes së llastarëve nga momenti i çeljes së sytheve<br />
keshoqëruar me fenofazën e lulëzimit,<br />
ate të rritjes së kokrrave të<br />
rrushit, madje edhe të pjekjes dhe<br />
të pas vjeljes.<br />
përgjithësi tokat tona, janë mjaft të<br />
pasura me Mg. Përmbajtja normale<br />
e tij në tokë duhet të jetë rreth 0.2-<br />
0.4%. Më tepër ky element, është<br />
në tokat gëlqerore. Në kompleksin<br />
koloidal të tokës, Mg zën vënd menjëherë<br />
pas kalciumit. Në tokat me<br />
reaksionin acid dhe lehtësisht acid,<br />
sidomos ato toka me përbërje fi zike<br />
ranore, niveli i magneziumit të asimilueshëm<br />
ulët ndjeshëm.<br />
Temperatura e fillimit të rritjes<br />
së llastarëve është mbi 10 0 C. Ndërsa<br />
në 28-30 0 C rritja e tyre është intensive<br />
dhe në 40-42 0 C rritja ndërpritet.<br />
Fenofaza e rritjes së llastarve<br />
gjatë të gjithë periudhës së vegjetacionit<br />
kalon në këto peiudha:<br />
i) Rritja fillestare e ngadalshme; ii)<br />
Rritja intensive (e vrullshme) e<br />
kërcejve dhe të gjetheve; iii) Trashja<br />
llastarëve; iv) Pjekja ose drunjëzimi<br />
i llastarëve, dhe v) Përgaditja<br />
për dimërim.<br />
Njohja e këtyre periudhave për<br />
kultivuesin, ka një rëndësi praktike,<br />
sepse sa më mirë të ushqehen<br />
dhe të trajtohen bimët gjatë<br />
periudhës së rritjes intensive të<br />
llastarve, aq më e lartë është edhe<br />
lënda organike e prodhuar në dobi<br />
të frutave dhe të fuqizimit e të
8 - 21 Gusht 2008<br />
PEMTARI<br />
BUJQESIA PRAKTIKE<br />
Agrobiznesi<br />
Pemët frutore: Kërkesat për ushqim. Shtimi i tyre<br />
(Vijon nga numri i kaluar)<br />
Niveli i ulet i N në solucionin<br />
ushqimorë të tokës, ndikon në atë<br />
që bimët të zhvillohen te dobëta<br />
dhe të vonojnë proceset e rritjes<br />
dhe të zhvillimit të tyre. Simptomat<br />
e mungesës së këtij elementi<br />
në fazat e para të rritjes, shoqërohet<br />
me çngjyrosjen e gjetheve të<br />
poshtme. Ngjyra kalon nga<br />
ngjyra jeshile e errët, në jeshile të<br />
verdhë. Nëqoftëse ky element<br />
vazhdon të mungojë akoma edhe<br />
për një kohë më të gjatë, atëhere<br />
kjo zverdhje pushton gati të<br />
gjithë bimën. Bimët rriten dhe zhvillohen<br />
më vonëse dhe sasia e<br />
gjetheve dhe frutave për bimë,<br />
është mjaft e ulet. Gjethet ngelin<br />
të vogla dhe bëhen më shumë<br />
vringuj. Kur elementi N vazhdon<br />
te mungojë akoma më shumë në<br />
tokë, bimët pesojnë një ulje të<br />
theksuar të aktivitetit jetësor dhe<br />
veçanërisht atë të fotosintezës.<br />
Kjo ndodh sepse kloroplastet që<br />
ndodhen në gjethe e ulin aftësinë<br />
e sistezes së lëndëve organike<br />
dhe bimët në përgjithësi zhvillohen<br />
të dobëta.<br />
Roli fiziologjik i fosforit<br />
(P 2 O 5 ).<br />
Në indet bimore të pemëve frutore,<br />
fosforin e gjejmë në formën<br />
e komponimeve organike siç janë:<br />
ortofosfatet e kaliumit, të kalciumit,<br />
të magneziumit, si dhe në<br />
shumë komponime të tjera organike.<br />
Pa prezencën e këtyre të fundit,<br />
është vështirë të gjëndet ndonjë<br />
proces sadopak i rëndësishën<br />
në jetën dhe metabolizmin e qëlizave<br />
të indeve bimore. Komponimet<br />
më të rëndësishme të<br />
cilat zënë vëndin e parë në jetën e<br />
kësaj bimë, janë acidet nukleike,<br />
të cilat përbëjnë bazën e makromolekulave<br />
për sintezën e nukleotideve<br />
dhe të acideve më kryesore<br />
të ARN e ADN.<br />
Përsa i përket rëndësisë së<br />
forsforit në proceset jetësore të<br />
kësaj bimë, sipas një grupi au-<br />
depozitimit të lëndës organike në<br />
trupin e bimëve.<br />
Në periudhën e trashjes së<br />
llastarve dhe të pjekjes së tyre,<br />
nëpër sqetullat e gjetheve fillojnë<br />
të diferencohen sythat të cilat<br />
përmbajnë elementët vegjetative<br />
dhe ato frutore, të cilat përfaqësojnë<br />
llastarët në vitin e ardhshëm.<br />
Në këtë periudhë shërbimet<br />
agroteknike duhen të intensifikohën<br />
me qëllim që diferencimi i sytheve<br />
të bëhet sa më normal. Gjatë<br />
periudhës së pjekjes së llastarve,<br />
bimët fillojnë të përgaditen për t’u<br />
utur në dimërim. Më pas vjen peiudha<br />
e rënies së gjetheve, proces<br />
iziologjik ky që tregon se sinteza<br />
lëndës organike prej tyre ka<br />
përfunduar dhe se qëndrimi i tyre<br />
ë pemë është i pa nevojshëm.<br />
Për të patur suksese në prohimin<br />
e rrushit, gjatë kësaj peridhe<br />
në vreshtat duhet të merren<br />
ëto masa agroteknike:<br />
1) Të realizohet t’harrja e<br />
lastarëve të tepërt dhe sidomos<br />
to që nuk kanë lulesa. Kjo realiohet<br />
më mirë kur shfaqen/duken<br />
qartë lulesat;<br />
torësh si; Parker, 19<strong>69</strong>; Le Compte,<br />
1962; etj, këtë element e kanë cilësuar<br />
si elementin me përcaktues<br />
si në rritjen dhe zhvillimin normal<br />
të bimëve, ashtu edhe në nivelin<br />
e prodhimtarisë së tyre. Qënia e<br />
këtij elementi në sasinë optimale<br />
në solucionin ushqimor të tokës,<br />
ndikon ndjeshëm në rritjen e sasisë<br />
së gjetheve, ne daljen e filizave<br />
të rinj, në sasinë e frutave të<br />
lidhura dhe në pjekjen e hershme<br />
të tyre. Disa studiues të tjerë si:<br />
Baca e Castillo, 1964; Ozaki, 1956;<br />
kanë vërtetuar se teprimi me plehra<br />
fosforike pengon rritjen dhe<br />
zhvillimin normal të bimëve.<br />
Veç faktorëve të tjerë si:<br />
