IsiNdebele: Grade 10-12 - Department of Basic Education
IsiNdebele: Grade 10-12 - Department of Basic Education
IsiNdebele: Grade 10-12 - Department of Basic Education
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
4.8 UMTLOLO WEKHOLOMU<br />
Umtlolo wekholomu mtlolo otlolwa mumuntu oyedwa omumethe isihloko esikethekileko ngomqopho<br />
othileko begodu afuna ukudlulisa umlayezo othileko kilabo abasithandako leso sihloko nokukhulisa<br />
ilwazi labo. Lomtlolo khulukhulu uyatholakala emaphepheni afundwako, njenge: City Press namanye<br />
amaphepha.<br />
ZEMITLOLO<br />
Ngu.NN Mathosi<br />
Zemitlolo mitlolo yendabuko<br />
ehlukahlukeneko, etlolwa ngeendlela<br />
ezingafaniko. Lomtlolo uyakghona<br />
ukudlulisa amazizo womuntu<br />
ngendlela yokurhaya ikondlo, umdlalo<br />
oziinkundlakundla nangobuthakgha<br />
bomlomo.<br />
Umtloli nakathi umkghadi yingubo<br />
yesitjhaba uzama ukusivezela bonyana<br />
umkghadi yingubo yekadeni ekhabe<br />
itjhukwa ngesikhumba begodu ilale<br />
ngamaNdebele. Esikhathini esiphila<br />
kiso amathuba wemitlolo yendabuko<br />
manengi khulu ukobanyana<br />
abantwana bawafunde kodwana<br />
isimanjemanje silidlile isiko lethu.<br />
Nasi isibonelo:<br />
Kunemiraro eminengi<br />
eseyithoma ukuvela<br />
eenkolweni, emphakathini<br />
nakeminye imikhakha la<br />
sekutholakala khona bona<br />
amagugu wamasiko<br />
sekanyazwa. Ubuzwe bakwethu<br />
buyalahleka asizameni<br />
ukukhuthaza woke umuntu<br />
waleso sitjhaba bona<br />
kuqakatheke kangangani bona<br />
azi ivelaphi yakhe.<br />
Abatloli abahlukahlukeneko<br />
bakghonile ukusilethela<br />
lamagugu ngobuduze wena<br />
kwakho kufunda bewuthole<br />
bona uwakha kangangani<br />
amasiko. Kunesaga esithi imbila<br />
yatlhoga umsila ngokulayezela.<br />
Woke umuntu akaphakame<br />
ayifunde lemitlolo.<br />
Nithi niyazi nje bona abantu<br />
bakade bebangakafundi<br />
kodwana bahlakaniphile<br />
begodu bakghona nokulandela<br />
amasikwabo. Ngalokho-ke<br />
musani ukuba ziindlhayela<br />
buyelani emasikwenwenu. Nasi<br />
imitlolo yendabuko ikhona<br />
asiyifundeni sizokwazi nathi<br />
ukuhlakanipha.<br />
Okutjhoko-ke kukobanyana kile kholomu kuzokutlolwa kwaphela ngobuthakgha bamasiko<br />
ngokusetjenziswa kwezemitlolo kwaphela.<br />
4.9 I-ATIKILI YEPHEPHANDABA<br />
Okuqakathekileko:<br />
• Isihloko kufuze sidose ozosifunda begodu silulubeze.<br />
• I-atikili kufuze itjengiswe kuhle begodu nemiqaliswayo ibe mihle ngemibala ekhanyako<br />
nedosako ekhambelana nayo.<br />
• Kufuze ikhulume noyifundako begodu ibe sesitayeleni saloyo oyitlolako.<br />
• Isitayela sotlolako singasebenzisa iinthombenqondo, sihlathulule nanyana sibe nezwelo.<br />
• Amagama, iindawo, isikhathi, ubujamo nezinye iinsiza zingafakwa ku-atikili.<br />
• I-atikili kufuze ivuse ilulubezo njengomkhangiso ikhuthaze abayifundako bona bayifunde.<br />
• Iindima akukafuzi bona zibe zide.<br />
• Amaledere asetjenzisweko kufuze kube ngilayo azakwamukeleka.<br />
26