Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
E hënë, 17 tetor 2011<br />
Kush është autor i Biblës?<br />
Shkencëtarë izraelitë për kompjuterë<br />
e kanë krijuar programin<br />
për analizën e teksteve, i<br />
cili mbase një ditë do të zbulojë<br />
kush e ka shkruar Biblën.<br />
Këta dhe shkencëtarë të cilët<br />
studiojnë Biblën kanë krijuar<br />
në Universitetin e Tel Avivit një<br />
algoritëm të posaçëm , i cili<br />
duhet të sqarojë se a janë të<br />
gjitha pjesët e këtij libri punë<br />
e një autori.<br />
Shumë besojnë se Toran,<br />
pesë librat e parë të Biblës i<br />
ka shkruar një njeri, Moisiu.<br />
Mirëpo, shumica e shkencë-<br />
tarëve besojnë se Biblën e<br />
kanë shkruar më shumë autorë,<br />
ndërsa sistemi mund të ndihmojë<br />
në analizën e shumë elementeve,<br />
nga struktura e fj alive<br />
deri te lënda e tekstit.<br />
Algoritmi me një siguri të<br />
madhe do të tregojë se një<br />
A 55 VITEVE<br />
viti 1956 na duket edhe i largët por<br />
edhe i afërt. “11 vjet pas formimit të<br />
Republikës Federale të Jugosllavisë<br />
së Titos, ky grup i studentëve prej<br />
Universitetit të Cambridge kanë<br />
ardhur këtu dhe kanë bërë këto<br />
fotografi të jetesës në këtë pjesë të<br />
Kosovës në kufi me Shqipërinë”,<br />
shtoi ambasadori Cliff. Ai theksoi<br />
se është mahnitur nga kualiteti i<br />
ngjyrës së këtyre fotografi ve.<br />
Duke i falënderuar organizatorët<br />
e ekspozitës, Judith Robinson, e<br />
veja e Neil Robinson, tha se është<br />
një kënaqësi e madhe të jetë këtu<br />
dhe të shohë punën e burrit të saj<br />
të ndjerë, të cilën ai e ka bërë kur ka<br />
ardhur në Kosovë në vitin 1956. Ajo<br />
tha se këto fotografi kanë qëndruar<br />
në dollap për shumë vite, të papara<br />
por jo të harruara.<br />
“Neil shpesh ka folur për kohën<br />
sa ka qëndruar në Kosovë dhe për<br />
përvojat e tij këtu dhe për njerëzit<br />
që i ka takuar. Tri vajzat e mia e<br />
kanë dëgjuar shpesh atë duke treguar<br />
për Kosovën dhe për njerëzit<br />
me të cilët është takuar këtu dhe<br />
kështu ato kanë vendosur të vijnë<br />
bashkë me mua. Neil gjithmonë<br />
e dinte se fotografitë e tij ishin<br />
unike dhe paraqitnin mënyrën e<br />
jetës në Luginën e Deçanit në vitin<br />
1956. Ai e dinte se ishte një arkiv<br />
i vlefshëm por në kohën sa ishte<br />
gjallë nuk kishte ndonjë mundësi<br />
që ato të vendosen diku ku do të<br />
vlerësoheshin dhe të ruheshin”, tha<br />
Robinson. Duke ia dorëzuar një<br />
disk me fotografi drejtorit të Muzeut<br />
Etnologjik, Robinson tha se ju<br />
do t’i vlerësoni dhe do t’i ruani ato<br />
këtu në Muzeun Etnologjik. “Duke<br />
ua sjellë këto fotografi unë po ua<br />
kthej një pjesë të trashëgimisë suaj<br />
dhe po e bëj këtë në emër të Neil<br />
Robinson dhe në kujtim të tij”, tha<br />
Judith Robinson.<br />
Fotografi Neil Arthur Robinson<br />
është lindur në verilindje të Anglisë<br />
dhe ka studiuar shkencën<br />
në Universitetin Cambridge, duke<br />
specializuar në botanikë. Ai e ka<br />
vizituar Kosovën në vitin 1956, ku<br />
ka kaluar një muaj bashkë me pesë<br />
studentë të tjerë të botanikës në<br />
Luginën e Deçanit, të cilët studionin<br />
vegjetimin në malet afër kufi rit<br />
me Shqipërinë.<br />
Neil kryesisht e ka përdorur fotoaparatin<br />
e tij për të bërë fotografi<br />
njëngjyrëshe por ai gjithashtu e ka<br />
përdorur edhe një fotoaparat me<br />
ngjyra, të cilin e ka huazuar nga<br />
kompania Kodak. Përpos bimëve,<br />
ai ka fotografuar skena të njerëzve<br />
vendorë, të cilët punonin në<br />
bujqësi dhe blegtori, gëlqerosnin<br />
