Obywatel Danii - Ny i Danmark

Ministerstwo do spraw 

Uchodźców, Imigracji 

i Integracji 

Obywatel Danii 

Informator dla nowych obywateli 

Medborger i Danmark 

Polsk

Jak korzystać z książki 

Niniejszy informator zawiera ogólne 

informacje na temat społeczeństwa 

duńskiego oraz na temat, jak wygląda 

życie nowego obywatela w Danii. Książka 

wydana została w wielu językach, tak aby 

mogło z niej korzystać jak najwięcej osób. 

Informator może służyć jako podręczne 

źródło informacji na dany temat, ale 

można go również przeczytać od początku 

do końca. 

W celu ułatwienia korzystania z książki, 

na początku zamieszczono spis treści, na 

końcu indeks. 

Wiele słów oznaczonych jest gwiazdką (*). 

Wskazuje to, że dany wyraz lub termin 

wyjaśniony jest bardziej szczegółowo 

w słowniku znajdującym się na końcu 

książki. 

Oczywiście, podręcznik ten nie daje 

odpowiedzi na wszystkie pytania. Z tego 

względu zawiera nazwy, adresy, numery 

telefonów, adresy internetowe oraz adresy 

poczty elektronicznej niektórych instytucji 

publicznych mogących udzielić Państwu 

więcej informacji lub skierować do 

odpowiedniej instytucji lub organizacji. 

Jedna z sekcji zawiera także praktyczne 

szczegóły dotyczące społeczeństwa 

duńskiego oraz odsyła czytelników do 

właściwych stron internetowych. Na końcu 

książki znajduje się wykaz wybranych 

instytucji i organizacji, które zajmują się 

integracją nowych obywateli lub też 

specjalnie kierują się do mniejszości 

narodowych. 

Informator nie zawiera naturalnie pełnych 

tekstów aktów i przepisów prawnych, 

a tylko ich ogólny opis. 

Ponieważ akty prawne itp. ulegają stałym 

zmianom, informator nie zawsze jest 

wstanie dostarczyć pełnych informacji 

oprawach i obowiązkach nowych 

obywateli. Niekiedy może okazać się 

konieczne uzyskanie bardziej szczegółowych 

informacji w urzędzie gminy, 

organizacji rządowej, zarządzie mieszkaniowym 

lub u prawnika.

Spis treści 

3 

1 

2 

3 

4 

Witamy w Danii 

Geografia i ludność 

Dania – społeczeństwo demokratyczne 

oparte na praworządności 

System rządów 

Społeczeństwo oparte na praworządności 

Rola Danii w świecie 

Wjazd i pobyt 

Imigracja do Danii 

Powrót do ojczyzny 

Obywatelstwo duńskie (przynależność państwowa) 

Początkowy okres w Danii 

Pomoc i doradztwo ze strony władz gminy 

Program introdukcyjny dla nowych obywateli 

Pomoc językowa 

4 

6 

10 

11 

17 

20 

22 

23 

26 

28 

30 

31 

32 

33 

8 

9 

10 

Miejsca pracy i rynek pracy 

Praca w Danii 

Poszukiwanie pracy 

Założenie własnego przedsiębiorstwa 

Programy aktywacji zawodowej osób bezrobotnych 

Gospodarka i konsumpcja 

Zarządzanie własnymi środkami finansowymi 

Wynajem i zakupy na kredyt 

Ubezpieczenia 

Prawa konsumenta 

Duński system podatkowy 

Kultura i czas wolny od pracy 

Wolność słowa i myśli 

Wyznania religijne w Danii 

Oświata społeczna w Danii 

Stowarzyszenia 

Sport i lekkoatletyka 

84 

85 

89 

91 

92 

94 

95 

96 

97 

97 

98 

100 

101 

103 

104 

106 

107 

5 

6 

Mieszkanie 

Wysoki standard mieszkań 

Poszukiwanie mieszkania 

Mieszkanie lokatorskie 

Mieszkanie udziałowe (andelsbolig) 

Mieszkanie własnościowe 

Przepisy dotyczące mieszkań i dzielnic 

mieszkaniowych 

Zmianaadresu 

Rodzina 

Rodzina i społeczeństwo 

Różne typy rodziny 

Stałe związki 

Kiedy społeczeństwo udziela pomocy 

Macierzyństwo 

Dzieci i młodzież 

Osoby starsze 

Ostatni etap życia 

34 

35 

36 

38 

41 

41 

42 

46 

48 

49 

50 

51 

53 

54 

58 

63 

65 

11 

12 

Zdrowie i choroba 

Duńska służba zdrowia 

Powszechne Ubezpieczenie Zdrowotne 

i lecznictwo szpitalne 

W gabinecie lekarskim 

W szpitalu 

Opieka stomatologiczna 

Leki 

Zwyczaje i tradycje 

Praktyczne informacje 

Użyteczne informacje i adresy 

Organizacje i instytucje ważne 

dla nowych obywateli 

Rządowe starostwa powiatowe w Danii 

108 

109 

110 

111 

116 

118 

120 

122 

128 

131 

132 

133 

7 

Szkoła i wykształcenie 

Tradycje wykształcenia w Danii 

Klasa przedszkolna, szkoła podstawowa 

Szkoły średnie 

Szkoły pomaturalne i wykształcenie wyższe 

Duński system edukacyjny 

Stypendia państwowe oraz system pożyczek (SU) 

Kształcenie dorosłych 

Uznawanie kwalifikacji uzyskanych za granicą 

Kursy języka duńskiego dla obcokrajowców 

66 

67 

68 

75 

77 

78 

80 

81 

81 

82 

Biura pośrednictwa pracy w Danii 

Partie polityczne 

Słownik 

Indeks 

Kolofon 

135 

137 

138 

148 

154

4 

Witamy w Danii 

Drodzy Państwo, 

Rozpoczęcie nowego życia w innym kraju może wiązać się z dużymi zmianami. 

Poznajemy nowych ludzi i nowe zwyczaje. Zapoznajemy się z normami, wartościami 

itradycjami, które mogą różnić się od tych, do których przywykliśmy. Szczególnie na 

samym początku mogą Państwo spotkać wiele sytuacji, które być może stanowić będą 

prawdziwe wyzwanie albo wydawać się przytłaczające bądź dezorientujące. 

Niniejsza książka ma na celu ułatwienie Państwu rozpoczęcia nowego życia w Danii. 

Zawiera ona ogólne informacje o społeczeństwie duńskim oraz o tym, jak mniej więcej 

wygląda tu życie nowego obywatela. 

Oczywiście, niemożliwe jest przedstawienie wyłącznie jednego, jednoznacznego obrazu 

społeczeństwa duńskiego. Podobnie jak w większości innych krajów, społeczeństwo Danii 

stanowi zróżnicowaną grupę obywateli reprezentujących wiele różnych przekonań 

politycznych i religijnych, posiadających różne postawy społeczne, a także wywodzących 

się z różnorodnych środowisk kulturalnych. 

Aby w optymalnym stopniu wykorzystać przywileje wynikające z różnorodności, wszyscy 

obywatele muszą mieć poczucie wspólnoty opartej na pewnych fundamentalnych 

wartościach. Wartości te obejmują demokrację, dobrobyt, wolność, równość i szacunek 

dla innych ludzi bez względu na płeć, wiek, kolor skóry i przekonania. Wszyscy 

obywatele mają zarówno określone prawa jak i obowiązki, to znaczy w zakresie 

wyznaczonym prawem mogą bez ograniczeń na równi z innymi uczestniczyć 

w codziennym życiu społeczeństwa. 

Rządy w Danii oparte są na systemie demokracji reprezentatywnej, co oznacza, że 

w wyborach lokalnych i krajowych obywatele duńscy mogą dowolnie wybierać swoich 

reprezentantów. Demokracja oznacza również inne swobody, jak wolność myśli, słowa 

i wypowiedzi, wolność zrzeszania się oraz wolność wyznania. 

Demokracja i demokratyczne podejmowanie decyzji są ważne na każdym szczeblu 

społecznym. Proces demokratyczny wymaga współuczestnictwa wszystkich obywateli 

– na różnych obszarach, jak: samorząd lokalny, związki zawodowe, kluby sportowe, 

wspólnoty mieszkaniowe, a także zarządy szkół i przedszkoli.

5 

Demokratyczne zasady równości i wolności dla wszystkich umożliwiają zarówno 

jednostkom jak i ich rodzinom kształtowanie życia w sposób, który im najbardziej 

odpowiada. Jednakże demokratyczne zasady ustalają również pewne ograniczenia 

swobody działania jednostek. Ograniczenia te stanowią gwarancję warunków 

społecznych, w których nikt nie spotyka niesprawiedliwości lub w jakikolwiek sposób 

czuje się pokrzywdzony. 

Tak więc społeczeństwo duńskie nie akceptuje żadnej formy dyskryminacji ze względu na 

płeć, pochodzenie, kolor skóry, przekonania religijne lub polityczne, orientację seksualną 

lub niepełnosprawność; nie akceptuje również żadnej innej formy przemocy, w tym 

okaleczającego obrzezania. Wzajemny szacunek i zrozumienie między ludźmi i grupami 

ludzi stanowi fundamentalną podstawę duńskiego społeczeństwa. 

Dania jest państwem dobrobytu, co oznacza, że wszyscy obywatele w zależności od 

swoich możliwości zobowiązani są do wnoszenia wkładu we wzrost dobrobytu – 

zdobywając wykształcenie, pracując, płacąc podatki oraz utrzymując siebie i swoją 

rodzinę. W zamian za to w warunkach, gdy jest to konieczne, społeczeństwo udziela 

obywatelowi pomocy, a także otacza szczególną opieką najsłabszych członków 

społeczeństwa. Na przykład wszyscy obywatele mają prawo do bezpłatnej opieki 

medycznej i szpitalnej, osoby starsze i niepełnosprawne mogą liczyć na specjalną pomoc 

w rozwiązywaniu codziennych problemów. Bezrobotni w ramach specjalnego systemu 

otrzymują pomoc finansową. System zasiłków dla bezrobotnych, który ma na celu 

ułatwienie bezrobotnym zdobycia wykształcenia lub ponowne wejście na rynek pracy, 

zawiera prawa, lecz nakłada również pewne obowiązki. 

Zachowanie i rozwój wspólnoty opartej na demokracji, dobrobycie i wzajemnym 

szacunku stanowi wyzwanie, które dotyczy nas wszystkich – zarówno nowych obywateli 

Danii jak i obywateli „z dziada pradziada”. 

Wierzymy, że odmienność, którą przynosicie nam Państwo spoza granic Danii, wzbogaci 

nasze społeczeństwo o element nowości i dynamiki. Dlatego wyrażamy nadzieję, że 

zechcą Państwo odegrać aktywną rolę w społeczeństwie, którego właśnie zostaliście 

członkami. 

Tymi słowami chcielibyśmy powitać Państwa w Danii oraz życzyć powodzenia i szczęścia 

w nowym życiu w naszym wspólnym kraju.

1 GEOGRAFIA I LUDNOŚĆ

7 

Królestwo Danii 

Jeden z krajów 

nordyckich 

Dania jest małym państwem o płaskim 

ukształtowaniu terenu, położonym między 

Morzem Bałtyckim a Morzem Północnym, 

bez gór i niemal całkowicie otoczona 

wodą. Dania składa się z Półwyspu 

Jutlandzkiego oraz z archipelagu liczącego 

406 wysp. Największe wyspy to: 

Zelandia, Fionia, Lolland i Bornholm. 

Większość duńskich wysp to małe 

wysepki. Zamieszkuje je niewiele osób lub 

są zupełnie niezamieszkane. Pojedyncze 

części Danii są całkowicie lub częściowo 

otoczone wodą, wiele z nich połączonych 

jest mostami. 

Stolicą, a także największym miastem 

kraju jest Kopenhaga położona na wyspie 

Zelandii. Do największych miast na 

Jutlandii należą: Aarhus, Aalborg oraz 

Esbjerg, Odense jest głównym miastem 

wyspy Fionii. 

Mówiąc o Danii, większość ludzi ma na 

myśli Jutlandię i wyspy duńskie. Jednakże 

Grenlandia i Wyspy Owcze na Oceanie 

Atlantyckim również wchodzą w skład 

Królestwa Danii, jakkolwiek posiadają one 

znaczną autonomię. 

Dania jest członkiem Wspólnoty 

Europejskiej UE*, podczas gdy Grenlandia 

i Wyspy Owcze opowiedziały się 

przeciwko członkostwu UE. 

Dania należy do krajów nordyckich, do 

których zaliczają się także: Szwecja, 

Norwegia, Finlandia i Islandia. Na 

południu Dania graniczy z Niemcami. 

Dania utrzymuje też bliskie stosunki 

zkrajami bałtyckimi: Estonią, Łotwą 

i Litwą, leżącymi po drugiej stronie Morza 

Bałtyckiego. 

W Danii mieszka nieco ponad 5,2 miliona 

ludzi. Chociaż istnieje tu wiele różnych 

dialektów, wszyscy Duńczycy mówią tym 

samym językiem – duńskim. Około 260 

tys. osób – czyli 5% ludności – stanowią 

obcokrajowcy. 80 tys. spośród nich 

pochodzi z krajów nordyckich, UE lub 

z Ameryki Północnej. Pozostali z Europy 

Wschodniej, Bliskiego Wschodu i Afryki – 

głównie z Turcji, Pakistanu, Iraku, Iranu, 

Somalii lub z byłej Jugosławii. 

Współczesna Dania jest wysoko 

uprzemysłowionym, opartym na wiedzy 

społeczeństwem, w którym szczególny 

nacisk kładzie się na edukację i wprowadzanie 

nowości. Jedną z charakterystycznych 

cech Danii jest wysoki 

5% obcokrajowców 

Stopa zatrudnienia wg branż 

W Danii zatrudnionych jest ok. 2,8 miliona osób. 

Główne sektory zapewniające miejsca pracy to: 

% (w zaokrągleniu) 

Rolnictwo, rybołówstwo, surowce 4 

Produkcja 17 

Dostawy energii i wody 1 

Budownictwo 6 

Handel, hotelarstwo, gastronomia 18 

Transport, poczta, telekomunikacja 7 

Finanse, usługi dla przedsiębiorstw itp. 12 

Usługi publiczne i prywatne 35 

Ogółem 100 

Danmark i tal, Danmarks Statistik 2002. 

Społeczeństwo oparte na 

wiedzy 

GEOGRAFIA I LUDNOŚĆ

8 

GEOGRAFIA I LUDNOŚĆ 

poziom ochrony środowiska naturalnego, 

który odzwierciedla się w bardzo wysokiej 

aktywności produkcyjnej w dziedzinie 

technologii ekologicznych oraz wiatraków. 

Dania posiada wysoko rozwinięty 

handel zagraniczny; wyroby przemysłowe 

stanowią ok. 75%, a artykuły rolne ok. 

12% całkowitego eksportu towarów. 

Rozbudowana sieć 

transportu publicznego 

W Danii jest wiele dróg i linii kolejowych, 

istnieje tu także rozbudowana sieć 

transportu publicznego. Niemal o każdej 

porze dnia w obrębie całego kraju można 

w Danii podróżować autobusem lub pociągiem. 

Promy zapewniają ponadto połączenie 

między częściami kraju, do których 

nie prowadzą mosty. 

Kraj rowerzystów 

W Danii jest więcej rowerzystów niż w większości pozostałych krajów 

świata. W godzinach szczytu w miastach można obserwować tłumy 

rowerzystów – często z dzieckiem na siedzonku bagażnika – 

udających się do pracy, z pracy lub transportujących pociechy 

z dziennych instytucji. 

Podczas planowania ruchu w dużej mierze uwzględnia się w Danii 

użytkowników rowerów. Istnieją tu ścieżki rowerowe i znaki 

przypominające kierowcom, aby na skrzyżowaniach zwracali uwagę 

na rowerzystów.

9 

GEOGRAFIA I LUDNOŚĆ

2 DANIA – SPOŁECZEŃSTWO 

DEMOKRATYCZNE OPARTE NA PRAWORZĄDNOŚCI

System rządów 

11 

Władza 

ustawodawcza, 

wykonawcza 

i sądownicza 

Rządy demokratyczne 

wprowadzone zostały 

w 1849 roku 

Formą rządów w Danii jest demokracja 

reprezentatywna*. Oznacza to, że 

najważniejsze decyzje podejmowane są – 

w duńskim Parlamencie*, w radach 

powiatowych* oraz w radach gminnych* 

– przez polityków, którzy wybrani zostali 

przez obywateli duńskich. 

Rząd i Parlament Danii ustanawiają 

prawo. Wprowadzaniem prawa w życie 

zajmuje się rząd i administracja 

państwowa. Sądy – rejonowe, okręgowe 

oraz Sąd Najwyższy – wydają decyzje 

i wyroki na przykład w sporach między 

obywatelami, między obywatelami 

a przedsiębiorstwami prywatnymi lub 

między obywatelami a organami władzy 

państwowej. 

Powyższy podział władzy ma na celu 

uniknięcie nadużyć oraz zapewnienie 

stabilności demokratycznego systemu 

rządów (folkestyre)*. 

Konstytucja Danii 

Duński system rządów demokratycznych, 

system reprezentatywny (folkestyre), 

wprowadzony został w 1849 roku. 

Zastąpił on monarchię absolutną*, która 

od 1660 roku zapewniała królowi 

decydującą pozycję w państwie. 

Podstawę obecnego systemu rządów 

stanowi Konstytucja Czerwcowa z 1849 

roku, pierwsza demokratyczna konstytucja 

Danii. Mimo późniejszych zmian, jej 

podstawowe zasady nadal stanowią 

integralną część obowiązującej konstytucji 

z 1953 roku. 

Kobiety uzyskały prawo głosowania 

w 1915 roku, na mocy poprawki do 

duńskiej konstytucji. 

Konstytucja zawiera podstawowe zasady 

sprawowania rządów, a także gwarantuje 

wiele fundamentalnych praw i swobód 

obywatelskich. 

Prawdopodobnie zawarte w niej zasady 

mają największy wpływ na codzienne 

życie mieszkańców Danii. Mówiąc 

o „prawach konstytucyjnych”, odnosi się 

tu zwykle do wolności wypowiedzi, zgromadzeń, 

wyznania oraz do wolności 

własności prywatnej. 

Rodzina królewska 

Duńska monarchia należy do najstarszych 

monarchii na świecie. Przez ponad tysiąc 

lat Danią rządzili królowie, królowe, 

książęta oraz księżne. Pierwszym znanym 

królem Danii był Gorm Stary (Gorm den 

Gamle), który panował w 10-tym wieku 

n.e. W latach 1660–1849 Dania była 

monarchią absolutną. 

Obecnie Dania jest monarchią konstytucyjną 

opierającą się na zasadach 

demokratycznych. Oznacza to, że władzę 

ustawodawczą sprawują wspólnie król 

iparlament. 

Parlament Danii posiada wyłączne 

prawo do uchwalania ustaw, ale aby 

uchwały mogły stać się obowiązującym 

prawem, muszą być podpisane przez 

monarchę. Rodzina królewska nie ma 

żadnych uprawnień politycznych, 

Prawa konstytucyjne 

Najstarsza monarchia 

na świecie 

Monarchia 

konstytucyjna 

DANIA – SPOŁECZEŃSTWO DEMOKRATYCZNE OPARTE NA PRAWORZĄDNOŚCI

12 

DANIA – SPOŁECZEŃSTWO DEMOKRATYCZNE OPARTE NA PRAWORZĄDNOŚCI 

członkowie jej pełnią za to wiele 

obowiązków reprezentacyjnych w kraju 

iza granicą. 

Poprawka do duńskiej konstytucji 

przyjęta w 1953 roku dopuszcza 

możliwość dziedziczenia tronu w linii 

żeńskiej. 

Władza ustawodawcza 

Parlament Duński, Folketinget, liczy 179 

członków wybranych spośród wielu partii 

politycznych. Duńscy parlamentarzyści 

wybierani są jednorazowo na okres 

czteroletniej kadencji. Premier Danii ma 

jednak prawo do rozwiązania parlamentu 

i rozpisania wyborów przed upływem 

okresu kadencji. 

Dwóch członków duńskiego parlamentu 

wybieranych jest na Grenlandii, dwóch na 

Wyspach Owczych. 

Otwartość i przejrzystość struktury należą 

do najważniejszych cech charakterystycznych 

systemu rządów reprezentatywnych. 

Wszystkie debaty parlamentarne 

dostępne są dla ogółu społeczeństwa, 

a każdy obywatel ma prawo kontaktować 

się z politykami i zadawać pytania. System 

polityczny jest także monitorowany 

i krytykowany przez wyborców za 

pośrednictwem prasy. 

Otwartość 

i przejrzystość 

Królowa Margrethe II 

Królowa Margrethe II jest monarchinią Danii od 1972 roku. 

Duńska rodzina królewska cieszy się wielką popularnością, pod 

wieloma względami uważana jest za symbol jedności i wartości 

narodowej.

13 

Administracja 

państwowa 

Niezawisłe sądy 

Sądy okręgowe i sądy 

drugiej instancji 

Władza wykonawcza 

W skład rządu wchodzą ministrowie 

należący do jednej lub kilku partii 

politycznych, na czele rządu stoi premier. 

Jeśli rząd straci zaufanie większości 

członków parlamentu, musi ustąpić lub 

rozpisać wybory powszechne. Premier 

mianuje gabinet, każdy minister ma swój 

własny obszar odpowiedzialności. Władzę 

wykonawczą sprawują ministerstwa, 

władze gminne i powiatowe – łącznie 

zwane „administracją państwową”. 

Najważniejszym zadaniem rządu 

i podległych mu ministerstw jest przygotowywanie 

i administracja ustaw prawnych. 

Władza sądownicza 

Duńskie sądy są niezawisłe. Oznacza to, że 

ani rząd, ani parlament nie mogą wpływać 

na ich decyzje. 

Dania posiada jeden Sąd Najwyższy, 

dwa sądy okręgowe drugiej instancji oraz 

82 sądy rejonowe. Ponadto istnieją także 

sądy specjalne, które zajmują się sprawami 

dotyczącymi określonych dziedzin. 

Przykładowo Naczelny Sąd Pracy 

(Arbejdsretten) oraz Duński Sąd Morski 

iHandlowy (Sø- og Handelsretten). 

Większość rozpraw – zarówno postępowania 

cywilnego, jak i karnego – odbywa 

się przed sądami rejonowymi*. Większość 

odwołań od decyzji sądu rejonowego 

kierowana jest do okręgowego sądu 

drugiej instancji*. 

Duński Sąd Najwyższy jest najwyższą 

instancją krajową. Jest to ostateczny sąd 

apelacyjny. Oznacza to, że Sąd Najwyższy 

zajmuje się wyłącznie sprawami apelacyjnymi 

– zwykle odwołaniami od decyzji 

jednego z sądów drugiej instancji. Orzeczenia 

wydane przez duński Sąd Najwyższy 

są ostateczne i rozstrzygające. 

Każdy obywatel może wnieść pozew do 

Specjalnego Sądu Odwoławczego (Den 

Særlige Klageret), jeśli żąda on/ona 

ponownego wszczęcia postępowania 

w sprawie karnej, np. jeśli pojawiły się 

nowe dowody lub też w przypadku kiedy 

jest niezadowolony/niezadowolona ze 

sposobu prowadzenia sprawy przez 

sędziego lub obrońcę. 

Gminy i powiaty 

Dania podzielona jest na gminy 

(kommuner) i powiaty (amtskommuner), 

którymi zarządzają niezależnie wybrane 

rady. Struktura ta gwarantuje, że 

większość ważnych decyzji podejmowana 

jest na szczeblach najbardziej zbliżonych 

do obywatela. 

Podczas gdy duński Parlament i rząd 

poprzez prawodawstwo określają funkcjonalne 

ramy społeczeństwa duńskiego, 

gminy i powiaty odpowiedzialne są za 

wdrażanie prawa. 

Przykładowo, Parlament duński podjął 

specjalną ustawę o integracji (Duńska 

Ustawa o integracji*), która nakłada na 

władze gminy obowiązek podejmowania 

inicjatyw mających na celu ułatwienie 

Sąd Najwyższy 

Specjalny Sąd 

Odwoławczy 

Blisko obywateli 


14 


Partie polityczne i 

kandydaci z list 

bezpartyjnych 

Autonomia władz 

gminnych 

Władze regionalne 

Prawo do głosowania 

integracji nowych obywateli w duńskim 

społeczeństwie. 

Na czele gminy stoi burmistrz oraz 

członkowie rady, wybierani w wyborach 

bezpośrednich. Wybory do rad gminnych 

ipowiatowych odbywają się co cztery lata. 

W wyborach kandydują zarówno kandydaci 

z list partii politycznych, jak i kandydaci 

z list bezpartyjnych*. 

W wielu przypadkach władze gminy 

prowadzą własną lokalną politykę. Z tego 

względu gminy różnią się między sobą pod 

względem stopy podatkowej, liczby przedszkoli, 

przychodni, oferty zajęć rekreacyjnych 

oraz przedsięwzięć kulturalnych. 

Rady powiatowe zajmują się sprawami 

regionalnymi, np. odcinkami systemu 

transportu publicznego, prowadzeniem 

szpitali oraz ogólnym nadzorem ekologicznym. 

Wybory i udział w życiu 

politycznym 

Obywatele, którzy ukończyli 18 lat, mają 

czynne i bierne prawo udziału w wyborach 

do rad gminnych i powiatowych. W przypadku 

osób posiadających obywatelstwo 

kraju spoza UE* oraz osób z krajów 

nordyckich wymagany jest stały pobyt 

wDanii przez co najmniej trzy lata przed 

wyborami. 

Aby uczestniczyć w wyborach i referendach 

krajowych, niezbędne jest posiadanie 

obywatelstwa duńskiego. 

Obywatele państw członkowskich UE 

uprawnieni są do głosowania w wyborach 

do Parlamentu Europejskiego* – w kraju 

zamieszkania lub w kraju pochodzenia. 

Przed wyborami lub referendum 

uprawnieni do głosowania obywatele 

otrzymują kartę wyborczą, na której 

podane jest miejsce i termin głosowania. 

Korzystanie z prawa do głosowania 

stanowi jeden z najważniejszych elementów 

posiadania obywatelstwa duńskiego. 

Jest to również ważny sposób oddziaływania 

jednostki na społeczeństwo 

i codzienne życie społeczeństwa. 

Jeśli pragną Państwo uzyskać wpływ na 

mianowanie kandydatów w wyborach 

gminnych i powiatowych – lub jeśli 

chcieliby Państwo kandydować w wyborach 

– należy zapisać się do partii 

politycznej lub zgłosić swoją kandydaturę 

do listy osób bezpartyjnych. 

Aby mieć wpływ na nominację 

kandydatów w wyborach krajowych, 

trzeba być członkiem partii politycznej. 

Głosowanie – ważny 

obowiązek obywatelski 

Partie polityczne

15 

Rady do spraw integracji 

W większości gmin działają różne instytucje 

konsultacyjne zajmujące się specjalnymi 

tematami. Należą do nich: rady do spraw osób 

starszych, młodzieży oraz integracji. 

Zadaniem rad do spraw integracji jest 

udzielanie wskazówek radom gminnym 

wzagadnieniach dotyczących integracji. 

Informacje na temat tego, czy w danej gminie 

została – lub będzie – utworzona rada ds. 

integracji, można uzyskać w urzędzie gminy. 

Jeśli rada do spraw integracji dotąd nie 

powstała lub nie ma takich planów, można 

zobowiązać urząd gminy do powołania rady. 

Władze gminy zobowiązane są do 

prowadzenia sekretariatu rady ds. integracji. 

W związku z wyborami do rad gminnych, 

lokalne rady ds. integracji wybierają spośród 

swoich członków (uchodźcy lub imigranci) 

przedstawicieli do ogólnokrajowej Rady ds. 

Mniejszości Narodowych (Rådet for Etniske 

Minoriteter). Zadaniem tej instytucji jest 

doradztwo ministrowi ds. uchodźców, 

imigracji i integracji w sprawach istotnych dla 

uchodźców i imigrantów.

Partie polityczne i organizacje pozarządowe 

Na kształt społeczeństwa można wpływać w inny sposób niż przez 

głosowanie w wyborach lub członkostwo w partii politycznej, np. 

przez aktywny udział w stowarzyszeniu dbającym o interesy 

określonych grup, tj. w związku ochrony wspólnych interesów lub 

organizacji pozarządowej. 

Organizacje pozarządowe odgrywają ważną rolę w duńskiej 

demokracji, gdyż aktywnie uczestniczą w debatach publicznych oraz 

proszone są o wydawanie opinii na temat propozycji wysuwanych 

przez polityków. 

Zanim projekt ustawy zostanie poddany pod dyskusję w parlamencie, 

zwykle konsultowany jest z organizacjami dysponującymi wiedzą 

fachową i zajmującymi się danym zagadnieniem. 

Organizacje pozarządowe – np. organizacje pacjentów, organizacje 

ekologiczne lub przemysłowe –starają się przekonywać polityków do 

wysuwania lub przyjmowania propozycji sprzyjających ich celom.

Społeczeństwo oparte na praworządności 

17 

Zachowanie tajemnicy 

zawodowej 

Dostęp do dokumentów 

Rzecznik praw 

obywatelskich 

Parlamentu Danii 

Dania jest państwem demokratycznym, 

społeczeństwem konstytucyjnym, opartym 

na regułach prawa. Oznacza to, że władza 

wykonawcza podlega kontroli społecznej, 

sądy oddzielone są od administracji oraz 

że wszyscy obywatele posiadają podstawowe 

prawa i swobody obywatelskie, 

a także że wszyscy zobowiązani są do 

przestrzegania przepisów prawa. Poza 

tym wszyscy obywatele mają prawo do 

sprawiedliwego traktowania zarówno 

przez władze administracyjne, jak i przez 

sądy. 

Pracownicy organów państwowych 

zobowiązani są do zachowania tajemnicy 

zawodowej. Z tego względu przekazanie 

osobie trzeciej, np. pracodawcy lub lekarzowi, 

jakichkolwiek informacji wymaga 

Państwa zgody. 

Zgodnie z duńską ustawą o administracji 

państwowej wszyscy obywatele mają 

prawo dostępu do swoich akt. Jeśli złożą 

Państwo wniosek o uzyskanie dostępu do 

żądanych dokumentów, zwykle zostaną 

Państwo poinformowani o ich zawartości. 

Jednak w sytuacji, kiedy właściwy 

organ władzy uzna, że ujawnienie 

informacji mogłoby zaszkodzić stronie 

trzeciej, wniosek o uzyskanie dostępu do 

dokumentów może zostać odrzucony. 

Rzecznik praw obywatelskich Parlamentu 

Danii mianowany jest przez parlament 

izajmuje się sprawami dotyczącymi 

Prawa obywatela i sposób 

składania skarg 

Duńska ustawa o administracji państwowej 

wymaga, aby organy władzy państwowej 

traktowały obywateli sprawiedliwie. 

Na mocy tej ustawy przy odrzuceniu wniosku 

lub prośby konieczne jest podanie 

uzasadnienia. Ponadto władze państwowe 

zawsze zobowiązane są do udzielenia 

informacji, gdzie i jak można złożyć skargę. 

Ustawa zawiera przepisy regulujące 

dopuszczalny czas rozpatrywania skargi oraz 

rodzaj informacji, które obywatele mają prawo 

otrzymać. Krótko mówiąc, ustawa ta określa 

procedurę postępowania dla ministerstw, 

agencji, rad, zarządów i komitetów, jak 

również dla władz gminnych i powiatowych. 

błędów lub zaniedbań organów 

administracyjnych. Rzecznik praw 

obywatelskich może interweniować na 

podstawie skargi obywatela lub z urzędu. 

Rzecznik praw obywatelskich działa 

niezależnie od rządu. 

Każdy obywatel, który ma podejrzenie 

co do tego, że organ władzy dopuścił się 

naruszenia przepisów prawa lub popełnił 

błędy proceduralne, może zwrócić się 

o pomoc do rzecznika praw obywatelskich. 

Najpierw jednak powinny zostać 

wykorzystane wszystkie pozostałe 

możliwości składania skarg. Usługi 

rzecznika praw obywatelskich są 

nieodpłatne dla wszystkich obywateli. 


18 


Prawo do postawienia 

przed sądem w ciągu 

24 godzin 

Grzywna i pozbawienie 

wolności 

Wyroki w zawieszeniu 

i bez zawieszenia 

Kara śmierci 

Przestępstwa i kary 

Jeśli istnieją podstawy podejrzenia, że 

określona osoba popełniła przestępstwo 

kryminalne, dochodzenie w sprawie 

przeprowadzane jest przez policję, 

prokuratura wydaje akt oskarżenia, a sądy 

rozstrzygają, czy dana osoba powinna 

ponieść karę. 

Osoba aresztowana i oskarżona o popełnienie 

przestępstwa kryminalnego ma 

prawo w ciągu 24 godzin zostać postawiona 

przed sądem. Sędzia decyduje, czy 

dana osoba powinna pozostawać 

w areszcie podczas dalszego dochodzenia. 

Podejrzany w sprawie karnej ma 

prawo zachować milczenie podczas 

przesłuchania, ma także prawo do 

obecności swojego przedstawiciela. 

Istnieją dwie różne formy kary: grzywna 

ikara pozbawienia wolności. 

Wykonanie kary pozbawienia wolności 

może być zawieszone lub nie. Osoby, które 

otrzymały wyrok w zawieszeniu, ukarane 

zostaną więzieniem jedynie wówczas, jeśli 

popełnią kolejne przestępstwo. Jednak na 

przestępcę mogą być nałożone inne 

warunki, np. gotowość do poddania się 

leczeniu. 

W Danii nie ma kary śmierci, zatem kara 

dożywotniego pozbawienia wolności stanowi 

najwyższy wymiar kary. 

Młodociani do lat 15 nie podlegają karom. 

W zamian stosuje się wobec nich pewne 

socjalne środki zaradcze. 

Na przykład młodociany może otrzymać 

zobowiązanie uczęszczania na kursy 

lub też zostać skierowany do zakładu 

poprawczego. 

Zarówno wyroki w zawieszeniu, jak i bez 

zawieszenia mogą mieć poważne konsekwencje. 

Obywatel skazany za przestępstwo 

jest notowany i w jego aktach znajdą 

się informacje o rodzaju przestępstwa 

oraz wydanym wyroku. 

Może to oznaczać, że osoby z przeszłością 

kryminalną mogą mieć trudności 

w znalezieniu pracy, ponieważ przed 

zatrudnieniem pracownika pracodawca 

ma prawo zażądać zaświadczenia 

o niekaralności. 

Bezpłatna pomoc prawna 

Osoby o niskich dochodach mogą ubiegać 

się o bezpłatną pomoc prawną podczas 

postępowania sądowego. Jeśli zostanie 

ona przyznana, otrzymają Państwo pomoc 

finansową ze strony władz państwowych 

na honoraria za usługi prawne i wszelkie 

wydatki poniesione w związku z postępowaniem 

karnym. 

Jeśli posiadają Państwo problem natury 

prawnej, można także zwrócić się do 

centrum pomocy prawnej lub Biura 

Doradztwa Prawnego (Advokatvagten). 

Prawnicy udzielają tu anonimowych porad 

w zakresie problemów prawnych; pomoc 

jest bezpłatna lub za niewielką opłatą. 

Młodociani do lat 15 

Przeszłość kryminalna 

Pomoc finansowa ze 

strony władz 

państwowych 

Pomoc prawna

19 

Każdy może zwrócić 

się do policji 

Demonstracje 

Program SSP 

Duńska policja 

Głównym obowiązkiem policji jest 

pilnowanie przestrzegania prawa iporządku 

publicznego, także zapobieganie 

przestępczości, prowadzenie dochodzeń 

i wyjaśnianie spraw kryminalnych. Każdy 

obywatel może zwrócić się do policji 

o pomoc w odnalezieniu zgubionych 

przedmiotów lub zaginionych osób, 

a także zgłosić przypadki popełnienia 

przestępstwa. 

Z policją można kontaktować się na 

przykład w przypadku kradzieży lub 

przemocy, ale również jeśli czują się 

Państwo wystawieni na dyskryminację. 

Policja zajmuje się również wydawaniem 

paszportów i praw jazdy. 

Mieszkańcy Danii mają prawo do 

uczestniczenia w demonstracjach, pod 

warunkiem jednak, że policja została 

uprzednio powiadomiona. Policja znajduje 

się również na miejscu demonstracji, aby 

dopilnować jej pokojowego przebiegu. 

Policja współpracuje ze szkołami i urzędami 

do spraw socjalnych, w ramach programu 

SSP (Szkoła, Socjalne władze 

i Policja), który ma na celu zapobieganie 

przestępczości wśród młodzieży. 

są również do ustnego poinformowania 

zatrzymanego o jego prawach. 

Policjanci stanowią jedną z grup zawodowych, 

które w Danii cieszą się największym 

poparciem społecznym. Osoby 

niezadowolone ze sposobu, w jaki zostały 

potraktowane przez policję, mogą w każdej 

chwili złożyć skargę do prokuratury*. 

Działania prokuratury w trakcie 

rozpatrywania skargi są bacznie śledzone 

przez Okręgową Komisję Policji ds. Skarg 

(Klagenævnet)* – niezależny organ, który 

może wpływać na sposób rozpatrywania 

sprawy przez prokuraturę. 

Policja cieszy się 

poparciem społecznym 


Zasady działań policji 

Podczas zatrzymywania, aresztowania lub 

przesłuchiwania osób policja zobligowana 

jest do przestrzegania wielu reguł i przepisów. 

Policjanci nie mogą stosować przemocy 

ani grozić jej użyciem, zobligowani 

Wymierzanie sprawiedliwości na własną 

rękę, np. stosowanie przemocy fizycznej 

w odpowiedzi na napad, jest zabronione 

pod groźbą kary. 

Wymierzanie 

sprawiedliwości 

na własną rękę jest 

zabronione

20 

Rola Danii w świecie 


Współpraca 

międzynarodowa 

Konwencje 

międzynarodowe 

UE 

Jako małe państwo Dania zainteresowana 

jest bliską współpracą z innymi państwami. 

Z tego też względu bierze udział 

we współpracy międzynarodowej na wielu 

różnych płaszczyznach. 

Dania jest członkiem Unii Europejskiej 

(UE), Rady Europejskiej, Organizacji 

Narodów Zjednoczonych (ONZ), paktu 

północnoatlantyckiego (NATO), Organizacji 

Współpracy Gospodarczej i Rozwoju 

(OECD) oraz Światowej Organizacji 

Zdrowia (WHO). 

W związku z tym Dania podpisała wiele 

konwencji międzynarodowych dotyczących 

ochrony praw człowieka, w tym konwencję 

ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur, 

konwencję ONZ w sprawie likwidacji 

wszelkich form dyskryminacji rasowej, 

konwencję ONZ w sprawie likwidacji 

wszelkich form dyskryminacji kobiet oraz 

konwencję ONZ o prawach dziecka. 

Jako członek Rady Europejskiej Dania 

przystąpiła do Europejskiej konwencji 

ochrony praw człowieka i dokonała jej 

ratyfikacji. Konwencja ta wywiera 

znaczący wpływ na duńskie prawodawstwo. 

Dania jest członkiem Unii Europejskiej 

(UE) od 1973 roku – wcześniej 

Europejska Wspólnota Gospodarcza 

(EWG). Od czasu kiedy Dania przystąpiła 

do Wspólnoty, UE zdobywa coraz większy 

wpływ na różne dziedziny życia, a duńskie 

społeczeństwo często posiada podzielone 

zdanie na temat stosunków Danii z UE. 

Poprzez członkostwo w ONZ Dania 

wyraża chęć niesienia pomocy ludziom 

w potrzebie, chęć działania na rzecz 

pokoju i postępu na całym świecie oraz 

wspierania poszanowania praw człowieka. 

Członkostwo w sojuszu wojskowym NATO 

oraz w OECD, zachodniej organizacji 

gospodarczej, ściśle wiąże ze sobą Danię 

Stany Zjednoczone, Kanadę oraz wiele 

krajów europejskich. 

Międzynarodowe programy 

współpracy gospodarczej 

i rozwoju 

Dania jest jednym z nielicznych krajów na 

świecie, które przeznaczają ponad 0,7% 

dochodu narodowego brutto (poziom 

ONZ) na programy współpracy gospodarczej 

i rozwoju w ubogich krajach 

Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. 

Pomoc gospodarcza udzielana jest za 

pośrednictwem ONZ i innych organizacji 

międzynarodowych lub też kierowana 

bezpośrednio z Danii do kraju otrzymującego 

pomoc. 

W dużej mierze pomoc ta opiera się na 

ścisłej współpracy z krajami otrzymującymi 

pomoc w taki sposób, aby mogły 

one przyjąć na siebie odpowiedzialność za 

rozwój własnego społeczeństwa. 

Pomoc dla najuboższych, równość płci, 

demokracja, przestrzeganie praw 

człowieka i obywatela oraz wytrwałość w 

dążeniu do wyznaczonego celu – to 

niektóre z kluczowych określeń 

charakteryzujących duński wkład na rzecz 

rozwoju. 

ONZ 

NATO

3 WJAZD I POBYT

Imigracja do Danii 

23 

Wizyta i krótki pobyt 

Imigranci 

i potomkowie 

imigrantów 

mieszkający 

wDanii, dane 

przybliżone: 

1980: 153 000 

1990: 215 000 

2001: 396 000 

Źródło: Danmarks Statistik 

oraz Ministerstwo ds. 

Uchodźców, Imigracji 

i Integracji. 

Patrz także 

www.inm.dk 

Imigranci przybywali do Danii od wielu 

stuleci. Oprócz imigrantów, którzy zawsze 

napływali do Danii z krajów sąsiednich, 

takich jak Niemcy, Polska i Szwecja, 

można wymienić Holendrów na początku 

15-tego wieku, Żydów od 17-tego wieku 

oraz francuskich hugenotów pod koniec 

17-tego wieku. W latach 70-tych 

dwudziestego wieku duńskie przedsiębiorstwa 

zachęcały do pracy w Danii, 

dotyczyło to szczególnie robotników 

z Turcji, Pakistanu, Jugosławii i Maroka, 

w ostatnich latach do Danii napływają 

ludzie z całego świata, są to w dużej 

mierze uchodźcy lub osoby pragnące 

połączyć się ze swoimi rodzinami w Danii. 