lagështira e tokës, gjëndja e fizike<br />
e saj, karakteristikat e formës bimore,<br />
etj, asimilimi i mirë i fosforit<br />
është i lidhur drejtëpërsëdrejti<br />
edhe më intensitetin e ndriçimit<br />
diellor, temperaturat e ajrit dhe të<br />
tokës. Lidhur me ndriçimin diellor,<br />
pemët e kultivuar në të gjithë<br />
zonat e vëndit tonë nuk paraqesin<br />
ndonjë shqetësim. Kjo sepse,<br />
sasia e ndriçimit diellor gjatë periudhës<br />
së kultivimit të këtyre<br />
bimëve, është e mjaftueshme.<br />
Lidhur me ndikimin e temperaturave<br />
të tokës dhe të ajrit, kjo<br />
varet kryesisht nga zonat agroekologjike,<br />
mikrozonat e vëndit<br />
tonë dhe mbi të gjitha nga stinat<br />
e vitit.<br />
Mungesa e fosforit në tokë<br />
ose pamundësia e tij për tu asimiluar<br />
nga bima, në përgjithësi<br />
ndikon ndjeshëm në rritjen dhe<br />
zhvillimin normal të pemëve frutore.<br />
Efekti i mungesës së këtij elementi,<br />
shfaqet me uljen e theksuar<br />
të aktivitetit jetesor dhe shenjat<br />
e para të mungesës së fosforit,<br />
shfaqen me mos pjekjen e indeve<br />
të degëzave jo vetëm te bimët me<br />
mosha të avancuara, por edhe në<br />
bimët e moshave më të reja.<br />
Kërcejtë mbeten të hollë, gjethet<br />
e vjetra marrin një zbehje me njolla<br />
të verdha dhe të nekrotizuara,<br />
të cilat bien parakohë. Ndërsa, të<br />
2) Punimi i sipërfaqes së tokës<br />
me qëllim ruajtjen e vlagës dhe të<br />
zhdukjes së barërave të këqia;<br />
3) Kontrolli dhe lufta kundër<br />
sëmundjeve dhe dëmtuesve të<br />
ndryshëm;<br />
4) Të vazhdohet me lidhjet e<br />
gjelbërta duke i vendosur ato në<br />
pozicionin vertikal ose duke i vendosur<br />
në çiftin e telave të ndërtuara<br />
enkas për këtë qëllim;<br />
5) Të vazhdohet me plehërimet<br />
kimike plotësuese, veçanërisht ato<br />
azotike;<br />
6) Të fillohet me aplikimin e<br />
operacioneve të gjelbërta si: heqja<br />
e sqetullorëve, heqja e 3-4<br />
gjetheve të para të vjetra zakonisht<br />
deri në gjethen paralel me<br />
lulesën e parë;<br />
7) Lënja e llastarëve të rinj në<br />
cung me qëllim ripërtëritjen e<br />
krahëve dhe të elementëve të prodhimit,<br />
si dhe e llastarëve me qëllim<br />
aplikimin e shumëzimit me përpanja,<br />
kjo nëse në vendin fqinjë ka<br />
boshllëqe, etj.<br />
D) Pjekja e llastarëve<br />
Pjekja e llastarëve vërehet me<br />
ndryshimin e ngjyrës në bazën e<br />
tyre nga jeshile e hapur, në kafe të<br />
gjethet e reja majat e tyre qëndrojnë<br />
të varura dhe në faqen e<br />
sipërme ato marrin ngjyrë blu në<br />
të hapur. Ndërsa nervaturat marrin<br />
ngjyrë të purpurt. Prandaj për<br />
ta eleminuar këtë dukuri, është e<br />
domosdoshme që krahas masave<br />
për sigurimin e ndriçimit diellor,<br />
duhet të synohet në ekuilibrimin<br />
e dozave të plehrave azotike me<br />
ato fosforike.<br />
Roli fiziologjik i potasit<br />
(K 2 O).<br />
Lidhur me rolin fiziologjik të<br />
elementit K të pemët frutore, nga<br />
studiues dhe autorë të ndryshem<br />
ka patur mjaf debate, mendime të<br />
cilat shpesh herë kanë qënë edhe<br />
kondradiktore. Ato japin mjaf<br />
konkluzione dhe rekomandime të<br />
ndryshme, por është vërtetuar se<br />
prania në sasira normale të potasit<br />
në substratin ushqimor, prodhimi<br />
dhe cilësia e frutave është<br />
rritur dhe përmirësuar ndjeshëm.<br />
Plehrimet potasike kanë ndikuar<br />
në rritjen hershmërisë së pjekjes<br />
së frutave, në përmirësimin e<br />
shijes, në përmirësimin e ngjyrës<br />
së gjetheve dhe frutave, në rritjen<br />
e përmbajtjes së sheqerit në fruta,<br />
në rritjen e përmbajtjes së karotenit,<br />
acidit askorbik në fruta, si<br />
dhe të vitaminave të ndryshme.<br />
Madje, prania e potasit në tokë e<br />
rrit qëndrueshmërinë e bimëve<br />
ndaj disa sëmundjeve me origjinë<br />
kërpudhore, si dhe qëndrueshmërinë<br />
e tyre ndaj ngricave të forta<br />
te Dimërit.<br />
Është vërtetuar se në indet bimore,<br />
kaliumi është i shpërndarë<br />
pothuajse në të gjithë trupin e<br />
bimës, por disi më i përqëndruar<br />
gjëndet në indet meristematike të<br />
rritjes. Roli kryesor i potasit në<br />
bimë, është se ky element merr<br />
pjesë në neutralizimin e pehashit<br />
acid të lëngut qëlizor, në rritjen e<br />
presionit ozmotik, në hidratimin e<br />
plazmës, etj. Në prezencë të mjaftueshme<br />
të kriprave të fosfateve<br />
dhe atyre potasike, plehrimi i<br />
bollshëm me plehra azotike, mund<br />
kuqerremët dhe më pas në ngjyrë<br />
gështenjë. Pjekja e llastarit fillon<br />
nga baza dhe ngjitet në drejtim të<br />
majës. Kjo dukuri njihet drunjëzim.<br />
Sa më e pjekur të jetë llastari, aq<br />
më rezistent është ndaj temperaturave<br />
të ulëta të dimërit. Në fund<br />
të kësaj faze lëndët ushqimore<br />
kalojnë nga gjethet në llastar,<br />
pastaj nga llastarët në drejtim të<br />
krahëve, cungut dhe me në fund<br />
në drejtim të rrënjëve. Në këtë periudhë<br />
bima është e gatshme të<br />
hyje në fazën e qetësisë dimërore.<br />
Kjo fazë ka rëndësi të madhe<br />
në jetën e bimëve, sepse sa më e<br />
pjekur të jenë llastarët aq më rezistente<br />
dhe të fuqishme janë ato për<br />
t’i qëndruar temperaturave të ulëta.<br />
Njëkohesisht në këtë fazë, edhe<br />
sythet piqen plotësisht dhe kanë<br />
të diferencuara mirë të gjithë elementët<br />
vegjetative dhe prodhues<br />