dhe prisnin dru.<br />
Pas kthimit në Angli, ai shkroi<br />
disa të dhëna mbi shqiptarët, të<br />
ilustruara me fotografi të e tij. Një<br />
transkript i kësaj bashkë me kopje<br />
të fotografi ve, tani iu dha Muzeut<br />
Etnologjik të Prishtinës.<br />
35 fotografitë e gjetën rrugën<br />
e tyre për në Kosovë kur Judith<br />
dëgjoi për Muzeun Etnologjik të<br />
Prishtinës në një intervistë të Radio<br />
BBC 4 me Elizabeth Gowing nga<br />
OJQ The Ideas Partnership.<br />
pjesë të caktuar të tekstit e ka<br />
shkruar një person apo shumë<br />
sish, si dhe në pasuse a ndërrohen,<br />
apo jo, autorët.<br />
Ky algoritëm është prezantuar<br />
në konferencën e 49-të<br />
të shoqatave të linguistëve<br />
kompjuterik në Portland, dhe<br />
Ata që kanë lexuar “Muzgu i<br />
perëndive të stepës”, e kanë<br />
të qartë panoramën moskovite<br />
të viteve ’50. Ismail<br />
Kadare ka “derdhur” në këtë<br />
libër të gjitha përjetimet e tij<br />
studentore. Ishte një djalosh<br />
22-vjeçar kur shkoi të studionte<br />
në Moskë. Me sedrën e<br />
një letrari të ri, me gjallërinë<br />
e një djaloshari, Kadare mori<br />
në kthim “kujtime të gjalla”.<br />
Shkrimtari i madh ka hapur<br />
për herë të parë arkivin e tij<br />
për të nxjerrë prej andej fi lmime<br />
të rralla të Moskës e<br />
më pas edhe Tiranës. Janë<br />
imazhe bardhë e zi të Kadaresë<br />
siç nuk e kemi njohur,<br />
me gjithë lirshmërinë dhe<br />
çiltërsinë që i jepte mosha.<br />
Janë xhirime amatore, realizuar<br />
me një kamera që kishte<br />
mundur ta blinte falë një<br />
honorari të majmë që kishte<br />
marrë si paradhënie për botimin<br />
e parë në rusisht të lirikave<br />
të tij. I shkujdesur e plot<br />
gjallëri, Kadare ka fi ksuar shpengimet<br />
e tij djaloshare dhe<br />
femrat e bukura ruse. “Janë<br />
xhirime arkivore që përbëjnë<br />
surprizën e dokumentarit.<br />
Ne e shohim personazhin<br />
ARTE<br />
të gjithë pjesëmarrësit e kanë<br />
përshëndetur këtë zbulim duke<br />
theksuar se shpresojnë se ai do<br />
t’u ndihmojë për tejkalimin e<br />
vështirësive të cilat i mundojnë<br />
shumë nga ata - reakcionin<br />
subjektiv dhe shpjegimin<br />
e Biblës.<br />
21<br />
AVENTURAT<br />
E KADARESË<br />
NË MOSKË<br />
Në fi lmin dokumentar mbi shkrimtarin<br />
e njohur shqiptar të titulluar ‘Kadare’,<br />
i cili është realizuar nga Piro dhe Eno<br />
Milkani, përfshihen edhe disa xhirime<br />
të bëra nga vetë shkrimtari gjatë kohës<br />
sa studionte në Moskë.<br />
tonë kryesor në një tjetër<br />
dritë, atë të një 22-vjeçari.<br />
Në të njëjtën kohë, ai vetë<br />
komenton mbi këto pamje<br />
në mënyrë shumë elegante”,<br />
thotë Eno Milkani. Ishte<br />
koha kur shkrimtari i<br />
ardhshëm ushqente edhe<br />
pasionin e kineastit. Me kthimin<br />
në Tiranë, me po të<br />
njëjtën kamera, do të fiksonte<br />
imazhe të kryeqytetit<br />
shqiptar. Për herë të parë<br />
shohim aty edhe vajzën me<br />
gërshetin e artë, Helenën.<br />
Adhuruese e shkrimtarit të<br />
ri, historia e tyre nis nga një<br />
letër me pak rreshta. A ishte<br />
i gatshëm shkrimtari të tregonte<br />
këtë pjesë të jetës së tij?<br />
“Në fi llim kishte pak rezerva.<br />
Thoshte se shqiptarët kanë<br />
qejf të mburren me suksesin<br />
e tyre me femrat. Duke i<br />
përdorur në masën e duhur,<br />
ato tregojnë në mënyrë të<br />
sinqertë aventurat që çdo<br />
djalë i ri mund t’i bëjë kur<br />
është student në një vend të<br />
huaj. Këto xhirime e zbukurojnë<br />
këtë rrëfim. Kjo i jep<br />
fi lmit më tepër jetë dhe më<br />
tepër vërtetësi”, thekson regjisori<br />
Piro Milkani.
Change language