Aby wjechać na terytorium Danii, należy 

posiadać ważny paszport lub inny prawomocny 

dokument podróżny stwierdzający 

tożsamość. Każdy obcokrajowiec, który 

pragnie przebywać w Danii dłużej niż trzy 

miesiące, musi zwykle posiadać pozwolenie 

na pobyt. Jeśli głównym powodem 

przyjazdu do Danii jest podjęcie pracy, 

wymagane jest pozwolenie zarówno na 

pobyt, jak i na pracę. Dania podpisała 

specjalne porozumienie o współpracy 

zkrajami nordyckimi: Norwegią, Szwecją, 

Finlandią i Islandią. W przypadku 

obywateli tych krajów mają zastosowanie 

specjalne zasady. To samo dotyczy 

obywateli państw członkowskich UE* 

i EOG oraz Szwajcarii. Obywatele krajów 

nordyckich nie muszą ubiegać się o pozwolenie 

na wjazd i/lub pobyt w Danii. 

Zgodnie ze szczególnymi zasadami UE 

dotyczącymi swobodnego przemieszczania 

się obywateli Europy, obywatele państw 

członkowskich UE/EOG oraz Szwajcarii 

mogą otrzymać zaświadczenie o pobycie, 

które wystawiane jest przez odpowiednie 

rządowe starostwa powiatowe* 

(statsamterne). 

Obywatele wielu państw muszą posiadać 

wizę wjazdową, np. w związku z udziałem 

w wydarzeniach kulturalnych, wizytą 

służbową, rodzinną lub pobytem turystycznym. 

Wiza wjazdowa nie uprawnia jej 

posiadacza do podjęcia pracy w Danii 

i zwykle wydawana jest tylko na okres 

trzech miesięcy. Na stronie internetowej 

duńskiego Urzędu Imigracyjnego* można 

znaleźć listę krajów, których obywatele 

muszą posiadać wizę wjazdową do Danii. 

Obcokrajowcy muszą ubiegać się o 

przyznanie wizy przed wyjazdem do Danii. 

Wniosek zwykle rozpatrywany jest przez 

przedstawicielstwo duńskie (np. ambasadę) 

w kraju zamieszkania osoby 

ubiegającej się o wizę. Dania przystąpiła 

do Umowy Schengen, w związku z czym 

wiza zwykle jest ważna na całym obszarze 

Schengen. 

Uchodźcy i osoby ubiegające się 

o azyl 

Dania przystąpiła do konwencji ONZ 

w sprawie statusu uchodźców z dnia 

28 lipca 1951 roku – zwanej również konwencją 

genewską – z tego względu jest 

zobowiązana do ochrony osób prześladowanych 

ze względu na rasę, 

Wiza 

Konwencja genewska 

i Europejska konwencja 

o ochronie praw 

człowieka 

WJAZD I POBYT

24 

WJAZD I POBYT 

narodowość, przekonania religijne lub 

polityczne. Osoby te otrzymują w Danii 

status tzw. uchodźców konwencyjnych. 

Spośród wszystkich uchodźców, którzy co 

roku przybywają do Danii, 500 osób 

otrzymuje pozwolenie na wjazd na mocy 

umowy zawartej między Danią a Komisarzem 

Narodów Zjednoczonych ds. 

Uchodźców. Oprócz konwencji w sprawie 

statusu uchodźców Dania przystąpiła do 

innych konwencji międzynarodowych, 

takich jak Europejska konwencja o ochronie 

praw człowieka oraz konwencja ONZ 

w sprawie zakazu stosowania tortur, co 

zobowiązuje Danię do ochrony cudzoziemców 

przed odesłaniem do kraju 

rodzinnego, jeśli byliby tam narażeni na 

egzekucję, tortury, niehumanitarne 

traktowanie lub poniżającą karę. 

Jeśli wniosek o azyl zostanie odrzucony, 

wówczas odwołanie od tej decyzji 

automatycznie kierowane jest do Komisji 

ds. Uchodźców (Flygtningenævnet). 

Komisja ds. Uchodźców może podtrzymać 

decyzję wydaną przez duński Urząd 

Imigracyjny, lub ją uchylić, udzielając 

wnioskodawcy azylu. 

Odrzucenie wniosku 

o azyl 

Osoby ubiegające się 

o azyl 

Przyznanie azylu 

Osobą ubiegającą się o azyl jest obcokrajowiec, 

który złożył wniosek o pozwolenie 

na pobyt jako uchodźca w innym 

kraju. Jeśli wniosek o azyl jest złożony 

wDanii, duński Urząd Imigracyjny* decyduje, 

czy ma on być rozpatrzony w Danii 

czy w innym państwie członkowskim UE 

lub czy wniosek powinien zostać skierowany 

do innego bezpiecznego kraju poza 

obszarem UE. 

Jeśli duński Urząd Imigracyjny uzna, że 

osoba ubiegająca się o azyl spełnia odpowiednie 

warunki, wydaje on pozwolenie na 

pobyt danej osoby w Danii na prawach 

uchodźcy. Urząd Imigracyjny decyduje też, 

w której gminie uchodźca ma się osiedlić.

25 

Kwalifikują się 

najbliżsi członkowie 

rodziny 

Związki małżeńskie 

i związki nieformalne 

muszą być rzeczywiste 

Wymogi dotyczące 

mieszkania, sytuacji 

finansowej, wieku itp. 

Łączenie rodzin 

Na mocy duńskiej ustawy o cudzoziemcach* 

oraz pod warunkiem wypełnienia 

pewnych żądanych warunków, 

osoby mające stały adres zamieszkania 

wDanii upoważnione są do sprowadzenia 

najbliższych członków rodziny z zagranicy. 

Potocznie zwane jest to łączeniem rodzin. 

Członkami rodzin, którzy kwalifikują się 

do łączenia, są zwykle współmałżonkowie 

oraz niepełnoletnie dzieci. 

Pozwolenie na pobyt nie może być przyznane 

na podstawie związku małżeńskiego 

lub innego nieformalnego związku, który 

nie istnieje w rzeczywistości, lecz którego 

jedynym celem jest umożliwienie wnioskodawcy 

uzyskanie pozwolenia na pobyt. 

Aby uzyskać zgodę na połączenie 

z rodziną, należy spełniać kilka specjalnych 

warunków określonych zgodnie 

zkategorią, do której należy wnioskodawca. 

Specjalne wymogi mogą dotyczyć 

warunków mieszkaniowych i poziomu 

dochodów wnioskodawcy. Istnieje też 

wymóg co do tego, że małżonkowie muszą 

mieć ukończone 24 lata oraz że ich 

wspólne powiązanie z Danią jest większe 

niż z jakimkolwiek innym krajem. Jednym 

z celów stawianych wymagań jest ochrona 

bardzo młodych ludzi przed przymusowym 

małżeństwem, a także zapewnienie możliwie 

najlepszych podstaw integracji. 

Pozwolenie na pobyt 

Pozwolenie na pobyt z możliwością 

stałego pobytu w Danii jest wydawane 

przede wszystkim uchodźcom i osobom, 

które zostały połączone ze swoją rodziną. 

Osoby, które otrzymały pozwolenie na 

pobyt umożliwiające uzyskanie stałego 

pobytu w Danii, po kilku latach mogą 

uzyskać nieograniczone pozwolenie 

pobytu, jednak pod warunkiem, że starały 

się zintegrować z duńskim społeczeństwem 

oraz, że spełniają określone 

warunki. Między innymi ubiegający się 

o nieograniczony pobyt nie mogą mieć 

długów wobec władz państwowych 

(powyżej pewnej kwoty) ani nie mogą być 

karani za poważne przestępstwa. 

Jeśli pozwolenie na pobyt uzyskane 

zostało na podstawie fałszywych 

informacji lub też gdy osoba figuruje jako 

niepożądana w Systemie Informacyjnym 

Schengen*, istnieje ryzyko cofnięcia 

pozwolenia na pobyt, niezależnie od tego, 

czy zostało ono wydane na czas określony 

czy nieokreślony. 

Pozwolenie na pobyt na czas określony 

może być także cofnięte z innych powodów, 

np. jeśli informacje podane we 

wniosku lub pozwoleniu na pobyt są błędne 

bądź nieaktualne. Jeśli np. pozwolenie na 

pobyt wydane było na podstawie łączenia 

rodzin a małżonkowie nie mieszkają 

razem, wówczas pozwolenie na pobyt 

zwykle zostaje cofnięte. 

Wydanie 

nieograniczonego 

pozwolenia na pobyt 

Pozwolenie na pobyt 

może zostać cofnięte 

WJAZD I POBYT

26 

Powrót do kraju 

WJAZD I POBYT 

W czasie ubiegania się o pobyt stały, 

uchodźcom przysługuje ochrona ze strony 

państwa duńskiego tak długo, jak powrót 

do kraju pochodzenia wiąże się z ryzykiem 

prześladowań. Oznacza to, między innymi, 

że pozwolenie pobytu na czas określony 

może zostać cofnięte, jeśli wybiorą się 

Państwo na urlop do kraju pochodzenia. 

Ponadto pozwolenie na pobyt – na czas 

określony lub nieokreślony – traci ważność, 

w przypadku opuszczenia duńskiego 

adresu lub dłuższego pobytu poza Danią. 

Jeśli rozważają Państwo powrót do kraju 

pochodzenia, lecz nie posiadają pewności 

co do bezpieczeństwa powrotu oraz co do 

kwestii finansowych związanych 

z powrotem, mogą Państwo skorzystać 

z porad duńskiej Rady ds. Uchodźców 

(Dansk Flygtningehjælp). Władze gminy 

mogą udzielić pomocy finansowej na 

powrót do ojczyzny lub do kraju 

poprzedniego pobytu. Patrz rozdział 

„Program introdukcyjny dla nowych 

obywateli”, str. 32. 

Doradztwo i pomoc 

finansowa 

Deportacja 

Obcokrajowiec, który otrzymał karę za 

poważne przestępstwo, może zostać 

deportowany z Danii. 

Jeśli rozważają Państwo powrót do kraju 

pochodzenia lub kraju wcześniejszego 

pobytu, powinni Państwo skontaktować 

się z władzami gminy w miejscu zamieszkania. 

Na podstawie oceny sytuacji 

finansowej rodziny urzędnicy określą 

kwotę przysługującej Państwu pomocy 

finansowej. Pomoc pokrywa koszty podróży, 

przeprowadzki i osiedlenia wnowym 

kraju, środki finansowe potrzebne do 

założenia własnej firmy oraz wydatki na 

ubezpieczenia zdrowotne i zakupione 

wDanii leki, które wymagają recepty. 

Ocena władz gminnych 

Jeśli przyjechali Państwo do Danii 

wramach łączenia rodzin, lecz pragną 

wrócić do kraju rodzinnego, pomoc 

finansowa możliwa jest jedynie w przypadku, 

jeśli do kraju powraca również członek 

rodziny, który w swoim czasie wystąpił 

o połączenie. 

Wypłata zasiłku 

repatriacyjnego dla 

sprowadzonych do Danii 

członków rodziny 

zzastrzeżeniem 

wypełnienia 

szczególnych warunków

27 

Jednorazowa pomoc 

Zasiłek reintegracyjny 

Pomoc finansowa na powrót do kraju 

rodzinnego lub kraju wcześniejszego 

pobytu przyznawana jest tylko jeden raz. 

Jeśli przekroczyli Państwo 65 lat lub nie 

są zdolni do wykonywania pracy mając 

ukończone 55 lat, przysługuje Państwu 

prawo do zasiłku reintegracyjnego. Ten 

specjalny zasiłek można otrzymywać co 

miesiąc przez pięć lat od momentu 

powrotu do kraju. Aby ubiegać się 

ozasiłek reintegracyjny należy wypełnić 

warunek posiadania nieograniczonego 

pozwolenia na pobyt w Danii oraz stałego 

adresu w Danii przez okres co najmniej 

pięć lat. 

WJAZD I POBYT

28 Obywatelstwo duńskie 

(przynależność państwowa) 

WJAZD I POBYT 

Na mocy Duńskiej Konstytucji parlament 

ma prawo nadawania obywatelstwa 

duńskiego. W ramach powyższych 

uprawnień parlament wydaje regularnie 

ustawy zwane ustawami o nadaniu 

obywatelstwa. Aby ubiegać się o obywatelstwo 

duńskie, należy wypełniać pewne 

kryteria określone przez duński 

parlament. 

Kryteria te obejmują określony poziom 

znajomości języka duńskiego, potwierdzony 

certyfikatem wydanym przez 

ośrodek szkolenia językowego lub inną 

instytucję edukacyjną oraz wymogi co do 

długości pobytu w Danii. W praktyce 

oznacza to, że aby ubiegać się o duńskie 

obywatelstwo, należy mieszkać w Danii na 

stałe przez okres co najmniej dziewięciu 

lat. Dla osób bez przynależności 

państwowej i dla uchodźców wymagany 

okres pobytu wynosi tylko osiem lat. 

Wnioskodawca, który popełnił przestępstwo 

kryminalne może uzyskać 

obywatelstwo duńskie dopiero po upływie 

ściśle określonego czasu. Jeśli popełnione 

przestępstwo jest bardzo poważne, może 

to oznaczać, że dana osoba nigdy nie 

otrzyma duńskiego obywatelstwa. 

Obywatelstwa nie można otrzymać 

również w przypadku zadłużenia wobec 

władz państwowych, np. w przypadku 

zaległych płatności świadczeń publicznych, 

pożyczek, podatków i innych opłat. 

Aby ubiegać się o obywatelstwo duńskie, 

należy mieć ukończone 18 lat. Wniosek 

o obywatelstwo duńskie należy złożyć 

w komisariacie policji w okręgu policyjnym 

przynależnym do miejsce zamieszkania. 

Policja udziela zwykle informacji na temat 

czasu rozpatrywania wniosku. 

Niektóre osoby mogą uzyskać 

obywatelstwo duńskie poprzez oświadczenie. 

Oprócz osób urodzonych w Danii 

oraz obywateli pozostałych krajów nordyckich 

dotyczy to młodych, niekaranych 

obcokrajowców, którzy przebywają 

wDanii przez okres co najmniej 10 lat. 

Szczegółowe informacje oraz formularz 

wniosku można otrzymać w rządowym 

starostwie powiatowym w miejscu 

zamieszkania. 

Z chwilą nadania duńskiego obywatelstwa 

obywatel uprawniony jest do posiadania 

duńskiego paszportu oraz posiada 

czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach 

krajowych.

4 POCZĄTKOWY OKRES W DANII

Pomoc i doradztwo ze strony 

władz gminnych 

31 

Poszukiwanie pracy 

Højskole to dobry 

początek 

Poznawanie duńskiego społeczeństwa 

i aktywny udział w jego życiu należy 

rozpocząć jak najszybciej po uzyskaniu 

pozwolenia na pobyt w Danii. 

Dużą część codziennego życia w Danii 

zajmuje praca, a więc jednym z najlepszych 

sposobów przynależności do 

duńskiego społeczeństwa jest jak najszybsze 

znalezienie pracy, która umożliwi 

także samodzielne utrzymanie rodziny. 

Wielu nowych obywateli może jednak 

napotkać trudności w szybkim znalezieniu 

zatrudnienia, zwłaszcza jeśli nie znają 

dostatecznie języka duńskiego. Więcej 

informacji na temat dostępnych możliwości 

znajduje się w rozdziałach 

„Program introdukcyjny dla nowych 

obywateli”, str. 32, oraz „Miejsca pracy 

i rynek pracy”, str. 84. 

Dobrą alternatywą w początkowym 

okresie pobytu w Danii jest højskole* 

(szkoła rozwijająca indywidualne zainteresowania 

uczniów, która również 

kładzie nacisk na rozwój socjalny i naukę 

życia w grupie/społeczeństwie) Szkoły te 

mogą być pomocne w zrozumieniu 

mentalności duńskiego społeczeństwa, 

zasad jego funkcjonowania, a także 

ułatwić naukę języka. Więcej informacji 

na ten temat znajduje się w rozdziale 

„Kształcenie młodzieży i dorosłych 

w Danii”, str. 104. 

Nowi obywatele mają prawo do doradztwa 

i pomocy ze strony władz gminy w miejscu 

swojego zamieszkania. Urząd Imigracyjny* 

biorąc pod uwagę różne okoliczności, 

decyduje, do której gminy uchodźca 

zostanie skierowany. 

Po uzyskaniu pozwolenia na pobyt należy 

skontaktować się z władzami gminy 

w miejscu zamieszkania, aby zarejestrować 

się w krajowym rejestrze ludności 

(Folkeregistret). Jeśli pobyt został 

przyznany po złożeniu wniosku o azyl, 

duński Urząd Imigracyjny rejestruje 

Państwa automatycznie w miejscu 

zamieszkania. Wraz z rejestracją zostanie 

Państwu przydzielony numer w rejestrze 

ludności. Numer w rejestrze ludności 

składa się z daty urodzin oraz z niepowtarzalnej 

kombinacji czterech cyfr. 

Numer w rejestrze ludności może wyglądać 

następująco: 23 (dzień) 04 (miesiąc) 

54 (rok) – 3476. Ostatnia cyfra dla 

kobiet (tutaj 6) jest parzysta, dla mężczyzn 

nieparzysta. 

Numer w rejestrze ludności jest 

wymagany w przypadku każdego kontaktu 

z władzami i instytucjami państwowymi. 

Po zarejestrowaniu w urzędzie gminy 

nowy obywatel automatycznie zostaje 

członkiem Powszechnej Kasy Chorych 

i otrzymuje kartę ubezpieczenia 

zdrowotnego. Patrz str. 110. 

Numer w rejestrze 

ludności 

Karta ubezpieczenia 

zdrowotnego 

POCZĄTKOWY OKRES W DANII

32 

Program introdukcyjny dla nowych 

obywateli 

POCZĄTKOWY OKRES W DANII 

Program introdukcyjny 

Władze gminy, w której osiedla się 

obcokrajowiec posiadający prawo pobytu, 

proponują mu uczestnictwo w specjalnym 

programie introdukcyjnym. Program ten 

ma na celu pomoc w efektywnej nauce 

języka duńskiego oraz prowadzi do 

szybkiego usamodzielnienia się obcokrajowców 

w Danii. Program introdukcyjny 

jest bezpłatny. Uczestnictwo w programie 

jest dobrowolne, jednak 

w przypadku gdy dana osoba pobiera 

zasiłek introdukcyjny, jest ona zobowiązana 

do uczestnictwa we wszystkich 

zajęciach programu, a także do zadeklarowania 

gotowości podjęcia pracy. 

Program ten przeznaczony jest wyłącznie 

dla osób spoza UE* i krajów nordyckich. 

poziom, od którego rozpoczną Państwo 

kurs nauki języka duńskiego, jak również 

umiejętności konieczne do rozpoczęcia 

nauki lub poszukiwania pracy. Kontrakt 

powinien zostać skonstruowany w ciągu 

pierwszego miesiąca od uzyskania 

pozwolenia na pobyt i zamieszkanie 

wdanej gminie. 

Kontrakt indywidualny ma duże znaczenie 

dla nowych obywateli Danii. Dlatego 

należy się upewnić, że uwzględnia on 

również Państwa życzenia. Na przykład 

należy dopilnować, aby w planie wzięto 

pod uwagę indywidualne umiejętności 

i potrzeby oraz aby zawierał on możliwości 

rozwoju i wykorzystania posiadanych 

kwalifikacji. 

Kontrakt indywidualny 

musi zawierać 

wymagania 

Kontrakt indywidualny, 

kursy i program 

aktywizacji 

W skład programu introdukcyjnego 

wchodzi kontrakt indywidualny, wykłady 

o społeczeństwie, kurs języka duńskiego 

oraz program aktywizacji*. 

Kontrakt indywidualny jest wiążącą 

umową między nowym obywatelem 

a władzami gminy i wymaga współpracy 

obu stron. W nakreśleniu ogólnych ram 

programu mogą ewentualnie uczestniczyć 

inne strony, tak aby obejmował on zajęcia 

i propozycje jak najbardziej odpowiadające 

potrzebom nowego obywatela. 

Przykładowo kontrakt może określać 

Kontrakt może również zakładać 

możliwość powrotu do kraju rodzinnego 

(kiedy zaistnieją sprzyjające okoliczności) 

– przykładowo podczas pobytu w Danii 

można zdobyć kwalifikacje potrzebne do 

podjęcia pracy w kraju pochodzenia lub 

też uczestniczyć w przedsięwzięciach 

gospodarczych mających na celu rozwój 

lub odbudowę kraju pochodzenia. Patrz 

rozdział: „Powrót do kraju”, str. 26.

Pomoc językowa 

33 

Tłumacz jest 

bezstronny 

Nowi obywatele Danii odpowiedzialni są 

za szybkie poznanie języka duńskiego, np. 

poprzez uczęszczanie na bezpłatne kursy 

języka duńskiego. W wielu sytuacjach 

osoby słabo znające język duński mogą 

jednak uzyskać pomoc tłumacza. 

Obowiązkiem władz jest ocena, czy pomoc 

tłumacza jest konieczna oraz zapewnienie 

tej pomocy. 

W razie potrzeby zostanie Państwu 

przydzielony tłumacz. Obowiązkiem 

tłumacza jest dokładne tłumaczenie 

wszystkich wypowiedzi bez umyślnego 

pomijania jakichkolwiek zdań. Tłumacz, 

podobnie jak urzędnik państwowy, zobowiązany 

jest do zachowania tajemnicy 

zawodowej, musi być bezstronny i obiektywny 

we wszystkich sprawach. Tłumacz 

nie może ingerować w przebieg rozmowy, 

chyba że jest to konieczne w celu wyjaśnienia 

nieporozumień. 

Dobre rady podczas rozmów za pośrednictwem 

tłumacza: 

• Nie należy zwracać się bezpośrednio 

do tłumacza, ale do osoby, z którą się 

rozmawia. 

• Należy mówić powoli i wyraźnie. 

• Należy poruszać tylko te tematy, które 

pragnie się przekazać za pośrednictwem 

tłumacza. 

POCZĄTKOWY OKRES W DANII

5 MIESZKANIE

Wysoki standard mieszkań 

35 

Od lat 50-tych dwudziestego wieku 

standardy mieszkaniowe w Danii znacznie 

się poprawiły. Wraz z rosnącymi 

dochodami społeczeństwa zaczęto 

budować większe mieszkania. Rodziny 

posiadały mniej dzieci, a począwszy od lat 

60-tych także coraz więcej obywateli 

mieszka samotnie lub mieszkanie 

zamieszkują tylko dwie osoby. W 1955 

roku około 50% ludności mieszkało 

w mieszkaniach gdzie mniej niż jeden 

pokój przypadał na osobę. 45 lat później 

w większości mieszkań jeden pokój 

przypadał na każdego członka rodziny. 

W 1970 roku około jedna trzecia 

mieszkań nie posiadała osobnej łazienki/ 

toalety lub centralnego ogrzewania. 

W 2000 roku liczba tych mieszkań spadła 

do 7%, przy czym głównie są to mieszkania 

bez osobnej łazienki. Niemal wszystkie 

współczesne mieszkania mają centralne 

lub lokalne ogrzewanie. Oznacza to, że 

ciepło doprowadzane jest przez ciepłownię 

opalaną ropą naftową lub gazem 

ziemnym. 

Niektóre mieszkania nadal ogrzewane są 

za pomocą pieców olejowych lub 

gazowych. 

Szczególnie w latach 60-tych wielu 

Duńczyków przeprowadziło się do domów 

jednorodzinnych. W roku 2000 liczba osób 

mieszkających w domach jednorodzinnych 

była dwukrotnie wyższa niż w 1955 roku. 

Jednocześnie odsetek ludzi mieszkających 

w budynkach wielopiętrowych spadł z 50% 

do 30%. 

Znacznie wzrosła też liczba mieszkań 

własnościowych, nie tylko dlatego, że w 

większości domów jednorodzinnych 

mieszkają ich właściciele, lecz również 

dlatego, że w budynkach wielopiętrowych 

wiele mieszkań lokatorskich zostało 

przekształconych w mieszkania własnościowe. 

Jednak w wielu nowo 

wybudowanych budynkach wielopiętrowych 

mieszkania są wynajmowane. 

Ceny mieszkań wynajmowanych 

iwłasnościowych różnią się znacznie 

wzależności od lokalizacji mieszkania, 

jego wieku, powierzchni i stanu. 

MIESZKANIE

36 

Poszukiwanie mieszkania 

MIESZKANIE 

Mieszkanie udziałowe, 

lokatorskie 

iwłasnościowe 

Większość mieszkań do wynajęcia 

znajduje się w budynkach wielopiętrowych, 

zwykle w dużych osiedlach dzielnic 

mieszkaniowych wielkich miast. Władze 

gminne dysponują pewną liczbą mieszkań, 

w tym również mieszkaniami dla młodych 

istarszych osób, i mogą zakwaterować 

tam lokatorów pilnie potrzebujących 

mieszkania. Aby otrzymać tego rodzaju 

mieszkanie, należy wypełniać określone 

warunki. Więcej informacji na ten temat 

można otrzymać we właściwym urzędzie 

gminy. 

Mieszkania wynajmują również 

prywatne spółdzielnie mieszkaniowe oraz 

niektórzy prywatni właściciele, którzy 

wynajmują jeden lub dwa pokoje swojego 

domu/mieszkania. Domy jednorodzinne 

bardzo rzadko są wynajmowane. 

Większość domów jednorodzinnych to 

domy własnościowe, nabywane i sprzedawane 

na prywatnym rynku mieszkaniowym. 

Rynek prywatny obejmuje 

również sektor mieszkań oraz domów 

szeregowych. Niektóre z nich stanowią 

własność udziałowych spółdzielni 

mieszkaniowych (andelsboligforening). 

Oznacza to, że wykupuje się w nich udział, 

a tym samym prawo do mieszkania 

w jednym z domów lub mieszkań. 

Jeśli szukają Państwo mieszkania w Danii, 

mają Państwo następujące możliwości: 

• Zapytać w gminnym biurze mieszkaniowym. 

• Umieścić swoje nazwisko na liście 

osób oczekujących na mieszkanie 

w spółdzielni mieszkaniowej*. 

• Przeglądać ogłoszenia w gazetach 

ogólnokrajowych lub lokalnych* albo 

zamieścić własne ogłoszenie. 

• Szukać ogłoszeń w Internecie lub 

zamieścić tam bezpłatne ogłoszenie. 

Dostęp do Internetu można uzyskać w 

bibliotekach publicznych. 

• Szukać w dziale „Agencje mieszkaniowe” 

(Boliganvisning) na żółtych/ 

branżowych stronach* duńskiej książki 

telefonicznej. 

• Umieścić ogłoszenie na tablicy 

ogłoszeń w lokalnych supermarketach. 

• Pytać rodzinę, przyjaciół i znajomych. 

Najlepszym sposobem 

poszukiwania 

mieszkania są 

ogłoszenia albo 

znajomości

Wielu ludzi mieszka we własnym domu 

63% ludności Danii mieszka w domach jednorodzinnych. Większość 

rodzin stanowią pary z dziećmi, przeważająca liczba Duńczyków 

posiada własny dom. Większość domów jednorodzinnych to budynki 

wolnostojące. Pozostałe domy to domy szeregowe. 

30% ludności mieszka w blokach. Dotyczy to zwłaszcza osób stanu 

wolnego i osób bezdzietnych. Większość z nich wynajmuje 

mieszkanie. 

Niektórzy ludzie wynajmują mieszkanie wspólnie z innymi, to znaczy 

mają w nim własny pokój (pokoje), lecz wspólnie pokrywają wydatki 

związane z eksploatacją mieszkania, wspólnie przygotowują posiłki 

i dzielą się innymi obowiązkami domowymi. 

Wielu młodych ludzi dzieli mieszkanie lub mieszka w wynajętym od 

prywatnego właściciela pokoju. 

Studenci mogą wynająć pokój w domu studenckim. W domu studenckim 

mieszka wielu studentów, każdy z nich ma własny pokój, zwykle z osobną 

toaletą i łazienką, podczas gdy kuchnia i pokój wypoczynkowy są 

wspólne.

38 

Mieszkanie lokatorskie 

MIESZKANIE 

Spółdzielnia 

mieszkaniowa 

użyteczności publicznej 

lub spółdzielnia 

prywatna 

Prawa i obowiązki 

Umowa najmu jest 

obowiązkowa 

Mieszkania wynajmowane są własnością 

prywatnych spółdzielni mieszkaniowych 

lub spółdzielni użyteczności publicznej 

(alment boligselskab)*, gdzie można 

zapisać się na listę osób oczekujących na 

mieszkanie. Oznacza to, że wynajem 

mieszkania będzie możliwy w chwili, kiedy 

Państwa nazwisko znajdzie się na 

początku listy. Jednak na mieszkanie 

czeka się zwykle długo. Informacje na 

temat czasu oczekiwania można uzyskać 

w spółdzielni mieszkaniowej. 

Prywatne spółdzielnie mieszkaniowe 

rzadko prowadzą listę osób oczekujących. 

Kiedy zwalnia się mieszkanie, właściciel 

sam znajduje nowego najemcę. 

Umowa najmu 

Zarówno najemca, jak i właściciel mają 

określone prawa i obowiązki. Precyzuje je 

duńska ustawa o najmie. Ustawa ta 

zawiera przepisy dotyczące wypowiedzenia 

umowy najmu. Najemca może 

zwykle rozwiązać umowę najmu z trzymiesięcznym 

wypowiedzeniem. Dopóki 

najemca wypełnia swoje zobowiązania, 

właściciel nie może rozwiązać z nim 

umowy z dnia na dzień. 

Duńska ustawa o najmie określa 

również zasady dotyczące dopuszczalnej 

wysokości czynszu, osób odpowiedzialnych 

za konserwację wynajętych lokali oraz 

liczby osób, które mogą w nich mieszkać. 

Zgodnie z duńską ustawą o najmie 

najemca musi otrzymać umowę najmu, 

która zawiera warunki uzgodnione między 

najemcą a właścicielem lokalu. Przykładowo 

umowa najmu musi określać 

obowiązujący okres wypowiedzenia, 

a także określać wymagany stan 

mieszkania w momencie wyprowadzki. 

Nie należy podpisywać umowy najmu 

przed jej uważnym przeczytaniem – 

dotyczy to także adnotacji napisanych 

drobnym drukiem – ani też bez uprzedniego 

obejrzenia mieszkania w obecności 

przedstawiciela właściciela mieszkania. 

W przypadku stwierdzenia w mieszkaniu 

usterek, należy sporządzić ich listę i 

zamieścić ją w umowie najmu lub też na 

osobnej stronie, tak aby była ona 

podpisana zarówno przez najemcę jak 

iwłaściciela. Jeśli usterki zostaną zauważone 

dopiero po wprowadzeniu się do 

mieszkania, należy w ciągu dwóch tygodni 

powiadomić o tym dozorcę. W ten sposób 

nie będą Państwo zobowiązani do płacenia 

za szkody przez Państwa niespowodowane. 

Kaucja 

Należy liczyć się z koniecznością 

wpłacenia kaucji przed lub wraz z pierwszą 

opłatą czynszu. Wielkość kaucji należy 

uzgodnić z właścicielem mieszkania. 

Właściciel mieszkania może 

wykorzystać ją do pokrycia kosztów 

napraw zniszczeń dokonanych przez 

wynajmującego. Jeśli jednak mieszkanie 

zostanie opuszczone w takim samym 

stanie, jak w momencie wprowadzenia, 

najemca ma prawo do pełnego zwrotu 

kaucji. 

Jeśli są Państwo małżeństwem, które 

wspólnie wynajmuje mieszkanie, najlepiej 

wspólnie podpisać umowę najmu. W ten 

sposób, w przypadku wyprowadzenia się 

drugiej osoby lub rozwodu, każde 

zPaństwa będzie miało prawo zatrzymać 

mieszkanie. 

Przed podpisaniem 

umowy należy obejrzeć 

mieszkanie 

Ważne jest wcześniejsze 

uzgodnienie wielkości 

kaucji 

Należy zadbać o to, 

aby umowa najmu 

została podpisana 

przez oboje małżonków

39 

Liczba lokatorów 

przypadających na pokój 

może być ograniczona 

Wniosek o pożyczkę 

i dofinansowanie 

należy kierować do 

władz gminy 

Wskazówki dotyczące 

zażaleń 

Liczba lokatorów 

W niektórych umowach najmu właściciel 

lokalu określa maksymalną liczbę osób, 

które mogą mieszkać w mieszkaniu. 

Władze gminne mogą ustalić przepisy, 

zgodnie z którymi w mieszkaniu mogą 

mieszkać maksymalnie dwie osoby 

w pokoju. Szczegółowe informacje na 

temat obowiązujących przepisów można 

otrzymać w urzędzie gminy. 

Zasiłek mieszkaniowy 

Wniosek o pożyczkę na zapłacenie kaucji 

należy złożyć w urzędzie gminy. Urząd 

gminy ocenia sytuację finansową i socjalną 

rodziny i na tej podstawie decyduje 

o przyznaniu pożyczki. Pożyczkę tę trzeba 

spłacić. 

Osoba wynajmująca mieszkanie może 

również u władz gminy ubiegać się 

o dofinansowanie czynszu. Władze gminy 

określają wysokość dopłaty na podstawie: 

• liczby osób w mieszkaniu, 

• powierzchni mieszkania, 

• wysokości czynszu, 

• całkowitego dochodu gospodarstwa 

domowego. 

Emeryci i renciści mogą ubiegać się 

o specjalny dodatek mieszkaniowy. 

Jeśli są Państwo niezgodni z decyzją 

wydaną przez władze gminy, mogą 

Państwo złożyć zażalenie. Pismo z urzędu 

gminy, które zawiadamia o decyzji, 

zawiera informacje, gdzie i w jakim 

terminie należy składać zażalenie. 

Podnajem 

Istnieje również możliwość wynajmu 

mieszkania od innej osoby wynajmującej 

mieszkanie lub członka spółdzielni 

udziałowej. Ta forma wynajmu zwana jest 

podnajmem i dozwolona jest na okres 

dwóch lat. Okres podnajmu może być 

dłuższy, jednak tylko wówczas, gdy 

właściciel wyrazi na to zgodę. 

Zamiana 

Niektórzy właściciele lokali oraz spółdzielnie 

mieszkaniowe dopuszczają 

zamianę mieszkań między lokatorami. 

Jeśli wynajmują Państwo takie mieszkanie, 

mogą je Państwo zamienić na 

większe lub mniejsze, albo też na mieszkanie 

w innej dzielnicy. Informacji 

o możliwości zamiany mieszkania udziela 

administracja budynku*. 

Spory i skargi 

W przypadku kwestii spornych z właścicielem 

mieszkania, np. co do konserwacji, 

zamiany lub podnajmu, można złożyć 

zażalenie. Jeśli wynajmują Państwo 

mieszkanie w spółdzielni mieszkaniowej 

użyteczności publicznej*, skargę należy 

złożyć w specjalnej komisji ds. skarg 

lokatorów. Związek lokatorów* lub urząd 

gminy udziela informacji na temat tego, 

wjaki sposób skontaktować się z komisją. 

W przypadku wynajmu mieszkania od 

prywatnego właściciela zażalenie można 

kierować do komisji ds. kontroli czynszów*. 

To samo dotyczy przypadku sporów 

sąsiedzkich, np. z powodu hałasu. 

Podnajem 

Zamiana mieszkania 

MIESZKANIE

40 

MIESZKANIE 

Doradztwo 

mieszkaniowe 

Doradztwo 

Niektóre duże spółdzielnie mieszkaniowe 

użyteczności publicznej* posiadają 

konsultanta ds. mieszkaniowych, który 

udziela porad w kwestiach mieszkaniowych. 

Tutaj również można uzyskać 

pomoc w zrozumieniu korespondencji 

dotyczącej mieszkania. 

Demokratyczne współistnienie 

lokatorów 

Spółdzielnie mieszkaniowe użyteczności 

publicznej* funkcjonują na zasadach 

demokratycznych. Oznacza to, że lokatorzy 

odpowiedzialni są za mianowanie 

przedstawicieli do rad lub komisji 

lokatorów, które zabierają głos np. 

w sprawie zagospodarowania wspólnych 

terenów. Przedstawiciele lokatorów mogą 

też ustalać ogólne zasady porządku oraz 

organizować wspólne przedsięwzięcia 

mieszkańców. 

Wspólnota lokatorów 

w spółdzielniach 



Ważne jest współuczestnictwo 

Będąc mieszkańcem dzielnicy mieszkaniowej mogą Państwo 

uczestniczyć w rozwoju dobrosąsiedzkich stosunków, brać udział 

w wybieraniu przedstawicieli do rady lokatorów, zarządu spółdzielni 

mieszkaniowej, związku właścicieli nieruchomości lub innych 

związkach reprezentujących mieszkańców, a także uczestniczyć 

w spotkaniach i zajęciach organizowanych przez mieszkańców. 

Można uczestniczyć aktywnie, jako przedstawiciel wybrany przez 

innych mieszkańców, bądź też wysuwając propozycje zajęć dla dzieci 

i dorosłych. W ten sposób mogą Państwo wpływać na najbliższe 

otoczenie i poznawać swoich sąsiadów. 

Po wprowadzeniu się do nowego mieszkania dobrze jest dowiedzieć 

się, gdzie spotykają się mieszkańcy osiedla i czy mają związek 

lokatorów*. 

Lokatorzy w dużych, prywatnych domach 

czynszowych mają także prawo do 

wybierania przedstawicieli dbających o ich 

interesy. Przedstawiciele lokatorów mają 

prawo kontroli sprawozdań finansowych 

dotyczących nieruchomości. Przed podniesieniem 

czynszu lub rozpoczęciem 

większego remontu właściciel musi na 

przykład zasięgnąć ich opinii. 

Domy mieszkańców i wspólne 

pomieszczenia 

Większość spółdzielni mieszkaniowych 

użyteczności publicznej i udziałowych 

spółdzielni mieszkaniowych dysponuje 

wspólnym budynkiem lub pomieszczeniem, 

w którym mieszkańcy mogą spotykać się 

w różnych celach. Lokatorzy mogą na 

przykład wynajmować ten budynek na 

prywatne przyjęcia. 

Wpływ lokatorów 

w prywatnych domach 

czynszowych 

Wspólne miejsce 

spotkań i przyjęć

Mieszkanie 

udziałowe 

(andelsbolig) 

Mieszkanie 

własnościowe 

41 

Współwłaściciel 

uczestniczy w ustalaniu 

przepisów oraz we 

wspólnych 

przedsięwzięciach 

Poziom czynszu 

i wysokość udziału 

w spółdzielni ustalane 

są na dorocznym 

walnym zgromadzeniu 

Spółdzielnie mieszkaniowe stanowiące 

zespół domów lub mieszkań, których 

właścicielem i zarządcą jest spółdzielnia 

udziałowców (andelsboligforening) noszą 

nazwę mieszkaniowych spółdzielni 

udziałowych (andelsbolig). Aby otrzymać 

w nich mieszkanie, należy wykupić udział 

w spółdzielni. W ten sposób nabywca 

udziału staje się automatycznie współwłaścicielem 

nieruchomości i uzyskuje 

prawo do mieszkania/domu. Oprócz 

udziału należy tu także płacić miesięczny 

czynsz. 

Właściciel udziału jest automatycznie 

członkiem spółdzielni mieszkaniowej. 

Wraz z pozostałymi członkami może 

decydować np. o działaniach spółdzielni, 

lub o tym, jakie przepisy będą obowiązywały 

zarówno spółdzielnię mieszkaniową 

jak i jej mieszkańców. 

Najważniejsze decyzje spółdzielnia 

udziałowa podejmuje podczas dorocznego 

walnego zgromadzenia; dotyczy to między 

innymi wysokości udziału i czynszu. 

W niektórych spółdzielniach cena udziału 

jest stosunkowo niska, podczas gdy czynsz 

miesięczny jest wysoki. W innych spółdzielniach 

jest na odwrót. Jednak 

większość mieszkań udziałowych jest 

tańsza niż mieszkania własnościowe. 

Lokalem własnościowym może być 

zakupiony dom lub mieszkanie. 

Lokale własnościowe mogą nabywać 

wyłącznie obywatele duńscy. Osoby 

posiadające pobyt stały mogą ubiegać się 

o uwolnienie od tego prawa. Formularz 

wniosku można otrzymać w duńskim 

Ministerstwie Sprawiedliwości (Justitsministeriet). 

Pośrednik w handlu 

nieruchomościami, prawnik 

Większość mieszkań i domów własnościowych 

sprzedawanych jest poprzez 

pośrednika w handlu nieruchomościami. 

Należy śledzić ogłoszenia w gazetach, na 

Internecie lub w biurach handlu nieruchomościami 

w okolicy, w której pragnie się 

nabyć dom lub mieszkanie. 

Pośrednik w handlu nieruchomościami 

jest przede wszystkim przedstawicielem 

sprzedawcy, jednak może również radzić 

nabywcy w kwestiach obowiązujących 

przepisów i praw mających zastosowanie 

przy sprzedaży. Nieruchomość można 

także nabyć bez korzystania z usług 

pośrednika. 

Niezależnie od wyboru zawsze dobrze 

skorzystać jest z usług prawnika, a tym 

samym zagwarantować ochronę własnych 

interesów. Ponadto prawnik jest ubezpieczony 

od strat, jakie podczas sprzedaży 

mogą wyniknąć na skutek popełnionych 

przez niego błędów. 

Zezwolenie na zakup 

nieruchomości 

Porady dotyczące 

przepisów i praw 

Zawsze należy 

skontaktować się 

zprawnikiem 

MIESZKANIE

42 

Przepisy dotyczące 

mieszkań i dzielnic 


MIESZKANIE 

Bank oszczędnościowy 

lub bank hipoteczny 

Pożyczki 

Kredyt na zakup domu można otrzymać 

wbanku lub w banku hipotecznym*. 

Przed przyznaniem pożyczki bank 

sprawdza możliwość jej spłacenia. 

W związku z tym ważne jest, czy 

pożyczkobiorca posiada pracę i stały 

dochód. Pożyczkę można również 

otrzymać w banku hipotecznym, który 

wymaga zabezpieczenia w postaci zastawu 

nieruchomości. 

