You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
20 ARTE<br />
arté<br />
Redaktor: Faton Raçi<br />
e-mail: faton.raci@gazetaexpress.com<br />
tel: 038 76 76 76 fax: 038 76 76 78<br />
Apo, a duhet<br />
që artistët të<br />
përballen me<br />
kombin e tyre<br />
për të qenë një<br />
forcë kombëtare.<br />
Donald Stewart*<br />
www.artsprofessional.co.uk<br />
Në vitin 2004, hyra në aeroplan në<br />
Aeroportin në Glasgow. E dija se<br />
do të më shpinte në një ish-zonë<br />
lufte. Por, nuk e dija se kush do të<br />
më takonte në anën tjetër. Kontaktet<br />
me e-mail me ta u tretën dy ditë<br />
më herët, kështu që nuk arrita të<br />
kontaktoja me askënd para aterrimit<br />
të aeroplanit në Prishtinë, më<br />
vonë gjatë ditës.<br />
Brenda pak vitesh arrita të<br />
bëhesha pjesë e jurisë në Festivalin<br />
Ndërkombëtar të Tetarit dhe<br />
Filmit - SKENA UP. Aty u takova<br />
Shamil Amin dhe Nigar Hasib,<br />
nga punëtoria teatrore e Vjenës.<br />
Kurdi irakian Shamil Amin, një veteran<br />
ky i tre luftërave, i cili kreu<br />
studimet përkundër shumë pengesave<br />
në Baghdad, ishte pjesë e<br />
jurisë sime. Anglishtja e tij ishte e<br />
mirë, e gjermanishtja ime pothuaj<br />
nonekzistente, derisa po mundoheshim<br />
të diskutonim për teatrin.<br />
Heroi i tij ishte Grotwoski, dhe i<br />
imi Brook, ishin gjuha jonë e zakonshme<br />
e performimit.<br />
Sapo zbrita në Kosovë për herë<br />
parë, u qetësova kur u mirëprita<br />
nga Jeton Neziraj i MULTIMEDIA’s<br />
– një kompani kjo për të rinj – dhe<br />
nga Abren Zharku i SKENA-UP.<br />
Derisa përpiqeshin të mi sqaronin<br />
rrethanat në të cilat punojnë,<br />
më pyetën nëse kisha qenë ndonjëherë<br />
në ndonjë shtet ku kultura<br />
dhe gjuha ishin shtypur aq<br />
fuqishëm, dhe i cili nuk e përjetoi<br />
vetëvendosjen, e cila iu mohua<br />
nga parlamenti i tij. Si një skocez<br />
që jam, u ndjeva si në shtëpi.<br />
Qartazi, kur u vendosa në<br />
dhomën e hotelit, vrimat në perdes<br />
e së cilës të ngjanin në vrima<br />
plumbash, ngjashmëritë po<br />
zëvendësoheshin nga ndryshimet,<br />
megjithëse, artistikisht, gjeta vërtet<br />
shumëçka të përbashkët me<br />
nikoqirët e mi.<br />
Teatri kosovar filloi me tra-<br />
ditën e tij të të treguarit të rrëfi -<br />
meve historike, të cilat asokohe<br />
e madhëronin Luftën e Dytë<br />
Botërore. Në vitet e 60’a dhe të<br />
70’a rrëfi met e shumicës shqiptare<br />
fi lluan të simbolizonin dëshirën<br />
për shprehje të lirë. Artistët<br />
kishin nevojë të komunikonin<br />
me njerëz ndërsa po fshiheshin<br />
nga padronët jugosllavë. Lindi<br />
kështu një teatër i sofistikuar i<br />
simboleve, që lehtë të kuptoheshe<br />
vetëm nga njerëzit a atjeshëm.<br />
Liria “erdhi” bashkë me regjimin e<br />
Milosevicit dhe të Serbisë. Kjo në<br />
Kosovë nënkuptonte shndërrimin<br />
e teatrit në njëlloj force underground.<br />
Teatri Dodona, në Prishtinë,<br />
u shndërrua në vendin të cilit ia<br />
mësynte audienca, ku artistët<br />
E premte, 27 maj 2011<br />
Zbulimet nënujore shqiptare prezantohen në Korfuz<br />
Në ishullin e Korfuzit po mbahet<br />
Kongresi i 14-të Botëror i Studimeve<br />
Mesdhetare, organizuar nga Universiteti<br />