të llastarit të vitit të ardhshëm. Një<br />
rëndësi e veçante për këtë fazë,<br />
është edhe tek hardhitë antifilokserike.<br />
Sa më të pjekura të jenë<br />
llastarët e tyre, aq më shumë është<br />
mundësia e kallusimit gjatë periudhës<br />
së shartimit.<br />
Për të patur suksese në pjekjen<br />
sa më të mirë të llastarëve, gjatë<br />
të asimilohet mirë nga bima. Por<br />
ndikimi më i madh i këtij elementi<br />
në bimë, shfaqet në drejtim të sintezës<br />
dhe të transformimeve të<br />
karbohidrateve. Gjithashtu është<br />
vërtetuar se, elementi i kaliumit rrit<br />
intensitetin e fotosintezës dhe kjo<br />
më e dukshme është në ditët me<br />
vranësira ku ndriçimi diellor është<br />
më i kufizuar.<br />
Në grupin e mikroelementëve<br />
më kryesoret janë:Magnezi,<br />
Mangani, Calciumi, Bori, Bakri,<br />
Hekuri, Zinku, Natriumi, Squfuri,<br />
etj. Influenca e mikroelementëve<br />
në jetën e pemëve frutore, ka qënë<br />
më pak te studiuara në krahasim<br />
më elementët e grupit të makroelementëve.<br />
Kërkimet e realizuara<br />
dekada e fundit, kanë vërtetuar<br />
se për rritjen dhe zhvillimin normal<br />
të pemëve, veç makroelementëve<br />
janë të domosdoshëm<br />
edhe mikroelementët. Në indet bimore<br />
sasitë e tyre leviz nga 0.001<br />
- 0.0001%.<br />
Është vërtetuar gjithashtu se,<br />
megjithëse në bimë ato gjënden<br />
në sasira shumë të vogla, nga<br />
pikpamja jetësore ato janë po aq<br />
të domosdoshëm, sa edhe azoti,<br />
fosfori, potasi, etj. Për ta vërtetuar<br />
këtë, është provuar se në kushtet<br />
e mungesës së plotë të njërit<br />
apo tjetrit mikroelement apo të<br />
disave prej tyre, bimët janë rritur<br />
deri në atë moment, aq sa sasia e<br />
atij mikroelementi ka qënë i pranishëm<br />
në lëndën rezerve të embrionit<br />
të farës. Më pas bima është<br />
tharë.<br />
Kur prania e njërit prej mikroelementëve<br />
në tokë është e pamjaftueshme,<br />
atëhere në bimë<br />
shfaqen çrregullime metabolike,<br />
uljen e qëndrueshmërisë së<br />
bimëve ndaj sëmundjeve të ndryshme<br />
dhe me shënja karakteristike<br />
si: kloroza të gjetheve, tharja<br />
e konusit të rritjes, formimin e<br />
gjetheve të imëta dhe të përdredhura,<br />
etj, të cilat më vonë<br />
mund të çojnë deri në tharjen e<br />
bimëve.<br />
periudhës së vegjetacionit, duhet<br />
të kihet kujdes në aplikimin e këtyre<br />
masave agroteknike, që janë:<br />
1) Për rastet e llastarëve që e<br />
vazhdojnë rritjen intensive duhet<br />
aplikuar këputja e majës së tyre.<br />
Me prerjen e majës ato frenojne<br />
rritjen e tyre dhe asimilatet e<br />
prodhuara nga gjethet drejtohen<br />
për në kërcell duke ndikuar në<br />
pjekjen e tyre;<br />
2) Pas prerjes së majave, fillojnë<br />
të aktivizohen edhe sythet anësore<br />
të cilat edhe këto duhet të eliminohen.<br />
Në rast se shpërthimi i sytheve<br />
sqetullorë vazhdon përsëri,<br />
atëhere këshillohet të lihen 2 sqetullorët<br />
afër majës së prerë, me<br />
qëllim frenimin e shpërthimit të<br />
sqetullorëve të bazës. Kjo masë<br />
ndikon në pjekjen e llastarit deri<br />
në pikën e prerë;<br />
3) Nëse vegjetacioni në mesin<br />
e Gushtit është i vrullshëm, atëhere<br />
synohen në kufizimin deri në zerro<br />
i përdorimit të plehrave kimike sidomos<br />
ato azotike;<br />
4) Të vazhdohet me lidhjet e<br />
gjelbërta duke i vendosur ato në<br />
pozicionin vertikal ose duke i vendosur<br />
në çiftin e telave të ndërtuara<br />
enkas për këtë qëllim, për ar-<br />
SHTIMI I PEMËVE<br />
FRUTORE<br />
Shtimi i pemëve frutore bëhet<br />
nëpërmjet dy mënyrave kryesore<br />
që janë: i) Me farë (seksuale ose<br />
gamike); ii) Me pjesë vegjetative<br />
(agamike). Për të realizuar filiza dhe<br />
fidana cilësore, është e domosdoshme<br />
sigurimi i materialit mbjellës<br />
bazë. Kjo do të thotë që elementët<br />
prodhues (fillesat) te filizave/fidanave,<br />
duhet të merren nga individe<br />
të cilët manifestojne elementët më<br />
të mirë të prodhimit dhe që i<br />
përgjigjen plotësisht destinacionit<br />
të kultivimit.<br />
Bimët e prodhuara nëpërmjet<br />
farës.Në praktikë shtimi i pemëve<br />
frutore nëpërmjet farës është<br />
shumë i rrallë. Kjo sepse filizat e<br />
marra nëpërmjet mbirjes së farës,<br />
zakonisht japin pasardhes të pa<br />
përshtatshem për kultivim, sepse:<br />
i) Nuk i transmetojnë vlerat dhe<br />
cilësite e mira të bimëve mëma; ii)<br />
Hyjne vonë në prodhim.<br />
Rastet e shumëzimit me anë të<br />
farës bëhen vetëm atëhere kur<br />
farërat janë marrë nga bimët mëma,<br />
të cilët këto të fundit janë të përfituara<br />
si rezultat i kryqëzimeve<br />
prindërore te kontrolluara dhe të<br />
seleksionuara me kriterë shkencore.<br />
Gjithashtu rastet e shumëzimit me<br />
farë bëhen edhe atëhere kur prodhohen<br />
nga farërat heterozë (F1).<br />
Filizat e marra nga mbirja e<br />
farërave, përdoren vetëm atëhere<br />
kur këto përdoren si nënshartesa.<br />
Në këtë mënyrë përgaditen pothuajse<br />
të gjithë llojet e pemëve frutore<br />
si tëk farorët ashtu edhe tek<br />
bërthamoret.<br />
Bimët e prodhuara nëpërmjet<br />
shtimit me anë të pjesëve<br />
vegjetative.Përveç mënyres se shtimit<br />
me farë, fidanat e pemëve frutore<br />
përgaditen edhe me Metodën<br />
e Shumëzimit Vegjetativ. Shumëzimi<br />
vegjetativ të pemët frutore,<br />