Dozorca 

W większości domów czynszowych i domów 

należących do spółdzielni mieszkaniowych 

właściciel posiadłości zatrudnia 

dozorcę, którego zadaniem jest wykonywanie 

różnego rodzaju prac, jak np. utrzymywanie 

terenów wspólnych w należytym 

stanie. Dozorca dokonuje również drobnych 

napraw w mieszkaniach lub wzywa 

specjalistę. Dozorca zna przepisy obowiązujące 

w danej nieruchomości oraz regulamin 

porządku domowego. 

W większości domów czynszowych 

i domów należących do spółdzielni mieszkaniowych 

obowiązuje regulamin porządku 

domowego. Jest on ustalony przez 

właściciela domu lub przez mieszkańców. 

Regulamin dotyczyć może sprzątania 

schodów, utrzymywania porządku, posiadania 

zwierząt domowych, a także może 

wyznaczać miejsca na przechowywanie rowerów 

i wózków dziecięcych. 

W przypadku wątpliwości należy 

zwrócić się do dozorcy lub zapytać jednego 

z sąsiadów. 

Prace konserwacyjne 

W razie wątpliwości 

należy skontaktować 

się z dozorcą lub 

z sąsiadem 

Utylizacja odpadów 

Każda gmina posiadają własne zasady postępowania 

z odpadami. W wielu gminach 

mieszkańcy zobowiązani są do segregacji 

odpadów. Oznacza to, że odpady kuchenne, 

szkło i papier umieszczane są w różnych 

pojemnikach. 

Resztki farb, oleje, baterie i niewykorzystane 

leki, które mogą stanowić niebezpieczeństwo 

dla środowiska naturalnego i 

zdrowia ludzi, należy odstawić do specjalnego 

punktu zbiórki odpadów. Duże przedmioty, 

takie jak meble i lodówki, powinny 

być odstawione do stacji odzysku odpadów*. 

Więcej informacji na temat zasad 

obowiązujących w danej gminie można 

uzyskać w urzędzie gminnym. 

Segregacja odpadów 

Specjalne zasady 

postępowania 

z odpadami 

niebezpiecznymi dla 

zdrowia lub środowiska 

naturalnego

43 

MIESZKANIE 

Hałas i szacunek dla innych 

Kiedy dużo ludzi mieszka blisko siebie, szczególnie ważne jest zachowanie 

wzajemnego szacunku. Z tego też względu zawsze należy przestrzegać 

przepisów regulaminu porządkowego, wykazywać wzgląd na sąsiadów 

oraz unikać naruszania porządku publicznego lub zakłócania spokoju. 

Ludzie, którzy mieszkają w bliskiej zabudowie, zawsze będą w stanie 

słyszeć odgłosy dochodzące z sąsiedztwa. Kroki z sufitu, podniesione głosy, 

płacz dzieci, dźwięki płynące z telewizora lub sprzętu stereofonicznego są 

nie do uniknięcia. 

Jeśli jednak głośna muzyka i ogólny hałas są nagminne, nie należy się 

z tym godzić. W przypadku gdy rozmowa z hałaśliwym sąsiadem nie 

przynosi rezultatu, można zwrócić się do zarządu lokatorów lub też wnieść 

skargę do gminnej komisji ds. skarg lokatorów lub gminnej komisji 

ds. kontroli czynszów*. W skrajnych przypadkach przeszkadzający 

mieszkaniec może zostać zmuszony do opuszczenia mieszkania. 

System antenowy 

Większość wynajmowanych mieszkań 

korzysta z anten zbiorczych, do których 

mieszkańcy podłączeni są automatycznie. 

System antenowy może być zaprojektowany 

do odbioru telewizji kablowej 

(przez sieć hybrydową) lub do odbioru 

przez zbiorczą antenę telewizyjną. Opłata 

zaantenę zbiorczą zwykle wliczona jest w 

czynsz mieszkania. 

Zainstalowanie własnej anteny 

wymaga zgody właściciela budynku. 

Anteny zbiorcze 

w domach 

czynszowych

44 

MIESZKANIE 

Niektóre związki 

właścicieli 

nieruchomości 

gruntowych korzystają 

z anteny zbiorczej 

Związki korzystające 

z anteny zbiorczej 

wybierają kanały 

telewizyjne 

W lokalu własnościowym można 

zainstalować własną antenę. Jednak 

związek właścicieli nieruchomości 

gruntowych* może posiadać antenę 

zbiorczą. 

Wiele zbiorczych systemów antenowych 

zakładanych jest przez gminne związki 

anten zbiorczych. Członkowie takiego 

związku mają wpływ na wybór kanałów 

telewizyjnych transmitowanych w danej 

okolicy. 

Wprowadzanie zmian w domu 

Domy i mieszkania własnościowe można 

urządzać i remontować według własnego 

życzenia. Jednak ze względów bezpieczeństwa 

należy przestrzegać 

przepisów dotyczących instalacji 

elektrycznej, wodnej i grzewczej. Niektóre 

z tych prac muszą być wykonywane przez 

osoby do tego uprawnione. W przypadku 

nieprzestrzegania powyższych przepisów 

ubezpieczenie nie pokrywa strat związanych 

z ewentualnymi szkodami. 

Przepisy dotyczące 

instalacji elektrycznej, 

wodnej i grzewczej 

Wysokie podatki 

energetyczne 

Elektryczność, woda i ogrzewanie 

Elektryczność, woda i ogrzewanie są w 

Danii stosunkowo drogie. Aby chronić 

środowisko naturalne, społeczeństwo dąży 

do obniżenia zużycia energii. Dlatego też 

opłaty nakładane na energię są bardzo 

wysokie. 

Zużycie elektryczności, wody i ogrzewania 

można zmniejszyć np. przez: 

• Wyłączanie światła przy opuszczaniu 

pomieszczenia. 

• Korzystanie z energooszczędnych 

żarówek. Są one droższe niż zwykłe 

żarówki, lecz ich średni okres 

użytkowania jest dziesięciokrotnie 

dłuższy. 

• Branie prysznica zamiast kąpieli 

wwannie. 

• Mycie naczyń w misce, zamiast pod 

bieżącą wodą. 

Duże prace remontowe na zewnątrz domu, 

np. dobudowanie okna mansardowego, 

balkonu, dodatkowego budynku gospodarczego 

lub wiaty na samochód, muszą 

być zgodne z przepisami dotyczącymi 

rozmiarów i konstrukcji obiektu. 

Z tego względu przed rozpoczęciem prac 

należy uzyskać zgodę i konieczne zezwolenia 

od władz gminy. 

Przed wprowadzeniem zmian w mieszkaniu/domu 

członkowie udziałowej spółdzielni 

mieszkaniowej powinni zorientować 

się, czy spółdzielnia nakłada specjalne 

ograniczenia. 

Osoby wynajmujące mogą wprowadzić 

pewne zmiany i ulepszenia. 

Można na przykład zainstalować 

pralkę lub zmywarkę pod warunkiem, że 

instalacji dokonują osoby do tego 

upoważnione. W przypadku większych 

zmian, takich jak montaż nowej kuchni lub 

Postawienie 

przybudówki wymaga 

zezwolenia władz 

gminy 

Członkowie 


spółdzielni 

udziałowych muszą 

powiadomić zarząd 

Osoby wynajmujące 

muszą uzyskać zgodę 

właściciela na 

wprowadzanie ulepszeń 

lokalu

45 

Ubezpieczenia 

W przypadku kradzieży lub zniszczenia, 

np. przez ogień lub wodę, ubezpieczenie 

przedmiotów ruchomych domostwa obejmuje 

całe gospodarstwo domowe, to znaczy 

przedmioty takie jak: meble, odzież, 

sprzęt muzyczny, odbiorniki telewizyjne. 

Przypadek kradzieży należy niezwłocznie 

zgłosić na policję. W przeciwnym razie 

otrzymanie odszkodowania z firmy ubezpieczeniowej 

nie będzie możliwe. 

Odszkodowanie za 

przedmioty skradzione 

lub zniszczone przez 

ogień lub wodę 

MIESZKANIE 

Niezależnie od tego, czy pokój wynajmowany 

jest w mieszkaniu czy domu, ważne 

jest posiadanie polisy ubezpieczeniowej 

obejmującej przedmioty ruchome domostwa. 

Jeśli mieszkają 

Państwo w wynajętym 

pokoju 

Więcej informacji na temat ubezpieczeń 

można znaleźć na stronie 97. 

przebudowa łazienki, należy najpierw 

uzyskać zgodę właściciela lokalu. Osoby 

wynajmujące mieszkanie zobowiązane są 

do pokrycia kosztów tych prac, jednak 

część kosztów może być zwrócona przez 

właściciela przy wyprowadzce. 

Przed rozpoczęciem prac należy 

zawsze skontaktować się z właścicielem 

mieszkania lub z biurem zarządu 

budynku*.

46 Zmiana adresu 

MIESZKANIE 

W przypadku zmiany 

adresu należy 

powiadomić władze 

gminy 

W każdej gminie prowadzony jest rejestr 

mieszkańców. W razie przeprowadzki należy 

powiadomić władze gminy o zmianie adresu. 

Powiadomienie powinno być złożone nie 

później niż pięć dni od dnia przeprowadzki. 

„Zmiana adresu” – mała 

teczka dostępna 

w urzędzie pocztowym 

W urzędzie pocztowym można otrzymać 

małą teczkę zatytułowaną „Zmianaadresu”, 

która zawiera wszystkie niezbędne 

formularze potrzebne do powiadomienia 

odpowiednich osób i instytucji o zmianie 

adresu.

6 RODZINA

Rodzina i społeczeństwo 

49 

Równe prawa, wspólna 

odpowiedzialność 

Społeczeństwo duńskie opiera się na poszanowaniu 

jednostki i wspólnej odpowiedzialności 

za dobro ogółu tak w rodzinie, 

jak i w społeczeństwie. 

Oznacza to, że mężczyźni i kobiety mają 

równe prawa i obowiązki, a także równe 

szanse uczestniczenia w życiu politycznym 

i gospodarczym. 

Wiąże się to również z tym, że zarówno 

pojedynczy obywatele jak i rodziny wspólnie 

ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie 

dzieciom i młodzieży dobrego dzieciństwa, 

korzystnych warunków dorastania 

i kształcenia. 

We współpracy z rodzinami i pojedynczym 

obywatelem społeczeństwo duńskie 

realizuje wiele zadań mających na celu 

niesienie pomocy osobom, którym samodzielne 

życie na co dzień sprawia 

trudności. 

Jak radzić sobie z życiem 

wypełnionym nadmiarem pracy 

Praca zajmuje większość czasu rodziny. 

W większości rodzin oboje małżonków 

pracuje zawodowo i spędza w pracy prawie 

tyle samo godzin tygodniowo. 

Szczególnie rodzice małych dzieci 

przeznaczają dużo czasu na pracę 

i kształcenie. Oznacza to generalnie mniej 

czasu dla rodziny lub na przykład na opiekę 

nad poważnie chorymi członkami rodziny. 

Jest to jeden z ważnych powodów, dla których 

rodziny duńskie często składają pełnienie 

niektórych obowiązków na władze 

państwowe. Obywatele niezdolni do 

samodzielnego życia z powodu kalectwa, 

choroby lub wieku mogą w Danii korzystać 

z instytucji opieki dziennej lub też przebywać 

w domu opieki społecznej. 

W Danii na porządku dziennym jest fakt, że 

za opiekę nad małymi dziećmi odpowiedzialni 

są pracownicy instytucji opieki dziennej lub 

prywatne opiekunki. Ponad 90% dzieci 

w wieku od 3 do 5 lat korzysta z takiej czy 

innej formy opieki dziennej. Wiele dzieci 

w wieku szkolnym uczestniczy w programie 

opieki pozalekcyjnej lub uczęszcza do 

świetlicy szkolnej. Więcej informacji na ten 

temat można znaleźć na stronie 73. 

W obecnych czasach bardzo niewiele kobiet 

duńskich w przeważającej części zajmuje się 

prowadzeniem domu. Mimo to kobiety nadal 

wykonują większość prac domowych. Równy 

podział obowiązków domowych jest jednak 

coraz bardziej powszechny, dotyczy to 

zwłaszcza rodzin z małymi dziećmi, gdzie 

matka jest stosunkowo młoda, dobrze 

wykształcona i pracuje zawodowo. 

RODZINA

50 

Różne typy rodziny 

RODZINA 

Na początku dwudziestego wieku 

większość duńskich rodzin posiadała wiele 

dzieci. W ciągu następnych stu lat liczba 

rodzin wielodzietnych znacznie spadła, 

jednocześnie zwiększyła się liczba jednoi 

dwuosobowych gospodarstw domowych. 

W 1901 roku wielkość przeciętnej rodziny 

duńskiej wynosiła 4,3 osoby, w roku 2000 

liczba ta spadła do 2,2 osób. 

Główne zmiany kształtu rodziny nastąpiły 

w latach 60-tych. Obecnie typowa rodzina 

nadal składa się z ojca, matki i dzieci. 

W 2000 roku 75% dzieci poniżej 18 roku 

życia mieszkało razem z obojgiem 

biologicznych rodziców. Wiele osób 

wDanii zawiera małżeństwo w dość 

późnym wieku, niektóre pary mieszkają 

razem bez ślubu. Bardzo wiele par 

małżeńskich rozwodzi się i znajduje 

nowych partnerów. Oznacza to, że dzieci 

dorastają w rodzinach z „nowym” ojcem 

lub matką i przyrodnim rodzeństwem. 

Niektóre dzieci mieszkają tylko z matką 

lub ojcem, ale bardzo często odwiedzają 

drugiego rodzica. 

W ten sposób powstało w Danii wiele form 

więzi rodzinnych, które są inne i które 

szybciej niż przed stu laty ulegają 

zmianom, ale pomimo tego mogą być silne 

i dobrze funkcjonujące. 

Typy rodzin 

W 2002 roku w Danii było około 2,9 miliona 

gospodarstw domowych liczących średnio 

2,2 osób. Według typu można podzielić je 

następująco: 

14% : pary małżeńskie z dziećmi 

4% : pary mieszkające razem z dziećmi 

21% : bezdzietne pary małżeńskie 

6% : bezdzietne pary mieszkające razem 

4% : samotni rodzice z dziećmi 

49% : osoby samotne bez dzieci 

Źródło: Danmarks Statistik.

Stałe związki 

51 

Małżeństwo 

Małżeństwo w Danii może być zawarte 

między osobami, które ukończyły 18 lat. 

Osoby poniżej 18 roku życia muszą złożyć 

wniosek o pozwolenie na ślub w urzędzie 

rządowego starostwa powiatowego 

(statsamtet)*. Specjalne przepisy 

obowiązują osoby, które pragną poślubić 

obywatela innego kraju i sprowadzić go/ją 

do Danii w ramach łączenia rodzin. Aby 

zawrzeć związek małżeński, należy być 

stanu wolnego. Małżeństwa nie wolno 

zawierać z siostrą, bratem ani z żadnym 

innym członkiem najbliższej rodziny w tej 

samej linii, tj. z rodzicami, dziećmi lub 

dziadkami. 

nad wspólnymi dziećmi dotyczą obojga 

małżonków. 

Związek pary, która decyduje się na 

wspólne mieszkanie bez ślubu i posiada 

wspólne dzieci, traktuje się jako 

nieformalny związek. 

Pary żyjące w nieformalnym związku nie 

mają automatycznie wobec siebie 

obowiązków prawnych i finansowych tak 

jak pary pozostające w legalnym związku. 

Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy 

nieformalne pary posiadające wspólne 

dzieci postanawiają się rozstać. 

Związki nieformalne 

RODZINA 

Do małżeństwa nie 

wolno zmuszać 

Poza powyższymi wyjątkami małżonka/ 

małżonkę można wybrać według własnego 

uznania. W Danii małżeństwa zawierane 

się dobrowolnie, a więc przymuszanie do 

ślubu jest bezprawne. Wymuszone 

małżeństwo można unieważnić. 

W nieformalnych związkach, które 

posiadają wspólne dzieci, władza 

rodzicielska nad dziećmi* zostaje 

automatyczne przyznana matce, chyba że 

oboje rodzice zgłoszą chęć wspólnego 

sprawowania władzy rodzicielskiej. 

Władza rodzicielska 

Ratusz lub kościół 

Obowiązek 

utrzymywania 

współmałżonka 

Małżeństwo może być zawarte podczas 

ceremonii cywilnej lub religijnej. Ślubu 

cywilnego udziela burmistrz gminy, ślubu 

kościelnego kapłan Duńskiego Kościoła 

Narodowego lub duchowny innej 

wspólnoty religijnej, który uprawniony jest 

do udzielania ślubów. 

Małżeństwa zawarte w innych krajach 

zachowują ważność w świetle duńskiego 

prawa. 

Para małżeńska ma obowiązek wzajemnego 

utrzymywania. Prawo to zwane jest 

obowiązkiem utrzymania. Praktycznie 

cały majątek pary małżeńskiej stanowi 

wspólną własność, a prawa rodzicielskie 

Jeśli para żyjąca w nieformalnym związku 

zdecydowała się rozstać, obie strony 

muszą podjąć decyzję o podziale majątku, 

jeśli para jest zadłużona, każda strona 

zobowiązana jest do spłaty swojej części 

długu. Ponadto strony muszą 

zadecydować, z kim zamieszkają ich 

dzieci. Jeśli partnerzy nie mogą dojść do 

porozumienia w kwestii podziału majątku, 

sprawę rozstrzyga sąd. Jeśli brak 

porozumienia dotyczy kwestii dzieci, 

należy zwrócić się o pomoc do urzędu 


(statsamtet)*. 

Zakończenie 

nieformalnego związku 

może wymagać sprawy 

sądowej

52 

RODZINA 

Zarejestrowane 

związki 

Wspólna władza 

rodzicielska 

Osoby o orientacji homoseksualnej mają 

wDanii takie same prawa i obowiązki jak 

wszyscy pozostali obywatele, również 

prawo do rejestracji związku, który 

w świetle prawa jest równie prawomocny 

jak małżeństwo. 

Separacja i rozwód 

Małżonek, który nie życzy sobie 

kontynuacji związku małżeńskiego, ma 

prawo wystąpić o separację. Separacja 

jest rodzajem okresu próbnego, podczas 

którego para mieszka osobno, lecz nadal 

formalnie pozostaje w związku 

małżeńskim. Rozwód można uzyskać po 

rocznej separacji. Jeśli jednak obie strony 

zgadzają się na rozwód, mogą go 

otrzymać po sześciu miesiącach. 

W przypadku zdrady małżeńskiej lub 

przemocy ze strony współmałżonka 

rozwód może być orzeczony bezzwłocznie, 

bez okresu separacji. 

Małżonkowie, którzy posiadają wspólne 

dzieci, muszą zadecydować o podziale 

odpowiedzialności za ich wychowanie. 

Jeśli strony nie mogą dojść do 

porozumienia co do warunków rozwodu, 

powinny zwrócić się o pomoc do władz 


(statsamtet)*. W skrajnych przypadkach 

spór między byłymi małżonkami 

rozstrzyga sąd. 

Osoby starające się o separację i rozwód 

powinny skontaktować się z władzami 


(statsamtet)* w miejscu swojego 

zamieszkania. Mieszkańcy Kopenhagi 

powinni zwrócić się do urzędu starosty dla 

miasta st. Kopenhagi*. Tutaj można 

uzyskać informacje na temat warunków 

separacji, rozwodu, władzy rodzicielskiej 

nad dziećmi, podziału majątku oraz 

alimentów na rzecz dzieci lub byłego 

współmałżonka. 

Rodzic, który nie mieszka z dziećmi, ma 

obowiązek płaceniaalimentów. Minimalna 

kwota alimentów jest z góry ustalona, ale 

jeśli rodzic wyraża taką chęć, może płacić 

więcej. Alimenty na dzieci można zwykle 

odpisać od podatku. 

Alimenty na dzieci 

Dopuszczalność przerywania ciąży 

Od 1973 roku Dania dopuszcza przerywanie ciąży. Każda kobieta 

w okresie do 12 tygodnia ciąży ma prawo przerwać ją w szpitalu. 

W wyjątkowych przypadkach, aborcji można także dokonać 

w późniejszym terminie. 

Kobieta, która zdecydowała się na przerwanie ciąży, musi zwrócić 

się do lekarza rodzinnego o skierowanie do szpitala. Sztuczne 

poronienie zwykle jest zabiegiem chirurgicznym wykonywanym 

podczas znieczulenia ogólnego. Można także poddać się aborcji 

farmakologicznej, tj. przerwaniu ciąży przy użyciu środków 

farmakologicznych. 

Decyzja o przerwaniu ciąży należy wyłącznie do kobiety. 

Rocznie w Danii przeprowadza się 15–20 tys. zabiegów 

przerwania ciąży. Niektórzy uważają, że jest ich zbyt dużo. 

Jednym z argumentów przeciw przerywaniu ciąży jest zdanie, że 

przerywanie życia jest niemoralne. U podstaw duńskiego 

ustawodawstwie dotyczącego aborcji leży jednak chęć 

umożliwienia kobietom wolnego wyboru w celu uniknięcia 

narodzin dzieci niepożądanych lub narażania życia przez poddanie 

się nielegalnemu zabiegowi.

Kiedy społeczeństwo udziela pomocy 

53 

Nikt nie może być 

ofiarą przemocy 

Doradztwo 

w sytuacjach 

kryzysowych, 

schroniska 

Pomocy należy szukać, 

zanim problem 

osiągnie krytyczne 

rozmiary 

Władze państwowe i gminne nie ingerują 

w prywatne sprawy obywateli. Jednak 

żaden obywatel – tak dorosły jak dziecko – 

nie powinien być narażony na przemoc lub 

naruszenie godności osobistej ze strony 

członków rodziny. Każda osoba, która jest 

bita, zastraszana lub zmuszana do 

współżycia seksualnego, może szukać 

pomocy władz gminy lub schroniska/ 

poradni dla ofiar przemocy, jeśli instytucje 

tego rodzaju znajdują się w pobliżu 

miejsca jej zamieszkania. 

W sytuacji kryzysowej można zwrócić się 

do specjalnego schroniska dla ofiar 

przemocy, które udziela schronienia do 

czasu rozwiązania sytuacji mieszkaniowej 

i socjalnej. Schroniska te świadczą pomoc 

socjalną, psychologiczną i pedagogiczną. 

Na terenie całej Danii istnieją 

schroniska zarówno dla mężczyzn, jak i 

dla kobiet. Jednak większość schronisk 

przeznaczona jest dla kobiet potrzebujących 

ochrony przed mężem lub inną 

osobą, która stosuje wobec nich przemoc. 

Pomocy należy szukać, zanim sytuacja 

będzie na tyle krytyczna, że będzie 

wymagała pomocy ze strony schroniska 

dla ofiar przemocy. Osoby potrzebujące 

pomocy powinny zwrócić się do władz 

gminy lub centrum doradczego, gdzie 

mają pełne prawo do zachowania 

anonimowości. 

Osoby niepełnosprawne pod względem 

fizycznym lub psychicznym (dzieci 

i dorośli) oraz ich rodziny mają prawo do 

pomocy w rozwiązywaniu problemów dnia 

codziennego. Celem tej pomocy jest 

umożliwienie osobom niepełnosprawnym 

prowadzenia możliwie normalnego 

i aktywnego życia. Zarówno władze 

gminne, jak i władze powiatowe zatrudniają 

konsultantów ds. osób niepełnosprawnych, 

którzy udzielają porad 

iwskazówek dotyczących środków pomocniczych, 

specjalnie dostosowanych 

mieszkań, wykształcenia dla osób 

niepełnosprawnych oraz możliwości 

zdobycia pracy. 

Większość niepełnosprawnych dzieci 

mieszka z rodzicami i uczęszcza do 

zwykłych przedszkoli, szkół oraz 

uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych. 

Jednak niektóre z nich uczęszczają do 

przedszkoli i szkół specjalnych, które 

zatrudniają odpowiednio wyszkolony 

personel. 

Niepełnosprawni (młodzież i dorośli) 

mogą korzystać ze specjalnych form 

kształcenia, ośrodków opieki dziennej lub 

dobowych domów opieki społecznej, 

a także specjalnych miejsc pracy 

chronionej bądź stanowisk przystosowanych 

do pracy osób niepełnosprawnych. 

Osoby niepełnosprawne, które 

mieszkają we własnym domu, otrzymują 

praktyczną pomoc ze strony władz gminy. 

Inne osoby niepełnosprawne przebywają w 

specjalnych ośrodkach, mieszkają we 

wspólnotach mieszkaniowych lub w mieszkaniach 

z całodobową opieką. 

Pomoc dla 

niepełnosprawnych 

dzieci i dorosłych 

Ośrodki specjalne 

RODZINA

54 

Macierzyństwo 

RODZINA 

Badania 

przedporodowe 

ulekarza i położnej 

Karta zdrowia 

ciężarnej i dziecka 

Szkoła rodzenia 

Kobiety ciężarne mają prawo do serii 

badań kontrolnych przeprowadzanych 

przez lekarza i położną. Pierwsza wizyta 

odbywa się zwykle w dziewiątym tygodniu 

ciąży u lekarza rodzinnego. Termin tej 

wizyty trzeba umówić. 

Lekarz rodzinny zakłada kartę, która 

dokumentuje przebieg ciąży, należy ją 

mieć przy sobie podczas wszystkich 

kontrolnych wizyt przedporodowych, 

zarówno u lekarza jak i położnej. W karcie 

lekarz i położna notują przebieg ciąży. 

Celem badań kontrolnych jest śledzenie 

stanu zdrowia ciężarnej i płodu oraz 

wykrycie ewentualnych nieprawidłowości 

we wczesnej fazie ciąży. 

W niektórych gminach dostępne są badania 

ultrasonograficzne*. Umożliwiają 

one wykrycie ewentualnej poważnej deformacji 

płodu lub innych komplikacji. 

Korzystanie z tej możliwości jest dobrowolne. 

Na wszystkie wizyty przedporodowe 

można przyjść w towarzystwie męża lub 

innej bliskiej osoby, np. przyjaciółki lub 

matki. 

Dużą pomocą, szczególnie dla kobiety, 

która spodziewa się pierwszego dziecka, 

może okazać się uczestniczenie 

wzajęciach szkoły rodzenia. W trakcie 

zajęć można uzyskać informacje na temat 

zmian zachodzących w organizmie kobiety 

podczas ciąży, a także w jaki sposób 

rozwija się dziecko. Można też nauczyć się 

właściwej techniki oddechu podczas 

porodu oraz poznać zasady gimnastyki 

przedporodowej, która ułatwi poród 

i sprawi, że będzie on mniej bolesny. 

Informacje na temat, gdzie znajduje się 

najbliższa szkoła rodzenia, można uzyskać 

u położnej. 

W zajęciach można uczestniczyć 

z mężem lub inną osobą, która będzie 

obecna podczas porodu. 

Większość oddziałów położniczych 

umożliwia ciężarnej wybór miejsca 

porodu: w szpitalu lub w domu. Jeśli 

kobieta życzy sobie porodu domowego, 

otrzyma asystę położnej oddziału 

położniczego, który się nią opiekuje. 

Oddziały położnicze, które nie oferują 

takiej możliwości, mogą skierować 

ciężarną do innego szpitala, który posiada 

taką możliwość. Niektóre powiaty 

prowadzą specjalne programy porodu 

domowego, w ramach których przydzielone 

położne odpowiedzialne są zarówno 

za kontrolę podczas ciąży, jak i za 

przyjęcie porodu w domu. 

Poród w domu 

W razie wątpliwości należy zwrócić się do 

lekarza lub położnej 

Lekarz lub położna chętnie odpowiedzą na wszystkie pytania 

związane z ciążą. Pytać należy w przypadku jakichkolwiek 

wątpliwości, np. związanych z pozycją podczas porodu, 

uśmierzania bólu itp. Pytania najlepiej jest zapisać przed 

wizytą/kontaktem z lekarzem lub położną, tak aby niczego ważnego 

nie pominąć. 

Personel szpitala lub kliniki położniczej należy poinformować 

również w przypadku szczególnych życzeń, np. co do preferowanej 

techniki porodu lub warunków pobytu w szpitalu, np. wymagań 

dietetycznych.

55 

RODZINA 

Gdy zaczyna się poród 

Ojciec dziecka może 

być obecny przy 

porodzie 

W przypadku pierwszych oznak zbliżającego 

się porodu należy niezwłocznie 

skontaktować się z oddziałem położniczym. 

Szpital udzieli informacji o tym, 

czy przyjazd do szpitala jest konieczny, czy 

też można jeszcze poczekać. Transport do 

szpitala należy zabezpieczyć we własnym 

zakresie. Należy pamiętać też o zabraniu 

przyborów toaletowych oraz pierwszego 

kompletu ubranek dla dziecka. 

Narodziny dziecka są ważnym wydarzeniem, 

które przyjemnie jest dzielić 

z bliską osobą. Wielu ojców decyduje się 

na uczestniczenie w narodzinach swojego 

dziecka, jeśli jednak nie jest to możliwe, 

w porodzie może uczestniczyć inna bliska 

izaufana osoba. 

Nie ma określonego sposobu rodzenia. 

Podczas bólów porodowych może Pani 

spacerować, siedzieć lub leżeć. Wiele 

szpitali zapewnia baseny z ciepłą wodą. 

Można też skorzystać z rozmaitych 

środków przeciwbólowych. Położna 

określi, co jest dla Pani najlepsze. W 

przypadku konieczności cesarskiego cięcia 

kobieta może wybrać pomiędzy 

znieczuleniem ogólnym a miejscowym. 

Pierwszy fizyczny kontakt matki 

z dzieckiem jest bardzo ważny. Położna 

Wybór należy do 

kobiety 

Pierwszy ważny 

kontakt

56 

RODZINA 

Na oddziale 

poporodowym 

Akt urodzenia, nadanie 

imienia i chrzest 

Duński Kościół 

Narodowy rejestruje 

imiona noworodków 

zapyta, czy życzy Pani sobie, aby zaraz po 

porodzie dziecko położono na Pani 

brzuchu. Dobrze jest przystawić dziecko 

do piersi zaraz po urodzeniu – po pierwsze 

ułatwi to rozpoczęcie karmienia piersią, 

po drugie pierwsza porcja pokarmu 

zawiera ważne dla dziecka substancje 

odżywcze i przeciwciała. W przypadku 

kiedy kobieta nie życzy sobie karmić 

dziecka piersią powinna o tym 

powiadomić położną. 

Po porodzie kobieta wraz z dzieckiem 

przeniesiona zostaje do sali na oddziale 

poporodowym*. Personel chętnie udziela 

pomocy w opiece nad noworodkiem oraz 

służy dobrymi radami co do karmienia 

piersią, mycia i pielęgnacji dziecka. 

Wkrótce po narodzinach dziecka rodzice 

otrzymują formularz, który należy 

wypełnić i doręczyć lub wysłać pocztą do 

biura parafii, w której urodziło się 

dziecko. Biuro parafialne wydaje 

następnie akt urodzenia. Duński Kościół 

Narodowy* z ramienia państwa duńskiego 

rejestruje wszystkich nowonarodzonych 

obywateli, niezależnie od ich wyznania. 

Duński Kościół Narodowy rejestruje 

imiona wszystkich noworodków, dlatego 

należy powiadomić biuro parafialne 

o imieniu dziecka zanim ukończy ono 

sześć miesięcy. Dziecko otrzyma wówczas 

akt urodzenia oraz zaświadczenie 

onadaniu imienia. Imię można również 

nadać dziecku podczas chrztu w Duńskim 

Kościele Narodowym lub kościele innej 

uznawanej wspólnoty religijnej. W tym 

przypadku dziecko otrzyma wspólny akt 

urodzenia/imienia. Będzie on w przyszłości 

potrzebny na przykład przy 

składaniu wniosku o paszport. 

Nie wolno nadawać dzieciom imion, które 

mogłyby godzić w dobro jego interesów, na 

przykład narażać je na przykrości ze 

strony innych. Ministerstwo Duńskiego 

Kościoła Narodowego (Kirkeministeriet) 

opublikowało oficjalny wykaz wszystkich 

zatwierdzonych imion. Wykaz imion 

można znaleźć na stronie internetowej 

ministerstwa. Aby nadać dziecku imię 

spoza wspomnianej listy, należy złożyć 

wniosek o zgodę Ministerstwa Duńskiego 

Kościoła Narodowego (za pośrednictwem 

biura parafialnego). 

Każdy rodzic, który jest lub był 

obywatelem innego państwa, ma prawo 

nadać dziecku imię, które nie jest 

zatwierdzone w Danii, pod warunkiem, że 

jest to powszechnie używane imię w kraju 

rodzinnym jednego lub obojga rodziców. 

Kobiety ciężarne mają prawo do urlopu 

macierzyńskiego tuż przed oraz po 

rozwiązaniu. Ojciec dziecka może również 

przez pewien czas przebywać na urlopie 

ojcowskim. Władze państwowe i niektóre 

firmy prywatne zawarły porozumienia 

dotyczące płatnego urlopu macierzyńskiego 

i ojcowskiego. Rodzice, którzy 

nie otrzymują pensji w trakcie urlopu, 

mogą ubiegać się o zasiłek macierzyński/ 

ojcowski od władz gminy. Dotyczy to 

również osób posiadających własną firmę 

iprowadzących działalność gospodarczą 

co najmniej od pół roku. Rodzice małych 

Dziecku można 

nadawać wyłącznie 

zatwierdzone imiona 

Macierzyństwo, 

ojcostwo i urlop 

wychowawczy

57 

Pielęgniarka 

środowiskowa składa 

wizyty domowe 

dzieci mają ponadto prawo do urlopu 

wychowawczego. Więcej informacji na ten 

temat można otrzymać w wydziale do 

spraw socjalnych i zdrowotnych urzędu 

gminy. 

Po porodzie każda kobieta ma prawo do 

bezpłatnych wizyt domowych pielęgniarki 

środowiskowej. Pierwsza wizyta odbywa 

się zwykle mniej więcej po tygodniu od 

powrotu matki i dziecka ze szpitala. 

Terminy kolejnych wizyt ustalane są 

podczas każdej wizyty. 

Zadaniem pielęgniarki środowiskowej jest 

służenie poradą, udzielanie dobrych rad i 

wskazówek w celu zapewnienia nowo 

powiększonej rodzinie jak najlepszego 

startu. Pielęgniarka środowiskowa śledzi 

rozwój dziecka, mierzy je i waży. 

Sprawdza odruchy, stan odżywienia, a 

także rozwój językowy i motoryczny. 

Pielęgniarkę środowiskową interesuje 

dobro rodziny jako całości, chętnie udziela 

wskazówek dotyczących rozwoju dziecka 

i wyjaśnia Państwa wątpliwości. 

Pielęgniarka środowiskowa jest 

pielęgniarką, która dodatkowo ukończyła 

specjalne kursy podyplomowe, dlatego jest 

ona również w stanie odpowiedzieć na 

pytania związane z opieką nad chorym 

dzieckiem. 

Dziecko ma prawo do bezpłatnych badań 

kontrolnych u lekarza rodzinnego. Więcej 

informacji na ten temat znajduje się na 

stronie 113. 

Obserwacja rozwoju 

dziecka 

Kontrola u lekarza 

rodzinnego 

RODZINA 

Pielęgniarka środowiskowa może 

zainicjować tak zwaną grupę matek, która 

składa się z kobiet mieszkających 

wnajbliższej okolicy i które urodziły 

dziecko mniej więcej w tym samym czasie. 

Matki należące do takiej grupy, spotykają 

się na zmianę w swoich domach, 

rozmawiają i dzielą się doświadczeniami. 

Grupy matek

58 

Dzieci i młodzież 

RODZINA 

Dzieci powinno się słuchać, otaczać je 

opieką i wspierać ich rozwój 

W Danii dzieci traktuje się jako jednostki, których zdania 

należy wysłuchać i które od wczesnego wieku należy angażować 

w podejmowanie decyzji mających wpływ na ich własne życie. 

Rodziny, instytucje opieki dziennej i szkoły kładą nacisk na 

uczenie dzieci odpowiedzialności i szacunku dla innych, 

w sposób dostosowany do ich wieku i stopnia dojrzałości. 

Zgodnie z duńskim prawodawstwem dzieci mają prawo do 

opieki, poczucia bezpieczeństwa i poszanowania osobistej 

integralności. Bicie dzieci lub stosowanie wobec nich innych 

rodzajów przemocy jest nielegalne i podlega karze. Dotyczy to 

również obrzezania młodych dziewcząt, które jest okaleczające 

i pociąga za sobą poważne konsekwencje. Więcej informacji na 

temat obrzezania znajduje się na str. 115. 

Przeważająca liczba dzieci do lat sześciu 

spędza większość dnia razem z innymi 

dziećmi, np. u opiekunki, w żłobku lub 

w przedszkolu. W Danii istnieje wiele 

rodzajów opieki dziennej. Władze gminy 

odpowiedzialne są za zapewnienie opieki 

dziennej, zakres oferty różni się 

wzależności od gminy. Jednak najbardziej 

powszechne są: 

• Opieka dzienna (dagpleje) – opiekę nad 

grupą dzieci w swoim prywatnym 

domu sprawuje opiekunka zatwierdzona 

i zatrudniona przez władze 

gminy. Grupa wiekowa: od 0 do 3 lat. 

• Żłobek. Grupa wiekowa: od 0 do 3 lat. 

• Przedszkole. Grupa wiekowa: od 3 do 

6 lat. 

• Tak zwane przedszkole poza miastem, 

gdzie dzieci spędzają czas na wsi lub 

na łonie natury, na przykład w lesie. 

• Zintegrowana instytucja opieki dziennej 

dla dzieci w różnym wieku. Jest to 

ośrodek mieszany dla grupy wiekowej 

od 0 do 6 lat. 

• System wolnego wyboru – rozwiązanie, 

w ramach którego niektóre 

urzędy gminne proponują zasiłek dla 

rodziców, którzy wybierają prywatną 

opiekę nad dzieckiem, to znaczy sami 

się nim opiekują. 

Dziecko należy zarejestrować w gminnym 

biurze opieki dziennej. Jeśli władze 

gminne nie są od razu w stanie zaproponować 

dziecku miejsca opieki, wówczas 

zostanie ono umieszczone na liście 

oczekujących. Im wcześniej dziecko 

figuruje na tej liście, tym większe są 

szanse na otrzymanie miejsca w instytucji 

Żłobek, opieka dzienna 

i przedszkola 

Należy zadbać 

o złożenie wniosku 

o miejsce w instytucji

59 

Jeśli rodzina 

przeprowadza się do 

innej gminy 

Spotkanie należy 

umówić telefonicznie 

Opłaty 

opieki dziennej, którą preferują rodzice 

dziecka. Jeśli rodzice życzą sobie, aby ich 

dziecko uczęszczało do żłobka, muszą 

umieścić je na liście oczekujących zaraz po 

urodzeniu. 

Jeśli rodzina przeprowadza się do innej 

gminy, zanim dziecko zacznie uczęszczać 

do instytucji opieki dziennej, należy 

skontaktować się z władzami nowej gminy, 

aby wpisać dziecko na lokalną listę 

oczekujących. Należy pamiętać o powiadomieniu 

urzędu gminy w nowym miejscu 

zamieszkania o tym, jak długo dziecko 

figurowało na liście oczekujących, tak aby 

uniknąć umieszczenia go znowu na końcu 

listy. 

Jeśli rodzina przenosi się do innej 

gminy w momencie, gdy dziecko posiada 

już miejsce w instytucji opieki dziennej, 

należy również skontaktować się z nowym 

urzędem gminnym, aby umieścić je na 

liście oczekujących. Najprawdopodobniej 

dziecko zachowa prawo do uczęszczania 

do instytucji w poprzednim miejscu 

zamieszkania do pół roku po przeprowadzce. 

Przed podjęciem decyzji, do której 

instytucji dziecko ma uczęszczać, mogą 

Państwo odwiedzić kilka instytucji. Aby 

być pewnym, że pracownicy będą mieli 

czas na rozmowę i oprowadzenie po 

instytucji, należy wcześniej zadzwonić 

i umówić czas spotkania. 

Za miejsce w państwowej instytucji opieki 

dziennej należy płacić. Władze państwowe 

pokrywają jednak część wydatków, tak 

więc opłata miejsca w instytucji nie 

odpowiada wysokości rzeczywistych 

wydatków. Jeśli z opieki dziennej korzysta 

więcej niż jedno dziecko, rodzina ma 

prawo do tzw. zniżki dla rodzeństwa. U 

władz gminy można także ubiegać się o 

miejsce całkowicie lub częściowo 

bezpłatne. Więcej informacji na ten temat 

można otrzymać w urzędzie gminy. 

Osoby otrzymujące zasiłek pieniężny, 

zasiłek dla bezrobotnych lub zasiłek 

introdukcyjny mają obowiązek w każdej 

chwili stać do dyspozycji rynku pracy. 

Oznacza to, że mają one też obowiązek 

przyjęcia każdej propozycji nowej pracy 

lub programu aktywizującego*. Jest to 

możliwe tylko pod warunkiem, że ich 

dzieci mają zapewnioną opiekę w ciągu 

dnia. 

Jeśli dziecko do tej pory nie posiada 

zapewnionego miejsca w instytucji opieki 

dziennej, jest prawdopodobne, że władze 

gminy wkrótce je zaproponują. Aby nie 

stracić prawa do pobieranego zasiłku, 

propozycji tej nie wolno odrzucić. 

Niektóre urzędy gminne oferują 

dodatkowy zasiłek dla rodziców, którzy 

sami opiekują się swoimi dziećmi. Można 

również ubiegać się o zapomogę od władz 

gminnych na pokrycie części kosztów 

zatrudnienia prywatnej opiekunki. Jednak 

nie wszystkie urzędy gminne przewidują 

taką możliwość. 

Instytucje opieki dziennej podzielone są 

zwykle na sale przeznaczone dla różnych 

grup wiekowych. Pozwala to na podział 

dzieci na małe grupy według wieku 

i indywidualnych potrzeb. 

Obowiązek 

zapewnienia opieki dla 

dzieci (dotyczy osób 

przebywających na 

zasiłku) 

Zasiłek z gminy na 

pokrycie kosztów 

prywatnej opieki nad 

dziećmi 

Codzienne życie 

w instytucji opieki 

dziennej 

RODZINA

60 

RODZINA 

Nie tylko opieka 

Pobyt w dziennej instytucji to nie tylko opieka. Personel instytucji 

składa się z wysoko wykwalifikowanych nauczycieli, którzy poprzez 

śpiew, rozmowy, gry, zabawy, spacery, zwiedzanie muzeów, zabawy w 

teatr itp. dba o językowy, fizyczny i umysłowy rozwój dzieci. 

