BELA PALAIKA

krecnjaci i brece, kao i miocenski peskovi. Heroijska ispitivanja su pokazala da kvalitet krecnjaka
i skriljaca u potpunosti odgovara za proizvodnju cementa. Rezultati ispitivanja miocenskih
peskova i krecnjackih breca ukazuju da su oni dobar dopunski materijal za fabrikaeiju cementa.
Kompleksi mezozojskih krecnjaka, kao i tercijarni i kvartarni sedimenti pruzaju velike mogucnosti
kao gradevinski materijal. Na vise mesta na ispitivanom terenu postoje majdani kamena
kao i manje sljunkare i peskare.
Na desnoj obali Nisave na ulazu u SiCevicku klisuru nalazi se aktivan mehanizovani kamenolorn
u urgonskim krecnjacima, koji se upotrebljavaju kao gradevinski karnen i tueanik. Takode
se kao gradevinski materijal eksploatise andezit kod sela Grncara. Manji lokalni karnenolomi
otvoreni su na vise mesta u krednim krecnjacima Suve i Svrljiskih planina.
Lezista sljunkova i peskova nalaze se u aluvijalnim i terasnim nanosima duz veCih recnih tokova:
u dolini Morave izmedu sela Manojlovea i Gajevca, kao i u dolini Nisave kod Moklista,
Crnoklista i Niske banje. Vece naslage peska i glina nalaze se u mladim neogenim sedimentima
u zaplanjskom basenu kod Zavidinaca i Prisjana, zatim u barbeskom basenu kod sela Grkinje,
u babusnickom basenu kod Bezista i Resnika i u istocnom delu leskovackog basena kod Donje
Kupi.noviee. Sva ova lezista podmiruju uglavnom lokalne potrebe.
UGLJEVI
Ugalj predstavlja jedinu mineralnu sirovinu koja je u vecoj meri bila eskploatisana. Znacajno
leziste uglja na ovom terenu predstavljao je rudnik Jelasniea, koji je zatvoren 1967. godine.
Poznate pojave uglja su devonske, karbonske, mioeenske i pliocenske starosti.
U srednjem toku potoka Panteleja, severna od sela Telovea (Sedlar), u pescarima, alevrolitima
i ugljevitim glinarna devonske starosti otkriveno je vise tankih proslojaka kamenog uglja.Raniji
istrazni radovi otkrili su mala soCiva kamenog uglja debljine 10-12 em. Ugalj je neCist i bez
ekonomskog znacaja.
Juzno od sela Vete, na sevemim padinarna Suve planine, otkrivene su male pojave kamenog
uglja u karbonskim peskovitim i glinovitim skriljeima. Tanki proslojei uglja su jako ubrani
i polomljeni, usled cega je ugalj vrlo trosan i grafitican. Toplotna energija prelazi 7.000 Ccal,
ali ova pojava s obzirom na koliCinu uglja nema nikakvog ekonomskog znacaja.
Na terenu lista Bela Palanka eksploatisan je sarno ugalj jelasnickog basena, koji Iezi u donjomiocenskim
Iaporeima, Iaporovitim pescarima, peskovitim krecnjacima i gIinarna sa proslojcima
bituminoznih skriljaea i tufita. U njima je razvijeno viSe ugljenih sIojeva razliCite debljine
(1-5 m), koji pripadaju mrkim ugljevima niskog stepena karbonizaeije sa prosecno 24,5%
vlage i 14% pepela. Toplotni efekat iznosi 3.700-4.200 Ccal. Rudnik nije vise u eksploataciji,
mada rezerve nisu iscrpljene.
U plioeenskim laporovito-peskovitim sedimentima na vise mesta zapaiene su manje pojave
lignita, obicno loseg kvaliteta i bez ekonomskog znacaja. Tako u zaplanjskom basenu (kod
Malog Bonjinea i Zavidinaea) ima ugljenih slojeva debljine 15-20 em, a u belopalanackom
basenu (kod Novog Sela i Spaja) debljine do 60 cm. Beznacajnih pojava lignita ima na severoistoCnom
obodu babusnickog basena, u ataru seka Kaludereva.
TERMOMINERA.LNE VODE
Na 7 km od Nisa sa desne strane puta Nis-Pirot nalazi se NiSka banja sa nekoliko izvora koji
su vezani za poznati banjski rased, a nalaze se na kontaktu krecnjaka Koritnika i debelih naslaga
bigra. Najsnazniji su Glavno vrelo i Suva banja. To su termalno-radioaktivni slabo mineralizovani
izvori sa promenljivom izdasnoscu i temperaturom. Izdasnost varira u toku godine
od 0,04 do 5 m 3 u sekundi, a temperatura od 12 do 39°. Sa opadanjem temperature opada i
radioaktivnost vode i krece se od 0,26 do 9,69 Mahovih jedinica (M. Leko, 1922; S. Stevanovic,
1941).
54