Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
AGROTEKNOLLOGJI QË SIGURON<br />
RENDIMENT MBI 50 Ton/Ha SILAZH<br />
MISRI ME KALLINJ<br />
Kjo teknollogji rekomandohet te aplikohet per hibride te<br />
klases 700 FAO<br />
Prof.as Kostandin Hajkola<br />
PLUGIMI I TOKES<br />
Plugimi në vjeshte ose di<strong>me</strong>r të bëhet i thellë në vartësi të përbërjes <strong>me</strong>kanike të tokes por jo<br />
më pak se 26-30 cm dhe nuk shoqerohen <strong>me</strong> diskim apo frezim.<br />
Plugimi të bëhet gjithmone ne kushte optimale lageshtire ne toke për të eleminuar ngjeshjen e<br />
saj. Keto vepri<strong>me</strong> duhen shoqeruar domosdosh<strong>me</strong>risht <strong>me</strong> ngritjen e sistemit te kullimit dhe<br />
mbajtjen e tij ne efiçence te plote gjate periudhes di<strong>me</strong>rore <strong>me</strong> rreshje.<br />
Pregatitja e tokës për mbjellje<br />
Synon te realizojë shkrifterimin dhe përgatitjen e shtratit të mbjelljes <strong>me</strong> sa më pak kali<strong>me</strong><br />
të <strong>me</strong>kanikes. Në këtë mënyrë ruajmë strukturën e tokës dhe eleminoj<strong>me</strong> thermimin e<br />
tepert te saj.<br />
<strong>Per</strong>gatitja e shtratit te mbjelljes kerkon qe toka te jete e kulluar. Ne kete gjendje ajo vjen per<br />
pune <strong>me</strong> heret dhe siguron mbjellje ne afate optimale per bi<strong>me</strong>n e misrit.<br />
Puminet e tokës për mbjellje (plugim, diskim, frezim apo kultivim) duhet të kryhen <strong>me</strong><br />
shpejtësi te vogel ecjeje të agregatit dhe toka të jetë <strong>me</strong> lagështirë optimale.<br />
1) Plugim pergatitor ne pranvere ne thellesine 17 – 21 cm.<br />
2) Diskim per pergatitje te shtratit te fares (1 – 2 here) ne kete proçes disku duhet te jete i<br />
pershtatshem per tipin e tokes. (do te rekomandonim edhe frezimin ne kushtet konkrete)<br />
MBJELLJA<br />
Afati: Koha më e përshtatsh<strong>me</strong> për mbjellje është kur temperatura e tokës arrin vlerat 10-<br />
12°C në 10 cm thellesi dhe më prirje për rritje të mëtejsh<strong>me</strong>.<br />
Ultesira perendimore e Shqiperise ka si afat më të mirë të mbjelljeve dhe sigurimin e<br />
mbirjeve ne dekaden e trete te muajit Mars dhe gjate muajit Prill.<br />
Thellësia e mbjelljes : <strong>Per</strong>gatitja e mirë e shtratit të farës dhe prania e lagështirës optimale në
tokë kërkon mbjellje në thellsi 4-5 cm. Në kushte më të thata ajo mund të rritet në 5-7 cm.<br />
Zgjedhja e hibridit: Jo <strong>me</strong> pak te rëndësish<strong>me</strong> e gjykojmë zgjedhjen e hibridit për silazh <strong>me</strong><br />
kalli. Ne këto raste duhet te përdoren ato fara qe sigurojnë prodhim dhe cilësi te larte silazhi.<br />
Çfarë duhet te kemi parasysh ne zgjedhjen e hibridit për silazh:<br />
Cikël vegjetativ <strong>me</strong> te gjate se ai për kokërr, por ne kujtese mundësitë ujitëse. Nga<br />
pikëpamja praktike ne zona te caktuar ekologjike hibridet për silazh zgjidhen <strong>me</strong> cikël<br />
vegjetativ <strong>me</strong> te gjate, 100-200 njësi te klasës FAO (120-200 grade aktive <strong>me</strong> shu<strong>me</strong>).<br />
Hibridet për silazh kërkohet te jene te përshtatshëm te kultivohen <strong>me</strong> një numër<br />
bimësh 10-12 % <strong>me</strong> larte se sa kur kultivohen për kokërr. Treguesit kryesore<br />
agromorfologjike te dëshirueshëm janë këndi i gjethes vertikal si dhe rezistenca e larte<br />
ndaj rrëzimit.<br />
Hibridet për silazh duhet te kenë një strukture "veshjeje" te ngjeshur <strong>me</strong> gjethe.<br />
Preferohen për silazh hibridet e tipit "Stay Green”. Kjo është e dëshiruesh<strong>me</strong> pasi<br />
realizohen vlera <strong>me</strong> te larta ushqyese ne kokërr duke siguruar lagështire te mire ne<br />