Przebywanie w grupie innych dzieci uczy dziecko odpowiedzialności 

społecznej i szacunku dla innych. 

W kontakcie z nauczycielami i towarzyszami zabaw dzieci uczą się 

także języka duńskiego i poznają duńskie społeczeństwo. W ten 

sposób instytucje opieki dziennej stanowią podstawę psychicznej 

równowagi dzieci, która będzie im bardzo pomocna w chwili podjęcia 

nauki w szkole.

61 

Każdą salą opiekuje się stała kadra, 

która planuje zajęcia danej grupy, zwykle 

są to osoby, które rodzice spotykają 

podczas odprowadzania i odbierania 

dziecka. 

może służyć pomocą podczas rozmowy. 

Jeśli wśród dwujęzycznych pracowników 

nie ma nikogo ze znajomością języka 

rodziców dziecka, na rozmowę zostanie 

wezwany tłumacz. 

RODZINA 

Należy rozmawiać 

z personelem 

Gdy dziecko otrzyma miejsce w instytucji 

opieki dziennej, rodzice zapraszani są na 

zebranie, na którym otrzymują informacje 

dotyczące zasad i porządku zajęć 

w instytucji. Na zebraniach rodzice mają 

także okazję do rozmowy na temat 

swojego dziecka. Na przykład, czy 

personel powinien wiedzieć o czymś 

szczególnym? – o indywidualnych nawykach 

żywieniowych lub problemach 

z wykonywaniem pewnych czynności. Im 

lepiej pracownicy instytucji znają dziecko, 

tym lepiej są w stanie uwzględnić jego 

potrzeby i służyć mu pomocą. 

Dwa razy do roku w instytucji opieki dziennej 

odbywa się zebranie wszystkich rodziców. 

Na zebraniach pracownicy przedstawiają 

plany na kolejny rok oraz poruszają 

kwestie, które chcieliby omówić z rodzicami. 

Rodzice powinni uczestniczyć w tych 

zebraniach, ponieważ stanowią one okazję 

do uzyskania ważnych informacji o zasadach 

funkcjonowania instytucji. Rodzice 

mogą również wysuwać propozycje tematów 

do dyskusji oraz propozycje wspólnych 

zajęć dla dzieci i rodziców. Na jednym z 

zebrań rodzice wybierają przedstawicieli 

komitetu rodzicielskiego. 

Zebrania rodziców 

Kontakt między 

instytucją a rodzicami 

Dobry kontakt między rodzicami 

a personelem instytucji opieki dziennej ma 

zasadnicze znaczenie dla dobra dziecka. 

W większości instytucji opieki dziennej 

znajduje się tablica ogłoszeń, na której 

można znaleźć informacje o planowanych 

wydarzeniach i zajęciach. 

Przy okazji codziennego odprowadzania 

i odbierania dziecka można 

także rozmawiać z pracownikami odpowiedzialnymi 

za dziecko, dowiedzieć się 

jak minął dzień lub powiadomić 

o zmianach w rodzinie, które mogą mieć 

wpływ na dziecko. 

Jeśli na rozmowę z pracownikami 

potrzeba jest więcej czasu, można umówić 

osobne spotkanie z pedagogiem. 

Wiele instytucji opieki dziennej 

zatrudnia dwujęzyczny personel, który 

Kierownictwo instytucji opieki dziennej 

jest odpowiedzialne za bieżące sprawy 

instytucji. Komitet rodzicielski reprezentuje 

jednak opinie i życzenia rodziców 

i może wpływać zarówno na zagadnienia 

pedagogiczne, jak i na lokowanie funduszy 

instytucji. 

Okres dorastania może być trudny 

zarówno dla rodziców, jak i dla młodzieży. 

Młodzi ludzie zmieniają się fizycznie i psychicznie, 

odczuwają potrzebę odnalezienia 

własnej tożsamości, pragną usamodzielnić 

się i pokazać, że są niezależni. 

Jednocześnie rodzice ponoszą nadal 

odpowiedzialność za ukierunkowanie ich 

rozwoju, wyznaczenie ram kształtowania 

młodej osobowości i sposobu jej wyrażania. 

Komitet rodzicielski 

Młodzież pomiędzy 

dwiema kulturami

62 

RODZINA 

Ten okres zmian może być szczególnie 

trudny dla młodych ludzi, których rodzice 

postrzegają kulturę duńską jako bardzo 

odmienną od kultury, z której się wywodzą. 

Młodzi ludzie mogą czuć się uczuciowo 

rozdwojeni pomiędzy kulturą młodzieżową 

społeczeństwa duńskiego, a kulturą, 

w której zostali wychowani w domu. Rodzicom 

być może sprawia także trudność 

rozumienie norm duńskiego społeczeństwa 

i dlatego martwią się o przyszłość swoich 

dzieci. 

Profesjonalna pomoc może okazać się 

konieczna, jeśli sytuacja zaostrzy się na 

tyle, że nie będzie z niej żadnego wyjścia. 

Zarówno rodzice, jak i młodzi ludzie mogą 

otrzymać pomoc i poradę – razem lub 

osobno. Więcej informacji na ten temat 

można otrzymać w urzędzie gminy, dzwoniąc 

na telefon zaufaniaalbo telefoniczną 

linię dla osób w sytuacjach kryzysowych. 

Usługi te są bezpłatne i można tam zachować 

anonimowość. 

Pomoc dla rodzin i dzieci z problemami 

Rodzice mają obowiązek zapewnienia dzieciom miłości i opieki oraz 

stworzenia bezpiecznych warunków wzrostu. Społeczeństwo nie 

ingeruje w relacje rodzinne, chyba że istnieje podejrzenie, że dobro 

dziecka jest zagrożone. 

W przypadku zaistnienia takiej sytuacji władze gminne kontaktują 

rodzinę i starają się pomóc w rozwiązaniu problemów. Rodzina lub 

jeden z jej członków również może zwrócić się do władz o pomoc. 

Jeśli problem jest bardzo poważny, dziecko na pewien okres może 

zostać umieszczone w instytucji opieki lub w rodzinie zastępczej. 

Młodzi ludzie z poważnymi problemami społecznymi, których rodzice 

nie są w stanie im pomóc, mogą być umieszczeni w specjalnych 

instytucjach, w których otrzymają pomoc i wsparcie w zdobyciu 

wykształcenia lub w znalezieniu pracy. To samo dotyczy młodych ludzi 

poniżej 15 lat, którzy popełnili przestępstwo.

Osoby starsze 

63 

Wcześniejsza 

emerytura i renta 

inwalidzka 

Wiek emerytalny w Danii wynosi zwykle 

65 lat, ale niektóre osoby decydują się na 

przedwczesne opuszczenie rynku pracy 

i pobieranie wcześniejszej emerytury 

(efterløn). Niektórzy ludzie mają tak wiele 

fizycznych i psychicznych problemów, że 

nie są zdolni do pracy, mogą wtedy przejść 

na rentę inwalidzką (førtidspension). Aby 

przejść na wcześniejszą emeryturę lub 

otrzymać rentę inwalidzką, należy spełniać 

pewne kryteria. Więcej informacji na 

ten temat można otrzymać w urzędzie 

gminy. 

RODZINA 

Państwowy system 

emerytalny 

Aktywni emeryci 

Każdy emeryt ma prawo do emerytury 

państwowej. Osoby, które mieszkały 

wDanii 40 lat, tj. od 15 roku życia do 

momentu przejścia na emeryturę, mają 

prawo do pełnej emerytury państwowej. 

Emerytura osób, które mieszkały w Danii 

krócej, jest odpowiednio niższa. Lokalne 

biuro emerytalne nalicza wysokość 

emerytury i udziela informacji co do 

wielkości przysługującej kwoty. 

Dla emerytów, którzy zachowali 

sprawność fizyczną oraz pragną być 

aktywni, istnieje w Danii wiele możliwości 

rozwijania zainteresowań i prowadzenia 

aktywnego życia. Dążeniem polityki rządu 

związanej z problematyką ludzi starszych 

jest umożliwienie emerytom wywierania 

wpływu na swoje życie oraz w jak 

największym stopniu brania za nie 

odpowiedzialności. Dlatego też osoby 

starsze mają okazję uczestniczenia

64 

RODZINA 

Pomoc domowa 

Mieszkania dla osób 

starszych 

w podejmowaniu decyzji, zarówno na 

płaszczyźnie osobistej, jak i w ramach 

lokalnej społeczności. 

W ten sposób rady emerytów wybierane 

spośród osób starszych zamieszkałych 

na terenie danej gminy doradzają 

władzom gminy w sprawach mających 

szczególne znaczenie dla grupy ludzi 

starszych. 

Większość osób starszych pragnie jak 

najdłużej pozostać we własnym domu. 

Emeryci mają prawo do uzyskania 

pomocy, np. przy pielęgnacji osobistej, 

a także w sprzątaniu i zakupach. Zakres 

pomocy, jaką można otrzymać, zależy od 

oceny stopnia potrzeb, której dokonują 

władze gminy. 

Osoby starsze posiadające specjalne 

potrzeby lub ograniczenia natury fizycznej 

mogą zwrócić się do władz gminy 

o przyznanie specjalnego mieszkania. Są 

to mieszkania specjalnie przystosowane 

dla osób starszych i niepełnosprawnych. 

Tego rodzaju mieszkania często 

współpracują z domem pogodnej starości, 

co w razie nagłej potrzeby ułatwia 

wezwanie pomocy. Na mieszkanie dla 

osób starszych należy niekiedy długo 

czekać. Z tego względu dobrze jest z góry 

zapisać się na listę oczekujących. 

Osoby starsze wymagające intensywnej 

opieki mają prawo do zamieszkania 

w domu z całodobową opieką lub w domu 

pogodnej starości. Personel tych instytucji 

wykonuje praktyczne czynności, takie jak 

gotowanie, pranie i sprzątanie, a także 

pomaga mieszkańcom w utrzymaniu 

higieny osobistej. 

Emeryci płacą za świadczone im 

usługi. Jednak nawet jeśli otrzymują 

państwową emeryturę, opłaty te 

przeważnie nie przekraczają ich 

finansowych możliwości. 

Dom z całodobową 

opieką lub dom 

pogodnej starości

Ostatni etap życia 

65 

Akt zgonu 

Pogrzeb 

W przypadku śmierci lekarz zobowiązany 

jest do wystawienia aktu zgonu. Jeśli 

śmierć nastąpiła w domu, krewni 

zmarłego muszą jak najszybciej 

zawiadomić o tym lekarza. Akt zgonu 

wydawany jest rodzinie zmarłego wraz 

zzawiadomieniem o śmierci, należy go 

złożyć w biurze parafii, w której mieszkał 

zmarły. Wszystkie zgony, niezależnie od 

wyznania zmarłych lub ich krewnych, 

rejestrowane są przez Duński Kościół 

Narodowy*, który działa z ramienia 

państwa duńskiego. 

O zgonie automatycznie powiadamiany 

jest rejonowy sąd do spraw gospodarczych, 

rodzinnych i spadkowych*. Sąd ten wzywa 

najbliższych krewnych zmarłego w celu 

omówienia zagadnień związanych z podziałem 

majątku spadkowego, tj. mienia 

osobistego osoby zmarłej. 

Pogrzeb lub kremacja osoby zmarłej musi 

odbyć się zwykle w ciągu ośmiu dni od daty 

zgonu. Przedsiębiorca pogrzebowy służy 

pomocą we wszystkich praktycznych 

aspektach związanych z pogrzebem. Ze 

strony władz gminy można otrzymać 

finansową pomoc na pogrzeb (zasiłek 

pogrzebowy). Jeśli osoba zmarła ma być 

pochowana w innym kraju, władze gminy 

muszą wydać specjalny dokument (ligpas) 

tzw. laissez-passer (po francusku 

„pozwólcie przejść”), który towarzyszy 

zwłokom podczas transportu. 

Duński Kościół Narodowy* posiada 

i utrzymuje około 2100 cmentarzy, każdy 

obywatel duński ma prawo być pochowany 

na cmentarzu parafii, w której mieszka. 

Członkowie innych niż Duński Kościół 

Narodowy wspólnot religijnych nie mogą 

żądać, aby ich tradycje i zwyczaje 

pogrzebowe były ściśle przestrzegane. 

Jednak mogą oni przedstawić swoje 

życzenia zarządowi cmentarza. 

Na niektórych cmentarzach są zarezerwowane 

specjalne miejsca pogrzebowe dla 

członków innych niż Duński Kościół 

Narodowy wspólnot religijnych. Ponadto 

inne wspólnoty religijne mogą uzyskać 

zezwolenie na założenie własnych miejsc 

pochówku. Zezwolenie to musi być wydane 

przez Ministerstwo Duńskiego Kościoła 

Narodowego, jednak za znalezienie 

odpowiedniego miejsca oraz pokrycie 

kosztów nabycia i założenia cmentarza 

odpowiedzialna jest dana wspólnota 

religijna. 

Warunkiem koniecznym uzyskania 

takiego zezwolenia jest zatwierdzenie 

projektu przez władze służby zdrowia oraz 

sporządzenie lokalnego planu zagospodarowania 

terenu. Ponadto muszą być 

ustalone reguły użytkowania i nadzoru 

miejsca pochówku. Wspólnota religijna 

decyduje o tym, kto może być pochowany 

na tym cmentarzu. 

2100 cmentarzy 

Miejsca pochówku 

członków innych 

wspólnot religijnych 

Zezwolenie na 

założenie miejsca 

pochówku 

RODZINA

7 SZKOŁA I WYKSZTAŁCENIE

Tradycje wykształcenia w Danii 

67 

Mniej miejsc pracy dla 

osób bez wykształcenia 

lub wyszkolenia 

Światłe społeczeństwo 

stanowi podstawę 

demokracji 

Dania jest krajem o niewielkich zasobach 

naturalnych. Dlatego nasz dobrobyt 

w dużej mierze zależy od ludzi, ich wiedzy 

i umiejętności. Szybki rozwój techniczny 

ostatnich lat oraz postępująca globalizacja 

zmuszają nas do rozwijania tych zalet 

poprzez wykształcenie i doskonalenie 

umiejętności zawodowych. W przeciwnym 

razie pozostaniemy w tyle pod względem 

konkurencyjności na rynkach międzynarodowych, 

a także będzie nam coraz 

trudniej zachować i rozwijać duńskie 

państwo dobrobytu. 

Wykształcenie i doskonalenie umiejętności 

zawodowych są także ważne dla jednostki. 

We współczesnym społeczeństwie istnieje 

niewiele miejsc pracy dla ludzi 

niewykwalifikowanych. Pracownik firmy 

organizującej przeprowadzki musi 

nauczyć się, w jaki sposób podnosić ciężkie 

przedmioty, tak aby nie nadwyrężać 

kręgosłupa. Sprzątaczka musi umieć 

czytać, żeby zapoznać się z instrukcjami 

dotyczącymi właściwego stosowania 

środków czyszczących. Właściciel kiosku 

zmuszony jest do prowadzenia ewidencji 

VAT i rozliczeń podatkowych. 

Dlatego też w Danii wszyscy obywatele 

mają szeroki dostęp do bogatej oferty 

wykształcenia, podnoszenia kwalifikacji 

zawodowych i osobistego rozwoju. 

Duńska tradycja oświaty społecznej* sięga 

początków duńskiej demokracji. Opiera się 

ona na przekonaniu, że wykształcone 

społeczeństwo stanowi ważną podstawę 

sprawnie funkcjonującej demokracji. 

W praktyce oznacza to, że wszyscy 

obywatele w ciągu całego życia mają 

możliwość kształcenia, np. poprzez 

uczestniczenie w zajęciach højskole* 

(specyficzny typ szkoły dla młodzieży 

i dorosłych)*, szkół wieczorowych*, 

poprzez kursy radiowe i telewizyjne lub 

też udział w szkoleniach w miejscu pracy. 

Obowiązek kształcenia 

W Danii nauka jest obowiązkowa przez 

dziewięć lat. Jakkolwiek większość dzieci 

w Danii zaczyna okres nauki* już w wieku 

sześciu lat w klasie przedszkolnej. 

Po obowiązkowym okresie dziewięciu lat 

kontynuowanie nauki jest dobrowolne. 

Większość młodych ludzi kontynuuje 

naukę w średniej szkole zawodowej, 

ogólnokształcącej, lub szkołach hf*, które 

dają tak zwany wyższy egzamin 

przygotowawczy*. Duża część młodych 

osób decyduje się na podjęcie dalszego 

wykształcenia, może być ono krótko-, 

średnio- lub długoterminowe. 

Uczestnictwo i współpraca 

Duńskie szkolnictwo opiera się w dużej 

mierze na wolności wyboru i aktywnym 

współuczestnictwie. Od pierwszych lat 

szkolnych do nauki na uniwersytecie 

uczniowie i studenci nie tylko mają prawo 

do podejmowania decyzji dotyczących 

szkoły i programu nauczania, ale także 

oczekuje się, że będą oni korzystać z tego 

prawa. 

Większość kontynuuje 

naukę lub doskonali się 

zawodowo 

Wolność wyboru 

i współdecydowanie 

SZKOŁA I WYKSZTAŁCENIE

68 

Klasa przedszkolna 

i szkoła powszechna 

SZKOŁA I WYKSZTAŁCENIE 

Współpraca i poczucie 

wspólnoty 

Ważnym elementem programu nauczania 

jest zdobywanie podstawowej wiedzy, 

a także umiejętności dialogu i współpracy 

z innymi. Już od pierwszej klasy dzieci 

uczą się pracy w grupach i wspólnego 

rozwiązywania zadań. 

W starszych klasach dzieci pracują 

zwykle razem i przystępują do egzaminów 

w grupach. Na uczelniach wyższych 

o poziomie uniwersyteckim studenci 

często podzieleni są na grupy, które 

spotykają się zarówno prywatnie jak i na 

uniwersytecie, aby wspólnie pracować nad 

zadanym materiałem. 

Gminna szkoła powszechna (Folkeskole) 

oferuje bezpłatne kształcenie dzieci na 

równym poziomie. Folkeskole obejmuje 

jednoroczną klasę przedszkolną i dziewięć 

lat obowiązkowego wykształcenia (poziom 

podstawowy + gimnazjalny) oraz klasę 

dziesiątą, która nie jest obowiązkowa. 

Klasa przedszkolna 

Chociaż nauka obowiązkowa obejmuje 

klasy od pierwszej do dziewiątej, 

większość uczniów zaczyna naukę od klasy 

przedszkolnej w wieku 5 lub 6 lat. 

Klasa przedszkolna łączy zabawę z nauką. 

Dzieci uczą się alfabetu, śpiewają, bawią 

się i rozwijają poczucie rytmu i rymu. 

Klasa przedszkolna ma na celu 

przygotowanie uczniów do codziennego 

życia w szkole. Część dzieci, które poznaje 

się w klasie przedszkolnej, będzie 

najprawdopodobniej uczęszczać razem do 

pierwszej klasy. 

Przyzwyczajanie do 

szkoły poprzez zabawę 

Gminna szkoła powszechna 

Folkeskole funkcjonuje w ten sposób, że 

klasy nie są rozdzielane w trakcie upływu 

lat, oznacza to, że uczniowie pozostają 

w tej samej grupie przez cały okres nauki 

w szkole powszechnej. 

Uczniowie pozostają 

w tej samej klasie 

przez cały okres nauki 

Gminna szkoła powszechna daje uczniom 

podstawy wiedzy z takich przedmiotów 

jak: matematyka, języki obce, nauki 

społeczne i przedmioty ścisłe. Ma także na 

celu zapoznanie dzieci z duńską kulturą 

oraz pomoc w rozumieniu innych kultur. 

Szkoła daje podstawy 

wiedzy

Dzieci uczą się 

aktywnego 

uczestnictwa i wspólnej 

odpowiedzialności 

Opinia rad 

uczniowskich jest 

brana pod uwagę 

Do ósmej klasy nie ma 

ocen 

Innym celem szkolnictwa na poziomie 

obowiązkowym jest wspieranie osobowego 

rozwoju dzieci, pobudzanie ich wyobraźni 

i chęci zdobywania wiedzy 

Zadaniem szkoły jest przygotowanie dzieci 

do życia w społeczeństwie opartym na 

wolności, równości i demokracji. Szkoła 

realizuje to zadanie dając dzieciom 

możliwość wspólnego decydowania 

i odpowiedzialności oraz ucząc je praw 

i obowiązków. 

Uczniowie uczą się wyrażania własnych 

opinii. Mają możliwość powołania rady 

uczniowskiej, której opinia jest uwzględniana 

przy podejmowaniu ważnych decyzji 

w szkole. 

W pierwszych latach szkoły podstawowej 

praca uczniów jest oceniana podczas 

ustnych konsultacji nauczycieli z rodzicami. 

Ocen, sprawdzianów ani egzaminów 

nie ma tu aż do ósmej klasy. 

Prywatne niezależne szkoły na 

poziomie podstawowym 

i gimnazjalnym 

Rodzice mogą wybrać inny rodzaj szkoły 

niż szkoła państwowa, np. zapisując 

dziecko do prywatnej niezależnej szkoły. 

Rodzice pokrywają tu część kosztów 

prowadzenia i utrzymania szkoły. 

Cele obowiązkowego szkolnictwa (Folkeskolen) 

wDanii 

Duńskie szkolnictwo powszechne opiera się na ustawie o Folkeskole. Ustawa 

ta określa następujące cele: 

„1. (1) Folkeskole – we współpracy z rodzicami – wspiera zdobywanie 

wiedzy, umiejętności, nauczanie metod pracy i sposobów wyrażania swojej 

osobowości, a tym samym przyczynia się do ogólnego rozwoju osobowego 

każdego ucznia. 

(2) Folkeskole stara się stworzyć warunki rzetelnej pracy i przyswajania 

wiedzy oraz zdobywania doświadczeń w taki sposób, aby uczniowie rozwijali 

świadomość, wyobraźnię, chęć do nauki, nabierali wiary we własne 

możliwości oraz kształtowali podstawy rozwijania niezależnych poglądów 

i podejmowania własnych działań. 

(3) Folkeskole zapoznaje uczniów z duńską kulturą, a także pomaga im 

w zrozumieniu innych kultur oraz wzajemnego oddziaływania człowieka 

i przyrody. Szkoła przygotowuje uczniów do aktywnego uczestnictwa, 

wspólnej odpowiedzialności, korzystania z praw i podejmowania 

obowiązków w społeczeństwie opartym na wolności i demokracji. Z tego 

względu podstawą zarówno nauczania w szkole jak i jej codziennego życia 

musi być wolność intelektualna, równość i demokracja”.

70 


Szkoły oparte na 

innych koncepcjach 

i filozofii 

Niektóre szkoły prywatne mogą opierać 

się na koncepcjach i wartościach, które 

różnią się od idei przyświecających 

gminnemu szkolnictwu podstawowemu, 

np. na konkretnych koncepcjach nauczania 

lub na przekonaniach religijnych. Część 

tych szkół naucza przedmiotów, których 

nie obejmuje szkolnictwo państwowe. 

Taki sam poziom 

nauczania jak 

w gminnej szkole 

powszechnej 

Na mocy duńskiego prawa określającego 

kształcenie w prywatnych niezależnych 

szkołach podstawowych, musi odpowiadać 

poziomowi szkolnictwa państwowego. Na 

przykład muszą one zapewniać uczniom 

uzyskanie takiej samej znajomości języka 

duńskiego, wiedzy teoretycznej i umiejętności 

społecznych jak w państwowych 

szkołach powszechnych. 

szkoły, ponieważ poszukują alternatywy 

dla szkoły państwowej – lub też potrzebują 

na jakiś czas być z dala od rodziny. 

Uczniowie mieszkają 

w szkole przez cały 

czas nauki 

Szkoły kontynuujące naukę na 

poziomie gimnazjalnym 

(efterskole) 

Rodzice mogą zdecydować, że dziecko 

będzie kontynuowało naukę na poziomie 

gimnazjalnym w innej szkole niż folkeskole 

przez rok lub dwa lata, zwykle w ósmej, 

dziewiątej lub dziesiątej klasie. Szkoły 

kontynuujące naukę to szkoły z internatem, 

gdzie uczniowie mieszkają przez cały 

okres nauki. Uczniowie na zmianę 

uczestniczą w codziennych pracach 

domowych, jak sprzątanie i gotowanie. 

Młodzi ludzie wybierają zwykle ten rodzaj 

Nauczanie w tych szkołach kładzie nacisk 

na ogólne wykształcenie, rozwój osobowy 

i osiągnięcie dojrzałości. Z tego względu 

wiele tych szkół przywiązuje dużą wagę do 

zajęć artystycznych i praktycznych, jak 

teatr, muzyka, sport, fotografia, rolnictwo 

i rzemiosło. 

Zapisy do szkoły 

Dzieci są automatycznie przydzielane do 

szkoły podstawowej w rejonie, w którym 

są zarejestrowane. Zanim dziecko zacznie 

uczęszczać do klasy przedszkolnej, jego 

rodzice zapraszani są do odwiedzenia 

szkoły i do rozmowy z nauczycielem. 

Nacisk na rozwój 

osobowy 

Rodzice zapraszani są 

do odwiedzenia szkoły

71 

O czym należy 

pamiętać na początku 

szkoły 

Rodzice muszą sami 

skontaktować się 

z prywatną szkołą 

Rodzice dziecka otrzymują materiały 

zpraktycznymi informacjami na temat 

rozpoczęcia zajęć szkolnych, np. o tym, że 

pierwszego dnia dziecko powinno wziąć ze 

sobą tornister, piórnik i drugie śniadanie. 

Zwykle uczniowie codziennie przynoszą ze 

sobą drugie śniadanie. Niektóre szkoły 

zapewniają darmowe obiady, inne zaś 

prowadzą stołówkę, w której uczniowie 

mogą tanio kupić posiłek. 

Rodzice, którzy pragną posłać dziecko do 

prywatnej niezależnej szkoły, muszą 

skontaktować się z wybraną szkołą, aby 

umieścić dziecko na liście oczekujących. 

Wiele szkół ma długie listy, należy więc 

zapisać dziecko na listę kilka lat przed 

rozpoczęciem przez nie nauki. Na długo 

przed rozpoczęciem roku szkolnego, 

szkoły informują rodziców o tym, czy ich 

dziecko zostało przyjęte. 

Cele i program nauczania 

szkolnego 

Duńskie prawo określa pewne minimalne 

wymogi co do określonych przedmiotów 

nauczania. Poza tymi wymogami każda 

szkoła może dowolnie decydować 

oorganizacji własnego programu edukacyjnego. 

i posługiwania narzędziami. W najmłodszych 

klasach uczniowie chodzą 

razem na basen i wspólnie uprawiają 

sport, jednak mają osobne przebieralnie 

i prysznice. 

Nauka o chrześcijaństwie/religii jest 

przedmiotem poruszającym problemy 

ogólnoludzkie, przedstawiane i omawiane 

zarówno w kontekście chrześcijaństwa, 

jak i innych religii i filozofii życiowych. 

Nauczanie nie ma charakteru 

wyznaniowego, jego wyłącznym celem jest 

przekazanie informacji, które pomagają 

uczniom w zrozumieniu podłoży historycznych 

i kulturalnych wielu współczesnych 

społeczeństw. 

Rodzice mają prawo do zwolnienia 

dziecka z lekcji religii, składając 

oświadczenie o tym, że będą je uczyć we 

własnym zakresie. 

Chrześcijaństwo i inne 

religie 


Dziewczęta i chłopcy 

uczą się tych samych 

przedmiotów 

W gminnych szkołach powszechnych 

(folkeskole) dziewczęta i chłopcy uczą się 

tych samych przedmiotów. Dotyczy to 

przedmiotów teoretycznych, jak język 

duński, język angielski, nauki społeczne 

imatematyka, a także przedmiotów 

artystycznych. Zarówno dziewczęta, jak 

i chłopcy uczą się też szycia, gotowania

72 


Dzieci mające 

problemy 

z przyswajaniem 

materiału 

Wychowanie 

seksualne: ciało 

i emocje 

Dwujęzyczność 

Stymulacja rozwoju 

językowego dzieci 

w wieku 

przedszkolnym 

Dzieci mające poważne problemy 

znadążeniem za resztą klasy mogą 

uczęszczać na lekcje dodatkowe lub lekcje 

specjalne. Dotyczy to np. dzieci z dysleksją 

(trudność w opanowaniu czytania). 

Szkoła zapewnia również podstawy 

wychowania seksualnego. Uczniowie uczą 

się o tym, jak funkcjonuje ciało, 

rozmawiają o zakochaniu i miłości, 

poczęciu i antykoncepcji. 

Wychowanie seksualne nie jest 

określonym przedmiotem w programie 

nauczania. Nauczyciel podejmie ten 

temat, gdy w naturalny sposób pojawi się 

taka potrzeba. 

Nauka duńskiego jako drugiego 

języka i lekcje języka ojczystego 

Uczniami dwujęzycznymi są dzieci, dla 

których duński nie jest językiem ojczystym 

i które języka duńskiego zaczynają się 

uczyć dopiero przez kontakt z otaczającym 

je społeczeństwem, np. w szkole 

na lekcjach duńskiego. 

Władze gminy mają obowiązek udzielenia 

koniecznej pomocy dwujęzycznym 

dzieciom w wieku przedszkolnym, które 

mają potrzebą wsparcia rozwoju 

językowego, tak aby umożliwić im szybsze 

przyswojenie języka duńskiego. Pomoc ta 

obejmuje zajęcia mające na celu 

pobudzenie językowego rozwoju dziecka. 

W momencie gdy dwujęzyczny uczeń 

przyjęty zostaje do gminnej szkoły 

powszechnej, dyrektor szkoły na podstawie 

oceny potrzeb ucznia decyduje, czy 

dziecko należy skierować na specjalny 

kurs języka duńskiego. Zajęcia wyrównawcze 

z języka duńskiego zapewnia się 

uczniom dwujęzycznym od klasy 

przedszkolnej do dziesiątej włącznie. 

Władze gminy zobowiązane są do 

zapewnienia nauki języka ojczystego 

uczniom z państw członkowskich UE, 

zkrajów EOG (Norwegii, Islandii 

i Liechtensteinu), Wysp Owczych i Grenlandii. 

Lekcje organizowane są 

w poszczególnych szkołach lub gminach 

jedynie pod pewnymi warunkami, np. 

wymagana jest minimalna liczba 

zapisanych uczniów, którzy są do tego 

uprawnieni. 

Władze gminy mogą także zapewnić 

nieobowiązkowe lekcje języka ojczystego 

uczniom z innych krajów. Gminy mają 

prawo do pobierania opłat za tego rodzaju 

lekcje. 

Kursy języka duńskiego 

jako drugiego języka 

Lekcje języka 

ojczystego

73 

Opieka pozalekcyjna do 

czwartej klasy 

Świetlice szkolne i programy 

opieki pozalekcyjnej 

Do czwartej klasy włącznie uczniowie 

mogą korzystać ze świetlicy szkolnej lub 

z opieki pozalekcyjnej (SFO). W świetlicy 

dzieci bawią się z kolegami, odrabiają 

lekcje lub po prostu odpoczywają. 

Świetlice szkolne zamykane są około 

godziny 17.00–18.00. 

Rodzice pokrywają część kosztów tych 

ośrodków (jeśli nie zaproponowano im 

bezpłatnego miejsca). Opłata zależy od 

wysokości dochodów rodziców. 


Kluby dla starszych 

dzieci 

Niektóre gminy prowadzą także kluby 

młodzieżowe. Są one przeznaczone dla 

starszych dzieci, które nie chodzą już do 

świetlicy. 

Ważny dla społecznego 

życia klasy 

Obóz szkolny 

Obóz szkolny stanowi część programu 

nauczania. Odgrywa on również istotną 

rolę w umacnianiu więzi społecznych 

i rozwijaniu poczucia solidarności między 

uczniami. Wielu uczniów uważa obóz 

szkolny za jedno z najważniejszych 

wydarzeń roku szkolnego. 

Uczniowie przygotowują się do obozu, 

opracowują tematyczne zadania domowe 

i piszą wypracowania. 

Na obozie dzieci uczestniczą 

w przygotowywaniu posiłków, łowią ryby 

lub jeżdżą na rowerach, organizują 

ogniska, bawią się i pływają. Dziewczęta 

i chłopcy nocują w oddzielnych 

sypialniach. 

Obóz szkolny w bezpiecznym otoczeniu 

Obóz szkolny stanowi część programu szkolnego i daje uczniom 

możliwość zdobywania konkretnych i praktycznych doświadczeń. 

Nauczanie odbywa się w bezpiecznym otoczeniu pod przewodnictwem 

i nadzorem nauczycieli. 

Kwestie praktyczne, takie jak posiłki i zakwaterowanie, omawiane są 

zawczasu z rodzicami, tak aby nie potrzebowali oni martwić się o 

swoje dziecko.

74 


Uczniowie uczestniczą 

w oszczędzaniu 

pieniędzy na obóz 

szkolny 

Szkoła decyduje o częstotliwości, z jaką 

odbywają się obozy oraz o czasie ich 

trwania. Wyjazd obejmuje zawsze 

przynajmniej dwa noclegi w określonym 

miejscu w Danii, czasami też za granicą. 

Uczniowie starszych klas, pracując w 

czasie wolnym, pomagają w oszczędzaniu 

pieniędzy potrzebnych na sfinansowanie 

szkolnego obozu za granicą, 

Udział rodziców 

Na mocy ustawy o duńskich szkołach 

powszechnych (Folkeskoleloven) rodzice 

mają wpływ na sprawy związane ze szkołą. 

Korzystają oni z tego prawa za 

pośrednictwem rady szkoły. Członkami 

rady są zarówno przedstawiciele szkoły, 

jak i wybrani przedstawiciele rodziców. 

Rodzice uczestniczą w wydarzeniach szkolnych 

Szkoła daje rodzicom wiele okazji do angażowania się w szkolne 

życie ich dzieci, a także wpływania na jego przebieg. Większość 

rodziców bierze udział w zebraniach rodzicielskich, uroczystościach 

i innych imprezach szkolnych. Jest to dobry sposób na zdobycie 

informacji na temat zajęć lekcyjnych, codziennego życia szkoły, 

a także postępów dziecka – jednocześnie jest to dobra okazja do 

poznania innych rodziców.

Szkoły średnie 

75 

Duński system oświatowy obejmuje różne 

programy edukacyjne i kursy dla osób, 

które ukończyły dziewiątą lub dziesiątą 

klasę szkoły powszechnej (folkeskolen). 

Wiele programów przeznaczonych jest 

wyłącznie dla młodzieży, inne adresowane 

są również do dorosłych. 

Wykształcenie średnie 

Kształcenie średnie ogólne i zawodowe 

trwa dwa lub trzy lata, zdanie egzaminu 

kończącego szkołę średnią pozwala na 

kontynuację nauki na poziomie pomaturalnym 

i wyższym. Kształcenie na 

poziomie szkoły średniej w Danii obejmuje: 

• Szkołę średnią ogólnokształcącą 

(Gymnasiet – w Polsce liceum), która 

trwa trzy lata, dla dorosłych dwutrzyletni 

kurs na poziomie szkoły 

średniej (studenterkursus). Na zakończenie 

obu szkół uczniowie podchodzą 

do egzaminu końcowego (Studentereksamen). 

• Dwuletni wyższy kurs przygotowawczy 

(HF). 

• Dwu- lub trzyletnie programy 

szkolenia zawodowego na poziomie 

szkoły średniej. Programy te przygotowują 

do wyższego egzaminu technicznego 

(HTX) oraz do wyższego 

egzaminu handlowego (HHX). Umożliwiają 

one podjęcie pracy, uprawniają 

także do kontynuacji nauki i 

kształcenia na poziomie wyższym. 

Wykształcenie średnie zawodowe 

i ponadobowiązkowe 

Zarówno młodzież jak i dorośli, którzy 

posiadają egzamin szkoły podstawowej 

(folkeskole) po dziewiątej lub dziesiątej 

klasie, mogą ubiegać się o przyjęcie do 

szkół średnich kształcenia zawodowego 

lub ponadobowiązkowego. 

W Danii Istnieje możliwość wyboru 

spośród prawie stu różnych programów 

kształcenia i szkolenia zawodowego. 

Obejmują one zarówno zajęcia teoretyczne, 

jak i praktykę w miejscu pracy, 

dają dostęp do stanowisk w takich 

dziedzinach, jak: handel i administracja, 

finanse, budownictwo, hutnictwo i metalurgia, 

kreślarstwo, transport, rolnictwo, 

ogrodnictwo i leśnictwo. 

Trzy- lub czteroletnie 

programy kształcenia 

i szkolenia 

zawodowego 


76 


Dwuletnie programy 

kształcenia socjalnego 

i zdrowotnego 

Szkoły zawodowe 

Inną możliwością są dwuletnie programy 

kształcenia socjalnego i kształcenia zdrowotnego. 

Wykształcenie to uprawnia do 

podjęcia pracy na stanowisku asystenta/ 

pomocnika socjalnego lub zdrowotnego. 

Młodzi ludzie do lat 25 mogą kontynuować 

naukę w jednej ze stu szkół 

zawodowych na terenie całej Danii. Ten 

rodzaj szkoły łączy kształcenie teoretyczne 

ze szkoleniem praktycznym przebiegającym 

na warsztatach. 

Najlepiej skontaktować się 

z pedagogiem szkolnym 

We wszystkich szkołach i innych placówkach 

oświatowych zatrudniony jest pedagog, który 

pomaga uczniom w wyborze rodzaju kształcenia, 

które najbardziej im odpowiada. 

Uczniowie muszą sami 

znaleźć miejsce stażu 

Szkolenie praktyczne 

Wiele programów edukacji ponadobowiązkowej 

łączy lekcje teoretyczne ze 

szkoleniem praktycznym na stanowisku 

pracy (staż). 

Uczniowie odpowiedzialni są za 

znalezienie zatwierdzonego miejsca stażu, 

co może być trudne. Wielu młodych ludzi 

rozczarowują kolejne nieudane próby 

zdobycia miejsca stażu. 

Szkolenie praktyczne 

w szkole 

Jeśli uczniowi nie uda się znaleźć miejsca 

stażu po pierwszym semestrze szkolnym, 

może on odbyć szkolenie praktyczne 

w szkole, która zapewnia częściowo szkolenie 

na warsztatach, częściowo staż na 

stanowisku pracy. 

Uczniowie nadal są zobowiązani do 

znalezienia miejsca stażu, ale tylko na 

połowę wymaganego okresu praktyki. 

Wynagrodzenie 

stażysty 

Tak długo jak uczeń pozostaje na 

praktyce, otrzymuje on wynagrodzenie 

przysługujące stażyście. Stawka dla 

stażysty jest wyższa niż państwowe 

stypendium edukacyjne, lecz niższa niż 

normalne płace.

Szkoły pomaturalne 

i wykształcenie wyższe 

77 

Nabór studentów 

iwarunki przyjęć 

Osoby, które posiadają wykształcenie 

średnie, mogą kontynuować naukę na 

poziomie pomaturalnym i wyższym. 

Istnieją trzy kategorie wykształcenia: 

• Dwuletnie krótkoterminowe programy 

kształcenia pomaturalnego. Dają 

uprawnienia np. technika laboratoryjnego, 

ekonomisty, elektryka lub 

technika przemysłowego. 

• Programy średnioterminowe, trzy- lub 

czteroletnie. Uprawniają do pracy np. 

jako nauczyciel, pedagog 

przedszkolny, pielęgniarka lub 

pracownik socjalny (doradca socjalny). 

• Wykształcenie wyższe uniwersyteckie 

lub na uczelni posiadającej status 

uniwersytecki. Dają kwalifikacje np. 

lekarza medycyny, magistra inżyniera 

lub pracownika naukowego na wyższej 

uczelni. Wykształcenie uniwersyteckie 

można uzupełnić studiami doktoranckimi, 

które trwają około trzech lat. 

Wczasie studiów doktoranci 

zatrudnieni są na uczelni jako pracownicy 

naukowi i wykładowcy i otrzymują 

pensję. 

Kryteria przyjęć 

Co roku duńskie Ministerstwo Edukacji 

ustala limity przyjęć na oferowane 

programy edukacyjne. Ustalony przez 

ministerstwo poziom naboru studentów 

decyduje o warunkach przyjęć na poszczególne 

studia. 

Przyjęcie może zależeć od ocen 

uzyskanych na egzaminie, który kwalifikuje 

do podjęcia studiów, a także od tego, 

czym ubiegający się zajmuje, a więc pod 

uwagę brane jest doświadczenie zawodowe, 

podróże, zdobyte wykształcenia 

i szkolenia. 

Przyjęcie do niektórych szkół wyższych 

wymaga egzaminu wstępnego. Zwykle 

dotyczy to szkół artystycznych i twórczych, 

takich jak szkoła aktorska, reżyseria 

filmowa, dziennikarstwo i szkoły 

projektowania. 

Wprowadzenie do programu studiów 

izapoznanie z innymi studentami 

Większość uniwersytetów i innych uczelni wyższych organizuje 

program wprowadzający dla studentów pierwszego roku (prezentacje, 

dyskusje oraz imprezy towarzyskie). Nowi studenci poznają tu 

zarówno program studiów, a także spotykają innych studentów. 

Program ten często obejmuje kilkudniową wycieczkę poza miasto. 

Rady i stowarzyszenia 

We wszystkich placówkach oświatowych 

studenci mają prawo organizowania się 

wradach uczelnianych – tj. w radach dot. 

przedmiotów nauczania, radach studenckich 

i uczniowskich. Rady chronią 

interesy ogółu uczniów lub studentów oraz 

zgłaszają wnioski dotyczące programu 

ijakości kształcenia. Kandydując do rady 

studenckiej, każdy student może wpływać 

na program kształcenia. 

W większości placówek oświatowych 

działają również rozmaite stowarzyszenia 

społeczne, które dbają o interesy różnych 

grup studenckich. 

Egzamin wstępny 

Studenci mogą 

wpływać na program 

kształcenia 

Stowarzyszenia 


78 Duński system edukacyjny 


Podany wiek ma jedynie charakter orientacyjny. 

