Kreu i gjashtë PLANIFIKIMI URBAN, MBROJTJA E DHE ...

Alfred FRASHERI
GJEOFIZIKA INXHINJERIKE DHE MJEDISORE
2012
Dukuri zhytëse është vrojtuar edhe në Porto Romano, në veri të qytetit të
Durrësit, midis tij dhe Kepit të Pallës.
Në zonat zhytëse janë vrojtuar faktorë kompleksë të evolucionit të vijës
bregore: veprimtari neotektonike, gërryerje nga rryma detare dhe grumbullimi i
ngarkesës së ngurtë dhe i sedimenteve nga bregdeti që gërryhet. Këta faktorë,
kanë shkaktuar ndryshime të rëndësishme në gjeomorfologjinë e bregut të
detit, të cektinës bregdetare dhe në panoramën e steresë. Tipike janë zonat e
Patokut dhe të Semanit. Zhytja në Patok ka shkatuar edhe zhvendosjen e
grykëderdhjes së lumit mat drejt jugut, duke filluar nga viti 1978. Nga viti
1982, ngarkesa e ngurtë e derdhur në det nga Mati filloi të formojë një shigjetë
rëre 300 m të gjatë, nga grykëderdhja dret jugut (Fig. 6-2). Sipas imazhit
satelitor të vitit 2000 ky bar pati gjatësi rreth 1400m. dhe doli mbi sipërfaqen e
ujit. Në vitin 2005 kjo shigjetë rëre ka gjatësi mbi 2km dhe është mbuluar me
vegjetacion të dendur.
Bregdeti shqiptar i Adriatikut ka pësuar ndryshime të mëdha edhe gjatë
koherave gjeologjike. Tipik i evolucionit në kohët gjeologjike të reja janë ato në
Gjiun e Vlorës (Fig. 6.9, 6.10).
6.1.2. Modifikimet e brigjeve detare dhe të liqeneve. Modifikimet në bregdet
kanë shkaktuar shumë dukuri me pasoja tragjike. Nga ndërtimi i porteve ose i
barierave, ndërpritet çvendosja e rërave, furnizimi i bregut me to dhe plazhet
shkatërrohen, fillon të veprojë erozioni. Dinamika e lëvizjes së sedimenteve në
det studiohet me sukses duke përdorur gjurmuesit radioaktivë, të cilët tregojnë
rrugën e lëvizjes së grimcave të ngurta si edhe vendet e depozitimeve të tyre.
Rilevimet radiometrike janë përdorur me sukses për studimin e cektinës së
detit Adriatik (Thereska J. 1981).
Në Shqipëri, katastrofë tipike është shkatërrimi i liqenit të Prespes së
Vogël, nga futja gjatë stinës së dimrit në të për mbi 25 vjet të ujërave të
turbullta të lumit Devoll, me qëllim që të shfrytëzoheshin gjatë verës për ujitje
të fushës së Korçës dhe të Devollit. Gjatë kësaj periudhe 25 vjeçare, në liqen
janë depozituar më shumë se 1.2 milion metër kub sedimente të ngurta, duke
e shkatërruar atë (Foto 6.11). Janë futur kimikate së bashku me ujërat e
lumit, duke ndryshuar cilësinë e ujit të liqenit. Është shkatërruar flora dhe
fauna, është dëmtuar tërësisht biodiversiteti dhe ekosistemi.
Shembuj të tjerë janë shkatërrimi i godinave në plazhet e Semanit dhe
në Patok, në jug të grykëderdhjes së lumit Mat. Si pasojë e uljes neotektonike,
në të dy këta plazhe ka ndodhur ingresioni i detit, i cili u analizua më lart.
Profilimet sizmike të pandërprera me frekuencë tv lartë në kupën e
liqenit, kombinuar me rilebimin batimetrik dhe me shpimin e puseve, si edhe
analizën e kampioneve të marrë japin të dhëna të vlefshme për strukturën e
mbushjeve në liqen si edhe vlerësohet dinamika e këtij procesi. Vrojtimet
gjeofizike sizmike dhe elektrometrike në bregdet, rilevimet neotektonike, si
edhe studimet e imazheve satelitore, japin të dhënat e nevojshme për të njohur
dinamikën e brigjeve.
14