i Darmuth në Masachuset SHBA<br />
dhe Universiteti Ionian i Korfuzit.<br />
Akademikë, profesorë të të gjitha<br />
fushave, të cilët janë të interesuar mbi<br />
studimet e kulturave dhe civilizimeve<br />
hynin tinëzisht nga frika, derisa<br />
ndërkohë nuk nisën edhe arrestimet<br />
e vrasjet. Rezistenca ishte<br />
gjë e lehtë që të parashihej. Rezistenca<br />
ndaj shtypjes gjeti lehtë<br />
audiencën e saj.<br />
Shamil më inspiroi gjatë vizitës<br />
time të dytë, kështu që kisha frikë<br />
se mos po ndikohesha nga natyra<br />
tepër impresive e punës së tij. Si një<br />
artist, ai kërkonte që të mendonim<br />
për atë se ç’do të thotë të ‘jesh’ dhe<br />
‘të preformosh’. Mbijetimi i luftës<br />
i ndihmoi atij të zhvillonte atë lloj<br />
gëzimi artistik. Ishte entuziast<br />
dhe infektues. Bashkë, dhe me atë<br />
gëzim, bëmë jurinë e veprave nga<br />
e gjithë Evropa. Asokohe gjithçka<br />
duhej tejet shpresëdhënëse, ndërkaq<br />
pavarësia e Kosovës dukej se<br />
që përfshin Mesdheu, takohen në këtë<br />
aktivitet katërditor. Në këtë kongres<br />
do të referojnë disa nga akademikët e<br />
qendrave të mëdha të studimit bizantin<br />
në universitetet amerikane, si dhe<br />
studiues të çështjeve hebraike dhe<br />
islame nga Universiteti i Jerusalemit<br />
dhe Stambollit. Një referat të veçantë<br />
do të ishte shprehja e fundit e<br />
asaj shprese. Por, problemi aktual<br />
i teatrit kosovar tani është<br />
se çfarë do të thotë kjo liri? Ku të<br />
çon ajo artistikisht pasi të kesh<br />
dalë nga lëvozhga e shtypjes? Teatrot<br />
kombëtare janë gjë e mirë,<br />
megjithëse Teatri Kombëtar i Kosovës<br />
shfaqet në lajmet kryesore<br />
të gazetave, gjë që nuk ndodhë me<br />
tanët. Derisa isha në SLENA UP<br />
në televizionin kombëtar ishim<br />
për çdo ditë! Problemi i nocionit<br />
të ekzistimit të kombit është se<br />
organet kombëtare mund të përdoren<br />
për të dërguar mesazhet e<br />
shumicës. Artistët në Kosovë po<br />
raportojnë se teatri po përdoret<br />
për promovimin e pikëpamjeve<br />
të shumicës në pushtet, e jo<br />
në këtë aktivitet do të mbajë edhe<br />
studiuesi Auron Tare si përfaqësues<br />
i Qendrës së Kërkimeve Detare, i cili<br />
do të prezantojë për herë të parë në<br />
këtë organizim shkencor zbulimet dhe<br />
studimet e deritanishme të arritura<br />
nga ekspedita e përbashkët shqiptaroamerikane<br />
e zbulimeve nënujore.<br />
Teatri në Koso<br />
- siç do të duhej - për të vënë në<br />
dyshim natyrën e pajtimit apo të<br />
hakmarrjes. Shumica myslimane<br />
shqiptare ka vuajtur tmerrësisht<br />
nën Milosevicin, e teatri mund të<br />
ndihmojë në shërim. Megjithatë,<br />
problemi këtu nuk qëndron në<br />
ndërhyrjen e shtetit. Jeton tregon<br />
për kundërshtimin dhe vënien<br />
në dyshim të njërës prej shfaqjeve<br />
të tij, për shkak se personazhet<br />
shqiptare në të nuk ishim sa duhet<br />
simpatike, ndërkohë që ato të<br />
huajat ishin së tepërmi simpatike.<br />
Artistët dhe popullata po përballen<br />
me gjetjen e një komfori të<br />
të qenit vetë-refl ektues. E kombet<br />
e reja kanë nevojë për ndihmë.<br />
Ka kaluar mjaft kohë prejse isha<br />
në Kosovë, megjithëse Shamil atje
Change language