Źródło: Bogen om Danmark, Danmarks Nationalleksikon A/Si autorzy, 2001.

Zajęcia 

Liczne rady 

i stowarzyszenia 

działające na 

wyższych uczelniach 

proponują studentom 

bogatą ofertę zajęć, 

przez co 

umożliwiają szybkie 

poznanie innych 

studentów. 

Każda uczelnia ma 

swoje, szczególne 

tradycje sportowe 

i szczególne 

uroczystości, a także 

własne 

niepowtarzalne 

środowisko 

studenckie. 

Wywieranie wpływu 

na życie uczelni 

w dużej mierze 

zależy od studentów.

80 

Stypendia państwowe oraz system 

pożyczek (SU) 


Pomoc finansowa na 

pokrycie kosztów 

utrzymania 

Stypendia edukacyjne, 

pożyczki i praca po 

zajęciach 

W większości placówek oświatowych 

nauka jest bezpłatna. Studentom 

potrzebne są jednak pieniądze na pokrycie 

kosztów utrzymania, zakup podręczników 

itp. Państwo duńskie udziela finansowej 

pomocy osobom studiującym na zatwierdzonym 

kierunku studiów, który uprawnia 

do ubiegania się o tę pomoc. 

Państwowe stypendia edukacyjne (SU) 

można otrzymywać co miesiąc, nie 

podlegają one zwykle zwrotowi. W Danii 

można również uzyskać pożyczkę na okres 

studiów, którą razem z odsetkami należy 

spłacić po ukończeniu studiów. Pożyczki 

studenckie mają specjalne, niskie 

oprocentowanie. 

Wielu studentów decyduje się jednak 

na niekorzystanie z tego rodzaju pożyczki. 

W zamian, aby uniknąć zaciągnięcia 

długu, który musieliby spłacić po zakończeniu 

nauki, pracują zwykle w czasie 

wolnym od zajęć.

Kształcenie 

dorosłych 

Uznawanie kwalifikacji 

uzyskanych w innych krajach 

81 

Możliwość 

uzupełnienia 

wykształcenia 

Kształcenie zawodowe dla 

dorosłych 

Z ogólnego kształcenia zawodowego dla 

dorosłych mogą korzystać osoby powyżej 

18 roku życia. Programy szkoleniowe nie 

dotyczą tu konkretnej branży lub dziedziny 

naukowej, ale umożliwiają dorosłym 

uzupełnienie lub odświeżenie szkolnej 

wiedzy w zakresie przedmiotów ogólnych. 

Przedmioty obejmują matematykę, 

język angielski, nauki przyrodnicze, 

filozofię, psychologię, język duński jako 

drugi język, informatykę oraz nauki 

społeczne. 

Jeśli posiadają Państwo wykształcenie 

zdobyte poza granicami Danii, istotne jest 

ustalenie, czy uzyskane kwalifikacje są 

uznawane w Danii, a także czy aby móc 

korzystać z tego wykształcenia potrzebne 

jest dodatkowe przeszkolenie. 

Jeśli uczestniczą Państwo w gminnym 

programie introdukcyjnym lub innym 

programie aktywizacji zawodowej, można 

zwrócić się o poradę do właściwego 

pracownika gminy, który wyznaczony jest 

do prowadzenia Państwa spraw 

(sagsbehandler). 

Czy można wykorzystać 

swoje kwalifikacje 

wDanii? 


Wykształcenie kończy 

się egzaminem 

Wykształcenie kończy się zwykle 

egzaminem, który jest odpowiednikiem 

egzaminu końcowego po dziewiątej lub 

dziesiątej klasie szkoły powszechnej lub 

też wyższego egzaminu przygotowawczego 

(HF). 

Nauka odbywa się w Ośrodku 

Szkolenia Zawodowego dla Dorosłych 

(VUC), gdzie prowadzone są zarówno 

zajęcia dzienne, jak i wieczorowe. Nowe 

kursy rozpoczynają się w regularnych 

odstępach w ciągu całego roku. Moment 

rozpoczęcia nauki można zatem wybrać w 

najdogodniejszym dla Państwa terminie. 

Duńskie Centrum Uznawania Wykształcenia 

Nabytego za Granicą (CVUU) jest 

instytucją, do której należy się zwrócić 

w celu uzyskania informacji na temat 

tego, w jaki sposób zdobyte za granicą 

wykształcenie odnosi się do duńskich 

wymogów kształcenia i rynku pracy. 

Pomoc w ocenie 

wykształcenia zdobytego 

poza granicami Danii

82 Kursy języka duńskiego 

dla obcokrajowców 


Kursy języka duńskiego 

dla dorosłych 

obcokrajowców 

Obcokrajowcy, którzy ukończyli 18 lat 

oraz uzyskali pozwolenie na pobyt w Danii, 

mają prawo do bezpłatnych kursów języka 

duńskiego oraz do nauki o społeczeństwie 

duńskim. 

Uczestnicy kursów mogą przystąpić do 

egzaminu końcowego, który przydatny jest 

np. w chwili podjęcia dalszego wykształcenia. 

Za wyjątkiem szczególnych 

przypadków, egzamin ten stanowi podstawę 

uzyskania pozwolenia stałego pobytu 

wDanii lub obywatelstwa. 

Jeśli uczestniczą Państwo w programie 

introdukcyjnym dla nowo przybyłych 

obcokrajowców, władze gminy zobowiązane 

są zaproponować Państwu taki 

kurs nie później niż po miesiącu od czasu 

zamieszkania w gminie. Nauczanie języka 

może przebiegać w różny sposób, np. jako 

nauka indywidualna, nauka w małej lub 

dużej grupie, w gminnym ośrodku 

językowym, jako kurs szkoły zawodowej 

lub też w miejscu pracy, ewentualnie w 

połączeniu z tzw. kształceniem na 

odległość poprzez Internet. 

Udział w kursie języka duńskiego 

jest obowiązkowy 

Obcokrajowiec, który po przybyciu do 

Danii nie znalazł szybko pracy, będzie 

potrzebował pomocy finansowej państwa 

duńskiego, w formie zasiłku introdukcyjnego. 

Aby być upoważnionym do 

zasiłku introdukcyjnego, należy aktywnie 

uczestniczyć w kursie języka duńskiego 

oraz w programach aktywizacji zawodowej, 

a także stać do dyspozycji rynku 

pracy, tak aby niezwłocznie przyjąć każdą 

propozycję pracy. Z tego względu szkoła 

językowa tego typu prowadzi listę 

obecności i ma obowiązek zgłaszania osób 

nieuczęszczających na zajęcia do władz 

gminy. Nieobecność bez ważnego 

uzasadnienia (np. choroba), może 

w konsekwencji oznaczać zmniejszenie lub 

cofnięcie zapomogi finansowej ze stron 

władz gminy. 

Zasiłek może być 

zredukowany

Język duński – klucz do społeczeństwa 

Język duński jest kluczem do wykształcenia, pracy i funkcjonowania 

w społeczeństwie duńskim. Władanie językiem jest również potrzebne 

do rozumienia własnych praw i obowiązków w społeczeństwie. 

Nieznajomość prawa nie usprawiedliwia jego nieprzestrzegania. 

Ponadto wiele przepisów dotyczących bezpieczeństwa pracy, 

z którymi będą się Państwo stykać na co dzień, zwykle napisanych 

jest w języku duńskim. 

Im więcej kontaktów z Duńczykami, tym szybsza będzie nauka języka. 

Dlatego spotkania z Duńczykami są bardzo ważne – na kursach 

wieczorowych, podczas uprawiania sportu lub innych zainteresowań. 

Można też zapisać się do lokalnych stowarzyszeń lub komitetów 

rodzicielskich. 

W wielu dzielnicach, grupy wolontariuszy, działające np. przy Duńskiej 

Radzie ds. Uchodźców, służą pomocą w odrabianiu zadanych prac 

domowych lub w nauce języka.

8 MIEJSCA PRACY I RYNEK PRACY

Praca w Danii 

85 

Posiadanie pracy jest 

bardzo ważne 

Większość osób 

dorosłych ma pracę 

Praca daje zarówno szacunek dla samego 

siebie, jak i szacunek ze strony innych, 

między innymi dlatego, że umożliwia 

utrzymanie rodziny, ale również dlatego, 

że pozwala obywatelom na wnoszenie 

własnego wkładu w dobrobyt społeczeństwa. 

W Danii większość osób w wieku produkcyjnym, 

zarówno mężczyzn, jak i kobiet, 

jest czynna zawodowo. 

Większość osób zatrudniona jest u pracodawców 

– w przedsiębiorstwach prywatnych 

lub państwowych – gdzie w zamian 

za pracę otrzymuje wynagrodzenie. Jednak 

wiele osób prowadzi własne firmy 

whandlu detalicznym, gastronomii, przemyśle 

i w rolnictwie. 

Duński rynek pracy jest wysoko wyspecjalizowany. 

Dlatego poszukiwane są kwalifikacje 

i umiejętności odpowiadające jego 

potrzebom. Dotyczy to w równym stopniu 

osób szukających pracy przy sprzątaniu, 

robotników w fabryce, inżynierów lub 

asystentów w domu pogodnej starości, 

a także osób pragnących prowadzić własny 

sklep lub przedsiębiorstwo. 

O tym, czy pracy należy szukać zaraz po 

przybyciu do Danii, czy też dopiero po zdobyciu 

dodatkowego wykształcenia lub 

przeszkolenia, decyduje poziom posiadanych 

kwalifikacji. Jeśli nie posiadają Państwo 

żadnego wykształceniaani przeszkolenia, 

na początku bardziej realistyczne 

jest szukanie pracy niewymagającej kwalifikacji 

– na przykład po ukończeniu kilku 

krótkich kursów szkoleniowych, które 

przygotowują do podjęcia pracy. 

Wyspecjalizowany 

rynek pracy 

Jakie mają Państwo 

kwalifikacje? 

MIEJSCA PRACY I RYNEK PRACY 

Stopa zatrudnienia w Danii 

Liczba osób w wieku od 16 do 66 lat na rynku 

pracy na dzień 1 stycznia 2001 roku 

Wielkości bezwzględne % 

Zatrudnieni 2 681 438 75 % 

Bezrobotni 118 520 3 % 

Nieaktywni zawodowo 798 346 22 % 

Ogółem 3 598 304 100 % 

Być może pierwsza praca nie będzie zbyt 

dobrze płatna. Może także nie być zgodna 

z Państwa wykształceniem/szkoleniem lub 

zainteresowaniami. Jednak dzięki niej poznają 

Państwo rynek pracy, a zatem otworzą 

się przed Państwem możliwości 

znalezienia lepszych miejsc pracy. 

Wejście na rynek pracy 

Źródło:: Danmarks Statistik 

Więcej informacji na temat podnoszenia 

kwalifikacji przez kształcenie lub szkolenie 

w miejscu pracy, znajduje się w rozdziałach 

„Program introdukcyjny” oraz 

„Szkoła i wykształcenie ”.

86 


Wielu kandydatów na 

jedno stanowisko 

Niedobór 

wykwalifikowanej siły 

roboczej 

Model duńskiego rynku 

pracy 

Nikomu nie można zagwarantować znalezienia 

pracy. W chwili rozpoczęcia starań 

o pracę, przekonają się Państwo, że o każde 

stanowisko ubiega się wiele osób. Znalezienie 

pracy jest szczególnie trudne, jeśli 

nie posiadają Państwo żadnego wykształcenia/szkolenia 

i do tego nie znają 

języka duńskiego. 

Chociaż całkowita stopa bezrobocia wDanii 

zmniejszyła się z około 10% w połowie 

lat 90-tych do 5% w 2001 roku jest ona 

nadal bardzo wysoka wśród mniejszości 

etnicznych. Oznacza to w sumie, że obecnie 

wiele branż ma trudności w znalezieniu 

wykwalifikowanych pracowników. 

Z tego względu istnieje coraz większe zapotrzebowanie 

na obywateli należących do 

mniejszości narodowych, którzy znają język 

duński i posiadają odpowiednie wykształcenie/wyszkolenie. 

Duński rynek pracy 

W Danii pracodawcy i pracownicy zawierają 

dobrowolne układy zbiorowe odnośnie 

płac, wymiaru czasu pracy, kształcenia 

i szkoleń, a także zasad zwolnienia pracownika. 

W odróżnieniu od innych krajów, 

w Danii nie było nigdy tradycji ustawodawczej 

co do regulacji powyżej wymienionych 

układów. W zamian funkcjonuje tu tzw. 

duński model rynku pracy, który w bardzo 

dużym stopniu opiera się na układach 

zbiorowych zawartych pomiędzy różnymi 

partnerami. 

Rząd Duński rzadko ingeruje w negocjacje 

branżowe. Kiedy układ zbiorowy zostaje 

zatwierdzony, obie strony godzą się jednocześnie 

na niestosowanie strajku ani lokautu 

w okresie obowiązywania porozumienia. 

Oznacza to, że w trakcie obowiązywania 

układu zbiorowego nie mogą odbywać 

się strajki ani lokauty. 

Obecnie pełny tydzień pracy w Danii wynosi 

37 godzin z pięcioma tygodniami płatnego 

urlopu. Kobiety i mężczyźni mają 

prawo do urlopu macierzyńskiego/ 

ojcowskiego. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa 

i higieny pracy są bardzo rygorystyczne. 

Dzieci do lat 13 nie mogą wykonywać 

płatnej pracy poza domem. 

W okresie 

obowiązywania 

porozumienia 

płacowego nie ma 

strajków ani lokautów 

Regulowany rynek 

pracy

87 

Większość 

pracowników należy do 

związków zawodowych 

Zapewnione 

uregulowane warunki 

Dobrowolne zrzeszanie 

się w związki 

Związki zawodowe 

Dania posiada długą tradycję zrzeszania 

się pracowników w związki zawodowe. 

Związki zawodowe chronią interesy 

swoich członków w stosunku do pracodawcy 

oraz dbają, aby osoby zatrudnione 

pracowały w odpowiednich warunkach i za 

należyte wynagrodzenie. 

Również pracodawcy organizują się 

w związki pracodawców. Większość 

pracodawców współpracuje ze związkami 

zawodowymi. Uważają oni, że zapewnienie 

pracownikom dobrobytu i bezpieczeństwa, 

a także uregulowanie takich 

kwestii jak podwyżki płac, strajki i wymiar 

czasu pracy, jest korzystne dla 

działalności przedsiębiorstwa. 

W Danii obowiązuje wolność zrzeszania. 

Z tego względu żaden pracodawca nie 

może zabronić pracownikowi zapisania się 

do związku zawodowego. Z drugiej strony, 

współpracownicy nie mogą wymagać od 

kolegów przynależności związkowej, 

chociaż w większości miejsc pracy współpracownicy 

oczekują, że wszyscy pracownicy 

są członkami związku zawodowego, 

z którym pracodawca podpisał układ 

zbiorowy. Wynika to z obawy, że w 

przeciwnym przypadku zapewnienie 

należytego wynagrodzenia i warunków 

pracy może okazać się trudne. 

Wybór związku zawodowego zależy od 

branży lub zawodu. Członkowie związku 

zawodowego opłacają składkę członkowską. 

Jeśli stracą Państwo pracę 

Jeśli stracili Państwo pracę a są ubezpieczeni 

na wypadek bezrobocia, należy: 

• Bezzwłocznie skontaktować się z biurem 

pośrednictwa pracy (AF) w miejscu 

zamieszkania. 

• W biurze zostaną Państwo zarejestrowani 

jako bezrobotni i otrzymają kartę 

zasiłkową, którą należy okazywać przy odbieraniu zasiłku z kasy 

ubezpieczeń na wypadek bezrobocia. 

• Stać do dyspozycji rynku pracy. Oznacza to, że muszą Państwo 

przyjąć każdą ofertę pracy nawet z dnia na dzień. 

• W trakcie pobierania zasiłku należy na własną rękę starać się 

oznalezienie pracy. 

• Jeśli nie znajdą Państwo pracy, biuro pośrednictwa pracy ma 

obowiązek zaproponować Państwu udział w programie 

aktywizacji zawodowej, który poprzez kursy lub staż 

w przedsiębiorstwie ma na celu podniesienie Państwa kwalifikacji 

i znalezienie pracy. 

Ubezpieczenie na wypadek 

bezrobocia 

W czasie kiedy jest się zatrudnionym, 

dobrze jest płacić składki do kasy 

ubezpieczeń na wypadek bezrobocia*. 

Uprawnia ona do otrzymania pomocy 

iwsparcia finansowego w formie zasiłku 

dla bezrobotnych* w chwili utraty pracy. 

Zarówno składki członkowskie na związki 

zawodowe, jak i składki na ubezpieczenie 

od bezrobocia można odpisać od podatku. 

Aby posiadać prawo ubiegania się 

ozasiłek dla bezrobotnych, konieczne jest 

opłacanie składek do kasy ubezpieczeń na 

wypadek bezrobocia przez okres co 

najmniej jednego roku. 

MIEJSCA PRACY I RYNEK PRACY

88 


Miejsce pracy odgrywa 

bardzo ważną rolę 

w życiu większości 

ludzi 

Miejsce pracy 

Miejsca pracy w Danii są bardzo 

zróżnicowane. Jednakże mają one jedną 

wspólną cechę: odgrywają bardzo ważną 

rolę w życiu większości ludzi. Udane życie 

zawodowe, życzliwi współpracownicy oraz 

dobre warunki pracy należą do czynników 

decydujących o wysokiej jakości życia. 

Picie alkoholu w pracy oraz kontakty 

towarzyskie 

W większości miejsc pracy nie wolno spożywać alkoholu w godzinach 

pracy. Jednak przy wielu okazjach – poza godzinami pracy – często 

podaje się alkohol. 

Na przykład z okazji Bożego Narodzenia na dorocznym firmowym 

przyjęciu, gdzie podczas świątecznego obiadu, pracownicy życzą 

sobie wesołych świąt i pomyślności w nowym roku albo na 

wycieczkach i innych imprezach firmowych. Niektóre miejsca pracy 

podtrzymują tradycję kończenia piątków wspólną szklanką piwa 

(„fyreaftensøl”). 

W dużej mierze za przyjemną atmosferę w 

miejscu pracy odpowiedzialni są sami 

pracownicy. Bardzo ważne są dobre 

stosunki między wszystkimi współpracownikami. 

Problemy w pracy 

W miejscu pracy mogą pojawić się różne 

problemy, jak warunki niekorzystne dla 

bezpieczeństwa i higieny pracy, problemy 

we współpracy i wzajemnej komunikacji 

pracowników, a także, choć rzadko, 

ośmieszanie, stosowanie przemocy, 

zniewagi lub groźby. Oczywiście, wszystkie 

wyżej wymienione sytuacje są absolutnie 

niedopuszczalne. 

W większości miejsc pracy pracownicy 

wybierają swojego przedstawiciela, który 

reprezentuje ich interesy w kontaktach 

zpracodawcą. Przedstawiciel pracowników 

(tillidsrepræsentant)* jest również 

przedstawicielem związku zawodowego 

w miejscu pracy. 

Ważne są rozmowy 

i kontakty towarzyskie 

ze współpracownikami 

W większości miejsc 

pracy działa 

przedstawiciel 

pracowników 

Jeśli mają Państwo jakiekolwiek problemy 

w pracy albo czują się źle lub niesprawiedliwie 

traktowani, powinni Państwo 

zwrócić się do przedstawiciela pracowników, 

który przedstawi problem 

pracodawcy lub związkowi zawodowemu. 

Przedstawiciel pracowników nie może być 

zwolniony przez pracodawcę, z tego 

względu jest on właściwą osobą do 

rozwiązywania trudnych sytuacji i konfliktów 

w miejscu pracy. Jeśli w miejscu 

pracy nie ma przedstawiciela pra-

Poszukiwanie 

pracy 

89 

Przedstawiciel ds. bhp 

kontroluje warunki 

pracy 

Wypadki przy pracy 

należy zgłaszać 

cowników, problemy należy zgłosić do 

związku zawodowego albo bezpośrednio 

do pracodawcy. 

W wielu miejscach pracy pracownicy 

wybierają przedstawiciela ds. bezpieczeństwa 

i higieny pracy (sikkerhedsrepresæntant)*, 

który kontroluje warunki 

pracy. Zadaniem przedstawiciela ds. bhp 

jest dbanie na przykład o to, aby 

pracownicy nie obsługiwali niebezpiecznych 

maszyn ani nie byli narażeni na 

kontakt z niebezpiecznymi substancjami 

bez odpowiedniego szkolenia lub użycia 

obowiązkowego sprzętu ochronnego. 

Jeśli pracownik ulegnie wypadkowi przy 

pracy, przedstawiciel ds. bhp lub 

pracodawca zobowiązany jest do zgłoszenia 

wypadku do urzędu Państwowej 

Inspekcji Pracy (Arbejdstilsynet)* oraz do 

Krajowej Komisji ds. Wypadków przy 

Pracy (Arbejdsskadestyrelsen)*. Instytucje 

te decydują, czy pracownikowi 

przysługuje prawo do odszkodowania. 

Dyskryminacja 

W pracy zabroniona jest dyskryminacja ze 

względu na płeć, rasę, kolor skóry, 

przekonania religijne lub polityczne, 

orientację seksualną bądź pochodzenie 

narodowe, społeczne lub etniczne. 

W przypadku dyskryminacji członkowie 

związku zawodowego mogą zwrócić 

się o pomoc związku. 

Znalezienie pracy może być trudne, jeśli 

nie znają Państwo języka duńskiego na 

odpowiednim poziomie. Wymagany poziom 

znajomości języka duńskiego jest 

różny w zależności od rodzaju pracy. 

Jednak nawet na stanowiskach niewymagających 

specjalnych kwalifikacji należy 

rozumieć polecenia i instrukcje. 

Chociaż obecnie w wielu sektorach brakuje 

siły roboczej, osoby znające język duński 

mają największe szanse na znalezienie 

pracy. 

Wielu obcokrajowcom – nawet posiadającym 

wysokie kwalifikacje – trudno jest 

uzyskać zaproszenie na rozmowę o pracę. 

Jednak starania należy wytrwale 

kontynuować, dopóki nie znajdą Państwo 

pracodawcy, który dostrzeże i wykorzysta 

Państwa kwalifikacje. 

Znalezienie pracy wymaga dużo wysiłku, 

należy próbować więc różnych sposobów, 

na przykład: 

• Przeglądać oferty pracy w gazetach, 

czasopismach branżowych i fachowych. 

• Kontaktować pracodawców, dla 

których chcieliby Państwo pracować, 

lub z własnej inicjatywy wysyłać 

podania o przyjęcie do pracy. 

• Wykorzystać osobiste kontakty 

z osobami, które mają pracę. 

• Szukać informacji i wskazówek 

w lokalnym urzędzie pracy. 

Niezbędny jest pewien 

poziom znajomości 

języka duńskiego 

Pracy należy szukać 

wytrwale 

Wiele sposobów na 

znalezienie pracy 

MIEJSCA PRACY I RYNEK PRACY

90 


Pisemne podanie 

opracę 

Rozmowa 

kwalifikacyjna 

• Szukać informacji i wskazówek 

w związku zawodowym. 

• Starać się o pracę przez prywatne 

biura pośrednictwa pracy. 

• Szukać ogłoszeń na Internecie 

(biblioteki publiczne zapewniają 

dostęp do Internetu). 

• Zamieścić ogłoszenie w gazecie lub na 

Internecie. 

• Dowiadywać się w urzędzie gminy lub 

w gminnym biurze pośrednictwa pracy, 

w jaki sposób można podnieść swoje 

kwalifikacje. 

Podanie o pracę i rozmowa 

kwalifikacyjna 

W wielu przypadkach należy wysłać 

pisemne podanie o pracę (list motywacyjny). 

Pomoc w napisaniu podania 

opracę można uzyskać w biurze pośrednictwa 

pracy, w urzędzie gminy lub 

w związku zawodowym. 

Jeśli zostaną Państwo zaproszeni na 

rozmowę kwalifikacyjną, często będzie to 

rozmowa z więcej niż jedną osobą, na 

przykład z dyrektorem naczelnym 

i z przedstawicielem pracowników. 

W trakcie rozmowy będą oni starali się 

dowiedzieć, czy mają Państwo odpowiednie 

kwalifikacje do podjęcia pracy 

oraz czy będą Państwo w stanie 

zaadaptować się w miejscu pracy. 

Rozmowa kwalifikacyjna daje także 

okazję do zadawania pytań na temat 

stanowiska, miejsca pracy oraz 

stawianych oczekiwań. 

Zatrudnieni pracownicy muszą otrzymać 

umowę o pracę. Umowa reguluje następujące 

kwestie: 

• Wysokość pensji i wymiar czasu pracy 

• Urlop 

• Godziny rozpoczęcia pracy 

• Okres wypowiedzenia. 

Pracodawcy oczekują: 

• Zdolności porozumiewania się językiem 

duńskim w sposób wyraźny i zrozumiały, 

zgodnie z wymogami danego stanowiska 

pracy. 

• Odpowiedniego doświadczenia 

zawodowego. 

• Dobrze sformułowanego podania 

z życiorysem „Curriculum Vitae” (krótki 

opis wykształcenia, doświadczenia 

zawodowego, wieku i zainteresowań) oraz 

dokumentacji kwalifikacji, na przykład 

kopii dyplomów, świadectw ukończenia 

kursów oraz referencji. Podanie o pracę 

może także zawierać informacje na temat 

zainteresowań i zajęć w czasie wolnym od 

pracy, łącznie z ewentualną pracą 

społeczną. 

• Zdolności i chęci do pracy samodzielnej 

i zespołowej. 

• Inicjatywy. 

• Wszechstronności i otwarcia na nowe 

pomysły. 

Umowa o pracę

Założenie własnego przedsiębiorstwa 

91 

Wiele ustaw 

i przepisów 

Społeczeństwo duńskie potrzebuje ludzi 

posiadających niezbędną energię i inicjatywę 

do założenia własnego przedsiębiorstwa. 

Założenie nowej firmy wymaga jednak 

wielu przemyśleń i przygotowań. Niezależnie 

od rodzaju przedsiębiorstwa, jakie 

pragnie się założyć, istnieje wiele 

ustaw i przepisów, które należy znać – 

i które trzeba przestrzegać. 

Przedsiębiorstwo należy zarejestrować 

w regionalnym urzędzie celno-podatkowym. 

Sprawozdania finansowe muszą być 

w regularnych odstępach składane do tego 

urzędu. Restauracje muszą uzyskać pozwolenie 

na sprzedaż napojów alkoholowych, 

kuchnie wypełniać normy nałożone 

przez urząd zdrowia. Właściciel firmy, 

który zatrudnia pracowników, zobowiązany 

jest do ubezpieczenia ich od wypadków 

przy pracy oraz od strat pensji podczas 

choroby. Wymogi te mają na celu ochronę 

klientów i pracowników przed nieodpowiednimi 

warunkami sanitarnymi, wypadkami 

przy pracy, a także mają zapobiegać 

oszustwom podatkowym. 


Przed założeniem 

własnej firmy należy 

zasięgnąć rady 

Zanim zaczną Państwo pracować na własny 

rachunek, warto skorzystać z wielu dostępnych 

możliwości zasięgnięcia porady. 

Na przykład można zwrócić się do biura 

doradztwa zawodowego w gminie zamieszkania, 

konsultanta ds. zakładania 

przedsiębiorstw na szczeblu powiatowym, 

do urzędu celnego-podatkowego (Told og 

Skat) lub do biura pośrednictwa pracy. Internet 

daje pełny przegląd dostępnych 

usług doradczych na temat ustaw i przepisów 

związanych z założeniem własnej firmy, 

a także możliwości finansowania itp.

92 Programy aktywizacji zawodowej 

osób bezrobotnych 


Programy aktywizacji 

zawodowej dla osób, 

które nie mogą znaleźć 

pracy 

W Danii funkcjonuje rozbudowany „system 

zabezpieczenia społecznego”, który 

pomaga osobom bez środków do utrzymania 

w podniesieniu kwalifikacji zawodowych 

i ponownym wejściu na rynek pracy. 

Jeśli osoba bezrobotna stoi do dyspozycji 

rynku pracy, posiada ona jednocześnie 

prawo do pomocy finansowej w formie zasiłku 

introdukcyjnego*, zasiłku pieniężnego* 

lub zasiłku dla bezrobotnych*. 

się w rozdziale „Pomoc i rady udzielane 

przez władze gminy” na str. 31. 

Pomoc i poradę ze strony władz gminy 

można otrzymać także w przypadku, gdy 

po trzyletnim pobycie w Danii nadal jest 

się bezrobotnym. Dotyczy to również sytuacji, 

jeśli stracili Państwo pracę nie posiadając 

ubezpieczenia na wypadek 

bezrobocia. 

Zdobycie kwalifikacji 

poprzez kształcenie lub 

staż 

System socjalny opiera się na zasadzie, że 

osoby, które są w pełni sprawne, powinny 

utrzymywać się samodzielnie, oraz że prawa 

wiążą się z obowiązkami. Dlatego osoby 

bezrobotne mają obowiązek szukania, 

przyjęcia i utrzymania pracy. Warunkiem 

otrzymywania pomocy finansowej w przypadku, 

kiedy znalezienie pracy czasowo 

nie jest możliwe, jest gotowość przyjęcia 

każdej oferty aktywizacji Niewywiązanie 

się z tego obowiązku prowadzi do sankcji, 

jak całkowita lub częściowa utrata prawa 

do zasiłku przysługującego w czasie 

bezrobocia. 

Gminne programy aktywizacji 

zawodowej 

W ramach programu introdukcyjnego dla 

nowo przybyłych obywateli władze gminy 

mają obowiązek przedstawienia propozycji 

programu aktywizacji zawodowej*. 

Więcej informacji na ten temat znajduje 

Władze gminy zobowiązane są zaproponować 

Państwu udział w programie aktywizacji 

zawodowej. Osoby uczestniczące 

w programie aktywizacji zobowiązane są 

do doskonalenia kwalifikacji, tak aby były 

one w stanie podjąć naukę lub pracę, np. 

poprzez kursy zawodowe lub staż oferowany 

przez pracodawcę. 

Zasiłek finansowy podczas okresu aktywizacji 

zawodowej uwarunkowany jest aktywnym 

wkładem ze strony pobierającego 

zasiłek. Podczas trwania programu aktywizacji 

nie wolno więc bez ważnej przyczyny 

(np. choroba) opuszczać zajęć szkoleniowych 

ani zaniedbywać praktyki. 

Podczas okresu aktywizacji zawodowej 

bezrobotny zobowiązany jest również 

do przyjęcia każdej ewentualnej oferty 

pracy. W przeciwnym razie istnieje ryzyko 

utraty części lub całości zasiłku introdukcyjnego 

lub zasiłku pieniężnego. 

Wymagana jest 

aktywność

93 

Programy aktywizacji zawodowej 

dla osób bezrobotnych, 

ubezpieczonych na wypadek 

bezrobocia 

Jeśli pracownik płaci składki do kasy 

ubezpieczeń na wypadek bezrobocia* 

(patrz rozdział „Ubezpieczenie na wypadek 

bezrobocia” str. 87) i ponownie straci 

pracę, ma przy spełnieniu pewnych warunków 

prawo do uczestniczenia w programie 

aktywizacji zawodowej i pobierania pomocy 

finansowej podczas trwania tego programu. 

Celem programu aktywizacji zawodowej 

jest podnoszenie kwalifikacji zawodowych, 

tak aby jak najszybciej znaleźć 

nową pracę. 


Główna różnica między programami aktywizacji 

dla osób bezrobotnych ubezpieczonych 

i nieubezpieczonych polega na tym, 

że za osoby objęte ubezpieczeniem odpowiada 

biuro pośrednictwa pracy, a nie 

urząd gminy.

9 GOSPODARKA I KONSUMPCJA

Zarządzanie własnymi środkami 

finansowymi 

95 

Należy wziąć pod 

uwagę wiele spraw 

Przelewy elektroniczne 

Automatyczne 

regulowanie 

rachunków 

Zarządzanie własnymi środkami finansowymi 

może być skomplikowane. Z jednej 

strony wpływa pensja lub inne formy 

dochodu, z drugiej należy płacić za 

mieszkanie, ogrzewanie, energię elektryczną, 

żywność, odzież itd. Dodatkowo, 

od każdego dochodu należy płacić 

podatek. 

Konto bankowe 

W obecnych czasach coraz więcej 

płatności reguluje się przelewami 

elektronicznymi na indywidualne konta 

bankowe, dotyczy to np. wynagrodzenia, 

płatności pieniężnych, zasiłków rodzinnych 

i emerytury. Dlatego też większość 

osób posiada konto bankowe. 

Konto można otworzyć w dowolnym 

banku. Posiadając konto bankowe można 

zlecić automatyczne regulowanie rachunków 

bezpośrednio z konta. 

Można także otworzyć specjalne konto 

budżetowe przeznaczone wyłącznie do 

płacenia rachunków i stałych opłat lub 

konto oszczędnościowe, które zwykle jest 

wyżej oprocentowane niż zwykłe konto 

depozytowe. 

Obywatelstwo duńskie nie jest wymagane 

Banki nie mają prawa odmowy pożyczki tylko z tego powodu, że 

nie posiadają Państwo obywatelstwa duńskiego. 

Sklepy nie mają prawa do stawiania obywatelstwa duńskiego jako 

warunku uzależniającego przyznanie kredytu lub zawarcie umowy 

o wynajem. Jednak mogą one zażądać, aby pożyczkobiorca 

posiadał stały dochód oraz stały adres zamieszkania w Danii. 

Karty płatnicze 

Kartę płatniczą Dankort* można otrzymać, 

jeśli bank uzna, że sytuacja 

finansowa posiadacza konta bankowego 

jest zadowalająca. Kartę tę można używać 

w większości miejsc w Danii. Bank 

decyduje również o przyznaniu karty 

kredytowej. 

W wielu sklepach można płacić kartą 

kredytową. Decyzja co do przyznania 

konta kredytowego należy do sklepu. 

Pożyczki i kredyty bankowe 

Większość banków chętnie udziela 

pożyczek i kredytów swoim klientom. 

Jednak wymagają one względnie 

stabilnych dochodów oraz uporządkowanych 

spraw finansowych. 

Dla osób prowadzących własną firmę 

imających nieregularne dochody, dobrym 

rozwiązaniem może być otrzymanie w 

banku pozwolenia debetowego. Posiadając 

takie pozwolenie można przekroczyć 

bieżące konto do przyznanej wielkości 

kredytu. Należy jednak pamiętać o tym, że 

stopa oprocentowania kont z pozwoleniem 

debetowym jest bardzo wysoka, a warunkiem 

wstępnym otrzymania takiego 

pozwolenia jest pozytywna ocena 

zdolności kredytowej przez bank. 

Cena uzyskania pożyczki różni się 

wzależności od banku. Stopa oprocentowania 

zależy od rodzaju pożyczki. 

Dlatego dobrze jest sprawdzić, w którym 

banku można otrzymać najtańszą 

pożyczkę. 

Dankort 

Płacenie kartą 

kredytową 

Uporządkowanie 

spraw finansowych jest 

warunkiem 

Pozwolenie debetowe 

(Kredyt w rachunku 

bieżącym) 

Należy sprawdzić rynek 

GOSPODARKA I KONSUMPCJA

96 

Wynajem i zakupy 

na kredyt 

GOSPODARKA I KONSUMPCJA 

Wiele sklepów umożliwia klientom 

wynajmowanie pewnych artykułów, 

szczególnie dotyczy to droższego sprzętu, 

jak lodówki, zamrażarki, telewizory lub 

magnetowidy. 

Inne sklepy umożliwiają zakupy na kredyt. 

W zasadzie jest to wysoko oprocentowana 

pożyczka, o czym warto nie zapominać. 

Sklep pobiera ponadto opłatę za udzielenie 

pożyczki. 

Zakupy na kredyt 

Należy zawsze 

sprawdzić 

Doradca banku nie jest 

niezależny 

Doradztwo finansowe 

Większość banków udziela porad finansowych, 

na przykład co do planowania 

budżetu lub porównywania różnych 

możliwości pożyczek. Jednak przed 

zaciągnięciem wysokiej pożyczki należy 

wszystko dokładnie sprawdzić samemu. 

Bank udziela zwykle dobrych i profesjonalnych 

rad, jednak należy pamiętać 

o tym, że nie jest to niezależny doradca, 

lecz prywatna firma handlowa. 

Jeśli cena produktu do wynajęcia lub 

zakupu na kredyt przekracza pewną 

kwotę, należy podpisać umowę określającą 

warunki wynajmu lub zakupu. Ważne jest 

uważne przeczytanie umowy lub 

poproszenie o wytłumaczenie jej treści. 

W przeciwnym przypadku można być 

w przyszłości wystawionym na nieprzyjemne 

niespodzianki. 

Należy uważnie 

przeczytać umowę 

Złożone sprawy 

najlepiej zlecić 

rewidentowi 

Jeśli sprawy finansowe są skomplikowane, 

np. w przypadku prowadzenia własnej 

firmy, należy zlecić ich prowadzenie 

rewidentowi. 

Naruszenie warunków umowy 

Jeśli pożyczkobiorca nie spłaca odsetek i rat kredytowych, naraża się 

na ryzyko zarejestrowania jako oporny płatnik. W takim przypadku 

nie zostanie mu przyznane prawo wynajmu lub zakupu na kredyt – 

ani u obecnego wierzyciela, ani u innych. 

Jeśli opuszczą Państwo Danię nie spłaciwszy długów, pieniądze mogą 

zostać odzyskane w kraju, w którym się Państwo osiedlą, przez 

lokalnych inkasentów należności współpracujących z duńskimi 

przedsiębiorstwami.

Ubezpieczenie 

Prawa konsumenta 

97 

Ubezpieczenie 

prywatne 

Korzystając z prywatnego ubezpieczenia 

można ubezpieczyć zarówno siebie jak i 

swoją rodzinę. 

Ubezpieczenie uprawnia do odszkodowania 

za szkody i straty powstałe 

w wyniku kradzieży lub zniszczenia 

własności lub w przypadku, kiedy na 

skutek wypadku utracą Państwo zdolność 

do pracy. 

Najważniejszym być może rodzajem 

ubezpieczenia jest ubezpieczenie od 

odpowiedzialności cywilnej. Obejmuje ono 

szkody wyrządzone innym lub zniszczenie 

ich własności. 

Konsumenci w Danii objęci są prawem, 

które chroni ich przed wprowadzeniem 

w błąd lub zwyczajnym oszustwem. 

Nabywca ma prawo do wymiany lub 

bezpłatnej naprawy towarów, które są 

wadliwe lub nie odpowiadają opisowi 

sprzedawcy. Jedyne, o czym należy 

pamiętać w tej sytuacji, to skontaktowanie 

się ze sklepem w ciągu 24 miesięcy od dnia 

zakupu towaru. Należy też pamiętać 

Reklamacje należy 

składać w ciągu 24 

miesięcy 


Trudny wybór 

W Danii istnieje wiele firm ubezpieczeniowych 

i wiele form ubezpieczeń: 

od ubezpieczenia na życie, od następstw 

nieszczęśliwych wypadków, od odpowiedzialności 

cywilnej, do ubezpieczeń 

zdrowotnych, ubezpieczenia domu lub 

samochodu. 

Firmy ubezpieczeniowe oferują różne 

ceny i warunki, trudno więc porównać 

usługi i poziom cen. Nie zawsze najdroższe 

ubezpieczenie jest najlepsze. 

Przy wyborze rodzaju ubezpieczenia 

należy zastanowić się, jaki zakres ubezpieczenia 

Państwa najbardziej interesuje 

oraz w jakim stopniu gotowi są Państwo 

sami ponosić ryzyko. 

Ubezpieczenia 

ustawowe 

Niektóre rodzaje ubezpieczenia są w Danii 

obowiązkowe. Właściciele nieruchomości 

mają obowiązek posiadania ubezpieczenia 

jej od ognia. Właściciele psów, samochodów, 

motocykli i motorowerów zobowiązani 

są do wykupienia ubezpieczenia 

od odpowiedzialności cywilnej. Ubezpieczenie 

to obejmuje szkody wyrządzone 

innym osobom.

98 Duński system 

podatkowy 


Brak prawa zwrotu 

towarów 

Deklaracja 

i oznakowanie 

o dostarczeniu rachunku, a także być 

wstanie udowodnić, że usterka nie jest 

spowodowana przez nabywcę. 

Prawo zwrotu towaru nie przysługuje 

w przypadku, gdy nabywca pożałował 

zakupu. Jednak wiele sklepów daje taką 

możliwość. Niektóre zwracają pieniądze, 

inne wydają bon kredytowy na kwotę 

zakupu lub pozwalają na wymianę 

zakupionego towaru na inny. 

W Danii przysługuje prawo do informacji 

o składzie nabywanej żywności, dacie 

produkcji i przydatności do spożycia. 

Istnieją różne systemy etykietowania 

i kontroli żywności. Na przykład może to 

być gwarancja, że produkt został 

wyprodukowany w sposób ekologiczny lub 

że jest bezpieczny dlaalergików. 

Skargi 

Jeśli uważają Państwo, że podczas składania 

reklamacji w sklepie, u sprzedawcy lub 

rzemieślnika w sprawie towarów lub usług nie 

zostali Państwo sprawiedliwie potraktowani, 

można odwołać się do duńskiej Komisji 

Odwoławczej Konsumentów lub do prywatnej 

komisji ds. skarg i odwołań. 

Na ogół za złożenie skargi pobierana jest 

opłata. Jeśli skarga okaże się uzasadniona, 

otrzymają Państwo zwrot tej opłaty. 

Zgodnie z duńskim systemem podatkowym 

osoby prywatne zobowiązane są do 

płacenia podatku dochodowego do 

państwa, powiatu i gminy. Członkowie 

Duńskiego Kościoła Narodowego płacą 

podatek kościelny, przedsiębiorstwa płacą 

podatek od osób prawnych. 

Oprócz podatku dochodowego podczas 

zakupu towaru lub usługi pobierany jest 

również podatek pośredni w formie 

podatku VAT (moms). Do podatków 

pośrednich należy także akcyza nakładana 

na pewne produkty, takie jak benzyna, 

alkohol i tytoń. 

Wynagrodzenia opodatkowane są 

u źródła, co oznacza, że co miesiąc 

podatek dochodowy jest automatyczne 

potrącany z wynagrodzenia pracowników. 

