Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı - Azərbaycan Milli ...

Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı
yənləşdirən əsas amil iqtisadi qərarlarda onun üzərinə götür‐
müş olduğu təyinedici (imperativ) roldur. Bu gün Azərbay‐
canda əsas iqtisadi qərarlar sərbəst bazarda deyil, dövlət nəz‐
dində alınmaqdadır.
İxracatın 85 faizi xam neft və neft məhsullarının payına
düşməkdədir. İdxalatın da böyük hissəsini neft avadanlıqları
təşkil edir. İxracatda ən çox pay İtaliyaya (52 faiz) düşməkdə‐
dir. İdxalatda isə ən çox pay 14,82 faizlə Rusiyaya məxsusdur.
Göründüyü kimi, ixracatımız həm məhsul, həm də ölkə ba‐
zında ifrat şəkildə xarici konyukturadan asılıdır. 120 ölkə ilə
ticarət əməliyyatları apardığımız halda, ixracatımızın yarısın‐
dan çoxu bir ölkəyə aiddir. Qısacası, xarici risk olduqca yük‐
səkdir ki, bu da xarici ticarət səviyyələrinin qeyri‐müəyyən ol‐
duğu mənasına gəlməkdədir. Xarici bazarlarda neftin qiymə‐
tindəki ani düşmə ölkədə ciddi durğunluq yarada bilər. Hətta
həmin proses bir neçə il davam edərsə ölkədə sözün həqiqi
mənasında iqtisadi böhran baş verə bilər.
Əslində toplam idxalatımızın tərkibində neft və əlaqəli
məhsulların çəkisi yüksək olmaqla yanaşı, ölkə müxtəlifliyi də
aşağı səviyyədədir. Ayrıca, bu gəlirlər ixracat yönümlü sek‐
torlara yönləndirilmədiyi kimi, daxili tələbatın artırılmasına
da sərf edilməməkdədir və ya edilməsi BVF kimi beynəlxalq
təşkilatlar tərəfindən əngəllənməkdədir. Yəni, ölkə Holland
deyil, Banqladeş sindromu ilə qarşı‐qarşıyadır. Xarici ticarət
quruluşumuz dəyişdirilmədiyi müddətcə xarici risk nisbəti də
yüksək qalmaya davam edəcəyinə görə, Azərbaycanın daha
çox xaricə açılması demək, neftin toplam xarici ticarət içindəki
payının daha da artması, dövlət sektorunun daha da böyümə‐
si mənasına gələcəkdir. Bu da daha müdaxiləçi dövlət, özəl tə‐
şəbbüsün zəif olduğu özəl sektor deməkdir. Unutmayaq ki,
özəl sektorun toplam ÜDM içindəki payı 70 faiz olsa da, bun‐
ların istehsal etdiyi bir çox məhsulun ən böyük alıcısı (mono‐
pson) qismində çıxış edən dövlətdir.
‐ 41 ‐