bëhet ne 3 rrugë:<br />
i) Me rrënjëzimin e çdo pjesë<br />
vegjetative të kurorës;<br />
ii) Me anë të shartimeve te filizave<br />
te prodhuara nga fara me<br />
sye të ndriçimit dhe të ajrimit në<br />
maksimum të gjetheve dhe të gjithë<br />
kurorës;<br />
5) Të evitohen ujitjet e tepërta<br />
dhe pa kriter, sepse ato shkaktojnë<br />
vegjetacione të panevojshme;<br />
6) Duhet të zbatohet një plehërim<br />
i rregullt dhe i kombinuar me<br />
të gjithë elementët ushqimore<br />
NPK dhe me mikroelementët e<br />
tjerë.<br />
E) Rrëzimi i<br />
gjetheve<br />
Rrëzimi i gjetheve, shënon<br />
mbarimin e periudhës së vegjetacionit.<br />
Me uljen e temperaturave<br />
zakonisht gjatë fundit të muajit<br />
Nëndor dhe fillimin e Djetorit për<br />
zonat e ngrohta, ndërsa për zonën<br />
e ftohtë gjatë muajit Nëndor, gjethet<br />
e ndalojne procesin e fotosintezës,<br />
të frymëmarrjes dhe të transpirimit.<br />
Ato ndryshojne ngjyrën<br />
duke e humbur klorofilin nga<br />
jeshile, në ngjyrë të verdhë për kultivarët<br />
e më rrush të bardhë dhe<br />
nga jeshile në të kuqerremet për<br />
kultivarët me rrush të zinj (përveç<br />
Sangioveze). Llastarët shëndërrohen<br />
në shamenta. Me vazhdimin e<br />
uljes së temperaturave në 10 0 C,<br />
13<br />
mbishartesa (sytha, kalema) te individeve<br />
te seleksionuar;<br />
iii) Shtimi nëpërmjet mënyres “in<br />
vitro”.<br />
Mënyra e shumëzimit vegjetativ<br />
të fidanave, përdoret gjërësisht<br />
pasi nëpërmjet kësaj mënyre sigurohen<br />
këto avantazhe:<br />
a) Përfitohen fidana direkt dhe<br />
në një kohë relativisht të shkurtër,<br />
me vlerat me pozitive të cilët vijne<br />
nga një bimë tjetër mëmë me tregues<br />
më të lartë sasior dhe cilësor të prodhimit<br />
të dëshiruar, vlera të cilët ruhen<br />
në mënyrë të padiskutueshme;<br />
b) Shumëzohen forma bimore<br />
me vlera më të mira në përputhje<br />
me destinacionin e kultivimit;<br />
c) Shumëzohet një individ i cili<br />
ka dale si më i miri nga puna seleksionuese<br />
e eksperimentale;<br />
d) Ruhen në mënyrë të pandërprerë<br />
veçoritë e një formë bimore e<br />
cila për momentin nuk është e<br />
nevojshme, por që më vonë duhet<br />
si e tille për të qenë në bankën gjenetike<br />
të koleksionit;<br />
e) Futen shumë më shpejt në<br />
prodhim, etj.<br />
Bimët e prodhuara nëpërmjet<br />
shtimit “in vitro”, kanë këto avantazhe:<br />
i) Shtim shumë të shpejtë dhe<br />
në një kohë shumë të shkurtër të<br />
formës bimore te dëshiruar;<br />
ii) Në një sipërfaqetë vogël merren<br />
një sasi tëpër e madhe bimësh.<br />
Ne 1m 2 shtrat mund të merren rreth<br />
20-25 mije bimë/pasardhes;<br />
iii) Shtim pa ndërprerje gjatë të<br />
gjithë vitit;<br />
iv) Shtim i formave bimore<br />
nëpërmjet copave të rrënjëzuara pa<br />
qenë nevoja e shartimeve;<br />
v) Sigurohen bimë sterile dhe<br />
absolutisht të pastërta nga bakteriozat,<br />
virozat dhe sëmundjet e tjera<br />
kriptogamike;<br />
vi) Sigurohet një kosto shumë e<br />
ulet prodhimi;<br />
vii) Krijon mundësine e marrjes<br />
së materialit të pastër nga mëmat,<br />
nëpërmjet përzgjedhjes së tyre nga<br />
individet më të mirë, etj.<br />
(Vijon ne numrin e ardhshem)<br />
gjethet bien natyrshem në tokë.<br />
Për efekt të prekjes nga<br />
sëmundjet dhe dëmtuesit e ndryshëm,<br />
disa herë në praktikë, ndodh<br />
që gjethet të dëmtohen para se të<br />
vijë rrëzimi natyral biologjik. Kjo<br />
vjen nga që në disa raste, sapo<br />
realizohet vjelja e prodhimit, vreshtave<br />
nuk i’u realizomet më kujdesi<br />
i duhur në drejtim të mbrojtjes së<br />
kurorës. Kjo ndodh shpesh herë<br />
në kultivarët e hershëm që vilen 3-<br />
4 muaj para rënjes natyrale të<br />
gjetheve. Ato duke u prekur nga<br />
sëmundjet dhe dëmtuesit gjethet<br />
bien parakohe dhe llastarët nuk e<br />
kalojnë si duhet procesin e pjekjes<br />
dhe sythat dimërore nuk i kanë<br />
diferencuar si duhet elementët<br />
vegjetative dhe prodhues të llastarit<br />
të ardhshëm. Për të patur suksese<br />
në ruajtjen e gjetheve, gjatë<br />
periudhës së pas vjeljes duhet të<br />
kihet kujdes në aplikimin e disa<br />
masave agroteknike, që janë: i)<br />
Vazhdimi i shërbimeve agroteknike<br />
në drejtim të luftimit të barërave<br />
të këqia; ii) Trajtimet kimike sipas<br />
llojit të infeksioneve, me qëllim ruajtjen<br />
e gjetheve deri në fund të vegjetacionit;<br />
iii) Ujitje pa teprime, etj.<br />
(Vijon ne numrin e ardhshem)
14 Agrobiznesi<br />
8 - 21 Gusht 2008<br />
TURIZEM<br />
TURIZEM<br />
asterplan për një turizëm të qendrueshëm<br />
Intervistë eskluzive me Giuseppe Marchionna, përgjegjës për Dhomën e Tregtisë së<br />
Brindizit, për të gjithë projektet ndërkombëtare, në lidhje me zbatimin e projektit “Deti i<br />
Shqiponjave” në Shqipëri<br />
Giuseppe Marchionna<br />
Projekti “Deti i Shqipon<br />
jave” ka nisur nga Pro<br />
grami Interreg Itali –<br />
Shqiperi. Eshte nje projekt qe<br />
synon nje shkembim midis<br />
dhomave te tregtise italiane,<br />
pulieze te brindizit, Barit dhe<br />
Leces me Dhomat e Tregtise<br />
<strong>shqiptar</strong>e, vecanerisht me ato<br />
te Tiranes, Durresit dhe Vlores,<br />
per te vleresuar kapacitetin dhe<br />
terheqjen turistike si ne territorin<br />
puliez dhe ne territorin <strong>shqiptar</strong><br />
nepermjet nje sere veprimesh<br />
komplekse qe kane<br />