Raz w roku należy wypełnić zeznanie 

podatkowe, które zawiera informacje 

o dochodach i ulgach podatkowych. 

Formularz zeznania podatkowego otrzymają 

Państwo w styczniu lub w lutym, 

zeznanie podatkowe należy złożyć do 

1maja. 

Wiele informacji wymaganych przez 

urzędy podatkowe, szczególnie informacji 

dotyczących pracowników, jest automatycznie 

przekazywana do tych urzędów. 

Ulgi podatkowe to kwota, jaką można 

odliczyć od dochodu podlegającego 

opodatkowaniu. 

Odliczenia podatkowe obejmują 

odsetki od zadłużenia, składki na związki 

zawodowe, składki na ubezpieczenie na 

Podatki bezpośrednie 

i pośrednie 

Stawka podatku 

i zeznanie podatkowe 

Wydatki podlegające 

odliczeniu

99 

wypadek bezrobocia, alimenty na dzieci 

oraz, w niektórych przypadkach, koszty 

transportu pomiędzy domem a miejscem 

pracy. 

Oprócz powyższych ulg podatkowych, 

każda osoba ma prawo do odliczenia 

specjalnej kwoty wolnej od podatku, 

niezwiązanej z żadnym konkretnym 

wydatkiem. 

Niektóre ulgi podatkowe często zgłaszane 

są automatycznie do urzędów skarbowych. 

Jednak wiele osób musi samodzielnie 

zadbać o powiadomienie urzędu skarbowego 

o niektórych wydatkach podlegających 

odliczeniu. 

Wysokość opodatkowania zależy od 

dochodu obywatela, jego majątku 

i wydatków podlegających odliczeniu. 

Ponadto stawki podatkowe różnią się 

wzależności od gminy lub powiatu. 

W Danii obowiązuje progresywny system 

podatkowy. Oznacza to, że im wyższy jest 

dochód, tym wyższa jest stawka podatku. 

System ten opiera się na koncepcji, że 

najsilniejsze finansowo osoby powinny 

ponosić większy ciężar podatkowy. 

Stawki podatkowe 

Progresywny system 

podatkowy 


Finansowanie społeczeństwa 

dobrobytu 

Kamieniem węgielnym duńskiego modelu 

państwa dobrobytu jest zasada, że osoby 

w pełni sprawne zobowiązane są do 

samodzielnego utrzymywania siebie i swojej 

rodziny, a także do podnoszenia dobrobytu 

wspólnoty poprzez płacenie podatków. 

Jednym z celów duńskiego systemu 

podatkowego jest utrzymywanie standardu 

usług na poziomie, który zapewnia należyte 

warunki życia wszystkim obywatelom – 

niezależnie od ich ogólnej sytuacji finansowej. 

Wpływy z podatków przeznaczane się np. na 

służbę zdrowia, oświatę i badania, budowę 

dróg i kolei, wojsko, wkład w poprawę 

środowiska naturalnego oraz usługi 

społeczne, takie jak emerytury państwowe, 

zasiłki pieniężne i specjalną pomoc dla osób, 

które nie radzą sobie z samodzielnym życiem.

10 KULTURA I CZAS WOLNY OD PRACY

Wolność słowa i myśli 

101 

Bogate życie 

kulturalne 

Kultura jest pojęciem 

o wielu aspektach 

Wiele zajęć i wysoki 

stopień uczestnictwa 

Dania posiada bogate życie kulturalne 

oraz daje wiele możliwości spędzania wolnego 

czasu. Ma to swoje źródło w historycznie 

uwarunkowanej tradycji oświaty 

społecznej*, działaniu stowarzyszeń oraz 

wolności myśli i słowa. 

Kultura obejmuje między innymi sztukę, 

prasę i media atakże ogólne zainteresowanie 

obywateli różnorodnymi ideami i religią 

oraz zwyczaje i tradycje codziennego 

życia. 

Wielu ludzi w Danii należy do stowarzyszeń 

lub organizacji pozarządowych, uprawia 

sport lub dokształca się w czasie wolnym, 

uczestniczy w zorganizowanych wycieczkach 

lub zapisuje się na zajęcia 

højskole (uniwersytet powszechny)* (patrz 

także „Oświata społeczna w Danii” str. 

104). 

Inne propozycje kulturalne to teatry, 

kina, muzea, wystawy, wykłady i biblioteki. 

Korzystanie z nich może być bardzo 

kosztowne, ale niektóre placówki oferują 

zniżki dla osób bezrobotnych, emerytów 

i studentów. 

W większości dużych miast działają 

biura turystyczne, w których można zasięgnąć 

informacji na temat lokalnych wydarzeń 

artystycznych i kulturalnych. Informacje 

można również znaleźć w bibliotece, 

gazetach, czasopismach lub na Internecie. 

Kultura każdego kraju obejmuje także 

tradycje i zwyczaje związane z przyjaźnią, 

spotkaniami towarzyskimi, przyjęciami 

i urodzinami. 

Media i debata publiczna 

Wolność słowa i myśli ma zasadnicze 

znaczenie dla demokracji i stanowi 

podstawę wolnej prasy oraz wolnej debaty 

publicznej. 

Wiele kanałów telewizyjnych i radiowych, 

gazet, czasopism oraz coraz powszechniejsza 

komunikacja przez Internet, 

wpływa na codzienne życie w Danii. 

Obecnie wiele z tych mediów kieruje swoją 

ofertę specjalnie do mniejszości 

etnicznych. 

Media w dużym stopniu proponują 

rozrywkę, jakkolwiek tworzą one również 

ważną płaszczyznę ciągłej debaty 

kulturalnej, politycznej i społecznej, gdzie 

wolna wymiana opinii odgrywa istotną 

rolę w przedstawianiu problemów 

społecznych i poszukiwaniu rozwiązań. 

Ważny element 

demokracji 

Wiele mediów 

adresowanych jest do 

mniejszości 

narodowych 

Rozległy obraz 

środków przekazu 

Kraj stowarzyszeń 

Dania należy do krajów, których ludność charakteryzuje się 

największym na świecie udziałem w klubach i stowarzyszeniach. 

73% ludności należy co najmniej do dwóch stowarzyszeń. 

Dla nowych obywateli, którzy pragną poznać innych ludzi, korzystne 

może okazać się przystąpienie do stowarzyszenia. 

KULTURA I CZAS WOLNY OD PRACY

102 

KULTURA I CZAS WOLNY OD PRACY 

Ograniczenia wolnej 

prasy 

W Danii obowiązuje wolność prasy. Mimo 

to mediom nie wolno publikować pewnych 

rodzajów informacji. 

Nielegalne jest ujawnianie tajemnic 

państwowych, publikowanie wypowiedzi 

oszczerczych lub zniesławiających, a także 

rozpowszechnianie poniżających, rasistowskich 

lub dyskryminujących postaw 

bądź idei. 

Oczywiście, nie oznacza to, że 

w mediach nie wolno prowadzić dyskusji 

na temat takich postaw lub idei, dopóki 

odbywa się to w sposób uczciwy 

i obiektywny lub w celu wywołania debaty. 

Opłata licencyjna 

Radio Dania (Danmarks Radio) oraz TV2 są 

stacjami przekazu publicznego*. Na mocy prawa 

mają one obowiązek nadawania programów 

radiowych i telewizyjnych dla odbiorców 

posiadających rozmaite zainteresowania. 

Media publiczne finansowane są głównie przez 

radiowo-telewizyjne opłaty licencyjne, które 

właściciele odbiorników radiowych i telewizyjnych 

opłacają dwa razy w roku. Wysokość opłaty 

licencyjnej ustala parlament. 

Rejestracji dla celów wnoszenia opłaty licencyjnej 

można dokonać za pośrednictwem sklepu, 

w którym kupili Państwo nowy telewizor lub 

radio, można też bezpośrednio skontaktować się 

z działem licencji Radia Dania (Danmarks Radio).

Wyznania religijne w Danii 

103 

Wolność wyznania 

Przynależność do 

Kościoła Narodowego 

Na mocy duńskiej konstytucji „obywatele 

mają prawo zakładania stowarzyszeń 

religijnych w celu praktykowania religii 

w sposób zgodny ze swoim przekonaniem”. 

Obywatele duńscy mogą więc swobodnie 

wyznawać wybraną religię. 

W rezultacie czego w Danii istnieje wiele 

różnych wyznań – a także jest wiele 

ateistów. 

Duński Kościół Narodowy 

Zgodnie z duńską konstytucją kościół 

ewangelicko-luterański* jest w Danii 

Kościołem Narodowym*. Kościół Narodowy 

świadczy różne usługi dla ogółu 

społeczeństwa, łącznie z rejestracją 

urodzeń, imion i zgonów. 

Większa część ludności Danii – około 85% 

– należy do Duńskiego Kościoła Narodowego. 

Najwięcej osób zostało członkami 

Kościoła poprzez chrzest. 

Przybywające z zagranicy osoby, które 

pragną przystąpić do Duńskiego Kościoła 

Narodowego, mogą osiągnąć to 

wnastępujący sposób: 

Osoby, które po przybyciu do Danii 

zawiadomią władze o przynależności do 

wspólnoty ewangelicko-luterańskiej innej 

niż Duński Kościół Narodowy, podczas 

rejestracji w duńskim urzędzie ewidencji 

ludności zostaną poinformowane o tym, że 

będą zarejestrowane jako członkowie 

Duńskiego Kościoła Narodowego (więcej 

informacji na temat rejestracji znajduje 

się w sekcji „Pomoc i rady udzielane przez 

władze gminy” na str. 31). 

Osoby ochrzczone w innym kościele niż 

ewangelicko-luterański, mogą przystąpić 

do Duńskiego Kościoła Narodowego, 

zwracając się do proboszcza parafii 

w miejscu zamieszkania. 

Osoby nieochrzczone mogą przystąpić 

do Duńskiego Kościoła Narodowego 

poprzez chrzest. 

Członek Duńskiego Kościoła Narodowego, 

który podlega obowiązkowi podatkowemu 

w Danii, musi również płacić podatek 

kościelny. Podatki kościelne pokrywają 

koszty prowadzenia kościołów i cmentarzy 

parafialnych. W kościołach odbywają się 

nabożeństwa i uroczystości kościelne, jak 

chrzty, śluby i pogrzeby. 

Członek Duńskiego Kościoła Narodowego, 

który nie życzy sobie przynależności do 

kościoła, może z niego wystąpić, 

kontaktując proboszcza lokalnej parafii. 


104 

Oświata społeczna 

wDanii 


150 różnych wyznań 

Zatwierdzone i uznane 

wyznania 

Rezygnacja z członkostwa złożona w ciągu 

sześciu miesięcy od dnia wpisu do 

duńskiego rejestru ludności obowiązuje od 

tej daty. 

Inne wspólnoty religijne 

W Danii istnieje wiele wspólnot religijnych 

innych niż ewangelicko-luterański* 

kościół narodowy. Ocenia się, że w Danii 

działała około 150 rozmaitych wspólnot 

religijnych o różnej wielkości. 

Wspólnoty religijne mogą zatrudniać 

własnych kapłanów – imamów, rabinów 

lub pastorów. Z zastrzeżeniem zgodności 

z lokalnymi przepisami dotyczącymi 

planowania przestrzennego mają one 

także prawo do budowania świątyń, 

a także mogą uzyskać pozwolenie na 

założenie cmentarza. Ponadto mogą one 

prowadzić szkoły i wydawać publikacje. 

W Danii istnieje około 90 oficjalnie 

zatwierdzonych wspólnot religijnych, 

w tym islamska, buddyjska i hinduistyczna, 

co oznacza, że duchowni tych wspólnot 

są uprawnieni do udzielania ślubów. 

Spośród wielu różnych wspólnot 11 

uzyskało status specjalnego uznania, co 

daje im prawo do nadawania imion lub 

udzielania chrztu i ślubu oraz wydawania 

świadectw mających taką samą ważność 

jak akty Duńskiego Kościoła Narodowego. 

Biblioteki publiczne 

Biblioteka jest dobrym miejscem, 

w którym można rozpocząć poszukiwania 

informacji o wydarzeniach w gminie. 

Korzystanie z bibliotek publicznych 

jest bezpłatne, większość z nich oferuje 

duży wybór książek, materiałów naukowych 

oraz dostęp do innych usług 

i źródeł wiedzy. 

Poza wypożyczaniem książek, płyt 

kompaktowych, kaset magnetofonowych 

ikaset wideo wiele bibliotek organizuje 

wystawy, pokazy filmowe, przedstawienia 

teatralne dla dzieci oraz odczyty. 

Biblioteki oferują także dostęp do 

Internetu, codziennych gazet, pomoc 

w szukaniu informacji lub materiałów. 

W większości dużych bibliotek 

zatrudniony jest bibliotekarz/bibliotekarka, 

których zadaniem jest udzielanie 

pomocy osobom nieznającym języka 

duńskiego w znajdowaniu książek 

iczasopism. Jeśli poszukiwane materiały 

nie są dostępne w bibliotece, można je 

zamówić poprzez serwis bibliotekarski dla 

imigrantów, który dysponuje ponad 140 

tys. tytułów w około stu różnych językach. 

Serwis bibliotekarski dla imigrantów 

wypożycza książki innym bibliotekom, lecz 

nie jest ogólnie dostępny dla wszystkich. 

Kształcenie w czasie wolnym 

Wiele osób w Danii poświęca wolny czas 

na podnoszenie kwalifikacji w określonej 

dziedzinie lub przedmiocie. 

Najlepiej zacząć od 

biblioteki 

Materiały w różnych 

językach 

W czasie wolnym od 

pracy można nauczyć 

się czegoś nowego

105 

Højskoler – 

„urniwersytety 

powszechne” 

Zajęcia kulturalne 

Można na przykład uczęszczać na 

kursy krawieckie, teatralne, taneczne, 

muzyczne, informatyczne, kursy języków 

obcych, na zajęcia chóru, kursy gotowania, 

filozofii lub historii. 

Højskolerne 

Tradycje oświaty społecznej*, które nadal 

mają wpływ na duńskie społeczeństwo, 

wywodzą się z ruchu kulturalnego 

z połowy 19-tego wieku. Jego podstawą 

było przekonanie, że wszyscy powinni mieć 

możliwość nauki i zdobywania wiedzy 

o społeczeństwie. Duńskie „uniwersytety 

powszechne” – højskoler* powstały 

w kontekście tego ruchu. 

Obecnie w Danii funkcjonuje około 87 

tego rodzaju szkół, które dotowane są 

przez państwo. Oferują one szeroki 

program nauczania, obejmujący przedmioty 

artystyczne, zajęcia sportowe, 

przedmioty teoretyczne oraz ogólne 

informacje o społeczeństwie. 

Podczas kursu studenci mieszkają w internacie. 

Kurs może trwać od tygodnia do 

roku. Oprócz zajęć teoretycznych nauka 

obejmuje także zajęcia kulturalne, 

wycieczki, spotkania towarzyskie i popołudniowe 

wykłady. Osoby, które nie życzą 

sobie lub nie mogą mieszkać na terenie 

szkoły, mogą uczęszczać na kurs tylko w 

ciągu dnia. 

Poza szkołą z internatem istnieją również 

„uniwersytety powszechne”, gdzie wszyscy 

studenci po zajęciach wracają do domu. 

Uniwersytet powszechny to dobre miejsce, aby 

spotkać Duńczyków 

Uniwersytety powszechne dają możliwość zrozumienia duńskiego 

społeczeństwa. W otwarty sposób przedstawiają one zarówno duńskie 

dziedzictwo kulturalne jak i inne interesujące tematy. Dają także 

możliwość poznania „całkiem zwyczajnych” obywateli Danii. 

Kursy wieczorowe 

Dużo osób w Danii uczęszcza też na kursy 

wieczorowe* organizowane na terenie 

całego kraju. Wiele z tych kursów 

przeznaczonych jest specjalnie dla nowych 

obywateli. 

Kursy wieczorowe są odpłatne, ale 

ponieważ są one dotowane przez 

państwowo, uczestnicy nie pokrywają 

całego kosztu kursów. 

Kursy wieczorowe dla 

nowych obywateli 


106 Stowarzyszenia 


Ludzie mający wspólne 

zainteresowania 

Rozmaite 

zainteresowania 

Jedną z najbardziej charakterystycznych 

form spędzania czasu wolnego w Danii jest 

kultura stowarzyszeń. 

Stowarzyszenie tworzy grupa osób 

o wspólnych zainteresowaniach – np. 

naukowych, politycznych, kulturalnych itp. 

W Danii istnieje wiele stowarzyszeń, 

organizacji i klubów. Obejmują one kluby 

sportowe, związki polityczne, towarzystwa 

mieszkaniowe, stowarzyszenia artystyczne, 

związki imigrantów, związki religijne 

oraz stowarzyszenia ludzi mających 

określone zainteresowania. 

Celem innych stowarzyszeń jest 

ochrona interesów osób niepełnosprawnych, 

grup pacjentów, emerytów lub 

osób o orientacji homoseksualnej. Jeszcze 

inne działają na rzecz określonej idei 

politycznej, np. ochrony środowiska 

naturalnego lub praw zwierząt. 

Ponadto istnieje wiele miejsc spotkań, 

klubów i ośrodków kultury, często 

związanych z dzielnicą mieszkaniową, 

gdzie można grać w karty, prowadzić 

dyskusje, uczestniczyć w zajęciach 

rekreacyjnych lub uczęszczać na odczyty. 

Stowarzyszenia szczególnie interesujące dla 

imigrantów i uchodźców 

W Danii istnieje ponad 200 stowarzyszeń, które szczególnie mogą 

interesować imigrantów i uchodźców. Są to na przykład 

stowarzyszenia kulturalne, związki polityczne oraz stowarzyszenia 

przyjaciół. 

Stowarzyszenia te mają na celu wzmacnianie wewnętrznych więzi 

między uchodźcami i imigrantami oraz ich powiązań z Duńczykami, 

jak również obalanie mitów i likwidację uprzedzeń po obu stronach. 

Każdy może założyć 

stowarzyszenie 

Każdy może założyć stowarzyszenie. 

Jedynym warunkiem jest zorganizowanie 

spotkania założycielskiego, na którym 

zostaną ustalone cele stowarzyszenia oraz 

jego statut.

Sport i lekkoatletyka 

107 

Kluby sportowe 

Przystępna opłata 

Wielu Duńczyków – szczególnie dzieci 

i młodzież – w wolnym czasie uprawia 

różne dyscypliny sportu. 

Niektórzy zapisują się do klubu 

sportowego, aby grać w piłkę nożną, piłkę 

ręczną, tenisa, pływać, uprawiać 

gimnastykę itp. Inni wolą jazdę na 

rolkach, biegi lub inne rodzaje sportu, 

które można uprawiać bezpłatnie 

i w dowolnej chwili. 

Niemal wszystkie gminy mają swój 

ośrodek sportowy, z którego za niewielką 

opłatą (lub bez) mogą korzystać 

mieszkańcy danej gminy. 

Większość zorganizowanych zajęć 

gimnastycznych i sportowych prowadzona 

jest przez stowarzyszenia, kluby lub 

organizacje dostępne dla wszystkich. 

Tutaj także obowiązuje składka 

członkowska, ale ponieważ władze gminy 

udzielają pomocy finansowej do tej 

działalności, opłaty są przystępne – nawet 

dla osób nisko uposażonych. 


Pomoc rodziców 

Rodzice często zachęcają swoje dzieci do 

udziału w dobrowolnych zajęciach 

lekkoatletycznych, np. opłacając składkę 

członkowską oraz zawożąc i odbierając je 

z klubu.

11 ZDROWIE I CHOROBA

Duńska służba zdrowia 

109 

Leczenie i profilaktyka 

Choroby związane 

z trybem życia 

Duńska służba zdrowia kładzie nacisk 

zarówno na profilaktykę, jak i na leczenie 

chorób. Celem profilaktyki jest zmniejszenie 

ryzyka zachorowań np. przez 

rozpowszechnianie informacji o zdrowym 

trybie życia. Leczenie ma na celu 

przywrócenie zdrowia lub uśmierzenie 

bólu. 

Do najbardziej rozpowszechnionych 

chorób w Danii należą: nowotwory, 

cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe 

oraz inne choroby związane z trybem 

życia. Czynniki wywołujące te choroby to 

między innymi: otyłość, palenie tytoniu, 

nadużywanie alkoholu oraz niedostatek 

ruchu. 

Ważny jest otwarty dialog 

Dla wielu osób choroba i zdrowie są drażliwym i bardzo osobistym 

tematem, co wiąże się często z mocno zakorzenionymi tradycjami. 

Z tego względu, podczas konfrontacji różnych punktów widzenia na 

zdrowie, chorobę i opiekę zdrowotną, łatwo dochodzi do 

nieporozumień i konfliktów, szczególnie jeśli w grę wchodzą także 

trudności w porozumiewaniu się stron. 

Nie jest łatwo wyrazić swoje życzenia i oczekiwania w obcym języku. 

Równie trudne może okazać się dla pracowników duńskiej służby 

zdrowia udzielenie wyczerpujących informacji o przebiegu leczenia, 

prawach i obowiązkach pacjentów. 

Dlatego ważne jest, aby informować personel o życzeniach 

i oczekiwaniach co do leczenia lub diety. Przez wzgląd na innych 

pacjentów i warunki sanitarne ważne jest, aby życzliwie odnosić się 

do personelu medycznego i stosować się do jego zaleceń. 

ZDROWIE I CHOROBA 

Niższa jakość życia 

i wyższe koszty 

zdrowotne 

Choroby te obniżają jakość życia wielu 

ludzi i rocznie kosztują duńską służbę 

zdrowia miliardy duńskich koron. Dlatego 

władze duńskie kładą duży nacisk zarówno 

na profilaktykę chorób, jak i na propagowanie 

zdrowego stylu życia. Ludność 

zachęcana jest do spożywania większej 

ilości warzyw, mniejszej ilości tłuszczu, 

ograniczenia palenia tytoniu i spożywania 

alkoholu, a także do zażywania ruchu.

110 


i Lecznictwo Szpitalne 


Każdy mieszkaniec 

Danii posiada lekarza 

rodzinnego 

Powszechne 

Ubezpieczenie 

Zdrowotne 

finansowane jest 

z podatków 

Każdy mieszkaniec Danii posiada lekarza 

rodzinnego. W przypadku choroby jest to 

lekarz pierwszego kontaktu. Lekarz 

rodzinny udziela porad dotyczących 

profilaktyki chorób oraz leczy różnego 

rodzaju dolegliwości. Lekarz rodzinny 

ocenia także, czy w danym przypadku 

konieczny jest inny rodzaj leczenia lub też 

badanie specjalistyczne. 

Państwowa Służba Zdrowia oraz Państwowe 

Lecznictwo Szpitalne zapewniają 

możliwość wizyt u lekarza i leczenia 

w szpitalu. Koszt tych usług pokrywają 

wpływy z podatków (ubezpieczenie 

państwowe), leczenie jest więc bezpłatnie 

dla pacjenta. 

Pacjenci pokrywają część kosztów leków, 

okularów, opieki stomatologicznej oraz 

innych rodzajów leczenia, które odbywa 

się poza obszarem działalności lekarza czy 

szpitala. Wysokość dotacji wydatków 

związanych z leczeniem zależna jest od 

sytuacji i dochodów poszczególnego 

obywatela. 

Przy wpisie do krajowego rejestru ludności 

w gminie zamieszkania obywatele 

proszeni są o wskazanie lekarza 

rodzinnego. Wybór lekarza jest dowolny, 

zgodnie z życzeniem można wybrać np. 

mężczyznę lub kobietę. 

Po zarejestrowaniu w krajowym rejestrze 

ludności obywatel otrzymuje kartę powszechnego 

ubezpieczenia zdrowotnego. 

Jest to mała, żółta, plastikowa karta 

znazwiskiem, adresem, numerem rejestru 

(CPR nr) oraz nazwiskiem lekarza 

rodzinnego. Karta powszechnego 

ubezpieczenia zdrowotnego stanowi 

dowód, że są Państwo uprawnieni do 

korzystania z usług duńskiej Służby 

Zdrowia. 

Część wydatków 

leczenia pokrywają 

pacjenci 

Wolny wybór lekarza 

Karta powszechnego 

ubezpieczenia 

zdrowotnego 

Kartę ubezpieczenia zdrowotnego należy 

mieć przy sobie podczas każdej wizyty 

ulekarza, dentysty, na pogotowiu 

ratunkowym oraz podczas przyjmowania 

do szpitala. Kartę tę należy również mieć 

przy sobie podczas podróży 

zagranicznych.

W gabinecie lekarskim 

111 

Wizytę należy umówić 

Wizytę u lekarza rodzinnego należy 

wcześniej umówić. Większość lekarzy 

przyjmuje w godzinach 8.00–16.00 w dni 

powszednie oraz prowadzi konsultacje 

telefoniczne z rana między 8.00-9.00. 

Zwykle termin wizyty wyznaczany jest nie 

później niż pięć dni roboczych po 

kontakcie telefonicznym. W przypadku 

bardzo złego samopoczucia lekarz 

przyjmuje pacjenta tego samego dnia. 


Badanie, leczenie lub 

wydanie skierowania 

Pomoc lekarska 

wnagłych wypadkach 

poza godzinami 

przyjęć 

Lekarz bada pacjenta i decyduje, jakie 

leczenie jest konieczne. Być może 

przepisze leki. Jednak nie wszystkie 

dolegliwości można wyleczyć przy pomocy 

jednej recepty. Może na przykład okazać 

się konieczne skierowanie do specjalisty 

dermatologa lub ginekologa, albo 

w przypadku problemów z kręgosłupem do 

chiropraktyka lub do fizjoterapeuty (część 

kosztów ostatnio wspomnianego leczenia 

należy pokryć samemu). 

Można też być skierowanym do szpitala na 

badanie lub leczenie. 

Pogotowie ratunkowe i pomoc 

wnagłych wypadkach 

Jeśli pomoc lekarska potrzebna jest poza 

godzinami przyjęć lekarza rodzinnego, to 

znaczy po godzinie 16.00 w dni powszednie, 

oraz w soboty, niedziele i święta, należy 

zadzwonić do pogotowia lekarskiego 

(lægevagten) W książce telefonicznej 

znajdują się numery telefonów lekarzy 

dyżurujących w danej gminie. 

Wizyty u lekarza rodzinnego 

• Należy przyjść punktualnie. 

• Należy uprzedzić lekarza o ewentualnym odwołaniu wizyty, 

lekarz będzie mógł wtedy przyjąć innego pacjenta. 

• Jeśli lekarz bada poważnie chorego pacjenta, wizyta może się 

nieco przesunąć. 

• Do gabinetu lekarskiego należy wchodzić pojedynczo lub najwyżej 

z jedną osobą towarzyszącą. 

Podczas rozmowy z lekarzem pacjent (lub 

osoba rozmawiająca w jego imieniu) 

pytany jest o ogólne samopoczucie. 

Wrazie urazu, czy jest on poważny? Czy 

pacjent ma podwyższoną temperaturę, 

a jeśli tak, jak wysoką? Na podstawie 

odpowiedzi lekarz pogotowia decyduje, 

czy dany przypadek wymaga wizyty 

lekarskiej, czy też pacjent sam może udać 

się do lekarza dyżurnego lub na oddział 

pomocy w nagłych wypadkach. Podczas 

Pytania o stan 

pacjenta

112 


Pogotowie lekarskie 

należy wzywać tylko 

wrazie absolutnej 

potrzeby 

konsultacji telefonicznej lekarz prosi 

o podanie numeru rejestru krajowego 

(CPR nr) pacjenta. 

Pogotowie lekarskie należy wzywać tylko 

w nagłych wypadkach, albo jeśli nie są 

Państwo pewni, czy stan pacjenta jest 

poważny. 

Problemy psychiczne 

W Danii uznaje się powszechnie fakt, że 

tak zwany „ból duszy” może powodować 

dolegliwości fizyczne. Jeśli bez wyraźnej 

fizycznej przyczyny pacjent odczuwa ból 

głowy, pleców lub brzucha lub ma zaburzenia 

snu, lekarz będzie starał się dociec, 

czy stan ten nie ma podłoża psychicznego. 

„Ból duszy" 

Poważne nagłe 

wypadki 

Numer alarmowy 112 

W przypadku nagłego zagrożenia życia 

należy bezzwłocznie dzwonić pod numer 

112. Na przykład, jeśli została przecięta 

tętnica, pacjent nie może złapać oddechu 

lub odczuwa silny ból w klatce piersiowej. 

Pracownicy centrum alarmowego pytają 

onazwisko, adres osoby dzwoniącej oraz 

numer telefonu, z którego wzywana jest 

pomoc. Centrala alarmowa wysyła 

następnie ambulans na sygnale lub inną 

odpowiednią pomoc. 

Usługi językowe 

Władze publiczne mają obowiązek 

zadbania o to, by przekazywane przez nie 

informacje były zrozumiałe. Dlatego 

lekarz musi być pewny co do tego, że 

pacjent pojmuje jego słowa oraz że on sam 

rozumie pacjenta. W przypadku gdy 

wzajemna komunikacja nie jest możliwa, 

lekarz ma obowiązek wezwać do pomocy 

tłumacza. 

Lekarz pyta o ogólny stan zdrowia i sytuację 

pacjenta. Czy mają Państwo wiele 

zmartwień albo problemy w małżeństwie? 

Czy tęsknią Państwo za ojczyzną 

i rodziną? Lub też czy byli Państwo 

wystawieni na przeżycia traumatyczne, 

jak pobyt w więzieniu, tortury lub wojna? 

Lekarz zobowiązany jest do zachowania 

tajemnicy zawodowej, można zatem bez 

obaw mówić o swoich problemach. Nic 

z tego, co powiedzą Państwo lekarzowi, 

nie zostanie przekazane władzom ani 

innym osobom. 

W zależności od rezultatu rozmowy lekarz 

może uznać, że objawów nie da się 

wyleczyć jedynie za pomocą leków oraz 

skierować Państwa do psychologa lub na 

inne odpowiednie leczenie. 

Wielu ludzi szuka pomocy psychologa, aby 

rozwiązać poważne problemy lub np. 

przeżyć trudny okres związany z rozwodem 

lub inną życiową tragedią. 

Rozmowa z lekarzem 

Lekarza obowiązuje 

tajemnica zawodowa 

Pomoc psychologa

113 

Programy badań 

kontrolnych 

Badania kontrolne dzieci 

i młodzieży 

Wszystkie dzieci w wieku od pięciu tygodni 

do 15 lat przechodzą co najmniej dziewięć 

profilaktycznych badań kontrolnych, 

według starannie opracowanego programu. 

Siedem badań kontrolnych odbywa 

się, zanim dziecko zacznie uczęszczać do 

szkoły. 


Rozmowa o dziecku 

i rodzinie 

Podczas pierwszego badania kontrolnego 

lekarz pyta o ogólną sytuację rodziny, 

przebieg karmienia piersią, sen, rozwój 

isamopoczucie dziecka. Dziecko jest dokładnie 

badane, a lekarz udziela 

wskazówek na temat karmienia i stymulowania 

rozwoju. 

Podczas kolejnych badań kontrolnych 

lekarz bada zdolności motoryczne dziecka, 

jego rozwój sensoryczny i językowy, 

stopień dojrzałości szkolnej oraz umiejętności 

przydatne w codziennym życiu. 

Należy umówić wizytę 

Badania kontrolne umożliwiają lekarzowi 

znalezienie problemów, które mogą 

wpływać na samopoczucie i zdrowie 

dziecka, i które wymagają uwagi. 

Dopóki dziecko nie zacznie uczęszczać do 

szkoły, rodzice odpowiedzialni są za 

uczęszczanie na wizyty kontrolne. Podczas 

pierwszej wizyty pielęgniarki środowiskowej 

rodzice otrzymują broszurę 

zawierającą m.in. harmonogram badań 

kontrolnych. 

Szczepienia 

Wszystkie dzieci szczepione są przeciwko 

określonym chorobom, które mogą mieć 

przebieg śmiertelny. Szczepienia są 

bezpłatne, często wykonuje się je w trakcie 

badań kontrolnych opisanych powyżej. 

Program szczepień dzieci obejmuje 

błonicę, tężec, krztusiec, polio, odrę, 

świnkę, różyczkę i zapalenie opon 

mózgowych. 

Bezpłatne szczepienia

114 


Opłaty za szczepienia 

wykonywane przed 

podróżami 

zagranicznymi 

Kobiety, które nie chorowały na różyczkę i 

nie zostały przeciwko niej zaszczepione, 

przed zajściem w ciążę powinny się 

zaszczepić, ponieważ w przypadku 

zachorowania na różyczkę podczas ciąży, 

istnieje ryzyko urodzenia niepełnosprawnego 

dziecka. 

W przeciwieństwie do wyżej wymienionych 

bezpłatnych szczepień, za szczepienia 

specjalne wymagane przed podróżami 

zagranicznymi jest pobierana opłata. 

Wiek: Plan szczepień 

3 miesiące Błonica – tężec – krztusiec – polio 1, 

haemophilus influenzae typu B* 

5 miesięcy Błonica – tężec – krztusiec – polio 2, 


12 miesięcy Błonica – tężec – krztusiec – polio 3, 


15 miesięcy Szczepienie MFR 1 (odra, świnka, różyczka) 

2 lata Polio 1** (doustnie na cukrze) 



5 lat Błonica – tężec 4 

12 lat Szczepienie MFR 2 (odra, świnka, różyczka) 

18 lat Różyczka (kobiety) 

* Przeciwko zapaleniu opon mózgowych i zapaleniu nagłośni 

wywoływanym przez bakterie haemophilus influenzae typu B. 

** Od 1 lipca 2001 roku przestano podawać doustną szczepionkę 

polio dwuletnim dzieciom. Obecnie dzieci dostają w zamian 

szczepionkę przeciwko błonicy – tężcowi – krztuścowi – polio 

w wieku pięciu lat. W przypadku starszych dzieci, które zaczęły już 

plan szczepień polio, program będzie kontynuowany, dopóki nie 

otrzymają ostatnich dawek szczepionki podczas badań kontrolnych 

w wieku 3 i 4 lat.

115 

Obrzezanie młodych dziewcząt jest nielegalne 

Obrzezanie młodych dziewcząt jest poważnym okaleczeniem 

ciała i może prowadzić do zakażeń, bezpłodności, chronicznych 

bóli przez całe życie, problemów psychicznych oraz wielu 

innych problemów zdrowotnych. Obrzezanie kobiet jest 

zabronione prawem i dlatego jest karalne. 


Obrzezanie mężczyzn podlega specjalnym zasadom. Więcej 

informacji na ten temat można uzyskać u lekarza rodzinnego.

116 

W szpitalu 


Wolny wybór szpitala 

Do szpitala można być przyjętym 

z powodu złego stanu zdrowia lub urazu 

albo wtedy, gdy lekarz rodzinny wystawi 

skierowanie na leczenie w szpitalu. 

W Danii można wybrać szpital według 

własnego uznania. Niektórzy pacjenci 

pragną leczyć się w określonym szpitalu, 

np. ze względu na jego bliskość od miejsca 

zamieszkania i rodziny lub też krótsze listy 

osób oczekujących na leczenie. Lekarza 

rodzinnego należy poinformować o tym, 

w którym szpitalu życzą sobie Państwo 

poddać się badaniom lub leczeniu. 

Sale szpitalne w Danii mogą mieścić od 

jednego do czterech pacjentów. Mężczyźni 

i kobiety leżą w osobnych salach. 

Obchód z udziałem lekarzy i pielęgniarek 

odbywa się codziennie. Lekarz sprawdza 

stan zdrowia pacjenta, planuje badania 

i leczenie, a także odpowiada na pytania 

pacjenta. 

Zasady dotyczące posiłków 

i odwiedzin 

Wszystkie szpitale mają stałe pory 

odwiedzin. Ponieważ pacjentom w szpitalu 

potrzebna jest cisza i spokój, dlatego 

przed wizytą w szpitalu należy upewnić 

się, ilu gości może odwiedzać pacjenta 

Liczba łóżek w salach 

szpitalnych 

Obchód lekarski 

Cisza i spokój – także 

w godzinach odwiedzin

117 

Szpital zapewnia 

wyżywienie, odzież i 

higienę 

Specjalne potrzeby 

żywieniowe 

Możliwość noclegu w 

szpitalu dla rodziców 

hospitalizowanych dzieci 

jednocześnie. Jeśli przychodzą Państwo 

poza godzinami odwiedzin, należy 

zachować szczególny wzgląd. Jeśli 

odwiedzany pacjent jest w stanie wstać 

z łóżka, powinien wraz z gośćmi przejść 

na czas odwiedzin do wspólnej sali. 

Szpital dba o wszystkie potrzeby pacjenta, 

łącznie z wyżywieniem, zapewnieniem 

czystej bielizny i higieną osobistą, w razie 

konieczności także zapewnia praktyczną 

pomoc. Z wyjątkiem owoców nie wolno 

przynosić pacjentom żadnych artykułów 

spożywczych, ponieważ mogą one 

zawierać składniki, których nie przewiduje 

zalecona pacjentowi dieta. 

Pacjenci, którzy mają specjalne potrzeby 

żywieniowe – np. jeśli mają uczulenie na 

pewne produkty, są wegetarianami lub nie 

wolno im spożywać wieprzowiny ze 

względów religijnych – powinni o tym 

powiadomić personel szpitala. Wówczas 

będą im podawane specjalne posiłki. 

Posiłki podawane w szpitalu przeznaczone 

są wyłącznie dla pacjentów. W niektórych 

szpitalach działają bufety, w których 

goście mogą nabyć artykuły spożywcze. 

Inne szpitale sprzedają bony żywnościowe 

na posiłki szpitalne. 

Dzieci w szpitalu 

Większość szpitali umożliwia rodzicom 

hospitalizowanych dzieci nocleg 

w szpitalu. Rodzice chorych dzieci mogą 

przebywać w szpitalu poza godzinami 

odwiedzin. Niektóre szpitale pobierają od 

rodziców opłaty za podawane im posiłki. 

Jeśli mają Państwo poważnie chore 

dziecko w wieku do lat 14, pracodawca 

iwładze gminy mogą wspólnie wyrazić 

zgodę na zwrot utraconych zarobków, jeśli 

w związku z chorobą dziecka pracują 

Państwo w mniejszym wymiarze godzin 

lub biorą urlop na czas pobytu dziecka 

w szpitalu. 

Szpital psychiatryczny 

Osoby, które mają tak poważne problemy 

psychiczne, że nie są w stanie sobie z nimi 

poradzić, mogą być skierowane na 

leczenie w szpitalu psychiatrycznym. 

Szpitale te proponują rozmowy 

terapeutyczne oraz, w razie potrzeby, 

leczenie farmakologiczne. Pacjent 

uczestniczy czynnie w planowaniu 

przebiegu leczenia. Poza tym można tu 

poznać osoby znajdujące się w takiej samej 

sytuacji. Wiele szpitali psychiatrycznych 

oferuje sale jednoosobowe dla większości 

pacjentów. 

Osoby, które stanowią zagrożenie dla 

siebie lub dla innych, i które odmawiają 

poddania się leczeniu szpitalnemu, mogą 

zostać umieszczone w zamkniętym 

szpitalu psychiatrycznym wbrew swojej 

woli. Leczenie przebiega tu podobnie jak 

w szpitalu otwartym. Jednak pacjentom 

nie wolno opuszczać szpitala bez nadzoru. 

Zwrot utraconych 

zarobków 

Rozmowy 

terapeutyczne 

i leczenie 

farmakologiczne 

Umieszczenie w 

szpitalu 

psychiatrycznym 

ZDROWIE I CHOROBA

118 

Opieka stomatologiczna 


Bezpłatna opieka 

stomatologiczna dla 

dzieci w wieku do 18 

lat 

Opieka stomatologiczna dla dzieci 

i młodzieży 

W Danii dzieci w wieku do lat 18 mogą 

korzystać z bezpłatnej opieki stomatologicznej. 

Kontrole u dentysty odbywają 

się raz lub dwa razy w roku. Dzieci uczy 

się dbać o zęby, w razie potrzeby poddaje 

leczeniu lub przeprowadza korekcję 

zgryzu. 

W rezultacie tej wysoce efektywnej 

strategii profilaktycznej stan zdrowia 

jamy ustnej w Danii należy do najlepszych 

na świecie. Większość dzieci ma niewiele 

ubytków lub nie ma ich wcale. Dzieci 

rzadko tracą zęby lub muszą je usuwać. 

Na pierwszą wizytę u dentysty dzieci 

wzywane są zwykle zanim skończą dwa 

lata. Nawet jeśli dziecko nie ma jeszcze 

zębów, dobrze jest pójść do dentysty. Jest 

to dla dziecka okazja, aby oswoić się 

z sytuacją i odwiedzić klinikę – rodzice 

mogą się przy okazji dowiedzieć, jak 

najlepiej dbać o zęby dziecka. Chociaż 

zęby mleczne wypadają we wczesnym 

dzieciństwie, należy o nie dbać. 

W przeciwnym przypadku istnieje ryzyko 

uszkodzenia stałych zębów. 

W większości gmin funkcjonują szkolne 

kliniki stomatologiczne. W niektórych 

małych miastach usługi te świadczy 

prywatny dentysta. Jednak jest to również 

forma bezpłatnej opieki stomatologicznej 

dla dzieci. 

Należy dbać o zęby 

mleczne 

Z chwilą gdy dzieci zaczynają naukę 

w szkole, automatycznie kierowane są do 

szkolnej kontroli stomatologicznej. 

Stomatolodzy odwiedzają także szkoły, 

aby uczyć dzieci pielęgnacji zębów. 

Szkolna opieka 

stomatologiczna 

Dobrze, jeśli rodzice dzieci z młodszych 

klas towarzyszą dzieciom podczas wizyt 

u dentysty. Dzieci starsze mogą chodzić do 

dentysty same. Jeśli konieczne jest 

poważniejsze leczenie, dentysta zawsze 

konsultuje się z rodzicami.

119 

Należy znaleźć 

prywatnego dentystę 

Opieka stomatologiczna dla 

dorosłych 

Dorośli powyżej 18 roku życia sami wybierają 

prywatnego dentystę (stomatolodzy figurują 

np. w lokalnej książce telefonicznej). 