përgatitjen e silazhit (ngjeshjen e tij), ne saje te turguorit te larte ne gjethe, te cilat<br />
janë funksionale deri ne pjekje te plote .<br />
Duke ditur se vlera <strong>me</strong> e larte e silazhit është ne kokrrën e misrit, hibridet për silazh<br />
duhet te kenë aftësi prodhuese shu<strong>me</strong> te larta edhe ne prodhimin për kokërr. Te gjithë<br />
këto tregues duhet te korrelojne pozitivisht.<br />
Preferohen për silazh hibride qe kane trashësi kërcelli te vogël, por elasticitet dhe<br />
tolerance te larte ndaj rrëzimit.<br />
Dëndësia e mbjelljes : <strong>Per</strong> hibridet e pershtatshem per silazh distancat e mbjelljes jane 70 x<br />
18-20 qe sigurojne praktikisht 7-7.5 bi<strong>me</strong>/m2. <strong>Per</strong> rastin konkret kur mbjellja behet <strong>me</strong><br />
maqine precizioni doza e fares ne mbjellje rekomandohet 20-22 kg/Ha, ndersa kur mbjellje<br />
realizohet <strong>me</strong> maqina qe nuk sigurojne precizion atehere kjo doze arrin ne 30 – 35 kg/Ha dhe<br />
ne përfundim te mbirjeve, ne fazen 4 – 5 gjethe ndërhyhet <strong>me</strong> rrallim duke siguruar distancat<br />
e <strong>me</strong>siper<strong>me</strong>.<br />
PERKUJDESJET NE VEGJETACION<br />
Kultivi<strong>me</strong>t: Ato realizohen <strong>me</strong> kosto të ulët kur përdorim kultivatorë ose frezë <strong>me</strong> plehrim së<br />
bashku. Ndërhyrja e pare <strong>me</strong> kultivim është ajo e 5 - 6 gjetheve e shoqeruar <strong>me</strong> plehërim<br />
plotësues. Rekomandohet te realizohet <strong>me</strong> organ punues te tipit dalte ne thellesine 10 – 12 cm<br />
duke siguruar ajrosje dhe mbulim te plehut.<br />
Ndërhyrja e dyte <strong>me</strong> kultivim eshte në 8 - 10 gjethe (ose afërsisht 12 – 14 dite pas kultivimit<br />
te pare). Edhe kjo ndërhyrje shoqerohet <strong>me</strong> plehërim plotësues dhe rekomandohet kultivator<br />
<strong>me</strong> organ punues te tipit kembe-pate qe siguron mbulim te plehut dhe luftim <strong>me</strong>kanik te<br />
barerave te dale ne kete faze.<br />
PLEHERIMI<br />
Plehërimi organik është mirë të realizohet që në plugi<strong>me</strong>t e vjeshtës apo të dimrit. Në pa<br />
mundësi, plehërimi organik mund të realizohet herët në pranverë dhe <strong>me</strong> dozë jo më pak se<br />
300 Kv/Ha, në veçanti për tokat e varfëra e të <strong>me</strong>s<strong>me</strong>.<br />
Plehrimi <strong>me</strong> plehra kimike realizohet në dy faza : para mbjelljes dhe në vegjetacion.<br />
Para mbjelljes në puni<strong>me</strong>t përgaditore rekomandohet si plehrim baze plehu i kombinuar<br />
DAP apo tipe te tjere kombinimi ku permbajtja e P2O5 te jete sa <strong>me</strong> e larte.<br />
Kur përdorim makina mbjellëse <strong>me</strong> aftësi plehrimi kjo dozë mund të përdoret njëkohesisht<br />
<strong>me</strong> mbjelljen duke siguruar një vendosje të këtij plehu 5 cm larg farës dhe 5 cm më thellë. Ne<br />
mungese te makinave mbjellese te tilla DAP-i shperndahet para diskut te fundit. Doza e<br />
rekomanduar per DAP eshte 3 kv/Ha<br />
Ne vegjetacion rekomandohet si pleherim plotesues hedhja e plehrave azotike (URE apo<br />
NITRAT) <strong>me</strong> 1 ose 2 duar në fazat kur bi<strong>me</strong>t kane 5 - 6 gjethe dhe 8 - 10 gjethe. Ky plehrim
ealizohet i <strong>me</strong>kanizuar <strong>me</strong> kultivator ushqyes per te shmangur ekspozimin ndaj dritës.<br />
Dozat e pleherimit azotik per realizimin e 50 ton/ha jane 5 kv/ha ure ose 7 kv/ha Nitrat<br />
amoni. <strong>Per</strong>dorimi i sasive te <strong>me</strong>siper<strong>me</strong> realizohet gjate kryerjes se kultivi<strong>me</strong>ve.<br />
UJITJA<br />