parashikuar nje regjistrim si ne<br />
Itali dhe ne Shqiperi te te gjitha<br />
strukturave turistike te cdo lloj<br />
tipi, ku bejne pjese hotele,<br />
restorante, kampimgje e keshtu<br />
me radhe. Ne kete projekt jane<br />
parashikuar kurse formimi si per<br />
sipermarresit e rinj ashtu dhe<br />
per funksionaret publike qe<br />
kane nje rol ne turizem, kemi organizuar<br />
nje kurs formimi ne te<br />
cilin kane marre pjese dhjete te<br />
rinj italiane dhe pese te rinj<br />
<strong>shqiptar</strong>e te cilet ne fund te ketij<br />
kursi, nese nuk gaboj prej 600<br />
oresh leksionesh jane bere guida<br />
natyralistike, d.m.th<br />
guida te afte si per Pulian dhe<br />
per Shqiperine per turistet qe<br />
duan te zbulojne bukurite natyrore<br />
te biodiveristetit te zonave<br />
me vlera natyrore, dhe se fundmi<br />
kemi identifikuar idete me te<br />
mira te sipermarrjes si ne Itali<br />
dhe ne Shqiperi, qe kane lidhje<br />
me turismin dhe me kapacitetet<br />
per te zhvilluar turizmin dhe nje<br />
tjeter aktivitet i madh ka qene<br />
eshte ai i perfundimit te nje master<br />
plani si te thuash turistik ambiental<br />
qe mund te jete e<br />
nevojshme per te gjitha entet<br />
publike si italiane dhe <strong>shqiptar</strong>e<br />
si nje guide per te zhvilluar nje<br />
turizem eko te qendrueshme dhe<br />
qe respekton mjedisin dhe se<br />
fundi kemi aplikuar kete tip master<br />
plani ne nje zone qe e kemi<br />
zgjedhur ne Shqiperi dhe qe<br />
eshte zona e Butrintit.<br />
Çfare keni ekzaminuar?<br />
Kemi ekzaminuar praktikish<br />
te gjitha aspektet turistike si nga<br />
pala pulieze dhe nga ajo<br />
shiptare. Sigurisht nga kjo pike<br />
veshtrimi eshte e kote qe ta fshehim<br />
qe Italia dhe Puglia jane<br />
shume me perpara persa i perket<br />
kapaciteteve te shfrytezimit<br />
te turismit, por projekti synonte<br />
pikerisht kete, pra qe te beje<br />
operatoret, sipermarresit <strong>shqiptar</strong>e<br />
te ndjejne qe mund te<br />
synohet per nje turizem si forme<br />
pasurie dhe zhvillimi nese turizmi<br />
organizohet me kapacitete,<br />
duke shfrytezuar bukurite natyrore<br />
por para se gjithash duke<br />
respektuar mjedisin. Ky eshte<br />
sensi i projektit i cili na duket se<br />
po kompletohet ne menyre te<br />
konsiderueshme. Ne fund te<br />
ketij projekti ne do te dorezojme<br />
si ne Itali dhe ne Shqiperi nje<br />
harte, d.m.th nje regjistrim te<br />
strukturave turistike si italiane<br />
dhe <strong>shqiptar</strong>e e cila doi te jete<br />
pike referimi per te gjithe.<br />
Kur mendoni se mund te<br />
perfundoje projekti?<br />
Ne plotesojme gjithcka brenda<br />
15 shtatorit, pra brenda nje<br />
muaji e gjysem, sepse kemi filluar<br />
2 vjet me pare keshtu qe jemi<br />
ne perfundim te fazes se fundit.<br />
Me 15 shtator ne kompletojme<br />
te gjitha aktivitetet.<br />
Çfare mendoni per te<br />
ardhmen?<br />
Per te ardhmen ne duam te<br />
vazhdojme bashkepunimin midis<br />
italianeve dhe <strong>shqiptar</strong>eve.<br />
Besoj se deri ne fund te vitit 2008<br />
do te nisi nje program i ri i cili<br />
quhet IPA dhe eshte programi i<br />
bashkepunimit Adriatik dhe<br />
brenda ketij programi ne duam<br />
te prezantojme me partneret <strong>shqiptar</strong>e<br />
projekte te reja per te<br />
vazhduar zhvillimin e ketij aktiviteti.<br />
Cila ishte kostoja e ketij<br />
projekti?<br />
Kosotoja e ketij projekti ishte<br />
parashikuar ne 889.000 • ne<br />
total si per palen shqipatre dhe<br />
per palen italiane, por financimi<br />
i Bashkimit Europian ishte 2/3<br />
d.m.th 66% ndersa partneret si<br />
italiane dhe <strong>shqiptar</strong>e do te ven-<br />
Breshkat detare, e<br />
domosdoshme mbrojtja<br />
e tyre<br />
Prania e breshkës detare<br />
në Shqipëri dhe sido<br />
mos ajo e llojit C. caretta,<br />
e cila u gjet e ngordhur një vit<br />
më parë në bregdetin e Durrësit,<br />
përbën një rast me vlera të rëndëishme<br />
shkencore për shtegtimin e<br />
jatë e spektakolar të këtij individi.<br />
Shtegtimi i breshkave detare<br />
he në veçanti ajo e llojit C. caretta<br />
ë kishte ardhur në brigjet <strong>shqiptar</strong>e<br />
ga Argjentina, është pjesë e montorimeve<br />
të përvitshme të Minisrisë<br />
së Mjedisit, Pyjeve dhe Adinistrimit<br />
të Ujërave. Në bazë të<br />
onitorimeve rezulton se shtegtii<br />
i breshkave nga vendet e tjera<br />
ë brigjet e vendit tonë ka ardhur<br />
ë rritje, ndërkohë që është e doosdoshme<br />
të vazhdojë edukimi i<br />
jerëzve, sidomos i peshkatarëve<br />
për mbrojtjen e breshkave<br />
detare. Sipas specialistëve të Ministrisë<br />
së Mjedisit për të mbrojtur<br />
breshkat detare dhe për të patur<br />
rezultate më të mira në studimin e<br />
tyre në zonën e Patokut, është i<br />
nevojshëm ndërtimi i një akuariumi<br />
të thjeshtë e sa më afër natyrales.<br />
Monitorimi<br />
Në monitorimin e fundit në<br />
terren janë përfshirë pesë grupe<br />
të breshkave detare, breshka<br />
detare të markuara më parë,<br />
breshka detare të kapura për<br />
herë të parë, breshka detare të<br />
sinjalizuara, breshka detare të<br />
ngordhura dhe grupi i pestë,<br />
breshka detare të dhunuara nga<br />
njerëzit.<br />
Nga monitorimi në brigjet <strong>shqiptar</strong>e<br />
rezulton se në total numri<br />
i breshkave të kapura është<br />