Za badania i leczenie stomatologiczne 

należy płacić, ale Powszechne Ubezpieczenie 

Zdrowotne dopłaca do wielu usług. 

Refundowana część opłaty jest automatycznie 

potrącana z rachunku za usługi 

dentystyczne. 

Prywatne ubezpieczenie zdrowotne może 

pokrywać poważniejsze leczenie lub 

zabieg. 

Rutynowe kontrole stomatologiczne 

W Danii zaleca się kontrole stomatologiczne mniej więcej co sześć 

miesięcy – nie tylko w przypadku zaistnienia problemów 

stomatologicznych. Częste kontrole pozwalają na wcześniejsze 

wykrywanie problemów, takich jak np. ubytki. W ten sposób 

zmniejsza się zakres leczenia, a jego koszty są bardziej przystępne 

dla pacjenta. 

ponieważ grozi to nasileniem początkowych 

problemów. 

Władze gminy zobowiązane są do zapewnienia 

opieki stomatologicznej osobom, 

które nie są w stanie samodzielnie udać się 

do dentysty. Zwykle dotyczy to ludzi starszych 

lub poważnie upośledzonych. Pacjent 

pokrywa jedynie niewielką część kosztów 

tej usługi. 

Leczenie stomatologiczne 

wnagłych przypadkach 

W przypadku nagłego i silnego bólu zęba 

zwykle można otrzymać pomoc w pogotowiu 

stomatologicznym o każdej porze 

dnia, w pobliżu miejsca zamieszkania. Numer 

telefonu można znaleźć w lokalnej 

książce telefonicznej. 

Opieka 

stomatologiczna dla 

osób, które nie są 

wstanie udać się do 

dentysty 


Wizytę należy umówić 

Niekiedy leczenie 

stomatologiczne 

wymaga kilku wizyt 

Tak jak w przypadku lekarza rodzinnego, 

wizytę u dentysty należy uprzednio umówić 

– i przyjść punktualnie. Jeśli chodzą 

Państwo regularnie do dentysty, termin 

następnej wizyty będzie automatycznie wyznaczony. 

W niektórych przypadkach na leczenie nie 

wystarczy jedna wizyta. Leczenie może 

być kontynuowane przez długi czas, np. 

jeśli konieczna jest korekta zgryzu. Nie 

należy przedwcześnie przerywać leczenia,

120 Leki 


Wyłącznie leki 

zatwierdzone 

Leki na receptę i bez 

recepty 

Środki lecznicze można wprowadzić na 

rynek duński tylko wtedy, kiedy są one 

zatwierdzone do obrotu przez Komisję 

Europejską lub Duński Urząd Leków 

(Lægemiddelstyrelsen). 

W Danii rozróżnia się dwie grupy leków – 

leki na receptę oraz leki niewymagające 

recepty. Leki na receptę można kupić tylko 

w aptece po okazaniu recepty. Leki w tak 

zwanej sprzedaży odręcznej (håndkøbsmedicin) 

dostępne są bez recepty. 

W aptekach można kupić wszystkie 

dostępne leki niewymagające recepty. 

W niektórych drogeriach i sklepach 

uprawnionych do sprzedawania leków bez 

recepty można kupić niektóre leki 

dostępne bez recepty, np. środki przeciwbólowe, 

przeciwkaszlowe, środki na ból 

gardła oraz preparaty nikotynowe 

wspomagające rzucanie palenia. 

leków, a w ten sposób gwarantuje, że 

sytuacja finansowa pacjentów nie 

pogorszy się tylko dlatego, że są chorzy 

i potrzebują leków. Refundowana kwota 

zależy od rocznych wydatków na leki 

podlegające refundacji. Więcej informacji 

na temat zasad refundacji leków można 

otrzymać u lekarza lub w lokalnej aptece. 

Leki dostępne tylko w aptekach sprzedawane 

są w tej samej cenie na terenie całej 

Danii. 

System refundacji 

leków 


zapewnia zwrot części kosztów niektórych

12 ZWYCZAJE I TRADYCJE

123 

Święta religijne, państwowe 

i kościelne 

W ciągu roku obchodzone są święta 

religijne i państwowe, podczas których 

dzieci nie chodzą do szkoły, większość 

dorosłych nie pracuje, a sklepy są przez 

cały dzień zamknięte lub czynne krócej. 

W święta religijne w kościołach Duńskiego 

Kościoła Narodowego odprawiane się 

nabożeństwa. 

Najważniejsze duńskie święta związane 

są z trzema wielkimi świętami kościelnymi: 

Bożym Narodzeniem dla uczczenia 

narodzin Jezusa Chrystusa, Wielkanocą 

upamiętniającą jego ukrzyżowanie, śmierć 

i zmartwychwstanie oraz Zielonymi 

Świątkami upamiętniającymi zesłanie 

Ducha Świętego. 

Ze świętami religijnymi – szczególnie 

z Bożym Narodzeniem – wiąże się wiele 

tradycji, dla większości ludzi święta są 

dobrą okazją, aby spędzić czas z rodziną, 

krewnymi i przyjaciółmi. 

Do świąt religijnych należą również: 

• Nowy Rok, 1 stycznia. 

• Store Bededag (Wielki Dzień 

Modlitwy – duńskie święto religijne 

wypadające w czwarty piątek po 

Wielkanocy). Zostało ono wprowadzone 

przed wieloma laty, gdy kilka 

dni modlitwy w kalendarzu kościelnym 

połączono w jeden. 

• Wniebowstąpienie Pańskie – dzień, 

w którym chrześcijanie obchodzą 

wstąpienie Jezusa do nieba. 

Najważniejszymi świętami państwowymi 

są: 

• 1 maja, Międzynarodowe Święto 

Pracy. 

• 5 czerwca, Dzień Konstytucji, 

upamiętniający podpisanie pierwszej 

duńskiej konstytucji w 1849 roku. 

Boże Narodzenie (Jul) 

W Wigilię 24 grudnia rodziny spotykają się, spożywają razem wieczerzę 

wigilijną i dają sobie prezenty. Większość Duńczyków tańczy wokół choinki 

i śpiewa kolędy. Dużo osób w ten dzień uczestniczy w świątecznym 

nabożeństwie. 

ZWYCZAJE I TRADYCJE 

Przygotowania do Bożego Narodzenia zaczynają się w listopadzie, co 

widoczne jest na ulicach i w sklepach, które przybrane są świerkiem 

i świątecznymi ozdobami, jak: serca, anioły i bożonarodzeniowe skrzaty 

(julenisser). W grudniu wiele miejsc pracy organizuje świąteczne obiady, 

dzieci w przedszkolach, świetlicach i szkołach przygotowują prezenty 

i ozdoby choinkowe. Wiele dzieci prowadzi kalendarz adwentowy, również 

stacje telewizyjne od 1 do 24 grudnia codziennie nadają nowe odcinki 

kalendarza adwentowego. 

W pierwszy i drugi dzień świąt Bożego Narodzenia, tj. 25 i 26 grudnia, 

wiele rodzin spotyka się przy świątecznym posiłku.

124 


Przyjęcia i spotkania towarzyskie 

W Danii ludzie wydają przyjęcia z różnych 

okazji: ślubu, chrztu, konfirmacji, urodzin 

i świąt religijnych, kiedy ktoś przeprowadza 

się do nowego domu, ukończył 

szkołę lub uczelnię, wyjeżdża za granicę 

albo po prostu ma na to ochotę. 

Przyjaciele, krewni i koledzy zapraszani 

są na poczęstunek, czasami do 

późnego wieczora trwają tańce. 

Jeśli zostaną Państwo zaproszeni na 

przyjęcie lub nieformalny obiad, miło jest 

przynieść upominek dla gospodarza lub 

gospodyni, np. butelkę wina, kwiaty, 

czekoladki itp. Jeśli zostaną Państwo 

zaproszeni na przyjęcie urodzinowe, 

powinni Państwo przynieść prezent. 

Przyjęcia urodzinowe dla dzieci 

Wielu rodziców dzieci w wieku przedszkolnym 

i szkolnym zaprasza kolegów 

i koleżanki dziecka na przyjęcie 

urodzinowe. Niektórzy zapraszają tylko 

dziewczynki lub tylko chłopców. Na 

tradycyjnym duńskim przyjęciu urodzinowym 

dla dziecka, zwykle podaje się 

wielowarstwowy tort urodzinowy, słodkie 

bułeczki, gorącą czekoladę i napoje. 

Solenizantowi śpiewa się piosenkę 

urodzinową, potem dzieci bawią się 

razem. Dzieci, które zostały zaproszone na 

urodziny, powinny przynieść prezent. Jeśli 

nie są Państwo pewni, jaki prezent 

powinno przynieść Państwa dziecko ani ile 

powinien kosztować, mogą Państwo 

zapytać innych rodziców. 

Wielkanoc i Zielone Świątki 

Wielkanoc wypada w marcu lub kwietniu, Zielone Świątki w maju lub 

czerwcu. Oprócz religijnych tradycji związanych z chrześcijańskimi 

obchodami zmartwychwstania Chrystusa Duńczycy mają długą 

tradycję w dawaniu sobie w prezencie jajek wielkanocnych, zwykle 

czekoladowych. Jajka są odwiecznym symbolem płodności. Zgodnie 

ztradycją w Zielone Świątki wiele osób wstaje wcześnie rano, aby 

zobaczyć „taniec słońca”, a po południu spożywa świąteczny lunch, 

często na pikniku w lesie. 

Ironia i humor 

W Danii humor jest ważnym elementem 

komunikacji. Często używa się tu również 

ironii. Z tego względu ton wypowiedzi 

w wielu miejscach pracy może czasami 

wydawać się dość bezpośredni. Ludzie 

mówią sobie wiele rzeczy, które z pozoru 

brzmią nieuprzejmie i mogą zaskoczyć 

osoby nieprzyzwyczajone do tego rodzaju 

rozmów. Jednak często jest to tylko sposób 

okazywania sobie nawzajem sympatii 

iszacunku, a nieszkodliwe żarty między 

przyjaciółmi powinno się akceptować.

125 

Poczucie czasu 

Duńczycy są bardzo punktualni. Oczekują, 

że przyjdą Państwo o uzgodnionej porze – 

nie wcześniej i nie później. 

Dotyczy to zarówno spotkań zawodowych, 

jak i prywatnych, także wizyt u lekarza, 

dentysty i w urzędach państwowych. Spóźnienie 

lub nieobecność bez ważnej 

przyczyny będzie bardzo źle widziane. 


Prowadzenie pojazdu pod 

wpływem alkoholu 

Prowadzenie samochodu po spożyciu zbyt 

dużej ilości alkoholu jest nielegalne, a także 

nieakceptowane społecznie. W Danii 

zabronione jest prowadzenie samochodu 

lub motocykla, jeśli stężenie alkoholu we 

krwi wynosi 0,5 mg/ml lub więcej. 

Duńska flaga narodowa 

Według legendy duńska flaga narodowa („Dannebrog”) spadła 

z nieba 15 czerwca 1219 roku podczas bitwy w Estonii. 

Władze państwowe i osoby prywatne wywieszają flagę w szczególne 

dni, m.in. w święta religijne, urodziny niektórych członków rodziny 

królewskiej oraz we wszystkie święta państwowe, takie jak Dzień 

Konstytucji (5 czerwca). 

Duńczycy używają również flagi narodowej przy wielu okazjach 

nieoficjalnych. Na przykład wiele osób stawia flagę na stole podczas 

urodzin i rocznic. Wiele choinek dekoruje się małymi papierowymi 

flagami; flagi są również wykorzystywane jako ozdoby świąteczne na 

ulicach i w sklepach. 

Powszechne używanie flagi stanowi długą tradycję i nie oznacza, że 

Duńczycy są wyjątkowo nacjonalistyczni.

126 


Ciało i seks 

Chcąc nie chcąc, w Danii często napotykamy 

nagość i seksualność w miejscach 

publicznych. Gazety i czasopisma 

publikują artykuły o seksie i współżyciu, a 

wiele reklam eksponuje ludzkie ciało. 

Wynika to z ogólnych przemian 

społecznych, które doprowadziły do 

przyjęcia bardziej liberalnego podejścia do 

seksualności. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu 

lat pojawiły się nowe typy 

związków, ludzie zyskali więcej wolności 

w sferze seksualnej, poprawiły się też 

warunki ludzi o orientacji homoseksualnej. 

Jednak wolność wiąże się z odpowiedzialnością. 

Oznacza to, że istnieją 

pewne granice tego, na co można sobie 

pozwolić. Uprawianie seksu z osobą 

poniżej 15 lat jest karalne, ponadto nikogo 

nie można zmuszać do czegokolwiek 

wbrew jego woli. 

Podstawową zasadą jest szacunek dla 

prywatnych i seksualnych granic innych 

osób. Gdy ludzie opalają się w parku lub 

na plaży, pływają skąpo ubrani lub bez 

ubrania, nie jest to zaproszenie do seksu. 

Podobnie sygnały ciała wyrażane poprzez 

ubranie nie powinny być interpretowane 

jako zachęta do zalotów. Przypadki 

seksualnego nadużycia należy zgłaszać na 

policję, umożliwi to oddanie sprawcy/ 

sprawców w ręce sprawiedliwości. 

Wiek, w którym młodzież zaczyna aktywne 

życie seksualne, jest bardzo 

zróżnicowany. Jednak nastolatki dość 

często mają dziewczynę lub chłopaka, 

Większość tych związków oparta jest na 

wzajemnej sympatii i szacunku.

128 

Praktyczne informacje 

PRAKTYCZNE INFORMACJE 

Apteki 

Leki na receptę i bez recepty można nabyć 

w aptekach; od poniedziałku do piątku 

w godzinach 9.00–17.00 (lub 18-tej), 

w soboty zwykle do godziny 13.00 lub 

14.00. W niektórych sklepach funkcjonują 

tak zwane punkty sprzedaży leków 

niewymagających recepty związane 

zwykle współpracą z najbliższą apteką. 

Punkty te pośredniczą również w realizacji 

recept. Recepta złożona w punkcie 

sprzedaży realizowana jest w aptece, 

a leki przesyłane są do punktu zwykle tego 

samego dnia. Niektóre leki dostępne bez 

recepty, np. środki przeciwbólowe lub 

przeciwkaszlowe, można też nabyć 

w wielu drogeriach, supermarketach lub 

na stacjach benzynowych. 

Całodobową sprzedaż leków prowadzą 

apteki dyżurne. Szczegółowe informacje 

na temat godzin otwarcia aptek 

dyżurnych, można otrzymać telefonicznie 

w najbliższej aptece lub na stronie 

internetowej www.sundhed.dk. 

Za zakup leków poza normalnymi 

godzinami otwarciaapteki, pobierana jest 

zwykle dodatkowa opłata, nie dotyczy to 

recept wystawionych tego samego dnia 

przez lekarza pełniącego dyżur. 

Banki 

Banki czynne są zwykle w godzinach 

10.00–16.00 w poniedziałek, wtorek, 

środę i piątek, w czwartek większość 

banków otwarta jest w godzinach 

10.00–17.30 lub 10.00–18.00. Wiele 

banków posiada bankomaty przyjmujące 

kartę Dankort* i inne karty kredytowe. 

Biblioteki 

We wszystkich gminach działają biblioteki 

publiczne. Bezpłatnie można tu 

wypożyczać książki, płyty kompaktowe 

i filmy wideo, a także korzystać 

z Internetu. Większość dużych bibliotek 

otwarta jest w godzinach 10.00–19.00 

w dni powszednie oraz w godzinach 

10.00–13.00 lub 10.00–14.00 w soboty. 

Lokalne mniejsze oddziały zwykle otwarte 

są krócej. Więcej informacji otrzymać 

można w urzędzie gminy. 

Muzea 

W Danii istnieje około 300 różnych 

muzeów. Połowę z nich stanowią muzea 

państwowe lub otrzymujące fundusze 

państwowe. Większość muzeów pobiera 

opłatę za wstęp, lecz wiele oferuje 

bezpłatne wejście dla dzieci. Niektóre 

muzea państwowe, np. Muzeum 

Narodowe (Nationalmuseet) i Państwowe 

Muzeum Sztuki (Statens Museum for 

Kunst) mają wolny wstęp w środy. 

Numer alarmowy 

W sytuacji alarmowej lub w przypadku 

zagrożenia życia, jak wypadek, pożar, 

napad lub nagła choroba, należy dzwonić 

pod numer 112.

129 

Sklepy 

Sklepy w Danii mogą być otwarte 

w dowolnych godzinach pomiędzy 6.00 

rano w poniedziałek a 17.00 w sobotę. 

Ponadto duże sklepy otwarte są w 

niedzielę, cztery razy w roku. Małe sklepy 

spożywcze sprzedające głównie żywność, 

napoje i inne artykuły są zwykle otwarte w 

każdą niedzielę. 

Małe sklepy przemysłowe, jak np. sklepy 

odzieżowe, czynne są od poniedziałku do 

czwartku w godzinach 10.00–18.00, 

nieco dłużej otwarte są one w piątki, za to 

krócej w soboty. Wiele dużych 

supermarketów i domów towarowych 

czynnych jest od 8.00 lub 9.00 do 20.00 

lub 21.00. 

Telefony 

W wielu miejscach publicznych znajdują 

się automaty telefoniczne. Można z nich 

dzwonić, używając monet lub specjalnych 

kart telefonicznych, które są do nabycia w 

kioskach lub supermarketach. 

Książki telefoniczne ze spisem lokalnych 

telefonów wysyłne są pocztą do wszystkich 

gospodarstw domowych danego rejonu. 

Książki telefoniczne zawierają numery 

telefonów, a także informacje na temat 

gminy, pogotowia ratunkowego, policji, 

stowarzyszeń, muzeów oraz lokalne mapy 

i żółte strony ze spisem telefonów firm. 

Numery telefonów dostępne są także 

w biurze informacj o numerach tel. 118 

oraz na stronie internetowej www.tele.dk. 

Transport publiczny 

Dania posiada rozbudowaną sieć 

lokalnego i krajowego transportu 

publicznego. Można kupić miesięczne 

bilety autobusowe i kolejowe oraz karnety 

na kilka przejazdów, które są tańsze od 

biletów jednorazowych. Więcej informacji 

można otrzymać na stacjach kolejowych, 

autobusowych, w urzędzie gminy lub na 

stronie internetowej www.rejseplanen.dk. 

Urzędy państwowe 

Większość urzędów państwowych ma 

określone godziny otwarcia i odbierania 

telefonów. Wiele urzędów czynnych jest 

nieco dłużej w czwartki a zamykanych 

wcześniej w piątki. Większość organów 

państwowych, takich jak urzędy gminne 

ipowiatowe oraz ministerstwa, posiada 

własną stronę internetową, która zwykle 

prowadzi tak zwany servis 

samoobsługowy, gdzie obywatel za 

pomocą specjalnego kodu otrzymuje 

dostęp do swoich prywatnych danych 

i niektóre z nich może zmieniać. Więcej 

informacji na ten temat można otrzymać 

w urzędzie gminy lub na stronie 

internetowej www.danmark.dk. 

PRAKTYCZNE INFORMACJE

130 


Usługi pocztowe 

Znaczki można kupić w urzędach 

pocztowych i wielu kioskach. Urzędy 

pocztowe przyjmują listy i paczki, krajowe 

i zagraniczne. O zmianie adresu można 

powiadomić lokalny urząd pocztowy, 

w którym dostępne są również małe teczki 

dot. zmiany adresu (flyttemapper). 

Zawierają one wszystkie niezbędne 

formularze potrzebne w związku ze 

zmianą adresu. W urzędach pocztowych 

można również rezerwować bilety na 

przedstawienia teatralne, koncerty oraz 

imprezy sportowe. 

Lokalne urzędy pocztowe czynne są 

w różnych godzinach, większość otwarta 

jest w poniedziałek, wtorek, środę i piątek 

w godzinach 9.30–17.00, w czwartki do 

17.30, w soboty do 13.00. Informacje na 

temat godzin otwarcia urzędów 

pocztowych można znaleźć na stronie 

internetowej www.postdanmark.dk. 

Listy krajowe i zagraniczne powinny być 

wrzucane do czerwonych skrzynek 

pocztowych, które można znaleźć na 

terenach zamieszkałych. Informacje 

o godzinach wyjmowania listów znajdują 

się na skrzynce pocztowej.

Użyteczne informacje i adresy 

131 

Informacja internetowa 

www.danmark.dk 

Oficjalna strona internetowa Danii. 

Zawiera informacje o społeczeństwie 

duńskim w języku duńskim. 

www.finfo.dk 

Informacje o społeczeństwie duńskim 

w językach: albańskim, arabskim, 

kurmandżi (północnokurdyjskim), perskim, 

somalijskim, tureckim, wietnamskim, 

serbsko-chorwackim, francuskim, 

angielskim i duńskim. 

www.denmark.dk 

Informacje o społeczeństwie duńskim 

w językach: angielskim, niemieckim, 

francuskim i hiszpańskim. 

Informacja telefoniczna 

Numer telefonu 1881, Państwowa Służba 

Informacyjna. 

W językach: duńskim i angielskim. 

Biblioteka 

Więcej informacji uzyskać można 

w lokalnej bibliotece. 

Gmina 

Adresy urzędów gminnych, ich adresy 

internetowe, adresy poczty elektronicznej, 

numery telefonów itp. znajdują się w na 

stronie internetowej www.kl.dk. 

Informacje te można również otrzymać w 

Krajowym Zrzeszeniu Gmin 

(Kommunernes Landsforening) pod 

numerem telefonu 33 70 33 70. 

DR – codzienne wiadomości 

zzagranicy 

DR Nyheder International 

Wiadomości radiowe w językach: 

angielskim, tureckim, arabskim, serbskochorwackim, 

urdu i somalijskim. 

Adres internetowy: 

www.dr.dk/nyheder/fremmedsprog 

Tel.: 70 26 80 80 lub 

Teletekst DR: str. 171, 172, 173 i 174. 

Ulotki informacyjne o Danii 

Seria ulotek zawierających ogólne 

informacje o duńskiej historii, polityce, 

gospodarce, kulturze i innych dziedzinach 

w językach: angielskim, niemieckim, 

francuskim i hiszpańskim. Kontakt: 

Udenrigsministeriet 

Asiatisk Plads 2, 1448 København K 

Tel.: 33 92 00 00 

Adres internetowy: www.um.dk 

E-mail: um@um.dk 

W przystępnym języku 

På Let Dansk 

Gazeta dla obywateli duńskich mających 

trudności w czytaniu oraz dla imigrantów 

i uchodźców, którzy nie potrafią jeszcze 

swobodnie posługiwać się językiem 

duńskim. Wydawana dziesięć razy w roku, 

zawiera wiadomości, informacje 

kulturalne i sportowe. Dostępna 

w szkołach językowych lub wydawnictwie: 

Kroghs Forlag 

Chr. Hansens Vej 3, 7100 Vejle 

Tel.: 75 82 39 00 

Adres internetowy: www.kroghsforlag.dk 

E-mail: kf@kroghsforlag.dk 


132 

Organizacje i instytucje ważne dla 

nowych obywateli 


Ministerstwo ds. Uchodźców, 

Imigracji i Integracji 

Ministeriet for Flygtninge, 

Indvandrere og Integration 

Holbergsgade 6 

1057 København K 

Tel.: 33 92 33 80 


www.inm.dk 

E-mail: inm@inm.dk 

Ministerstwo zajmuje się sprawami 

dotyczącymi obcokrajowców, polityki 

integracyjnej oraz nadawania obywatelstwa. 

Ministerstwo rozpatruje ponadto 

odwołania od decyzji duńskiego Urzędu 

ds. Cudzoziemców w sprawach wniosków 

o łączenie rodzin, wiz i pozwoleń na pobyt 

ze względu na pracę lub z innych 

specjalnych powodów. 

Duńska Rada ds. Uchodźców 

Dansk Flygtningehjælp 

Borgergade 10, 3. sal 

Postboks 53 


Tel.: 33 73 50 00 

Adres internetowy: www.flygtning.dk 

E-mail: drc@drc.dk 

Organizacja humanitarna, pomagająca 

uchodźcom, udziela także informacji 

iwskazówek na temat integracji 

irepatriacji. 

Duńskie Stowarzyszenie 

Współpracy Międzynarodowej 

Mellemfolkeligt Samvirke – MS 

Borgergade 14 


Tel.: 77 31 00 00 

Adres internetowy: www.ms.dk 

E-mail: ms@ms.dk 

Stowarzyszenie, które działa na rzecz 

porozumienia, integracji, szerzenia 

oświaty, programów wolontariackich itp. 

Rada ds. Mniejszości Narodowych 

Rådet for Etniske Minoriteter 

Ministeriet for Flygtninge, Indvandrere 

og Integration 



Tel.: 33 92 33 80 


www.etniskeminoriteter.dk 

E-mail: rem@inm.dk 

Rada ds. Mniejszości Narodowych jest 

organem doradczym Ministerstwa ds. 

Uchodźców, Imigracji i Integracji, zabiera 

głos w sprawach istotnej wagi dla 

imigrantów i uchodźców. Rada wybierana 

jest spośród przedstawicieli gminnych rad 

ds. integracji.

Rządowe starostwa 

powiatowe Danii 

133 

Duński Urząd ds. Cudzoziemców 

Udlændingestyrelsen 

Ryesgade 53 

2100 København Ø 

Tel.: 35 36 66 00 

Adres internetowy: www.udlst.dk 

E-mail: udlst@udlst.dk 

Duński Urząd ds. Cudzoziemców zajmuje 

się sprawami związanymi z prawem 

cudzoziemców do wjazdu i pobytu w Danii, 

włącznie z udzielaniem azylu, łączeniem 

rodzin, pozwoleniami na pobyt i pracę 

oraz wystawianiem wiz. Duński Urząd 

Imigracyjny rozpatruje odwołania od 

decyzji w sprawach związanych 

z pozwoleniem na pobyt i pracę na 

specjalnych zasadach UE/ EOG. 

Starostwa rządowe zajmują się sprawami 

związanymi z separacją, rozwodem, 

alimentami na dzieci i eksmałżonków, 

władzą rodzicielską, prawem do osobistego 

kontaktu z dziećmi, obywatelstwem, 

zmianą nazwiska i bezpłatną pomocą 

prawną. Do ich kompetencji należą 

również sprawy związane z pozwoleniem 

na pobyt i pracę na specjalnych zasadach 

UE/ EOG. 

Strona internetowa: www.statsamt.dk 

Starosta dla miasta st. Kopenhagi 

Københavns Overpræsidium 

Hammerensgade 1, 1267 København K 

Tel.: 33 12 23 80 

E-mail: overpraesidiet@statsamt.dk 

Rządowe Starostwo powiatowe 

Kopenhagi 

Statsamtet København 

Hejrevej 43, 2400 København NV 

Tel.: 38 17 06 00 

E-mail: koebenhavn@statsamt.dk 



Frederiksborg 

Statsamtet Frederiksborg 

Roskildevej 10 A, 3400 Hillerød 

Tel.: 48 22 73 00 

E-mail: frederiksborg@statsamt.dk 


Roskilde 

Statsamtet Roskilde 

Algade 12, 4000 Roskilde 

Tel.: 46 30 60 00 

E-mail: roskilde@statsamt.dk

134 



Zachodniej Zelandii 

Statsamtet Vestsjælland 

Slagelsevej 7, 4180 Sorø 

Tel.: 57 87 07 00 

E-mail: vestsjaellands@statsamt.dk 


Storstroem 

Statsamtet Storstrøm 

Brovejen 4, 4800 Nykøbing F 

Tel.: 54 84 18 00 

E-mail: storstroems@statsamt.dk 


Bornholmu 

Statsamtet Bornholm 

Storegade 36, 3700 Rønne 

Tel.: 56 93 02 60 

E-mail: bornholm@statsamt.dk 


Fionii 

Statsamtet Fyn 

Slottet, Indgang A, 1. sal 

Nørregade 36 – 38, 5000 Odense C 

Tel.: 66 11 90 00 

E-mail: ftn@statsamt.dk 


Południowej Jutlandii 

Statsamtet Sønderjylland 

H.P. Hanssens Gade 42, 6200 Aabenraa 

Tel.: 74 31 31 31 

E-mail: soenderjylland@statsamt.dk 

Rządowe Starostwo powiatowe Vejle 

Statsamtet Vejle 

Vedelsgade 17 B, 7100 Vejle 

Tel.: 75 82 33 00 

E-mail: vejle@statsamt.dk 

Rządowe Starostwo powiatowe Ringkjøbing 

Statsamtet Ringkjøbing 

Holstebrovej 31 

Postboks 151, 6950 Ringkøbing 

Tel.: 97 32 08 55 

E-mail: ringkjoebing@statsamt.dk 

Rządowe Starostwo powiatowe Århus 

Statsamtet Århus 

Marselis Boulevard 1, 8000 Århus C 

Tel.: 89 40 11 11 

E-mail: aarhus@statsamt.dk 

Rządowe Starostwo powiatowe Viborg 

Statsamtet Viborg 

St. Sct. Hansgade 2-4, 8800 Viborg 

Tel.: 87 26 20 00 

E-mail: viborg@statsamt.dk 

Rządowe Starostwo powiatowe Północnej 

Jutlandii 

Statsamtet Nordjylland 

Aalborghus Slot 

Slotspladsen 1, 9000 Aalborg 

Tel.: 96 31 92 00 

E-mail: nordjylland@statsamt.dk 


Ribe 

Statsamtet Ribe 

Bøge Allé 2, 6760 Ribe 

Tel.: 76 88 66 66 

E-mail: ribe@statsamt.dk

Biura pośrednictwa pracy w Danii 

135 

Biuro pośrednictwa pracy (AF) jest 

urzędem, do którego należy się zwrócić 

jeśli szukają Państwo pracy. W Danii 

istnieje 14 regionalnych biur AF, każde 

z nich ma własną stronę internetową 

zawierającą lokalne informacje dla osób 

poszukujących pracy a także dla 

pracodawców. 

Regionalne Biuro Pośrednictwa 

Pracy dla Północnej Jutlandii 

AF – Nordjylland Regionskontor 

Vestre Havnepromenade 15 

9100 Aalborg 

Tel.: 99 33 90 00 

Adres internetowy: www.nordjylland.af.dk 

E-mail: nordjylland@af.dk 


Adres internetowy: www.af.dk 


Pracy dla Bornholmu 

AF – Bornholm Regionskontor 

Tornegade 5 

Postboks 119 

3700 Rønne 

Tel.: 56 95 30 33 

Adres internetowy: www.bornholm.af.dk 


Pracy dla Frederiksborg 

AF – Frederiksborg Regionskontor 

Datavej 36 

3460 Birkerød 

Tel.: 48 22 85 00 


www.frederiksborg.af.dk 

E-mail: frederiksborg@af.dk 


Pracy dla Fionii 

AF – Fyn Regionskontor 

Dannebrogsgade 3 

5000 Odense C 

Tel.: 66 11 77 70 

Adres internetowy: www.fyn.af.dk 


Pracy dla Ribe 

AF – Ribe Regionskontor 

Teglværksgade 4 

6701 Esbjerg 

Tel.: 79 12 33 44 

Adres internetowy: www.ribe.af.dk 


Pracy dla Ringkøbing 

AF – Ringkøbing Regionskontor 

Nørregade 44 

7400 Herning 

Tel.: 96 27 34 00 

Adres internetowy: www.ringkoebing.af.dk 


Pracy dla Roskilde 

AF – Roskilde Regionskontor 

Jernbanegade 12 

4000 Roskilde 

Tel.: 46 18 11 00 

Adres internetowy: www.roskilde.af.dk

136 



Pracy dla Okręgu Kopenhagi 

AF – Storkøbenhavn 

Regionskontor 

Vesterbrogade 123 

1620 København V 

Tel.: 33 55 10 20 

Adres internetowy: www.koebenhavn.af.dk 


Pracy dla Storstrøm 

AF – Storstrøm Regionskontor 

Vestensborg Allé 8 

4800 Nykøbing Falster 

Tel.: 54 88 05 05 

Adres internetowy: www storstroem.af.dk 

E-mail: af-storstrom@af-dk.dk 


Pracy dla Południowej Jutlandii 

AF – Sønderjylland Regionskontor 

“Bjergparken” 

Bjerggade 4 K 

6200 Aabenraa 

Tel.: 74 63 21 20 


www.soenderjylland.af.dk 

E-mail: soenderjylland@af.dk 


Pracy dla Zachodniej Zelandii 

AF – Vestsjælland Regionskontor 

Smedelundsgade 16 

4300 Holbæk 

Tel.: 59 48 12 00 


www.vestsjaelland.af.dk 

E-mail: af-region.vestsjaelland@af-dk.dk 


Pracy dla Viborga 

AF – Viborg Regionskontor 

Fælledvej 3 

8800 Viborg 

Tel.: 96 15 22 00 

Adres internetowy: www.viborg.af.dk 

E-mail: af-region.viborg@af-dk.dk 


Pracy dla Aarhus 

AF – Århus Regionskontor 

Søren Frichs Vej 38 K, st. 

8230 Åbyhøj 

Tel.: 89 34 66 00 

Adres internetowy: www.aarhus.af.dk 

E-mail: region.aarhus@af.dk 


Pracy dla Vejle 

AF – Vejle Regionskontor 

Fiskergade 1 

7100 Vejle 

Tel.: 70 10 26 26 

Adres internetowy: www.vejle.af.dk 

E-mail: afvejle@post4.tele.dk

Partie polityczne 

137 

Lista partii uprawnionych do wystawiania 

kandydatów w wyborach powszechnych na 

dzień 1 października 2002 roku. 

Chrześcijańska Partia Ludowa 

Kristeligt Folkeparti 

Allégade 24 A, 1. sal, 2000 Frederiksberg 

Tel.: 33 27 78 10 

Adres internetowy: www.krf.dk 

E-mail: krf@ft.dk 

Duńska Partia Ludowa 

Dansk Folkeparti 

Christiansborg, 1240 København K 

Tel.: 33 37 51 99 


www.danskfolkeparti.dk 

E-mail: df@ft.dk 

Konserwatywna Partia Ludowa 

Det Konservative Folkeparti 

Nyhavn 4, Postboks 1515 


Tel.: 33 13 41 40 

Adres internetowy: www.konservative.dk 

E-mail: info@konservative.dk 

Liberalna Partia Venstre 

Venstre, Danmarks Liberale Parti 

Søllerødvej 30, 2840 Holte 

Tel.: 45 80 22 33 

Adres internetowy: www.venstre.dk 

E-mail: venstre@venstre.dk 

Lista Jednościowa 

Enhedslisten – De Rød-Grønne 

Studiestræde 24I, 1455 København K 

Tel.: 33 93 33 24 

Adres internetowy: www.enhedslisten.dk 

E-mail: landskontoret@enhedslisten.dk 

Partia Mniejszości 

Minoritetspartiet 

Frederiksgade 22II, 8000 Århus C 

Tel.: 40 54 82 93 


www.minoritetspartiet.dk 

E-mail: info@minoritetspartiet.dk 

Partia Liberalno-Radykalna 

Det Radikale Venstre 


Tel.: 33 37 47 47 

Adres internetowy: www.radikale.dk 

E-mail: radikale@radikale.dk 

Socjaldemokracja 

Socialdemokraterne 

Thorvaldsensvej 2, 1780 København V 

Tel.: 35 39 15 22 


www.socialdemokratiet.dk 

E-mail: socialdemokratiet@net.dialog.dk 

Socjalistyczna Partia Ludowa 

Socialistisk Folkeparti 


Tel.: 33 12 70 11 

Adres internetowy: www.sf.dk 

E-mail: sf@sf.dk 


138 

Słownik 

SŁOWNIK 

Badanie ultrasonograficzne 

(Scanning med ultralyd) 

Ultrasonograf jest urządzeniem przeznaczonym 

do systematycznego badania 

określonej części ciała. Za pomocą fal 

ultradźwiękowych tworzone są obrazy 

narządów wewnętrznych lub płodu 

wmacicy. Badanie umożliwiają 

sprawdzenie wielkości i płci płodu oraz 

wykrycie ewentualnych wad wrodzonych 

płodu. 

Bank hipoteczny 

(Realkreditinstitut) 

Kredyt hipoteczny jest pożyczką zabezpieczoną 

na nieruchomości. Podczas 

zaciągania kredytu hipotecznego, 

pożyczkobiorca stawia nieruchomość jako 

zastaw gwarantujący spłacalność. 

Udzielaniem tego rodzaju pożyczek 

specjalizują się banki hipoteczne. 

Funkcjonują one zatem jako rodzaj 

wyspecjalizowanego banku. 

Biblia 

(Bibelen) 

Biblia jest świętą księgą chrześcijaństwa. 

Dzieli się na dwie części: Stary i Nowy 

Testament. Stary Testament (org. w języku 

hebrajskim ) traktuje głównie o związkach 

Boga z narodem żydowskim. Nowy Testament 

(org. w języku greckim), traktuje 

o życiu Jezusa Chrystusa i jego apostołów, 

oraz o pierwszym Kościele chrześcijańskim. 

Dla chrześcijan Jezus Chrystus jest 

najważniejszą osobą Biblii. Najnowszy 

przekład Biblii na język duński został 

opublikowany w 1992 roku i nosi nazwę 

Duńskiej Biblii Królowej Małgorzaty II. 

Biuro zarządu budynku 

(Ejendommens administration) 

Personel zatrudniony przez właściciela 

nieruchomości zajmuje się umowami 

dotyczącymi czynszu, pobieraniem opłat 

czynszowych, zatrudnianiem dozorców, 

oraz kontaktem z najemcami w sprawach 

administacyjnych. 

Dankort 

Dankort – specjalna duńska karta 

płatnicza wydawana przez duńskie banki, 

opiera się na ogólnokrajowym elektronicznym 

systemie przelewów pieniężnych. 

Demokracja reprezentatywna 

(Repræsentativt demokrati) 

Demokracja reprezentatywna jest formą 

rządów, w której ludność wybiera organ 

reprezentancki. W Danii wybiera się 

członków Parlamentu Danii*, rad powiatowych* 

oraz rad gminnych *. 

Duńska ustawa o cudzoziemcach 

(Udlændingeloven) 

Ustawa o cudzoziemcach zawiera przepisy 

regulujące prawo cudzoziemców do 

wjazdu i pobytu w Danii, m.in. wymogi 

przyznania wizy, pozwolenia na pobyt 

ipracę, a także zasady deportacji. 

Duńska ustawa o integracji 

(Integrationslov) 

W 1999 roku duński parlament 

(Folketinget) uchwalił ustawę o integracji 

cudzoziemców w Danii, zwaną również 

ustawą o integracji. Głównym celem 

ustawy jest zapewnienie nowo przybyłym 

uchodźcom i imigrantom równych szans

139 

w politycznym, gospodarczym, zawodowym, 

społecznym, religijnym oraz 

kulturalnym życiu społeczeństwa 

duńskiego. Ustawa ma ponadto na celu 

umożliwienie nowo przybyłym obywatelom 

jak najszybszego ekonomicznego 

usamodzielnienia a także zrozumienie 

podstawowych norm i wartości duńskiego 

społeczeństwa. Ustawa nakłada na władze 

gminy obowiązek zapewnienia mieszkania 

uchodźcom oraz zaoferowania wszystkim 

nowo przybyłym uchodźcom i imigrantom 

uczestnictwa w programie introdukcyjnym. 

Osoby objęte ustawą o integracji 

otrzymują ofertę udziału w kursach na 

temat społeczeństwa duńskiego oraz 

w kursie języka duńskiego. W ramach tego 

programu osoby bez środków finansowych 

mają prawo do uczestniczenia wprogramach 

aktywizacji i doskonalenia 

zawodowego i pobierania w tym czasie 

zasiłku introdukcyjnego*. 

Duński Urząd Imigracyjny 

(Udlændingestyrelsen) 

Duński Urząd Imigracyjny podlega 

Ministerstwu ds. Uchodźców, Imigracji 

i Integracji. Jednak podejmuje on decyzje 

niezależnie od ministerstwa. Duński Urząd 

Imigracyjny zajmuje się wieloma sprawami 

związanymi z wjazdem cudzoziemców 

i pobytem w Danii – np. azyl, łączenie 

rodzin oraz wnioski o wizę i pozwolenie na 

pracę. Urząd Imigracyjny wydaje decyzje 

w sprawach wniosków o wjazd i pobyt oraz 

informuje wnioskodawców o warunkach 

wjazdu i pobytu. 

Duński Kościół Narodowy 

(Folkekirken) 

Na mocy duńskiej konstytucji 

(Grundloven) Kościół Ewangelickoluterański 

(Den Danske Folkekirke) jest 

narodowym kościołem Danii. Jak sama 

nazwa wskazuje („Folkekirke” 

w dosłownym tłumaczeniu – „Kościół 

Ludu”), należy do niego większość 

ludności Danii i jest on bardziej związany 

zpaństwem niż pozostałe wyznania. 

Zgodnie z konstytucją państwo ma 

obowiązek utrzymywania Kościóła 

Narodowego. Parlament Danii* ustawowo 

określa wytyczne co do sposobu jego 

prowadzenia, jednak państwo zwykle nie 

ingeruje w życie kościelne. Nabożeństwa 

są ogólnie dostępne a członkowie Kościoła 

mają prawo do kościelnego chrztu, 

bieżmowania, ślubu i pogrzebu. Od stuleci 

Kościół odpowiedzialny jest za rejestrowanie 

wszystkich urodzeń w Danii. Nie 

dotyczy to jednak Południowej Jutlandii, 

w której funkcję tę pełni cywilna instytucja. 

Duchowni Kościoła Narodowego 

pełnią również rolę urzędników kościelnych, 

którzy wydają pozwolenia na 

pogrzeb lub kremację zmarłego. 

Ewangelicko-luterański 

(Evangelisk-luthersk) 

Duński Kościół Narodowy jest kościołem 

ewangelicko-luterańskim, to znaczy jest 

jednym z kościołów chrześcijańskich, 

które oddzieliły się od Kościoła rzymskokatolickiego 

w okresie reformacji w XVI 

wieku. Nauka kościoła ewangielickoluterańskiego 

opiera się na Biblii, trzech 

dziełach religijnych najstarszych kościo- 

SŁOWNIK

140 

SŁOWNIK 

łów chrześcijańskich, augsburskim wyznaniu 

wiary pochodzącym z czasów 

Reformacji a także na Małym katechizmie 

Lutra, podręczniku religii chrześcijańskiej 

napisanym przez niemieckiego zakonnika 

Marcina Lutra. 