Nderhyrjet <strong>me</strong> ujitje duhen bere aq here qe bima paraqet kërkesat per uje. Sigurimi i<br />
rendi<strong>me</strong>nti te parashikuar kërkon garantim te sistemit ujites per te gjithe periudhen e<br />
vegjetacionit te bi<strong>me</strong>s se misrit (praktika dhe eksperienca njeh raste kur nevojitet ujitje edhe<br />
per sigurimin e mbirjeve pas mbjelljes)<br />
Fazat <strong>me</strong> kritike dhe kerkesat më të <strong>me</strong>dha për ujë hibridet e misrit i shfaqin në fazat para<br />
lulëzimit deri në fazën e qumësht-dyllit<br />
Sasia e ujit që duhet përdorur në një ujitje është rreth 400-800 m3 ujë/ha ne vartesi te<br />
kushteve te fer<strong>me</strong>s dhe <strong>me</strong>nyres se kryerjes se ujitjes<br />
1. Shihedhes 350-400 m3/ha<br />
2. Me brazda 600-800 m3/ha<br />
LUFTIMI I BARËRAVE TË KËQIJA, DËMTUESVE DHE SËMUNDJEVE<br />
Për luftimin e barërave të këqija, në praktikën e kultivimit të hibrideve rekomandohet<br />
perdorimi i herbicideve specifike qe garantojnë luftimin e barërave të këqija në veçanti për<br />
fazat e para të zhvillimit kur bima e misrit është e pafuqish<strong>me</strong> të konkurojë ndaj vitalitetit të<br />
larte të tyre në rritje. Metodat <strong>me</strong>kanike te luftimit si prashitjet, tëharrjet etj. kanë kosto<br />
relativisht të lartë. Rekomandohet përdorimi i herbicideve <strong>me</strong> bazë lëndësh aktive që<br />
pengojnë zhvillimin e barërave mono dhe dykotiledone (gjethegjerat e gjethengushtat) në<br />
fazat e para, praktikisht <strong>me</strong>njëherë pas mbjelljes, para mbirjes.<br />
Në praktikën e prodhimit nga eksperienca e deritanish<strong>me</strong> përveç trajtimit te farës para<br />
mbjelljes, rekomandohet një trajtim i mundshëm kundër krimbave të misrit <strong>me</strong> insekticide të<br />
tipit sistemik ose granular, kjo kryesisht për gjeneratën e parë të tyre. Praktikisht paralelisht<br />
mbjelljes per luftimin e krimbave te tokes (tel dhe i murr<strong>me</strong>) rekomandohet hedhja e 20<br />
kg/Ha preparat “Terfos”. Nga eksperienca ky trajtim rekomandohet per parcelat qe nuk kane<br />
sistem kullimi gjithe-vjetor, kane patur si parabi<strong>me</strong> jonxhishte apo jane trajtuar si livadhe<br />
polifite shu<strong>me</strong>-vjeçare dhe te pakultivuar (djerrishte).<br />
Gjate vegjetacionit kryhen trajti<strong>me</strong> ne bi<strong>me</strong> <strong>me</strong> insekticide per luftimin e Krimbave te misrit<br />
(Pirausta apo Sesamia) duke synuar luftimin e tyre qe ne breznine e pare <strong>me</strong> preparate<br />
specifike. <strong>Per</strong>doren preparate sistemi kryesisht ose kontakti. Ne rastin e dyte insekticidi eshte<br />
granular. Kur behet trajtim <strong>me</strong> preparat te lengshem shperndarja realizohet <strong>me</strong> pompa te<br />
kolauduara dhe sperkatja ne dozat e rekomanduara. (Rugor, Aktelik). Sperkatja duhet kryer<br />
ne oret e para te mëngjesit dhe ne mungtese te eres.<br />
KORRJA<br />
Behet <strong>me</strong> kombajne specifike per silazh. Lartesia e korrjes rekomandohet 20 – 25 cm mbi<br />
toke duke siguruar masen bimore maksimale dhe te paster nga dherat.<br />
<strong>Per</strong> rastin konkret korrja duhet te perfundoje brenda 1-2 diteve dhe e gjithe masa e silazhit te<br />
depozitohet dhe ngjishet ne gropat e posaç<strong>me</strong> ne te njejten dite.<br />
Ele<strong>me</strong>nt teper i rendesishem ne praktiken e prodhimit te silazhit te misrit <strong>me</strong> kallinj eshte<br />
percaktimi i mo<strong>me</strong>ntit te korrjes qe ndikon drejtperdrejt ne rendi<strong>me</strong>ntin dhe silesine e silazhit.<br />
Eksperienca e kerkimit per kete problem rekomandon korrje te misrit per silazh kur arrihet<br />
vlera 30-35 % lende e thate ne masen bimore per silazh.