dosnin 1/3 d.mth 33%. Keshtu<br />
qe 1/3 e kane vene partneret.<br />
Ju keni udhetuar shume,<br />
cila eshte pershtypja juaj per<br />
Shqiperine?<br />
Une personalisht e njoh<br />
Shqiperine qe prej vitit 91’. Ka<br />
ndryshuar shume, eshte shume<br />
me mire. Tirana me ka bere<br />
shume pershtypje. Do te thoja<br />
se duhet filluar te mendohet per<br />
te shfrytezuar me mire bregdetin<br />
per turizmin. Por une mendoj<br />
se me hyrjen e Shqiperise ne<br />
Bashkimin Europian qe per mua<br />
per 5-6 vjet duhet te jete bere<br />
273, nga të cilat numri i llojit<br />
C.careta është 270, i llojit Ch.<br />
Mydas, 3. Ndërkohë, numri i<br />
individëve të gjallë të kapur arrin<br />
në 261, i individëve të sinjalizuar<br />
223, i individëve të matur<br />
50, i atyre të markuar 31, i individëve<br />
të ngordhur 12, i atyre të<br />
ngordhur përgjatë bregdetit 8, i<br />
atyre në ngordhur në rrjeta 3,<br />
ndërsa numri i individëve të<br />
ngordhur të markuar regjistrohet<br />
në 2, dhe vetëm në një rast<br />
individ i ngordhur në parangallë.<br />
Në grupin e breshkave detare<br />
të ngordhura është për t’u theksuar<br />
gjetja e një individi të C.<br />
caretta në Durrës, marka e të cilit<br />
ka patur inicialet La Plata 1979.<br />
Për këte individ ka pasur kontakte<br />
me shumë studiues të<br />
huaj, pasi siç cilësojnë<br />
specialistët e ministrisë së Mjedisit<br />
kemi të bëjme me një migrim<br />
me vlera shkencore në një<br />
distancë shumë të gjatë, gati të<br />
pa besuar. Sipas burimeve,<br />
kërkimet për këtë individ të C.<br />
caretta vazhdojnë (për gjetjen e<br />
autorëve të markimit në<br />
Argjentinë). Ndërkohë, breshkat<br />
e kapura (C. caretta ) kanë<br />
patur mjaft alga (Epibionto Flora),<br />
si dhe lloje të ndryshme të<br />
do ta shihni se gjerat do te<br />
shkojne shume shume me mire.<br />
Do te thosha se qe tani po ecin<br />
mire, por me hyrjen ne Bashkimin<br />
Europian do te jete akoma<br />
me mire.<br />
Ju jeni optimist !<br />
Po po une jam shume<br />
optimist edhe pse kam pare vetem<br />
qytetet e medha si Tirana<br />
etj. Ndoshta ne fshatrat e veriut<br />
situata ka nevoje per me<br />
shume mbeshtetje, por per mua,<br />
pashe per shembull nje<br />
aeroport shume te bukur ne Tirane.<br />
Dje kisha pare ate te vitit<br />
moluskëve, gaforreve, etj (Epibionto<br />
Fauna), Polychaeta të<br />
Familjes Serpulidae.<br />
Studime janë kryer dhe përsa<br />
i përket mundësisë së lëshimit<br />
të vezëve nga Caretta caretta,<br />
në disa zona bregdetare si<br />
Spille, Plazhi i Gjeneralit, Grykëderdhja<br />
e Semanit dhe e Vjosës,<br />
Orikum, Nartë, si dhe bregdeti i<br />
Palasës (Krorez), etj. Zonat në<br />
fjalë janë kontrolluar për gjurmë<br />
e fole të breshkave detare, por<br />
në asnjë rast nuk janë evidentuar<br />
të tilla.<br />
Ardhja e Breshkave<br />
Detare në ujërat<br />
tona bregdetare<br />
Shtegtimi i breshkave nga<br />
vendet e tjera në brigjet <strong>shqiptar</strong>e<br />
lidhet me kushtet klimaterike.<br />
Pjesa më e madhe (94%)<br />
e strukturës së popullatës të C.<br />
caretta përbëhet nga individë të<br />
maturuar me gjatësi (L. ose<br />
SCCL ) mbi 50 cm.<br />
Në popullatën e breshkave<br />
detare të studiuara bie ne sy<br />
numri më i madh i femrave (62%),<br />
pas tyre vijnë meshkujt (20 %),<br />
ndërsa ato të pa përcaktuara<br />
kanë përqindje më të vogël<br />
(18%). Numri i C. caretta të pa<br />
markuara, të rëna rastësisht në<br />
91’ qe ishte nje gje qe nuk mund<br />
te shihej. Pra ka rritje dhe kjo<br />
rritje eshte shume pozitive.<br />
Nuk e di nese keni ndonje<br />
gje per te shtuar ?<br />
Ne jemi te kenaqur qe implementuam<br />
kete projekt dhe do te<br />
prezantojme te tjere me Shqiperine<br />
sepse e vecanta e jone<br />
nga Brindizi, projekt lideri, Dhoma<br />
e Tregtise se Brindizit jemi<br />
shume te lidhur me Shqiperine,<br />
kemi qene te paret qe ju kemi<br />
mirepritur te gjitheve ndaj per<br />
ne eshte nje lidhje e forte, qe ne<br />
te Brindizit kemi per Shqiperine.<br />
rrjetat e peshkimit, gjatë vitit të<br />
kaluar, ka qenë gjithnjë më i<br />
madh se sa i atyre të markuara<br />
qysh nga viti 2003. Nga peshkatarët<br />
(në Patok e Shëngjin)<br />
është vënë re një numër i konsiderueshëm<br />
breshkash detare<br />
me marka të verdha plastike (të<br />
ardhura kryesisht nga Italia) dhe<br />
me marka metalike (të ardhura<br />
kryesisht nga Greqia).<br />
Gjetja e individëve të C.<br />
caretta të ardhura nga vende të<br />
tjera, në Patok e Shëngjin, ka të<br />
bëjë me një shtegtim ushqimor<br />
me rëndësi shkencore të<br />
veçantë për vendin tonë e më<br />
gjerë. Shtegtim ushqimor i C.<br />
caretta në zonën e Patokut është<br />
i lidhur me praninë e madhe<br />
të gaforreve, sidomos e llojit<br />
Carcinus mediterraneus, kandilave<br />
të detit Risostoma pulmo,<br />
e llojeve të ndryshme molusqesh,<br />
etj, që janë ushqim<br />
kryesor për C. caretta. Prania<br />
shumë e madhe e gaforreve të<br />
llojit Carcinus mediterraneus<br />
dhe i kandilave të detit, Risostoma<br />
pulmo duhet të jetë e lidhur<br />
me prishjen e ekulibrave natyrorë<br />
në Gjirin e Rodonit, gjë e<br />
cila ka të bëjë me ngarkesën<br />
(ndotjen) e madhe organike që<br />
ka kjo zonë, e shkaktuar nga prurjet,<br />
sidomos të lumit Ishëm.
