08.02.2014 Views

IsiNdebele: Grade 10-12 - Department of Basic Education

IsiNdebele: Grade 10-12 - Department of Basic Education

IsiNdebele: Grade 10-12 - Department of Basic Education

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

izambatho zokwembatha. Nakulilanga lamabeletho lomunye wethu, umma umthengela izembatho amsuse<br />

phasi ayomkhupha phezulu. Nathi siyazitjheja izembatho umma asithengela zona. Umma usikhuthaza<br />

ukuthi sihlale sihlanzekile qobe malanga.<br />

Umma, umumuntu othanda ukuthi umuntu nomuntu abe neencwadi zokufunda zoke, iincwadi zokutlolela,<br />

iimbholpeni, isikhwama sokuphatha iincwadi, nazo zoke ezinye izinto ezisetjenziswa esikolweni. Wenyula<br />

ukuthi aboleke imali emakhuweni awasebenzako nakutlhogeka into ethileko esikolweni. Soloko sangena<br />

esikolweni akhenge khesithelwe ngehlazo lokuhlala sikhunjuzwa phambi kwabafundi ukuthi asikabhadeli<br />

imali yesikolo. Esikolweni lapho abentwana baboNtokanji naboZipereketjhana badla khona amatjhatjhatjha,<br />

nathi siyawadla.<br />

Abantu abanengi bayakuthabela ukuhlala baseduze nomma, akutshwenyi ukuthi kunjani. Kukumbi kukuhle<br />

umma uhlala ayinto yinye. Kwala ngitjho umuntu amsilingile akambambeli amavunda. Kunamahlandla lapho<br />

thina abentwana bakhe vane khesimphule khona umoya. Awa, akasinghali kodwana uhlala phasi azinikele<br />

isikhathi nathi asitjengise ukuthi simone njani abasitjengise ubungozi bento esiyenzileko. Vane kuthi<br />

singabonisana ngeemphoso zethu bese uyadlula kilokho. Kungakho ngithi umma umumuntu omnandi.<br />

Ngesibanga sokuba nomhlobo kamma esinaye, asilali ngaphandle kodwana sinomsithelo oyindlu yokufihla<br />

ihloko, silala sidlile njengabanye abentwana, sinazo izembatho zokufihla imizimba, sifunda isikolo begodu<br />

simndeni onethando nokuthula.<br />

3. 3 Indaba Evezako /Eveza Imizwa Yomtloli (Reflective essay)<br />

Le yindaba lapho otlolako aba nombono bese unikela imizwakhe. Indaba le itjhegeza ibuyele emva<br />

esehlakalweni esakhe senzeka. Otlolako-ke kulapho abeka khona imibonwakhe ngokwenzekileko,<br />

abeke tjhatjhalazi okuhle neemphoso, bese uthatha iinqunto ngokuthi ubona kufanele kwenziweni<br />

ukutjhugulula ubujamo balokho esikhathini esizako.<br />

Umhlobo lo wendaba/we-eseyi sivame ukuwubona emitlolweni efana nale. Otlolako la, ubeka<br />

umbonwakhe ngesihloko esithileko. Akutjho ukuthi akutjhoko kuliqiniso kodwana ngilokho akucabangako<br />

ngabantu, ngesintu n<strong>of</strong>ana ngepilo nje. Lokho akubekako kuhle, kusekelwe ngamaqiniso ukuze<br />

kungamdondisi loyo ozokufunda indaba le. Indaba/i-eseyi enje ingaveza ukujiya komkhumbulo kwaloyo<br />

otlolako begodu abanengi bayithatha njengeqiniso lamambala.<br />

Kufanele abafundisi nabafundi bacabange ngalokhu okulandelako nabatlola indaba/i-eseyi evezako:<br />

• Indaba evezako iveza imizwa yomtloli.<br />

• Imizwa nokuthatheka kweenhliziyo kudlala indima eqakatheke khulu<br />

endabeni.<br />

• Ihlangothi elikhulu lendaba/le-eseyi lingaba ngelihlathululako. Ukuhlathululokhu kufanele<br />

kukhanye begodu kuveze imizwa nalokho okusengqondweni yaloyo otlolako.<br />

• Imibono/imicabango/ imizwa eveziweko kufanele yembule ubuqiniso nendima<br />

ethathwa ngotlolako.<br />

Isibonelo Sesihloko Sendaba Evezako: Ukubandlululwa Kwabantu Abanzima Ngebombala<br />

Kwasibangela Imiraro Engapheliko.<br />

La-ke otlolako uzakutjhegeza emva anikele imibonwakhe ngebandlululo. Ekulumenakhe uzakuveza<br />

ubutjhapha abubona benzeka nakaqedako aveze ukuthi ubona kufanele bulungiswe bunjani.<br />

Kuzakukhumbuleka ukuthi ayikho into enobumbi kuphela. Ngalokho-ke otlolako kufanele akuveze<br />

nokuhle ngebandlululo]<br />

7

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!