QELLIMI I KESAJ FLETE PALOSJE, eshte: T'ju jape fermereve disa ...

QELLIMI I KESAJ FLETE PALOSJE, eshte:
T’ju jape fermereve, te cilet kane nevoje te dine se
çfare duhet bere gjate kultivimit te domates ne serra,
disa njohuri dhe te dhena teknike.
QENDRA E TRANSFERIMIT TE TEKNOLOGJIVE
BUJQESORE LUSHNJE DISPONON HIBRIDE SHUME
TE MIRA DOMATESH PER SERRA DHE FUSHE.
Kultivimi i perimeve ne fushe dhe serra, ka rendesi
te madhe ekonomike, per aresye se ben te mundur
zgjatjen e periudhes se prodhimit dhe konsumit te
perimeve te fresketa gjate gjithe vitit.
Kultivimi i perimeve ne fushe dhe mjedise te
mbrojtura zgjerojne akoma me shume prodhimin e
perimeve gjate gjithe vitit.
KULTIVIMI I DOMATES. Domatja
(Lycopersicon esculentum Mill.) vlerësohet nga bimet
perimore më të rendësishme, jo vetëm në vendin
tonë, por pothuaj kudo. Kërkesat për të janë në
rritje, si për origjinalitetin e shijes, ashtu dhe për
diversitetin e mënyrave të të ushqyerit. Për këto
arsye, kultivimi dhe konsumi i saj është rritur
ndjeshëm, sidomos vitet e fundit, duke zgjeruar
kështu kalendarin e prodhimit të saj, rrjedhoje edhe
e kultivimit në mjedise të mbrojtura.
KERKESAT PER FAKTORET KLIMATIKE.
Domatja futet ne grupin e bimeve
ngrohtësidashëse dhe dallohet per kerkesa te larta
termike në mjedisin e kultivimit (toke si dhe ajrit).
Temperatura optimale e tokes eshte 12-22 ˚C, kurse
temperaturat e ulta gjithashtu edhe te lartat behen
frenuese ne pervetesimin e lendeve ushquese dhe
ujit nga sistemi rrenjor i bimeve.
REGJIMI TERMIK LUAN ROL TE RENDESISHEM TE
DOMATJA,
SEPSE NDIKON DUKSHËM NË TË GJITHA FAZAT E
RRITJES DHE ZHVILLIMIT TË SAJ, NE
PREGATITJEN E FIDANIT, RRITJEN DHE NE
PROCESIN E FRUTIFIKIMIT. NË KËTË TË FUNDIT,
SI NE KUSHTE TË TEMPERATURËS SË ULET DHE
TE LARTË VEREHET DESHTIM I LULEVE. EDHE
TEMPERATURA E TOKES LUAN ROL TE
RENDESISHEM NE PERVETESIM TE LENDES
USHQYESE DHE UJIT E PER RRJEDHOJE NE RRITJE
DHE ZHVILLIMIN NORMAL TE BIMEVE.
KERKESA PER TOKE.
Domatja rritet mire ne tipe te ndryshme tokash,
por parapëlqen tokat e pasura me lëndë organike,
me përbërje mekanike rano-argjilore, me strukure të
mire e të kulluara, me aftesi te larta ujembajtese e qe
ajrosen mire, me pH asnjanës ose lehtësisht acid
(6,5-7).
PARABIMA.
Domatja kultivohet me sukses pas te lashtave dhe
bishtajoreve. Eshte mire qe te mos mbillet per 2-3
vjet ne te njejten ngaster. Nga ana tjetër ajo eshte nje
parabime shume e mire per te gjitha kulturat, me
perjashtim te specit, patellxhanit dhe patates, qe i
takojne te njejtes familje pasi preken nga te njejtat
semundje dhe demtues.
PERGATITJA E TOKES.
Toka punohet disa javë para mbjelljes ne thellesi
28-35 cm. Kryhen ne kohe riparimet e sistemit te
ujitjes dhe plehërimit. Serrat pleherohen cdo vit per
te perballuar rendimentet e larta qe kerkohen të
merren. Per ta kryer ate sa me te plote, para
pleherimit baze behen analiza agrokimike te tokes
per lenden organike, makro dhe mikro elementet,
mbetjet toksike si dhe pH.
Domatja per 1 ton prodhim ka keto nevoje :4.5
kg azot ( N ),4.5 kg fosfor ( P 2O 5 )dhe 5 kg potas (
K 2O ). Ka hibride te vecanta qe kane kerkesa te larta
per potas duke rritur raportin N:P:K = 1:1:2.
STRUKTURA VARIETORE.
Hibridet e domates që qarkullojnë sot në
prodhim janë të shumtë; më të përshtatshëm
për kultivim janë: Rubin 18 F1, Rubin 12 F1,
Izmir F1, Viktor F1, Miranda F1, Shirley F1,
etj.
RUBIN 18 F1

TEKNIKA DHE MENYRA E MBJELLJES.