8 - 21 Gusht 2008<br />
TURIZEM<br />
Porti i jahteve,<br />
modeli i turizmit<br />
elitar në Shqipëri<br />
Prej pak vitesh, në një<br />
nga pjesët më pan<br />
oramike të qytezës<br />
bregdetare të Orikumit, rreth 20<br />
km larg Vlorës, funksionon i<br />
vetmi port turistik i jahteve në<br />
Shqipëri, i cili mund të cilësohet<br />
padyshim si një model i turizmit<br />
elitar.<br />
Kjo jo vetëm për standardet<br />
që ofron, por në radhë të parë<br />
për kategorinë e klientëve të tij<br />
turistë, që qarkullojnë me mjetet<br />
e tyre, jahte luksoze në Mesdhe.<br />
Mjaft prej tyre në këtë itinerar<br />
detar, që nis nga porti i Dubrovnikut<br />
ndalojnë në Orikum,<br />
për të vazhduar më pas me<br />
Korfuzin e më tej.<br />
Luan Bitri, një 35 vjeçar me<br />
trup mesatar, administrator i<br />
kompleksit (pjesës detare të tij),<br />
thotë se “gjatë vitit të kaluar në<br />
MJEKESI<br />
OBSH: Qumështi i nënës mund të<br />
shpëtojë miliona jetë foshnjesh në vit<br />
Organizata Botërore e Shëndetësisë<br />
thotë se ushqimi vetëm<br />
me qumësht gjiri mund të shpëtojë<br />
miliona jetë foshnjash çdo<br />
vit. Në prag të Javës Botërore<br />
për ushqyerjen e fëmijëve me<br />
qumshtin e gjirit, Organizata<br />
Botërore e Shëndetësisë dhe<br />
partnerët e saj po promovojnë<br />
qumshtin e nënës si mënyra më<br />
e mirë për të krijuar një bazë të<br />
shëndetshme në jetën e mëtejshme<br />
të foshnjave.<br />
Organizata Botërore e Shëndetësisë<br />
rekomandon përdorimin<br />
e qumshtit të gjirit si<br />
ushqimin e vetëm deri në muajin<br />
e gjashtë të jetës së një fëmije.<br />
Sipas saj vazhdimi i mbajtjes<br />
së fëmijës në gji deri në moshën<br />
dy vjecare, do të pakësojë vdekshmërinë<br />
foshnjore, të shkaktuar<br />
nga infeksioni dhe kequshqyerja<br />
në vendet në zhvillim.<br />
Organizata Botërore e Shën-<br />
bankinat e portit u ankoruan 350<br />
veliera, një pjesë prej të cilave<br />
ishin pjesëmarrëse në regatat që<br />
u zhvilluan”. Por, shton ai krahas<br />
tyre mjaft turistë të tjerë të<br />
huaj, italianë, francezë, anglezë,<br />
ankoruan mjetet e tyre luksoze<br />
në bankinat e këtij porti.<br />
Administratori Bitri nuk i<br />
ndahet për asnjë moment portit<br />
turistik. Ai ka ndërtuar banesën<br />
e vet, një vilë e këndshme,<br />
shumë pranë kompleksit. Prandaj<br />
dhe qëndron natë e ditë, në<br />
vigjilje të punës. I veshur me një<br />
bluzë në ngjyrë të kuqe dhe me<br />
një kapele verore në kokë,<br />
shprehet se tashmë ky objekt e<br />
ka marrë profilin e plotë të tij në<br />
funksion të synimit për të cilin<br />
është ndërtuar.<br />
Sipas tij, nga 1 maji- 26 qershor<br />
të këtij viti janë zhvilluar<br />
detësisë llogarit se 3 milionë e<br />
gjysëm fëmijë vdesin çdo vit nga<br />
kequshqyerja. Sipas kësaj organizate<br />
deri në një milion e gjysëm<br />
fëmijë mund të shpëtohen, duke<br />
rritur metodën e ushqyerjes me<br />
gji.<br />
Maria del Karmen Kazanovas<br />
punon në departamentin<br />
për Vlerat Ushqyese, Shëndetin<br />
dhe Zhvillimin pranë OBSH.<br />
Ajo thotë për Zërin e Amerikës,<br />
se qumshti i gjirit përmban vlera<br />
ushqyese, vitamina dhe minerale<br />
që nuk gjenden tjetërkund.<br />
Dhe këta përbërës përmirësojnë<br />
imunitetin kundër mjaft infeksioneve<br />
dhe sëmundjeve.<br />
“Qumshti i gjirit mbron beben<br />
kundër të gjithë mikrobeve<br />
që mund ta prekin atë. Dhe, kjo<br />
është arsyeja që një fëmijë do të<br />
preket më pak nga diarreja, do<br />
të ketë më pak raste prekjesh<br />
nga infeksionet në rrugët e<br />
dy regata, me itinerar Brindisi-<br />
Orikum e Otranto-Orikum, ku<br />
morën pjesë rreth 60 veliera të<br />
drejtuara nga nautistë nga<br />
qytete të ndryshme të Italisë. Ai<br />
shpreson se në vazhdimësi të<br />
sezonit do të jenë të shumtë turistët<br />
nautistë, që do të frekuentojnë<br />
këtë pjesë të bregdetit <strong>shqiptar</strong>.<br />
Kompleksi turistik i<br />
jahteve, shprehet ai, ofron të<br />
gjitha kushtet e nevojshme për<br />
një turizëm të tillë.<br />
Në fakt, që sa hyn në portën<br />
kryesore të kompleksit përballesh<br />
jo vetëm me një mjedis “fin”,<br />
por dhe me një standard sigurie<br />
që shfaqet ngado. Roja që të pret<br />
tek hyrja, pas komunikimit me<br />
telefon, me drejtuesit e portit, na<br />
shoqëron deri atje, ku na presin<br />
të tjerë njerëz.<br />
Kompleksi turistik i portit të<br />
jahteve, ka një sipërfaqe të<br />
përgjithshme prej rreth 12.7 hektarë.<br />
Në të mund të ankorohen<br />
620 mjete lundruese, me gjatësi<br />
10 deri në 30 metra. Në dy godinat<br />
e tij numërohen 60 njësi akomodimi,<br />
në përputhje me standardet<br />
më të përparuara bashkëkohore.<br />
Furnizimi me ujë dhe<br />
energji elektrike sigurohet nga<br />
burime të pavarura nga rrjetet e<br />
përgjithshme<br />
Si lindi një port<br />
jahtesh<br />
Për të shkuar nga Vlora në<br />
këtë port, i shndërruar në një<br />
epiqendër të nautistëve italianë<br />
e më gjerë, duhet të përshkuash<br />
frymëmarrjes dhe gjithashtu do<br />
të ulen ndjeshëm rastet e vdekjes<br />
si pasojë e sëmundjeve të<br />
zakonshme të fëmijëvë, si diarreja<br />
dhe pneumonia”.<br />
Organizata Botërore e Shëndetësisë<br />
bën të ditur se qumështi<br />
i gjirit nuk është i rekomandueshëm<br />
në të gjitha rastet. Për<br />
shembull, nëse një nënë është e<br />
prekur me virusin HIV, ajo mund<br />
t’ia transmetojë sëmundjen fëmijës<br />
së saj nëpërmjet ushqyerjes<br />
me gji. Por mjekja Kazanovas<br />
thotë se Organizata Botërore e<br />
Shëndetësisë beson se në mjaft<br />
vende ku virusi HIV është mjaft<br />
i përhapur, ende mund të jetë më<br />
mirë për nënat që të zgjedhin<br />
ushqyerjen me gji në vend të<br />
qumshtit të fabrikuar.<br />
“ Nëse nëna është e prekur<br />
me virusin HIV, atëherë ajo ka<br />
nevojë që të marrë një vendim<br />