<strong>Per</strong> hibridet afati optimal i korrjes, pra arritja e koefiçentit te <strong>me</strong>siperm (30-35 % te lendes se<br />
thate) mund te percaktohet nisur nga treguesi: Vija e qu<strong>me</strong>shtit. Praktikisht eshte vija<br />
ndarese ne kokerr <strong>me</strong>s pjeses se forte e te bute te kokrres. Kur ajo eshte ne 1/2 deri ne 2/3 e<br />
gjatesise se kokrres duke filluar nga kurora e saj atehere themi se eshte arritur afati optimal i<br />
korrjes. <strong>Per</strong>gatitja e silazhit cilesor kerkon kushte perpunimi standart per te ruajtur ne<br />
optimum procesin e fer<strong>me</strong>ntimit dhe te konservimit.<br />
Disa nga faktoret kryesore qe sigurojne prodhim te larte e cilesor te misrit silazh <strong>me</strong> kalli<br />
Faktori Zgjidhja Karakteristikat<br />
Zgjedhja e<br />
hibridit<br />
Dendesia e<br />
mbjelljes<br />
Koha e korrjes<br />
Lartesia ne korrje<br />
Madhesia e<br />
copetimit<br />
Ngjeshja<br />
Hibridi <strong>me</strong> i<br />
pershtatshem<br />
Hibrid i hershem<br />
Hibridi shu<strong>me</strong> i vone<br />
Optimale<br />
E ulet<br />
E larte<br />
Ne fazen e duhur (kur<br />
lageshtia<br />
eshte 40%)<br />
ne kokerr<br />
Korrja para kohe<br />
Korrje e vonuar<br />
Lartesia optimale<br />
Lartesia e madhe<br />
Lartesia e ulet e korrjes<br />
Optimale<br />
E madhe<br />
E vogel (e shkurter)<br />
Eshte faktori qe siguron<br />
silazhimin , cilesine dhe<br />
ruajtjen ne kohe .<br />
Arrin 30-35 % lende e thate ne masen bimore para<br />
ngricave te para te vjeshtes<br />
Rendi<strong>me</strong>nti eshte i ulet.<br />
Ulet % e kokrres ne silazh, cilesia e silazhit <strong>me</strong> e keqe.<br />
10 % <strong>me</strong> shu<strong>me</strong> se sa kur kultivohet per kokerr.<br />
Rendi<strong>me</strong>nt <strong>me</strong> i ulet<br />
Ulet % e kokrres ne silazh, bie cilesia e silazhit<br />
% e kokrres ne silazh eshte optimale, koeficenti i<br />
asimilimit nga gjedhi eshte maksimal.<br />
Me pak kokerr ne silazh,<strong>me</strong> pak energji dhe humbje te<br />
vlerave ushqyese.<br />
<strong>Per</strong>mbajtje e ulet lageshtie, veshtiresi ne ngjeshjen e<br />
mases<br />
Eshte rreth 20- 25 cm mbi toke<br />
Korrja ne lartesine 40 cm e lart shoqerohet <strong>me</strong><br />
permiresim te cilesise se silazhit 3.5-5 %, por <strong>me</strong> ulje te<br />
rendi<strong>me</strong>ntit rreth 10 %.<br />
Ne korrjen nen 15 cm,rrezikohet ndotja e mases se silazhit<br />
nga dheu e se bashku <strong>me</strong> te dhe mikroflore kalbezuese.<br />
Madhesia optimale e copetimit eshte 9-12 cm.<br />
Nuk lejon ngjeshje normale te mases.<br />
Shton konsumin e agregateve te copetimit,dhe nuk rrit<br />
cilesine e silazhit.<br />
Norma e ngjeshjes : Me nje ngjeshje optimale , ne 1 m3<br />
mase silazhi duhet te kete 200 kg lende te thate.
Change language