Gazety lokalne 

(Distriktsblade) 

Gazety lokalne, tygodniki finansowane 

z wpływów reklamowych i rozprowadzane 

bezpłatnie. 

Kasa Ubezpieczeń na wypadek 

bezrobocia 

(Arbejdsløshedskasse) 

Kasa Ubezpieczeń na wypadek bezrobocia 

(A-kasse) jest prywatnym zrzeszeniem 

pracowników lub osób prowadzących 

własną działalność gospodarczą. Kasa 

udziela członkom pomocy finansowej, 

w przypadku utraty pracy. A-kasy są ściśle 

powiązane ze związkami zawodowymi, 

jednak członkostwo związku zawodowego 

nie jest warunkiem koniecznym, aby 

przystąpić do A-kasy. 

Komisja ds. kontroli czynszów 

(Huslejenævn) 

Każda gmina musi posiadać komisję ds. 

kontroli czynszów, kilka gmin może mieć 

jednak wspólną komisję. W skład komisji 

wchodzi trzech członków. Dwóch mianuje 

urząd gminy na podstawie rekomendacji 

lokalnych związków lokatorów i związków 

właścicieli nieruchomości. Trzeci członek, 

przewodniczący komisji, jest prawnikiem 

mianowanym przez starostę rządowego. 

Komisja ds. kontroli czynszów zajmuje się 

skargami dotyczącymi czynszu, stanu 

mieszkań oraz innymi sprawami 

związanymi z najmem mieszkań. 

Komisja Odwoławcza ds. Skarg na 

Policję 

(Politiklagenævn) 

Komisje Odwoławcze ds. Skarg na Policję 

dla Kopenhagi, Zelandii, Fionii, Aalborga, 

Viborga i Sønderborga. Asystują one 

prokuratorom okręgowym* podczas 

rozpatrywania skarg na pracę policji oraz 

przestępstw popełnionych przez policjantów 

podczas pełnienia obowiązków 

służbowych. W skład Komisji odwoławczej 

wchodzi adwokat, który jest przewodniczącym 

komisji, oraz dwóch ławników 

przysięgłych*. 

Królestwo Danii 

(Rigsfællesskab) 

Wspólnota gospodarcza, prawna i językowa, 

która na mocy duńskiej konstytucji 

łączy Danię, Wyspy Owcze i Grenlandię we 

wspólną całość. Wyspy Owcze i Grenlandia 

mają w Królestwie Danii znaczną 

autonomię. 

Kursy wieczorowe 

(Aftenskole) 

Kursy proponowane są jako zajęcia 

wczasie wolnym. Obejmują wiele 

przedmiotów takich jak: języki, historię, 

informatykę, filozofię i przedmioty 

artystyczne. Kursy te nie dają żadnych 

oficjalnych kwalifikacji i nie kończą się 

egzaminem. Zajęcia organizuje związek 

krzewienia oświaty (oplysningsforbund)*.

141 

Leki dostępne bez recepty 

(Håndkøb) 

Szereg leków, które można kupić bez 

recepty. 

Lista bezpartyjna 

(Borgerliste) 

Lista kandydatów bezpartyjnych kandydujących 

w wyborach lokalnych. Listy 

bezpartyjne tworzone są w celu zabiegania 

o specyficzne lokalne interesy, które nie 

zawsze reprezentowane są przez partie 

polityczne. 

Ławnik 

(Lægdommer) 

Ławnicy – osoby nieposiadające uprawnień 

sędziowskich., które uczestniczą 

w sprawach karnych jako przysięgli lub 

jako ławnicy przysięgli. 

Monarchia absolutna 

(Enevælde) 

Rodzaj ustroju politycznego, w którym 

król lub książę sprawuje władzę absolutną. 

W latach 1661–1848 Dania była 

monarchią absolutną z nieograniczoną 

władzą monarchy. 

Nauczanie początkowe 

(Indskoling) 

Obejmuje okres od klasy przedszkolnej do 

drugiej klasy szkoły podstawowej 

włącznie, jest również zwany wstępnym 

okresem szkolnym. W okresie tym szkoła 

inauczyciele starają się przyzwyczaić 

uczniów do środowiska szkolnego. Okres 

początkowy ma na celu wspieranie 

intelektualnego, twórczego, motorycznego 

i społecznego rozwoju uczniów. 

Oddział poporodowy 

(Barselsgang) 

Szpitalny oddział poporodowy, który 

przyjmuje kobiety z noworodkami 

bezpośrednio po porodzie. 

Opłata licencyjna 

(Licens) 

Jest to opłata jaką właściciele odbiorników 

radiowych i telewizyjnych płacą za 

prawo do odbierania programów. Opłata 

ta używana jest do finansowania 

programów radiowych i telewizyjnych 

emitowanych przez stacje publiczne*, tj. 

Duńskie Radio (Dansk Radio) oraz duński 

kanał telewizyjny TV2. Wpływy z licencji 

dzielone są między DR i TV2 w części 

ustalonej przez Ministerstwo Kultury 

(Kulturministeriet). 

Oświata społeczna 

(Folkeoplysning) 

Oświata społeczna daje osobom dorosłym 

i młodzieży okazję do szkolenia pozazawodowego 

oraz pogłębiania wiedzy 

wzakresie przedmiotów ogólnych. 

Oświatę społeczną proponują głównie 

związek krzewienia oświaty, højskole, 

biblioteki oraz organizacje kulturalne, 

kościelne i polityczne. Patrz: Kursy 

wieczorowe*. 

Państwowa Inspekcja Pracy 

(Arbejdstilsynet) 

Państwowa Inspekcja Pracy jest instytucją 

państwową, której celem jest zapewnienie 

zdrowych i bezpiecznych warunków pracy, 

a także ich ciągłe udoskonalanie. Cel ten 

realizowany jest przez nadzór przedsiębiorstw, 

opracowywanie nowych 

SŁOWNIK

142 

SŁOWNIK 

przepisów oraz publikowanie materiałów 

na temat środowiska pracy. Państwowa 

Inspekcja Pracy posiada biura we 

wszystkich powiatach a także w gminach 

miejskich Kopenhagi i Frederiksberg. 

Parlament Duński 

(Folketinget) 

Folketinget jest narodowym parlamentem 

Danii. W jego skład wchodzi 179 

członków, w tym dwóch przedstawicieli 

Grenlandii i dwóch przedstawicieli Wysp 

Owczych. Duńscy parlamentarzyści 

wybierani są na kadencję trwającą 

maksymalnie cztery lata. Premier ma 

prawo rozpisać wybory przed upływem 

czteroletniej kadencji. Wybory parlamentarne 

odbywają się w systemie proporcjonalnym, 

w którym partie polityczne 

otrzymują mandaty w parlamencie 

proporcjonalnie do liczby głosów 

uzyskanych w wyborach. 

Parlament Europejski 

(Europa-Parlamentet) 

W skład Parlamentu Europejskiego 

wchodzi 626 parlamentarzystów 

wybieranych przez obywateli 15 państw 

członkowskich UE. Europarlamentarzyści 

wybierani są na pięcioletnią kadencję. 

Liczba europarlamentarzystów danego 

państwa członkowskiego zależy od jego 

wielkości. Dania ma szesnastu 

przedstawicieli. 

Parlamentarny system rządów 

(Folkestyre) 

Parlamentarny system rządów oznacza to 

samo co demokracja parlamentarna. 

Prawo dostępu do dokumentów 

(Aktindsigt) 

Na mocy duńskiej ustawy o powszechnym 

dostępie do dokumentów w aktach 

publicznych (Offentlighedsloven), każdy 

obywatel ma prawo dostępu do dokumentów 

przechowywanych przez władze 

państwowe, powiatowe lub gminne. 

W niektórych przypadkach władze 

mogą odmówić dostępu do dokumentów, 

np. w celu ochrony prawa obywateli do 

życia prywatnego, ze względu na 

bezpieczeństwo państwa lub publiczne 

interesy gospodarcze. 

Strony w postępowaniu sądowym 

otrzymują szerszy dostęp do akt 

związanych z ich sprawą. 

Program aktywizacji zawodowej 

(Aktivering) 

Obywatele otrzymujący zasiłek introdukcyjny*, 

zasiłek pieniężny* lub zasiłek 

dla bezrobotnych* mają zarówno prawo 

jak i obowiązek przyjęcia oferty programu 

aktywizacji zawodowej. Programy aktywizacji 

dla osób pobierających zasiłek 

introdukcyjny oraz zasiłek pieniężny 

organizują i oferują władze gminy. 

Programy dla osób otrzymujących zasiłek 

dla bezrobotnych organizują regionalne 

biura pośrednictwa pracy (AF). 

Aktywizacja zawodowa może obejmować 

doradztwo w zakresie możliwości kształcenia 

i zdobycia pracy, szkolenia zawodowe 

u pracodawców państwowych lub 

prywatnych, lub szkolenia specjalne.

143 

Prokurator 

(Statsadvokat) 

Prokurator reprezentuje królewską 

prokuraturę w sprawach karnych 

rozpatrywanych w sądach okręgowych 

(landsretterne)*. 

Przedstawiciel ds. bhp z ramienia 

pracowników 

(Sikkerhedsrepræsentant) 

Przedstawiciel bhp jest osobą wybraną 

przez współpracowników, w celu reprezentowania 

ich interesów w sprawach 

dotyczących bezpieczeństwa i higieny 

pracy. Przedstawiciele bhp wybierani są 

na dwa lata w taki sam sposób jak 

przedstawiciele pracowników* i muszą 

ukończyć specjalny program szkoleniowy. 

Przedstawiciel pracowników 

(Tillidsrepræsentant) 

Przedstawiciele pracowników wybierani 

są na okres dwóch lat przez i spośród 

pracowników danego miejsca pracy. Ich 

zadaniem jest zabieganie o dobro interesów 

grupy pracowników w kontaktach 

z pracodawcą. Przedstawiciel pracowników 

reprezentuje również określony 

związek zawodowy w miejscu pracy. 

Public service 

(Stacje publiczne) 

Niezależne, niekomercyjne kanały radiowe 

i telewizyjne, których zadaniem jest 

przekaz programów do masowego 

odbiorcy. Duńskie Radio (DR) jest 

przedsiębiorstwem publicznym, które 

zgodnie z duńską ustawą o radiofonii 

i telewizji ma obowiązek nadawania 

programów kulturalnych i informacyjnych 

charakteryzujące się jakością, wyrównaniem 

poziomu i różnorodnością. 

Rada gminy 

(Kommunalbestyrelse) 

Na dzień 1 stycznia 2003 roku Dania była 

podzielona na 271 gmin (kommuner). 

Urząd gminy jest organem władzy 

państwowej, który realizuje różnego 

rodzaju zadania w imieniu lokalnej 

społeczności. Zgodnie z zasadą samorządności 

lokalnej władze gminy mają szerokie 

możliwości podejmowania niezależnych 

działań. Władze gminy w ramach bliżej 

sprecyzowanych przepisów prawnych 

wypełniają również inne zadania, 

szczególnie w dziedzinie pomocy socjalnej. 

W gminach władzę sprawują rady 

gminne wybierane przez mieszkańców 

danej gminy na czteroletnią kadencję. 

Rady powiatowe 

(Amtsråd) 

Na dzień 1 stycznia 2003 roku Dania była 

podzielona na 13 powiatów odpowiedzialnych 

za sprawy lokalne, takie jak szpitale, 

opieka zdrowotna, kształcenie na 

poziomie szkoły średniej, zarządzanie 

zasobami naturalnymi, ochrona 

środowiska naturalnego oraz utrzymanie 

dróg. Władzę w powiatach sprawują 

wybierane w wyborach lokalnych rady 

powiatowe liczące od 9 do 31 członków. 

Rady wybierane są na czteroletnią 

kadencję. 

SŁOWNIK

144 

SŁOWNIK 

Referendum 

(Folkeafstemning) 

Podczas referendum społeczeństwo 

opowiada się w sprawie określonej 

polityki, którą przyjął lub zamierza 

przyjąć parlament. Referendum może być 

dla rządu wiążące lub opiniodawcze. Na 

mocy duńskiej konstytucji decyzje 

dotyczące poprawek konstytucyjnych, lub 

przekazywania zwierzchnictwa władzom 

międzynarodowym muszą być podejmowane 

na drodze referendum. Ostatnie 

referendum w Danii dotyczyło stosunków 

Danii z UE. 

Rządowe Starostwo Powiatowe 

(Statsamt) 

Rządowe Starostwa Powiatowe są 

regionalnymi organami władzy państwowej. 

Starostwo rządowe obejmuje 

taki sam obszar geograficzny jak powiat. 

W Danii istnieje 14 starostw oraz Starosta 

dla m st. Kopenhagi, który pełni mniej 

więcej takie same funkcje. Na czele tych 

urzędów stoi starosta rządowy. Starostwa 

rządowe zajmują się sprawami związanymi 

z separacją, rozwodem, władzą 

rodzicielską, prawem do osobistej 

styczności z dziećmi, Służą one również 

jako sekretariaty rad nadzoru administracji, 

które kontrolują przestrzeganie 

prawa przez władze gminy. 

Sąd okręgowy 

(Landsret) 

W Danii działają dwa sądy okręgowe: 

Wschodni Sąd Okręgowy (Østre Landsret) 

z siedzibą w Kopenhadze oraz Zachodni 

Sąd Okręgowy (Vestre Landsret) z siedzibą 

w Viborgu. Zajmują się one rozstrzyganiem 

spraw związanych z decyzjami 

wydanymi przez władze państwowe. 

sprawami karnymi dotyczącymi poważnych 

przestępstw oraz rozpatrują 

odwołania od orzeczeń sądów rejonowych. 

Sąd rejonowy 

(Byret) 

Sąd rejonowy jest sądem pierwszej instancji 

w duńskim systemie sądownictwa. 

Zajmuje się sprawami cywilnymi oraz 

większością spraw karnych. 

Sąd rejonowy do spraw 

gospodarczych, rodzinnych 

ispadkowych 

(Skifteretten) 

Sąd rejonowy ds. gospodarczych, 

rodzinnych i spadkowych jest oddziałem 

sądu rejonowego (byret)*. Zajmuje się 

podziałem majątku osób zmarłych, 

administracją masy upadłości oraz 

podziałem wspólnego majątku w sprawach 

rozwodowych. 

Składowiska odpadów 

przeznaczonych do ponownego 

wykorzystania 

(Genbrugsplads) 

Władze gminy odpowiedzialne są za to, 

aby jak największa część odpadów była 

ponownie wykorzystana. Dlatego też na 

terenie gmin powstały miejsca składu 

odpadów nadających się do ponownego 

wykorzystania, gdzie posegregowane 

odpady można odłkadać do oddzielnych 

pojemników na papier, szkło, metal, 

odpady roślinne itp. Odpady niebezpieczne

145 

dla środowiska naturalnego należy 

wyrzucać osobno do specjalnych 

pojemników. 

Spódzielnia mieszkaniowa 


(Alment Boligselskab) 

Związek o charakterze niezarobkowym, 

który zaspokaja potrzeby w zakresie 

mieszkań socjalnych. Spółdzielnie mają 

określone cele jak budowa, wynajem, 

zarządzanie, konserwacja i renowacja 

mieszkań publicznych. Potrzeby w zakresie 

mieszkań socjalnych zaspokajane są 

między innymi przez gminy, które mają 

prawo do przydziału mieszkań osobom 

o specjalnych potrzebach. 

Osoby, które ukończyły 15 lat, za 

niewielką roczną opłatą mogą zapisać się 

na listę oczekujących oraz otrzymać 

samodzielne mieszkanie kiedy znajdą się 

na początku listy. 

Starosta Rządowy dla miasta st. 

Kopenhagi 

(Overpræsidiet) 

Starosta rządowy dla miasta st. 

Kopenhagi (Københavns Overpræsidium) 

jest urzędem państwowym obejmującym 

taki sam obszar geograficzny jak gmina 

miejska Kopenhagi (Københavns 

Kommune). Na jej czele stoi starosta, 

który pełni taką samą funkcję jak 

Rządowe Starostwa powiatowe 

(statsamterne)*. 

Stowarzyszenia krzewienia 

oświaty 

(Oplysningsforbund) 

Stowarzyszenia organizacji, które 

koordynują i kierują pracami oświatowymi 

– szczególnie w związku z kształceniem w 

czasie wolnym od pracy. Patrz: Kursy 

wieczorowe*. 

System Informacyjny Schengen 

(Schengeninformationssystemet) 

Głównym elementem współpracy w ramach 

układu Schengen* jest sieć 

elektroniczna, która umożliwia policji 

i konsulatom w państwach członkowskich 

dostęp do informacji o osobach poszukiwanych 

lub zaginionych, a także o zgubionych 

lub skradzionych przedmiotach 

i pojazdach. 

UE 

Do 1993 roku Unia Europejska nosiła 

nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej 

(EWG). Współpraca rozwijała się 

stopniowo od czasu gdy w 1957 roku 

pierwszych sześć państw członkowskich 

przyjęło Traktat Rzymski. Dania przystąpiła 

do EWG po referendum* w 1972 

roku. Obecnie w skład UE wchodzi 15 

europejskich państw członkowskich. Poza 

Danią są to: Austria, Belgia, Finlandia, 

Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, 

Włochy, Luksemburg, Holandia, Portugalia, 

Hiszpania, Szwecja i Wielka 

Brytania. 

SŁOWNIK

146 

SŁOWNIK 

Układ z Schengen 

(Schengensamarbejdet) 

Układ z Schengen ma na celu ścisłą 

współpracę między państwami członkowskimi 

UE: Belgią, Danią, Finlandią, 

Francją, Grecją, Holandią, Włochami, 

Luksemburgiem, Portugalią, Hiszpanią, 

Szwecją, Niemcami i Austrią oraz 

z Norwegią. Na mocy tego układu 

obywatele państw członkowskich mogą 

dowolnie przemieszczać się między 

krajami objątymi umową, tj. bez kontroli 

granicznej. Dania przystąpiła do Układu 

Schengen w 1997 roku. 

„Uniwersytet powszechny” 

(Folkehøjskole) 

Uniwersytet powszechny jest to specjalny 

rodzaj szkoły z internatem dla młodzieży 

i dla dorosłych. Model tej szkoły powstał 

w Danii w połowie dziewiętnastego wieku. 

Uniwersytety ludowe kładą nacisk na 

ogólny wgląd wgląd w życie kulturalne 

i społeczne, a także zależności między 

tradycjami kulturalnymi a zasadami 

funkcjonowania. Proponują one kursy 

wielu przedmiotów na kierunkach takich 

jak muzyka, sztuka, sport, filozofia i nauki 

społeczne. Kurs nie daje żadnych 

oficjalnych kwalifikacji i nie kończy się 

egzaminem. 

Urząd ds. Następstw Wypadków 

przy Pracy 

(Arbejdsskadestyrelsen) 

Urząd ds. Następstw Wypadków przy 

Pracy jest instytucją rządową podlegającą 

Ministerstwu Spraw Socjalnych. Jej zadaniem 

jest egzekwowanie prawa dotyczącego 

wypadków przy pracy, obejmującego 

przepisy związane z przyznawaniem 

odszkodowania osobom, które uległy 

wypadkowi przy pracy. 

Władza rodzicielska 

(Forældremyndighed) 

Władza rodzicielska to obowiązek 

rodziców do opiekowania się swoimi 

dziećmi oraz podejmowania decyzji w 

interesie dzieci. Rodzice, którzy są 

małżeństwem, posiadają automatycznie 

wspólną władzę rodzicielską. Jeśli rodzice 

nie są małżeństwem, władza rodzicielska 

automatycznie przyznana zostaje matce 

dzieci, o ile rodzice nie uzgodnili tego 

inaczej. Jeśli rodzice decydują się na 

separację lub rozwód, należy rozstrzygnąć, 

komu zostanie przyznana 

władza rodzicielska. Rodzice mogą dojść 

do porozumienia o tym, że nadal będą ją 

wspólnie sprawować. 

Zasiłek dla bezrobotnych 

(Arbejdsløshedsdagpenge) 

Zasiłek dla bezrobotnych jest świadczeniem, 

do którego uprawnione są osoby, 

które straciły pracę i które płaciły składki 

na kasę ubezpieczeń na wypadek 

bezrobocia (A-kasse).

147 

Zasiłek pieniężny 

(Kontanthjælp) 

Obywatele, którzy nie posiadają dochodów 

ani oszczędności, a tym samym nie są 

wstanie samodzielnie utrzymać siebie 

i swoich rodzin, mogą otrzymywać zasiłek 

pieniężny, który przyznawany jest przez 

władze gminy. Zasiłek przeznaczony jest 

na pokrycie kosztów bieżącego utrzymania. 

Warunkiem ubiegania się o zasiłek 

pieniężny jest aktywne poszukiwanie pracy 

bądż przyjęcie oferty aktywizacji 

zawodowej. Nowi obywatele nie są 

uprawnieni do otrzymywania zasiłku 

pieniężnego przez pierwsze trzy lata 

pobytu w Danii, ponieważ w tym okresie 

objęci są duńską ustawą o integracji*. 

Związek właścicieli nieruchomości 

gruntowych 

(Grundejerforening) 

Związek właścicieli domów w dzielnicy 

mieszkaniowej, zajmuje się sprawami 

leżącymi we wspólnym interesie członków 

– jak utrzymanie chodników i obiektów 

wspólnych. 

Żółte strony (De Gule Sider) 

Na żółtych stronach książki telefonicznej 

znajduje się wykaz firm oferujących 

produkty i usługi. 

SŁOWNIK 

Zasiłek introdukcyjny 

(Introduktionsydelse) 

Zasiłek introdukcyjny jest to zapomoga 

przyznawana przez władze gminy 

obywatelom objętym duńską ustawą o 

integracji*, którzy nie są w stanie 

utrzymać się samodzielnie i nie są na 

utrzymaniu innych. 

Zatrzymanie w areszcie śledczym 

(Varetægtsfængsling) 

Czasowe zatrzymywane osoby podejrzanej 

o popełnienie przestępstwa kryminalnego. 

Związek lokatorów 

(Beboerforening) 

Związek mieszkańców/ lokatorów tej 

samej spółdzielni mieszkaniowej. Ma na 

celu ochronę interesów lokatorów w kontaktach 

z właścicielem nieruchomości.

148 

Indeks 

INDEKS 

A 

Administracja państwowa 11, 13 

Akcyza 98 

Akt urodzenia 56 

Akt urodzenia/nadania imienia, 

wspólny 56 

Akt zgonu 65 

Alimenty na dzieci 52 

Alkohol 88, 125 

Anteny 43 

Apteki 128 

Areszt 18 

Artykuły żywnościowe, deklaracja 98 

Autonomia władz gminnych 14 

B 

Badania kontrolne dzieci 57, 114 

Badanie ultrasonograficzne 54 

Bank hipoteczny 42 

Banki 128 

Bezpieczeństwo i higiena pracy 89 

Bezpłatne miejsce 59, 73 

Bezrobocie 86 

Biblioteki 104, 128 

Biuro mieszkaniowe 36 

Biuro parafialne 56 

Biuro Pośrednictwa Pracy 87, 89 

Biuro turystyczne 101 

Biuro zarządu budynku 39 

Boże Narodzenie 123 

C 

Cenzura 102 

Choroba 108 

Choroby związane z trybem życia 109 

Chrzest 56 

Ciało 126 

Ciąża 54 

Cmentarz 65 

Cmentarz innych wspólnot 

religijnych 65, 104 

Czas wolny 100 

Członek spółdzielni mieszkaniowej 41, 44 

D 

Dankort 95 

Debata publiczna 101 

Debaty parlamentarne 12 

Demokracja 11, 101 

Demokratyczne współistnienie 

lokatorów 40 

Demokracja reprezentatywna 11 

Demokratyczne społeczeństwo 

oparte na praworządności 10, 17 

Demonstracje 19 

Dentysta prywatny 119 

Dentysta szkolny 118 

Deportacja 26 

Dni wywieszania flagi 125 

Dom pogodnej starości 64 

Dom z całodobową opieką 53 

Doradztwo, kształcenie 77 

Doradztwo, finanse 96 

Doradztwo mieszkaniowe 40 

Dostęp do dokumentów 17 

Dozorca 42 

Duńska flaga narodowa (Dannebrog) 125 

Duńska Rada ds. Uchodźców 26 

Duńska ustawa o cudzoziemcach 25 

Duńska ustawa o integracji 13 

Duński Kościół Narodowy 56, 65, 103 

Duński Urząd Imigracyjny 23, 24, 31 

Duńskie Centrum Uznawalności 

Wykształcenia Nabytego 

za Granicą (CVUU) 81 

Dyskryminacja 89 

Działania stowarzyszeń 101, 106 

Dzieci 58 

Dzieci dwujęzyczne 72 

E 

Efterskole – szkoły kontynuujące 

naukę na poziomie gimnazjalnym 70 

Egzaminy 69 

Eksport wyrobów przemysłowych 8 

Elektryczność 44 

Emerytury państwowe 63 

EOG 23 

G 

Gazety lokalne 36 

Geografia 6 

Głosowanie 14 

Godziny odwiedzin 116 

Gospodarka 94 

Grupa matek 57 

Grupa studencka 68 

Grzywna 18 

H 

Homoseksualizm 52 

Hospitalizacja 116, 117 

Humor 124 

Højskole – „uniwersytet 

powszechny” 31, 67, 105

149 

I 

Imiona, zatwierdzone 56 

Instytucja opieki dziennej 59 

Instytucja zintegrowana 58 

Internet 104 

Ironia 124 

K 

Kasa Ubezpieczeń na wypadek 

bezrobocia 87, 93 

Karmienie piersią 56 

Karta kredytowa 95 

Karta Powszechnego 

Ubezpieczenia Zdrowotnego 31, 110 

Karta płatnicza 95 

Karta wyborcza 14 

Karta ciąży 54 

Kary cielesne 58 

Kaucja 38 

Klasa przedszkolna 68 

Klasy 69 

Klub młodzieżowy 73 

Komisja ds. kontroli czynszów 39, 43 

Komisja Odwoławcza 

Konsumentów 98 

Komisja ds. skarg lokatorów 39, 43 

Komisja ds. Uchodźców 24 

Komitet rodzicielski 61 

Konstytucja Danii 11, 103, 123 

Konsultacje telefoniczne 62 

Konsument 97 

Konsumpcja 94 

Konto bankowe 95 

Kontrakt, indywidualny 32 

Konwencja genewska 23 

Konwencja o ochronie praw 

człowieka, Europejska 20, 23 

Konwencje, międzynarodowe 20 

Korepetycje 83 

Kościół ewangelicko-luterański 103 

Kradzież 45 

Kraje nordyckie 7 

Kredyty 95 

Królestwo Danii 7 

Kryteria przyjęć, kształcenie 77 

Kształcenie dorosłych 81 

Kształcenie w czasie wolnym 104 

Kultura 100 

Kultura młodzieżowa 62 

Kursy języka duńskiego 32, 72, 82 

Kursy wieczorowe 67, 105 

L 

Laissez-passer dla zwłok 65 

Lecznictwo szpitalne 110 

Lekarz rodzinny 110 

Lekarz specjalista 110, 111 

Lekcje języka ojczystego 72 

Lekcje specjalne 72 

Lekcje religii 71 

Leki 111, 120 

Lista bezpartyjna 14 

Lista oczekujących, opieka 

dzienna dzieci 58, 59 

Lokalna polityka 14 

Ludność 6 

Ł 

Łączenie rodzin 25, 26 

M 

Majątek spadkowy 65 

Małżeństwo, przemoc 52 

Media 101 

Miejsca pracy 31, 84, 85, 88 

Miejsce pochówku 65 

Mieszkania dla osób młodych 36 

Mieszkania dla osób starszych 36, 64 

Mieszkania własnościowe 35, 36, 41 

Mieszkanie spółdzielcze 36, 41 

Mieszkanie wynajmowane 38 

Mieszkanie 34 

Ministerstwa 13 

Model rynku pracy, duński 86 

Monarchiaabsolutna 11 

Monarchia konstytucyjna 11 

Możliwości opieki dziennej 58 

Muzea 128 

N 

Nadanie imienia 56 

NATO (pakt północnoatlantycki) 20 

Niepełnosprawność 53 

Numer alarmowy 112, 128 

Numer w rejestrze ludności 31 

O 

Obchód lekarski 116 

Obowiązek utrzymywania 51 

Obóz szkolny 73 

Obrzezanie 115 

Obywatelstwo 28 

Obywatelstwo duńskie 14, 28 

Oceny 69 

INDEKS

150 

INDEKS 

Oddział położniczy 55 

Odpady 42 

Odszkodowanie z ubezpieczenia 45 

OECD (Organizacja Współpracy 

Gospodarczej i Rozwoju) 20 

Ogrzewanie 44 

Okręg administracyjny 25, 32 

Okręgowa Komisja Policji 

ds. Skarg 19 

ONZ (Organizacja Narodów 

Zjednoczonych) 20 

Opieka 52 

Opieka nad dzieckiem 58, 59 

Opieka stomatologiczna 118 

Opłata licencyjna 102 

Organizacje pozarządowe 16 

Osoba ubiegająca się o azyl 23, 24 

Ośrodek szkolenia zawodowego 

dorosłych 81 

P 

Państwo dobrobytu 99 

Państwowa Izba Pracy 89 

Państwowa Inspekcja Pracy 89 

Parlamentarny system rządów 11 

Partia polityczna 14, 19 

Partie 124 

Pary 21 

Paszport 19 

Pedagog szkolny 76 

Pielęgniarka środowiskowa 57 

Poczucie czasu 124 

Podanie o pracę 90 

Podatek 98 

Podatek kościelny 103 

Podnajem 39 

Podział majątku 52 

Pogotowie ratunkowe 111 

Pogotowie stomatologiczne 119 

Pogrzeb 65 

Policja 19 

Polityka związana z problematyką 

ludzi starszych 63 

Położna 54 

Pomoc domowa 46 

Pomoc prawna 18 

Pomoc prawna, bezpłatna 18 

Pomoc psychologa 112 

Poradnia 53 

Poród 55 

Poród w domu 54 

Pośrednik w handlu 

nieruchomościami 41 

Pozbawienie wolności 55 

Pozwolenie na pobyt 23, 25 

Pozwolenie na pracę 23 

Pożyczka, bank 95 

Pożyczka, kupno domu 42 

Pożyczka studencka 80 

Praca 31, 84, 85, 88 

Prawa człowieka 20 

Prawa konstytucyjne 11, 19 

Prawnik, kupno domu 41 

Prawo do głosowania 14 

Prawo jazdy 19 

Premier 13 

Produkcja rolna 8 

Program opieki pozalekcyjnej 73 

Program SSP (Szkoła, Społeczność 

i Policja) 19 

Program introdukcyjny 32 

Program wprowadzający 

dla studentów pierwszego roku 77 

Programy aktywizacji 32, 59, 87, 92 

Programy kształcenia i szkolenia 

zawodowego 67, 75 

Programy kształcenia społecznego 

i zdrowotnego 76 

Programy współpracy gospodarczej 

i rozwoju 20 

Prokuratura 19 

Prowadzenie samochodu 125 

Prywatne niezależne szkoły 

podstawowe 69, 71 

Przedsiębiorstwo, założenie 

własnego 91 

Przedstawiciel komitetu 

rodzicielskiego 61 

Przedstawiciel ds. bhp 89 

Przedstawiciel pracowników 88 

Przedszkole 58 

Przedszkole poza miastem 58 

Przemoc 52 

Przerwanie ciąży 52 

Przestępczość wśród młodzieży 19 

Przestępstwo 18, 62 

Przeszłość kryminalna 18 

Przyjęcie urodzinowe dziecka 124 

Przyrodnie rodzeństwo 50 

Psychiatria 117 

R 

Rada emerytów 63 

Rada Europy 20 

Rada lokatorów 40

151 

Rada powiatowa 11 

Rada uczniowska 69 

Radio Dania (Danmarks Radio) 102 

Rady ds. integracji 105 

Rady gminne i powiatowe 11, 13, 26 

Recepta 120 

Referendum 14 

Refundacja leków 120 

Reklamacja 97 

Renta inwalidzka 63 

Repatriacja, powrót do ojczyzny 26 

Rewident 96 

Rodzic samotnie wychowujący 

dziecko 50 

Rodzina 49, 50 

Rodzina, typy rodzin 50 

Rozmowa kwalifikacyjna 90 

Rozpoczęcie szkoły 70 

Rozwód 38, 50, 52 

Rynek pracy 84, 86 

Rząd 11, 13 

Rzecznik Praw Obywatelskich 17 

S 

Sankcje 18 

Sąd okręgowy 13 

Sąd rejonowy 13 

Sąd Najwyższy 13 

Sąd rejonowy ds. gospodarczych, 

rodzinnych i spadkowych, 

statsamtet 65 

Sądy 11, 13 

Schronisko dla ofiar przemocy 53 

Seks 126 

Separacja 52 

Sklepy 129 

Serwis bibliotekarski dla imigrantów, 

Biblioteki publiczne 104 

Służba Zdrowia 31, 109, 110, 119, 120 

Specjalny Sąd Odwoławczy 13 

Społeczeństwo 49 

Społeczeństwo oparte na wiedzy 7 

Sport 107 

Spotkania towarzyskie 124 

Spotkanie założycielskie, 

stowarzyszenia 106 

Spółdzielnia mieszkaniowa 41, 44 

Standardy mieszkaniowe 35 

Stawka podatku 99 

Staż 92 

Stolica 7 

Stopa zatrudnienia 7 

Stacje przekazu publicznego 102 

Starosta dla miasta st. Kopenhagi 52 

Stowarzyszenia społeczne 77 

Stypendia państwowe oraz system 

pożyczek dla studentów (SU) 80 

System anten 43 

System refundacji leków 120 

System rządów 11 

Szczepienia, dzieci 113 

Szczepienia, wyjazd za granicę 114 

Szkolenie praktyczne 76 

Szkolenie zawodowe 92 

Szkoła 66 

Szkoła ogólna 68 

Szkoła powszechna, folkeskole 68, 70 

Szkoła prywatna 69 

Szkoła rodzenia 54 

Szkoła średnia 67, 75 

Szkoła z internatem 70 

Szkoły zawodowe 76 

Szukanie pracy 89 

Ślub 51 

Śmierć 65 

Środowisko pracy 86, 88 

Świąteczny obiad 123 

Świetlica 73 

Święta kościelne 123 

Święta państwowe 123 

Święta religijne 123 

T 

Tajemnica zawodowa 17, 33, 112 

Telefon zaufania 62 

Telefony 129 

Tłumacze 61, 33, 112 

Spółdzielnia mieszkaniowa 38 

Transport 8 

Transport publiczny 129 

TV 2 102 

Teczka „Zmianaadresu” 46 

U 

Ubezpieczenie 45, 97 

Ubezpieczenie na wypadek 

bezrobocia 87 

Ubezpieczenie od odpowiedzialności 

cywilnej 97 

Ubezpieczenie od ognia 97 

Ubezpieczenie ruchomości domowych 45 

Ubezpieczenie zdrowotne, prywatne 119 

Uchodźca 23 

Udział rodziców 74 

UE (Unia Europejska) 7, 20, 23 

INDEKS

152 

INDEKS 

Układ z Schengen 23 

Układ zbiorowy 86 

Ulgi podatkowe 98 

Umawianie wizyty, dentysta 119 

Umawianie wizyty, lekarz 111 

Umieszczenie w szpitalu 

psychiatrycznym 117 

Umowa najmu 38 

Umowa o pracę 90, 101, 105 

Urlop macierzyński 56 

Urlop ojcowski 56 

Urlop wychowawczy 57 

Urząd celno-podatkowy 91 

Urząd Doradztwa Prawnego 18 

Urzędy państwowe 129 

Usługi pocztowe 130 

Usługi językowe 33, 112 

Ustawa o administracji 

państwowej 17 

Ustawa o szkolnictwie 

powszechnym 

(Folkeskoleloven) 69, 74 

Ustawa o najmie 38 

Uznawanie kwalifikacji 

uzyskanych za granicą 81 

V 

VAT 98 

W 

Warunki przyjęć, kształcenie 77 

Wcześniejsza emerytura 63 

WHO (Światowa Organizacja 

Zdrowia) 20 

Wiek emerytalny 63 

Wielkanoc 123 

Wizy 23 

Władza rodzicielska 51, 52 

Władza sądownicza 11, 13 

Władza ustawodawcza 11, 12 

Władza wykonawcza 11, 13 

Władze powiatowe 13 

Wniosek o azyl 24 

Woda 44 

Wolność zrzeszania się 87 

Wprowadzanie zmian w domu 44 

Wskazówki dotyczące skarg, 

mieszkanie 39 

Wspólna własność 51 

Wspólne budynki 40 

Wspólne tereny 40 

Wspólnoty religijne 104 

Współpracownicy 88 

Wstępny okres szkolny 67 

Wybory 14 

Wybór lekarza 110 

Wybór szpitala, wolny 116 

Wydatki na leczenie 110 

Wydatki podlegające odliczeniu 98 

Wydział ds. socjalnych 

i zdrowotnych 57 

Wydział rejestracji opieki dziennej 58 

Wykształcenie 32, 71 

Wykształcenie i szkolenie 

zawodowe 66, 77 

Wykształcenie średnie 75 

Wymiar czasu pracy 86 

Wymierzanie sprawiedliwości 

na własną rękę 19 

Wymuszone małżeństwo 51 

Wynajem 38 

Wypadek przy pracy 89 

Wypowiedzenie umowy najmu 38 

Wyrok, bez zawieszenia 18 

Wyrok, w zawieszeniu 18 

Wyznania religijne 103 

Wyższy egzamin handlowy 75 

Wyższy egzamin przygotowawczy 67, 75 

Wyższy egzamin techniczny 75 

Wyżywienie, szpital 117 

Z 

Zakłady utylizacji odpadów 42 

Zamiana mieszkania 39 

Zapomoga, opieka nad dziećmi 59 

Zarobki, utracone 117 

Zasiłek macierzyński 57 

Zasiłek pieniężny 92 

Zasiłek pogrzebowy 65 

Zasiłek reintegracyjny 26 

Zasiłek introdukcyjny 32, 82, 92 

Zasiłki dla bezrobotnych 87, 92 

Zasiłki mieszkaniowe 39 

Zaświadczenie o nadaniu imienia 56 

Zatrudnienie 85 

Zawiadomienie o śmierci 65 

Zdrada małżeńska 52 

Zdrowie 108 

Zebrania rodziców 61, 74 

Zeznanie podatkowe 98 

Zielone Świątki 123 

Złożenie skargi 17 

Zmianaadresu 46 

Zniżka dla rodzeństwa 59 

Związek, nieformalny 51

153 

Związek, zarejestrowany 52 

Związki anten zbiorczych 44 

Związek lokatorów 39, 40 

Związek małżeński 51 

Związek pracodawców 87 

Związek właścicieli 

nieruchomości 40, 44 

Związek zawodowy 87, 88, 89 

Zwyczaje 122 

INDEKS 

Ż 

Żłobek 58 

Żółte strony 36 

Życiorys (CV) 90

154 

Kolofon 

Tytuł 

Obywatel Danii – Informator dla nowych obywateli 

Wydanie 

Ministerstwo ds. Uchodźców, Imigracji i Integracji 

Ministeriet for Flygtninge, Indvandrere og Integration 



Tel.: 33 92 33 80 

E-mail: inm@inm.dk 

Redakcja 

Ministerstwo ds. Uchodźców, Imigracji i Integracji 

we współpracy z Commitment Kommunikation ApS 

Termin oddania: 1 października 2002. 

ISBN 

87-91579-27-9. 

Pierwsze wydanie, pierwszy przedruk 

Wersja polska, maj 2005. 

Nakład 

2500 

Rękopis 

Annie Hagel, Bjarne Hesselbæk i Maja Plesner we 

współpracy z Ministerstwem ds. Uchodźców, Imigracji 

i Integracji. 

Kierownictwo projektu 

Commitment Kommunikation ApS 

Havnegade 39 


Tel.: 33 44 44 50 

E-mail: post@commitment-aps.dk 

Projekt graficzny i skład 

Mark Gry Christiansen. 

Tłumaczenie 

LanguageWire A/S 

Druk 

Arco Grafisk A/S 

Wybór zdjęć 

Michael Daugaard. 

Photos 

Per Morten Abrahamsen (112), Mark Andersen (118), 

Lars Bahl (19, 24, 26, 36, 37, 38, 45, 68, 74, 81), 

Claus Bonnerup (86), Anders Clausen (87), Jacob Dall (22), 

Michael Daugaard (przednia i tylna okładka, 8, 24, 28, 30, 

33, 34, 40, 43, 50, 55, 58, 66, 69, 73, 76, 79, 80, 91, 94, 96, 

97, 105, 107, 111, 122), Jan Djenner (6, 120, 126), 

Anne-Li Engström (48, 78, 123), Per Folkver (110), 

Klaus Holsting (43, 75, 108),Teit Hornbak (16, 84), 

Nikolaj Howalt (71), Sonja Iskov (60), Mikael Jonsson (88), 

Stuart MacIntyre (100), Kissen Møller Hansen (57), 

Heine Pedersen (103), Poul Rasmussen (113), 

Henrik Saxgren (12, 116), Mikal Schlosser (125), 

Stig Stasig (46, 62, 102), Søren Svendsen (63), 

Henrik Sørensen (83), Mikkel Østergaard (10, 17) 

Mapa Danii: Kampsax/Cowi.

„Obywatel Danii” wydawany jest w siedemnastu językach: 

angielskim 

arabskim 

birmańskim 

chińskim (uproszczonym) 

duńskim 

farsi 

francuskim 

hiszpańskim 

polskim 

rosyjskim 

serbsko-chorwackim 

somalijskim 

tajskim 

tamilskim 

tureckim 

urdu 

wietnamskim 

Sprzedaż informatora prowadzi: 

Danmark.dk’s Netboghandel 

IT- og Telestyrelsen 

Telefon: 1881 

www.danmark.dk/netboghandel 

oraz w księgarniach. 

Cena: 

DKK 20,00 (z VAT). 

Książka dostępna jest na stronie internetowej: 

www.medborger.dk i www.integrationsministeriet.dk

Obywatel Danii - Ny i Danmark

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?