Vita Academica 1(71) - Uniwersytet Papieski Jana Pawła II

Homilia wygłoszona przez ks. dr. hab. Wojciecha Zyzaka,
prof. UPJPII – dziekana Wydziału Teologicznego
w trakcie promocji akademickich
Eminencjo, Księże Kardynale, Ekscelencje, Magnificencje,
Profesorowie, Pracownicy, Absolwenci i Studenci naszej
Uczelni, drodzy Goście!
Dzisiejsza Ewangelia (Łk 5, 12-16) ukazuje nam Chrystusa,
zarówno zajętego nauczaniem i uzdrawianiem tłumów,
jak i usuwającego się na miejsce pustynne, by się modlić.
Co prawda św. Łukasz w swojej Ewangelii wspomina
o modlitwie na pustyni po raz pierwszy w przeczytanym
fragmencie, jednak znawcy Biblii podkreślają, że posługuje
się czasem imperfectum, który wskazuje na stały zwyczaj.
Tym samym przykład Jezusa pokazuje, jak bardzo ważna
jest w życiu równowaga pomiędzy intensywną działalnością
a modlitwą. Bł. Jan Paweł II odnosząc się do czytanego
dzisiaj fragmentu Ewangelii, podczas jednej z katechez
środowych z 1 grudnia 1993 roku, stwierdził: „Niewątpliwie,
kiedy staramy się działać zgodnie z wolą Bożą, czynimy
rzeczy miłe Panu i jest to już forma modlitwy. Tak
więc nawet najprostsze czyny stają się wyrazem czci oddawanej
Bogu i są Mu miłe. Jest jednak również prawdą, że to
nie wystarcza: potrzebne są specjalne momenty przeznaczone
wyłącznie na modlitwę, zgodnie z przykładem pozostawionym
przez Jezusa, który nawet w okresie najbardziej
intensywnej działalności mesjańskiej znajdował czas
na modlitwę (por. Łk 5, 16)”. Stanowi to dla nas przestrogę
przed takim zaangażowaniem w „żniwo Pana”, w którym
nie starcza nam czasu dla „Pana żniwa”.
Szczególnym wzorem harmonijnego połączenia życia
aktywnego i modlitwy pozostaje dla nas święta królowa
Jadwiga. Świadczy o tym gotycki motyw dwóch złączonych
liter „MM”, zarówno w Psałterzu floriańskim, którym się
posługiwała, jak i na polichromiach jej komnat. Historycy
sztuki interpretują te dwie litery jako wyraźne nawiązanie
do zapracowanej Marty i rozmodlonej Marii. Potwierdza
to fragment przedmowy z dedykowanego królowej traktatu
O życiu kontemplacyjnym i czynnym autorstwa dominikanina
Henryka Bitterfelda: „Nie można [...] postawy kontemplacyjnej
oddzielić od aktywnej, ponieważ są to dwie
siostry: Marta działająca i Maria uprawiająca kontemplację.
[...] Pochwalam królową odwiedzającą ubogich, wspierającą
nieszczęśliwych, wyzwalającą uciśnionych, kierującą sługami,
zajętą każdą pojedynczą sprawą, lecz nie mniej pochwalam
królową błagającą w modlitwach Boga”. Rzeczywiście,
wiele było wymiarów aktywności świętej królowej.
Jej zaangażowanie streszczają słowa Stanisława ze Skarbimierza
wypowiedziane w dniu jej pogrzebu, 19 lipca 1399
roku: „Widzieliśmy bowiem, że była matką duchownych,
dobrodziejką wdów, pocieszycielką sierot, tarczą ubogich,
ucieczką pokrzywdzonych, orędowniczką odsuniętych
sprzed oblicza naszego króla”. Dla nas najważniejszym wymiarem
tej aktywności są starania o erygowanie Wydziału
Teologicznego. Jednocześnie wielkie dzieła były w jej życiu
połączone z głęboką modlitwą, z udziałem we mszy świętej,
z medytacją Pisma Świętego i lekturą doktorów Kościoła.
Znamienne jest, że – jak podaje tradycja – święta podejmowała
najważniejsze decyzje swego życia u stóp Chrystusa
ukrzyżowanego tu, w katedrze wawelskiej. Właśnie
w czasie modlitwy Ukrzyżowany miał jej powiedzieć: Fac
quod vides! („Czyń, co widzisz”), zachęcając do naśladowania
Go w miłości do ludzi i do łączenia czynów z kontemplacją
Boga. Święta Jadwiga jest dla nas przykładem dziecka
Bożego, które, jak mawiał święty Franciszek Salezy, jedną
ręką trzyma się dłoni Ojca, a drugą zbiera owoce. Pokazuje
jednocześnie, jak bardzo miłość nadaje kształt i jedność
świętemu życiu. Dla niej akcja i kontemplacja, praca i modlitwa
były dwoma momentami tej samej miłości. Święta
królowa ukazywała przez to najgłębszy sens wiary, na którą
składa się poznanie, miłość i czyn.
Jakie przesłanie płynie dla naszej uniwersyteckiej
wspólnoty z tego wymiaru duchowości świętej? Przede
wszystkim nasza praca, nasz wysiłek badacza, nauczyciela,
pracownika czy studenta, może, stając się funkcją miłości,
stanowić formę wielbienia Boga. Święta Teresa Benedykta
od Krzyża (Edyta Stein) wyraziła tę prawdę w 1928 roku
w jednym z listów do siostry Kaliksty Kopf takimi słowami:
„To, że naukę można traktować jako służbę Bożą, zrozumiałam
dopiero przy św. Tomaszu […]. I tylko dlatego zdecydowałam
się z całą powagą podjąć na nowo pracę naukową.
Bezpośrednio przed i jeszcze długo po moim nawróceniu
myślałam, że prowadzić życie religijne oznacza porzucić
wszystko, co ziemskie, i żyć tylko myślami o rzeczach
Bożych. Stopniowo jednak zrozumiałam, że na tym świecie
żąda się od nas czegoś innego; nawet wiodąc życie kontemplacyjne,
nie wolno zrywać kontaktu ze światem. Sądzę
nawet, że im głębiej ktoś zanurzył się w Bogu, tym więcej,
w tym samym duchu, musi «wyjść z siebie», tj. wchodzić
w świat, by mu nieść życie Boże”. (E. Stein, Autoportret z listów
1916−1933, Kraków 2003, s. 125n). Widzimy tu zachętę
do uprawiania nauki jako „wypełniania spraw Marty”
z „duchem Marii”. Podobnie Instrukcja o powołaniu teologa
w Kościele Donum veritatis mówi: „Ponieważ przedmiotem
teologii jest Prawda, żywy Bóg i Jego objawiający się
z życia uczelni
5