Domatja mbillet me fidane te pregatitur ne tava
polisteroli.
Cilesia e pergatitjes se fidanit ndikon ne shkalle te
larte mbi fatin e prodhimit si ne sasi, cilesi dhe
hershmeri. Konsiderohet i mire fidani me moshe,
madhesi dhe peshe normale, i paster nga semundjet
e demtuesit dhe me sistem rrenjor te
pademtuar.Fidanët në çastin e mbjelljes në vendin e
përhershëm duhet të kenë këta tregues: peshë
mesatare 10-15 g, gjatësi 15-20 cm, trashësi kërcelli
0,4-0,5 cm, 7-9 gjethe dhe lulërinë e parë të
diferencuar.
Tendenca që vrehet në ndonjë rast, për të nxjerrë
më shpejt fidanët në serrë, pa përmbushur kërkesat
e përshkruara, bënë që në serra me ngrohje të rriten
shpenzimet, kurse në serrat diellore të dëmtohet
hershmëria e prodhimit.
KULTIVIMI I DOMATE NE SERRA.
Kultivimi në mjedise të mbrojtura mund të
realizohet ne serra, me ose pa ngrohje. Teknikat dhe
teknologjitë bashkëkohore, krijojnë mundësi, në
veçanti në kushtet klimatike të zonës së ngrohtë të
vendit tonë, që të prodhohet domate gjatë gjithë
vitit. Për kushtet tona klimatike, mund të prodhohet
me leverdi ekonomike duke mbjellë:
Prodhim domate kulturë e parë:
- në serra me ngrohje,
- në serra diellore.
Prodhim domate kulturë e dytë:
- në serra diellore.
Dendësia e për njesi te siperfaqes rregullohet duke
levizur largesine midis bimeve ne rresht. Ndonese
dendësia kushtezohet nga shume faktore, mes te
cileve kultivari, metoda e rritjes, koha e mbjelljes,
gjatesia e ciklit te kultivimit, kostoja e fidanit,
rendimenti, etj. Gjate kultivimit ne serra, më shpesh
perdoret dendesia 3-3.2 bime/m 2 . Në kushtet e
kultivimit me mulcerim, para mbjelljes së fidanëve
në serrë, në drejtim të rreshtave, ngrihen kurrizet,
mbi të cilat shtrihen tubacionet e ujitjes me pika dhe
pas kesaj shtrohet fleta e mulcerimit.
SHERBIMET PAS MBJELLJES.
Plotësimi i boshllëqeve dhe shkrifërimi i tokës. 8-12 ditë
pas mbjelljes bëhen zëvëndësimet e mundëshme dhe
prashitja e parë.
Pas mbjelljes së fidanëve vendoset sistemi
mbështetës, i cili në serra është spango.
Operacionet e gjelbra konsistojne ne nderhyrjet e
tilla si heqja e sqetulloreve, rrallimi i gjetheve,
keputja e majes rritese, e tjerë.
Pleherimi plotesues. Bimet ne serra marrin ushqime
plotesuese gjate gjithe vegjitacionit, kryesisht me
plehra minerale azotike, potasike dhe fosforike.
Ujitja. Kjo kerkese duhet plotesuar me kujdes ne
kushtet e serrave.
Maksimumi i prodhimit dhe cilesise se frutit merret
kur lageshtia ne toke ruhet njelloj, pa luhatje.
MBROJTA E BIMEVE NGA SEMUNDJET DHE
DEMTUESIT Bimet e domates preken nga nje sere
semundjesh e demtuesish, mbrojtja e te cileve
kerkon mendimin e kualifikuar te specialistit.
Pse jane problem semundjet :
- Ka ulje te ndjeshme te prodhimit;
- Ulet vlera tregtare;
- Ulen te ardhurat per njesi prodhimi.
Demtuesit e domates.
Domatja si te gjithe bimet e familjes solanace preket
nga parazite shtazore si nematodat, insektet si ato
te rrenjeve ashtu dhe te gjetheve dhe frutave.
Vjelja dhe ruajtja e prodhimit.
Vlelja e domates eshte shume e rendesishme.
Kerkesat e tregjeve te Europes, jane orientuar
kryesisht drejt domateve ne forme globoze,
konsistente, me ngjyrim uniform e madhesi
mesatare 140 – 200 gr. Per tu realizuar keto
kerkesa te tregut te brendeshem e te jashtem, eshte e
nevojshem te futen ne perdorim hibride te rinj.
Rendimenti i domates ndryshon në varësi të
varietetit (hibridit), mjedisit dhe teknologjisë së
kultivimit.
TEKNOLOGJI E PRODHIMIT TE
DOMATES NE SERRA
PËRGATITI:
QENDA E TRANSFERIMIT TË
TEKNOLOGJIVE BUJQESORE
LUSHNJE
TEL/ 035222498
E-mail qttblushnje@yahoo.com
JANAR, 2012