personal… rreziku i trans-<br />
një distancë prej jo më tepër se<br />
20 km.<br />
I konceptuar si një kompleks<br />
turistik i standardeve më të<br />
përparuara bashkëkohore, porti<br />
i jahteve në Orikum ‘lindi’ si<br />
një nismë e investitorit italian,<br />
Giorgio Alfo. Punimet nisën në<br />
qershor të vitit 1996 në një ceremoni,<br />
ku ishin të pranishëm ministra<br />
dhe drejtuesit më të lartë<br />
vendorë. Projekti me një vlerë<br />
prej rreth 6 milionë USD (me<br />
kursin e kohës), ishte i konceptuar<br />
në dy faza “A” dhe “B”. Në<br />
secilën prej tyre u parashikuan<br />
punime specifike me synimet<br />
dhe funksionet përkatëse. Porti<br />
u vu në funksion në qershor të<br />
vitit 2004 me përfundimin e fazës<br />
së parë të punimeve.<br />
Perspektiva e tij konceptohet<br />
me dimensione të tjera, në funksion<br />
të faktorëve të ndryshëm,<br />
që lidhen me standardet e zhvillimit<br />
të turizmit nautik.<br />
Në fakt synimi i ideatorëve<br />
të këtij kompleksi ishte pikërisht<br />
ky lloj turizmi, i cili sot po merr<br />
përmasa gjithnjë e më të gjera.<br />
metimit të sëmundjes eksizton…<br />
por vdekja foshnjore nga<br />
sëmundje të tjera apo infeksione<br />
të tjera mund të jetë më e<br />
lartë se sa prekja nga HIV”.<br />
Për shembull, mjaft vende në<br />
zhvillim nuk e kanë të pastër<br />
ujin e pijshëm, dhe përzierja e<br />
ujit të ndotur me qumshtin pluhur<br />
për bebe, është shkaku më i<br />
shpeshtë i vdekjes mes foshnjave.<br />
OBSH thotë se qumështi i<br />
gjirit është më i miri në botë, si<br />
në vendet e varfëra ashtu dhe<br />
në ato të pasura. Studimet e reja<br />
thonë se qumështi i gjirit mund<br />
të mbrojë fëmijët kundër<br />
sëmundjeve kronike edhe më<br />
vonë gjatë jetës së tyre. Fëmijët<br />
e ushqyer me gji janë më pak<br />
të rrezikuar nga problemet me<br />
tensionin e lartë të gjakut, me<br />
nivelin e lartë të kolesterolit,<br />
mbipesha dhe diabeti.<br />
Ai është futur në një rrjedhë dinamike<br />
me protagonistë, personazhe<br />
të njohura të jetës politike,<br />
ekonomike, sociale e akademike,<br />
në vendet respektive.<br />
Shoqatat e nautistëve që janë<br />
të konsoliduara sot në vendet e<br />
pellgut të Mesdheut e më gjerë<br />
kanë në përbërje të tyre emra të<br />
tillë. Gjatë viteve të fundit, porti<br />
turistik i jahteve në Orikum, është<br />
shndërruar në një epiqendër<br />
të nautistëve italianë e më gjerë.<br />
Çdo vit përgjatë sezonit veror<br />
ai është destinacion për mjaft<br />
nga aktivitetet e tyre.<br />
Dhjetëra nautistë italianë dhe<br />
vendeve të tjera, pjesëmarrës në<br />
regatat (garat me anijet turistike<br />
me vela e motorë), frekuentojnë<br />
për ditë të tëra kompleksin turistik<br />
të jahteve në Orikum, por<br />
edhe pjesën tjetër të bregdetit<br />
turistik të Radhimës e më gjerë.<br />
Kompleksi është i përbërë<br />
nga dy godina kryesore, me një<br />
arkitekturë të veçantë. Fasadat<br />
e tyre vështrojnë nga deti. Një<br />
shesh i thyer këndshëm, me elementë<br />
dekorativë, zbret deri në<br />
Ekspertë të shëndetësisë<br />
paralajmërojnë se sëmundja<br />
e diabetit po vjen duke u<br />
përhapur dhe kjo prirje<br />
mund të ndryshohet vetëm<br />
në se rreziku që e shkakton<br />
atë, si mbipesha dhe<br />
plogështia fizike, njihen nga<br />
të gjithë.<br />
Diabeti po përhapet me<br />
shpejtësi, thonë ekspertët<br />
amerikanë të shëndetësisë.<br />
Sot 8 përqind e amerikanëve<br />
vuajnë nga diabeti, ndërsa<br />
më 1960 kjo shifër ishte 4<br />
përqind. Rastet e të<br />
sëmurëve me diabet po shtohen<br />
me shpejtësi edhe në<br />
vende të tjera. Sipas federatës<br />
ndërkombëtare kundër<br />
diabetit, në mbarë botën ka<br />
246 milionë të prekur nga<br />
diabeti dhe ky numër pritet<br />
të arrijë në 380 milionë në<br />
vitin 2025. Të njëjtat<br />
Agrobiznesi<br />
15<br />
sipërfaqen ujore, që kufizohet nga<br />
bankinat e ankorimit të mjeteve<br />
lundruese turistike.<br />
Disa dhjetëra veliera, jahte e<br />
barka me motorë ‘pushojnë’ në<br />
këto bankina, në pritje të pronarëve<br />
të tyre që vijnë për periudha<br />
të ndryshme pushimesh. Ata janë<br />
shtetas italianë, apo nga ndonjë<br />
vend tjetër, që i kanë lënë këto mjete<br />
në ruajtje, kundrejt tarifave të caktuara.<br />
Ky është edhe një nga shërbimet<br />
që ofrohen në portin e<br />
jahteve në Orikum, ku shpesh kanë<br />
qenë mysafirë emra të njohur të<br />
muzikës, artit e sportit. Njëri prej<br />
tyre, notari i mirënjohur italian,<br />
Paolo Pinto, ka qenë më shumë se<br />
një herë në këtë kompleks turistik.<br />
Më shumë se një vit më parë,<br />
në këtë port, qëndroi për disa muaj,<br />
një profesor i moshuar anglez. Pas<br />
një problemi në familjen e vet, ai<br />
zgjodhi për të kaluar ditët e fundit<br />
të jetës në këtë kompleks, ku<br />
pjesën më të madhe të kohës qëndronte<br />
në jahtin e ankoruar në një<br />
nga bankinat. Profesori anglez la<br />
amanet të varrosej në Orikum, si<br />
një mirënjohje ndaj këtij vendi që<br />
e mirëpriti.<br />
Shqetësime rreth shtimit<br />
të rasteve të diabetit<br />
burime thonë se 80 përqind<br />
e njerëzve me diabet të tipit<br />
2 jetojnë në vendet në<br />
zhvillim.<br />
Ky lloj diabeti është vdekjeprurës<br />
dhe numri i të<br />
vdekurve nga kjo sëmundje<br />
sot në botë është i barabartë<br />
me numrin e të vdekurve<br />
nga virusi HIV e<br />
Sida. Në Shtetete e Bashkuara,<br />
ekspertët thonë se<br />
diagnostikimi i herëshëm i<br />
diabetit ka bërë që numri i<br />
vdekjeve nga kjo sëmundje<br />
në Amerikë të pakësohet.<br />
Ekspertë të shëndetësisë<br />
paralajmërojnë gjithashtu se<br />
rreziqet që e shkaktojnë diabetin,<br />
si mbipesha dhe<br />
plogështia fizike, duhet të<br />
njihen nga të gjithë, në<br />
mënyrë që raste e diabetit<br />
të shkojnë drejt pakësimit.
16 Agrobiznesi<br />
8 - 21 Gusht 2008<br />
REKLAME